Catapsydrax, Globorotalia, Globigerinoita’n›n (planktik foraminifer)Mut havzas› denizel Miyosen istifindeki biyostratigrafisi vesistematik paleontolojisi

Biostratigraphy and paleontology of Catapsydrax, Globorotalia, Globigerinoita(planktic foraminifera) in the marine Miocene sequence of the Mut basin

Tülay Özkan KÖKSOY‹stanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisli¤i Bölümü, 34850 Avc›lar, ‹STANBUL

ÖZMut Havzas›, Köselerli Formasyonu’nun planktik foraminifer biyostratigrafisinin ortaya konmas›na yönelik olarakyap›lan bu çal›flmada, tane örneklerinin ölçülü kesitlerdeki tan›mlar› ile planktik foraminiferlerde 9 cins ve 35 türsaptanm›flt›r. Catapsydrax, Globorotalia fohsi, Globigerinoita planktik foraminifer cins ve türleri havzada ilk kez buçal›flmada tan›mlanm›fl, biyozon olarak da ay›rtlanm›flt›r. Çal›flma alan›nda Miyosen’in taban› (Akitaniyen) karasalfasiyeste geliflmifl olup, Catapsydrax dissimilis Zonu (Geç Akitaniyen) ile denizel Miyosen’in taban› belirlenmifltir.Devam eden istif içerisinde Globorotalia fohsi Filozonu (Globorotalia fohsi fohsi, Globorotalia fohsi lobata, Globo-rotalia fohsi robusta) ile Orta Miyosen’in orta seviyesi belirlenmifl, bu zonlar da planktik foraminifer formlar› içeri-sinde stratigrafik olarak Globigerinoita cinsi de ay›rtlanarak tan›mlanm›flt›r.

Anahtar sözcükler: Miyosen, planktik foraminiferler, zon.

ABSTRACT

To reveal the planktic foraminifera biostratigraphy of the Köselerli formation in the Mut basin, 9 genus and 35 spe-cies of planktic foraminifera have been defined in the grain samples of measured sections. Genus and species ofthe foraminifera Catapsydrax, Globorotalia fohsi, Globigerinoita have been distinquished for the first time and de-fined as biozones. The base of the Miocene comprises terresterial facies, Catapsydrax dissimilis Zone defining thebase of the marine Miocene. The intermediate level of Middle Miocene is defined by Globorotalia fohsi phyllozo-ne (Globorotalia fohsi fosi, G. fohsi lobata, G. fohsi robusta) where the genus Globigerinoita is distinquished.

Key words: Miocene, planktic foraminifera, zone.

Yerbilimleri, 29 (2004), 11-27Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Uygulama ve Araflt›rma Merkezi BülteniBulletin of Earth Sciences Application and Research Centre of Hacettepe University

G‹R‹fi

Çal›flma alan›, Akdeniz bölgesi içerisinde OrtaToroslar’da yer almaktad›r (fiekil 1). Havzada,ilk jeolojik çal›flmalar Akarsu (1960) taraf›ndanyap›lm›fl ve genel jeoloji amaçl› olup, daha son-ra, Sezer (1970) stratigrafi, Özer vd. (1974) ge-nel jeoloji, Bizon vd. (1974) biyostratigrafi, Gedikvd. (1979) genel jeoloji ve petrol olanaklar›, Ta-nar ve Gökçen (1987) ise ostrakod ve foramini-fer biyostratigrafisinin ayd›nlat›lmas› konular›n-da araflt›rmalar yapm›fllard›r. Bu çal›flmada, de-

nizel Miyosen istifinin (Köselerli formasyonu)planktik foraminifer biyostratigrafisini ortayakoymak amaçlanm›flt›r.

L‹TOSTRAT‹GRAF‹

Havzan›n Miyosen istifi, temelde Geç Kretase-Paleosen yafll› ofiyolitik melanj üzerinde uyum-suz olarak yer al›r. Göl çökellerinden oluflanGeç Oligosen- Erken Miyosen yafll› Fak›rca for-masyonu üzerinde bulunan akarsu kumtafllar›n-dan oluflan Derinçay formasyonu ile yanal ve

T.Ö. KöksoyE-mail: tulay@istanbul.edu.tr

12 Yerbilimleri

düfley geçifllidir. Derin denizel ve s›¤ denizel fa-siyeste Köselerli ve Mut formasyonu birbirleri ileyanal ve düfley geçiflli olarak yer al›r. Kiltafl›, kil-li kireçtafl›, marn ardalanmas›ndan oluflan zen-gin planktik foraminifer içerikli Köselerli formas-yonu, havzada oldukça genifl alanlarda yüzey-lenmektedir. Söz konusu formasyon, bu çal›fl-mada biyostratigrafik aç›dan incelenmifltir.

Köselerli formasyonu

Formasyon, ilk kez Gedik vd. (1979) taraf›ndanadland›r›lm›flt›r. Litolojisi genellikle killi kireçtafl›,kiltafl›, fleyl ve marnd›r. Miyosen’de, havza ke-narlar›nda Mut formasyonu’na ait resifal kireç-tafllar›n›n çökelmesine karfl›l›k, havza ortas›ndaKöselerli formasyonu’nu oluflturan killer vemarnlar çökelmifltir. Marnlar gri ve gri-yeflilrenkte, yumuflak ve k›r›lgand›r. Killi kireçtafl›bantlar›n›n gözlendi¤i yerlerde yatay tabakalan-ma belirgindir. Köselerli formasyonu, Mut for-masyonu ile yanal ve düfley geçifllidir ve do¤ru-dan temelin üzerine geldi¤i yerlerde alt s›n›r›nda

uyumsuzdur. Birimin kal›nl›¤› Sinektepe ölçülüstratigrafi tip kesitinde 299 m olup, daha kal›noldu¤u düflünülmektedir. ‹stif içerisinde 8 ayr›planktik foraminifer zonu tan›mlanm›flt›r. Bunlar,Erken Miyosen’de; Catapsydrax dissimilis Zonu(N 5-6), Globigerinoides trilobus Zonu (N 7),Praeorbulina glomerosa Zonu (N 8), Orta Miyo-sen’de; Orbulina suturalis Zonu (N 9), Globoro-talia fohsi fohsi Zonu (N 10), Globorotalia fohsilobata Zonu (N 11), Globorotalia fohsi robustaZonu (N 12) ve Globorotalia mayeri Zonu (N14)’dur (Çizelge 1). Köselerli formasyonununplanktik foraminifer biyostratigrafisine göre, Er-ken-Orta Miyosen zaman aral›¤›nda ve derindenizel bir ortamda çökeldi¤i saptanm›flt›r. Hav-za, Orta Miyosen sonunda regresif bir hareketles›¤laflarak resifal (Mut formasyonu) bir özellikkazanm›flt›r (Özkan, 1999).

B‹YOSTRAT‹GRAF‹

Köselerli formasyonunda 12 adet ölçülü stratig-rafi kesitinden sistematik olarak derlenen örnek-

fiekil 1. Çal›flma alan› yer bulduru haritas›.Figure 1. Location map of the study area.

Köksoy 13Ç

izel

ge 1

. Mut

Hav

zas›

Miy

osen

istif

inde

pla

nktik

fora

min

iferle

rin s

trat

igra

fik d

a¤›l›

m›.

Tab

le 1

. Str

atig

raph

ical

dis

trib

utio

n of

pla

nktic

fora

min

ifera

in th

e M

ut b

asin

.

14 Yerbilimleri

ler 50 g al›narak perhidrol (H2O2) yöntemi ile y›-kanm›fl ve 0.125 mm çapl› elek üzerinde kalan-lar›n de¤erlendirilmesiyle planktik foraminiferler-de 9 cins ve 35 tür ay›rtlanm›flt›r. Bu çal›flmadaölçülen kesitlerdeki planktik foraminiferlerin da-¤›l›m›n›n tip kesitle gösterdi¤i uygunluk nede-niyle, sadece Sinektepe tip kesitinde (Çizelge 2)stratigrafik da¤›l›mlar› belirtilmifl ve planktik fo-raminiferlerin biyozonlardaki stratigrafik da¤›-l›mlar› ile belirlenen zonlar (bkz. Çizelge 1) gös-terilmifltir. Her bir örnekten ay›rtlanan ayn› türeait 25 adet tane örne¤inin ortalama ölçümlerial›narak türler morfolojik olarak tan›mlanm›flt›r.Belirlenen biyozonlarda planktik foraminifer cinsve türleri aras›nda N7-N8-N9 zonlar›nda bulu-nan “Globigerinoita” cinsi bölge için ilk kez ta-n›mlanm›flt›r. Havzada denizel Miyosen’in taba-n› Catapsydrax dissimilis Cushman ve Renz’inson görünümü ile birlikte Globigerinoides trilo-bus (Reuss)‘un ilk görünümü aras› Catapsydraxdissimilis Zonu (Geç Akitaniyen) olarak saptan-m›flt›r. Erken-Orta Miyosen s›n›r› ise, Orbulinasuturalis Brönnimann’›n ilk görünümü ile çizil-mifltir (Orbulina suturalis Zonu). Orta Miyo-sen’de Globorotalia fohsi grubu, alt türleri ile bir-likte (Globorotalia fohsi fohsi Cushman ve Elli-sor, Globorotalia fohsi lobata Bermudez, Globo-rotalia fohsi robusta Bolli) zonlar›, filozon fleklin-de Türkiye’de ve çal›flma alan›nda ilk kez göz-lenmifltir. Çal›flma alan›nda Orta Miyosen’in üsts›n›r›, (Geç Serravaliyen) Globorotalia menardiiZonu’nun belirlenememesi nedeniyle Globoro-talia mayeri Zonu (Serravaliyen) ile tan›mlan-m›flt›r.

S‹STEMAT‹K PALEONTOLOJ‹

Bu çal›flmada havzada ve bölgede ilk kez ta-n›mlanan planktik foraminifer cins ve türlerinsistematik tan›mlamalar› yap›lm›flt›r.

FAM‹LYA: CATAPSYDRACIDAE Bolli, Loeblichve Tappan, 1957Cins: Catapsydrax Bolli, Loeblich ve Tappan,1957Tiptür: Globigerina dissimilis Cushman ve Ber-mudez, 1937Kavk›, globüler - oval flekilde olup, son turda ço-¤unlukla 4 globüler loca h›zla büyüyerek, düflüktrokospiral sar›lm›flt›r. Kavk› yap›s› kalkerli, de-likli, yüzeyi çukurlu; periferi loblu; sütürlar rad-yal, çukur; ombilik aç›k; ilk a¤›z kenara kaym›fl,ombilikte ve ark fleklinde, bulla ile kapal› olabilir.

Sütürlar üzerinde ço¤unlukla bullan›n etraf›nda1 ile 4 aras›nda de¤iflen say›da yard›mc› aç›k-l›klar yer alm›flt›r.

Karfl›laflt›rma: Catapsydrax’›n bütün di¤er dü-flük trokospiral sar›l›ml› Globigerina‘lardan fark›,ombilikteki birincil a¤›z›n bulla taraf›ndan örtül-mesidir.

Catapsydrax dissimilis (Cushman veBermudez,1937)(Levha I, flekil 1)

1937. Globigerina dissimilis Cushman ve Ber-mudez; p. 25, pl. 3, figs. 4-6.1971. Catapsydrax dissimilis (Cushman ve Ber-mudez); Postuma, pp. 256-257.1972. Globigerinita dissimilis (Cushman ve Ber-mudez); Bizon ve Bizon, pp. 193-196; figs. 1-7.1975. Catapsydrax dissimilis (Cushman ve Ber-mudez); Stainforth, Lamb, Luterbacher, Beardve Jeffords, p. 268, fig. 114.1985. Catapsydrax dissimilis (Cushman ve Ber-mudez); Bolli,Saunders ve Perch-Nielsen,pp.186-187; pl. 256, figs. 17.1a-c, 2a-b, 3a-c, 4a-c.1988. Catapsydrax dissimilis (Cushman ve Ber-mudez); Loeblich ve Tappan; pl. 526, figs. 6-12.

Tan›mlama: Kavk› globüler flekilde, düflük - ortatrokospiral sar›l›ml›; periferi loblu; kavk› yap›s›delikli; yüzeyi çukurlu; localar globüler ve fliflkin,3 tur olarak düzenlenmifl olup, son turda 4 locabulunur. Localar h›zla büyüyerek eklenmifltir.Son loca az küçük olabilir. Sütürlar spiral taraftadüz veya az e¤ri çukur, ombilikal tarafta radyalçukur, birincil a¤›z kenara kaym›fl, ombilikte, sü-türlar›n tam üzerinde bulunan 2-4 adet yard›mc›infralaminal a¤›zlar ve ombilik, tek bir bulla tara-f›ndan örtülmüfltür. Bu formun ölçümlerinde,çap 0.42–0.45 mm, kal›nl›k 308 µm, bullan›nboyutlar› ise 150-200 µm’dir.

Karfl›laflt›rma ve yorum: Bu türün Catapsydraxstainforthi Bolli, Loeblich ve Tappan’dan fark›,çok genifl ve çok fliflkin bullan›n bulunmas› veçok genifl ark flekilli yard›mc› a¤›zlar›n›n varl›¤›-d›r. Catapsydrax dissimilis (Cushman ve Ber-mudez)’de 2 ile 4 aras›nda de¤iflen say›da inf-ralaminal aç›kl›klar bulunmas›na karfl›n, Ca-tapsydrax stainforthi Bolli, Loeblich, ve Tap-pan’da 3-4 tane infralaminal aç›kl›k bulunur.

Bulundu¤u yerler ve fosil toplulu¤u: Sinektepetip kesitinde ST11-14 no.lu örnekler aras›nda

Catapsydrax dissimilis zonu olarak tan›mlan-m›flt›r. Catapsydrax dissimilis (Cushman ve Ber-mudez), Globigerina woodi woodi Jenkins, G.cf.

euapertura Jenkins, G. cf. venezuelana Hed-berg, Globorotalia obesa Bolli, Globoquadrinadehiscens (Chapman, Parr ve Collins), Globige-

Köksoy 15

Çizelge 2. Sinektepe tip kesitinde planktik foraminifer cins ve türlerinin stratigrafik da¤›l›m›.Table 2. Stratigraphic distribution of the planktic foraminifere genus and species in the Sinektepe type section.

N14

N13

N10

N9

N8

N7

N5-6

16 Yerbilimleri

rinoides trilobus trilobus (Reuss), G. trilobus im-maturus (Leroy), G. trilobus sacculiferus(Brady), G. altiaperturus Bolli, G. ruber d’Or-bigny), Praeorbulina sp., birlikte bulundu¤u di-¤er foraminiferlerdir.

Stratigrafik Da¤›l›m: Geç Akitaniyen- Erken Bur-digaliyen.

FAM‹LYA: GLOBIGERINIDAE Carpenter, Par-ker ve Jones, 1862Cins: Globigerinoita Brönnimann, 1952Tip tür: Globigerinoita marugaensis Brönni-mann, 1952

1952. Globigerinoita Brönnimann, p. 26.1978. Globigerinanus Ouda, p. 358, tip tür Glo-bigerinanus sudri Ouda.1988. Globigerinoita Brönnimann; Loeblich veTappan, p. 495, pl. 537, fig. 1-6.

Tan›mlama: Kavk› küresel flekilde, trokospiralsar›l›ml› olup, son turda 3-4 globüler ile oval lo-calar h›zla büyür. Sütürlar radyal, çukur; ilk saf-hadaki ombilik muhtemelen aç›k, ancak erginsafhadaki bir bulla taraf›ndan kapanm›flt›r. Peri-feri loblu, birincil a¤›z ombilikal, spiral tarafta birveya daha çok ikincil sutural a¤›zlar bulunur.Son safhada birincil a¤›z ve ombilik, ombilikalbir bulla taraf›ndan kapat›lm›fl olsada; kenarla-r›nda 2-3 infra laminal eklentili aç›kl›klar olabilir.Genel olarak, spiral taraftaki daha küçük boyut-lu ilave a¤›zlar da bulla taraf›ndan kapat›lm›flolabilir (Levha I, flekil 12,13). Bu formun ölçüm-leri ise, çap 0.27- 0.33 mm, kal›nl›k ise 250 µm’dir.

Karfl›laflt›rma ve yorum: 1952’de Brönnimanntaraf›ndan Globigerinoita olarak tan›mlanan bucins, 1978 y›l›nda Ouda taraf›ndan M›s›r da Glo-bigerinanus olarak tan›mlanm›fl ve adland›r›l-m›flt›r. Loeblich ve Tappan (1988) taraf›ndan daGlobigerinoita olarak tan›mlanm›fl olan bu cins,Catapsydrax cinsine bullan›n varl›¤›yla benzer,ancak bu cinsin bullas› daha fliflkin ve globüler-dir, Catapsydrax’da ise bulla daha yass› olup,çevresinde 2-4 tane infralaminal aç›kl›k vard›r.

Stratigrafik da¤›l›m: Erken (Geç Burdigaliyen ) -Orta Miyosen.

Globigerinoita (Globigerinanus)

sudri Ouda,1978(Levha III, flekil 5,6)

1978. Globigerinanus sudri Ouda, p. 358.1988. Globigerinoita (Globigerinanus) sudri Ou-da; Loeblich ve Tappan, p. 495, pl. 537, fig. 1-6.

Tan›mlama: Kavk› yüksek trokospiral sar›l›ml›olup, kavk› yap›s› delikli, a¤ fleklinde, yüzeyi çu-kurlu, periferi loblu (4 loblu), spiral taraf çok kon-veks olabilirken, ventral taraf fliflkin ve az kon-vekstir. Localar fliflkin ve genifl 3 turlu olup, herturda 4 loca bulunur. Birincil a¤›z ombilikte vebir bulla taraf›ndan örtülmüfltür. Bu formun öl-çümleri ise, çap 0.35- 0.46 mm, kal›nl›k 280 µmve bullan›n boyutlar› 180- 210 µm’dir.

Karfl›laflt›rma ve yorum: Globigerinoides’e ben-zer, ancak kavk›s› büyük olup, birincil a¤›z om-bilikal bulla taraf›ndan örtülüdür. Ender olarak,ilave a¤›zlar üzerinde de bulla olabilir. Kavk› du-var›n›n dikenli olabilece¤i belirtilmiflse de (Ou-da,1978), kavk› yap›s› çukurlu ve a¤ fleklinde-dir.

Bulundu¤u yerler ve fosil toplulu¤u: Sinektepetip kesitinde ST21-27 no.lu örnekler aras›ndatan›mlanm›flt›r. Globigerinoita sudri Ouda, Or-bulina suturalis Brönnimann, O. universa d’Or-bigny, Globigerina praebulloides praebulloidesBlow, G. woodi woodi Jenkins, Globorotaliaobesa Bolli, G. mayeri Cushman ve Ellisor, Glo-boquadrina altispira altispira (Cushman ve Elli-sor), G. dehiscens (Chapman, Parr ve Collins),Globigerinoides trilobus trilobus (Reuss), G. tri-lobus immaturus (Leroy), G. trilobus sacculife-rus (Brady), G. quadrilobatus Banner ve Blow,G. ruber (d’Orbigny), Hastigerina praesiphonife-ra (d’Orbigny), H. siphonifera (d’Orbigny) birlik-te bulundu¤u di¤er foraminiferlerdir.

Stratigrafik da¤›l›m: Burdigaliyen- Langiyen.

FAM‹LYA: GLOBOROTALIDAE Cushman,1927Cins: Globorotalia CUSHMAN, 1927

Tiptür: Pulvinulina menardii (d’ORBIGNY) var.tumida BRADY, 1877Kavk›; trokospiral sar›l›ml›, bikonveks ile ombili-kokonveks flekilde olup, localar dereceli büyü-yerek eklenmifl gibidir. Kavk› yap›s› delikli kal-ker; yüzeyi düz ve dikenli; spiral tarafta suturlarkabar›k, e¤ik veya radyal; ombilikal tarafta ise

Köksoy 17

genellikle radyal ve çukurda; a¤›z kenara kay-m›fl, extra ombilikal- ombilikal ark fleklinde vedudakla çevrelenmifltir.

Karfl›laflt›rma: Globigerina’dan bafll›ca temelfark›n›n a¤z›n konumu oldu¤una dikkat edilme-lidir. Ancak geçifl formlar›nda devaml› olarakay›rt etmek güçtür.

Globorotalia fohsi fohsi Cushman veEllisor, 1939

(Levha II, flekil 1)

1939. Globorotalia fohsi Cushman ve Ellisor, p.12, pl. 2, fig. 6.1950. Globorotalia fohsi fohsi Cushman ve Elli-sor; Bolli, p. 88, pl. 15, fig. 4.1971. Globorotalia (Globorotalia) fohsi Cush-man ve Ellisor; Jenkins, p. 88, pl. 4, fig. 108-110.1982. Globorotalia fohsi fohsi Cushman ve Elli-sor; Lidz, p. 218, pl. 4, fig. 53-54.1985. Globorotalia fohsi fohsi Cushman ve Elli-sor; Bolli, Saunders ve Perch-Nielsen, p. 214,fig. 29- 4,12.1995. Globorotalia fohsi Cushman ve Ellisor;Mc Laughlin, Gill, Bold, p. 308-309, pl. 2, fig. 19-21.

Tan›mlama: Kavk› dairesel- merceksi flekildeolup, trokospiral sar›l›ml›; kavk› yap›s› ince de-likli kalker, yüzeyi düz; periferi keskin, aç›l› vekarenli; ombilikal taraf az-çok konvekstir. Spiraltarafta son turda 5-7 loca mevcuttur. Sütürlarçukurda, geriye do¤ru e¤ik, ombilikal tarafta iseradyal; a¤›z ombilikten periferiye kaym›fl yar›kfleklinde kapal›, kal›n-ince bir dudakla çevrelen-mifltir. Bu formun ölçümlerinde; çap 0.47 – 0.53mm, kal›nl›k 110 µm, son locan›n boyutlar› ise180- 220 µm olarak belirlenmifltir.

Karfl›laflt›rma ve yorum: Bu alt türün, ilk formla-r›n›n periferal yanda çok aç›l› olmas›yla Globo-rotalia peripheroronda’dan geliflti¤i belirtilmifltir(Bolli vd., 1985). Filogenetik geliflim içinde ise;Globorotalia fohsi fohsi Bolli formlar›n›n Globo-rotalia peripheroronda’dan son localar›n›n dahagenifl ve e¤ik olmas›, karen geliflimi gibi özellik-leri ile daha ileri ve farkl› bir form oldu¤u saptan-m›flt›r. Globorotalia fohsi lobata Bolli ve Globo-rotalia fohsi robusta Bolli alt türlerinden de fark›boyutunun daha büyük (lobata ve robusta’n›nboyutu daha küçük) olmas›d›r. Bolli (1950 ve

1957)’nin tan›mlamas›nda, fohsi ad›n› Blow veBanner (1966) da ayn› flekilde tamamen karen-li formlar için kullanm›fllard›r. Bu çal›flmada Glo-borotalia fohsi, Bolli türü içerisinde Globorotaliafohsi fohsi Bolli keskin karenli olmas›yla fohsigeliflimi içerisindeki filogenetik bir form olaraktan›mlanm›flt›r.

Bulundu¤u yerler ve fosil toplulu¤u: Sinektepetip kesitinde ST34-39 no.lu örneklerde tan›m-lanm›flt›r.

Globorotalia fohsi fohsi Bermudez,G. obesaBolli, G. mayeri Cushman ve Ellisor, Globigeri-na praebulloides praebulloides Blow, Globoqu-adrina altispira altispira (Cushman ve Ellisor),G. dehiscens (Chapman, Parr ve Collins), Glo-bigerinoides trilobus trilobus (Reuss), G. trilo-bus immaturus (Leroy), G. trilobus sacculiferus(Brady), G. quadrilobatus Banner ve Blow, G.subquadratus Brönnimann, G. ruber (d’Or-bigny), Praeorbulina sp., Hastigerina praesipho-nifera (d’Orbigny), Globigerinoita sp., Orbulinauniversa d’Orbigny, O. suturalis d’Orbigny birlik-te bulundu¤u di¤er foraminiferlerdir.

Stratigrafik da¤›l›m: Orta Miyosen.

Globorotalia fohsi lobata Bermudez, 1949(Levha II, flekil 2)

1949. Globorotalia lobata Bermudez; p.286, pl.22, fig. 15-17.1959. Globorotalia fohsi lobata Bermudez;Blow, p. 213, pl. 16, fig. 113.1967. Globorotalia fohsi lobata Bermudez; Bol-li, p. 508, fig. 2.1975. Globorotalia fohsi lobata Bermudez; Sta-inforth, Lamb, Luterbacher, Beard ve Jeffords,p. 276, fig. 118.1985. Globorotalia fohsi lobata Bermudez; Bol-li, Saunders ve Perch-Nielsen, p. 215, fig. 29, 2,9-10.1995. Globorotalia fohsi lobata Bermudez; McLaughlin, Gill ve Bold, p. 310-311, pl. 3, fig. 4-6.

Tan›mlama: Kavk› merceksi flekilde olup, tro-kospiral sar›l›ml›, eflit olmayan bikonveks, peri-feriden loblu ve uzam›fl bir görünümdedir. Kav-k› yap›s›; ince delikli, yüzeyi genellikle düz olup,2-2.5 tur aç›l› olarak sar›lm›fl, son turda 6-8 locabulunur. Düzensiz radyal uzant›lar›n neden ol-du¤u ibik flekli, ay›rt edici özelli¤idir. Sütürlar

spiral tarafta kenara do¤ru e¤ik- k›vr›k, ombilikaltarafta ise çukur radyal- k›vr›kt›r. Ombilik az aç›kolup, ço¤unlukla püstüllüdür. A¤›z ombiliktenyar›k fleklinde kenarda, küçük kenarl› bir dudakile çevrelenmifltir. Bu formun ölçümleri; çap 0.30– 0.43 mm, kal›nl›k 120 µm, son locan›n boyut-lar› ise 190- 240 µm’dir.

Karfl›laflt›rma ve yorum: Bolli (1950 ve 1967)Trinidad’›n Cipero formasyonunda yapt›¤› çal›fl-mas›nda, genel olarak temeldeki Globorotaliafohsi’nin geliflimi ve da¤›l›m› içinde normal birtür olarak lobata alt türünü önermifltir. Bununlabirlikte, görülen filogenetik geliflim çizgisi içinde,bu türün d›fl hatlar›n›n loblu ve uzam›fl, kavk›n›ndairesel ile ovoid flekilli olmas› fohsi ss. ve ro-busta alt türlerinden ay›rtlanmas›n› gerektirmifl-tir. Globorotalia fohsi türleri içerisinde lobata alttürünün, fohsi’den kavk›s› daha genifltir. Spiralsütürlar› karenlidir ve daha iyi geliflmifltir. He-men hemen dairesel kavk›s› olan robusta’dan,lobata d›fl hatlar›nda önemli derecede loblu ol-mas›yla ve son loca flekli ile ay›rt edilir.

Bulundu¤u yerler ve fosil toplulu¤u: Sinektepetip kesitinde ST42-75 no.lu örnekler aras›nda ta-n›mlanm›flt›r. Globorotalia fohsi lobata Bermu-dez, G. fohsi praefohsi Banner ve Blow, G. obe-sa Bolli, G. mayeri Cushman ve Ellisor, Globige-rina praebulloides praebulloides Blow, Globoqu-adrina altispira altispira (Cushman ve Ellisor), G.dehiscens (Chapman, Parr ve Collins), Globige-rinoides trilobus trilobus (Reuss), G. trilobus im-maturus (Leroy), G. trilobus sacculiferus(Brady), G. quadrilobatus Banner ve Blow, G.subquadratus Brönnimann, G. ruber (d’Or-bigny), Hastigerina praesiphoifera (d’Orbigny),Globigerinoita sp.,Orbulina universa d’Orbigny,O.suturalis d’Orbigny birlikte bulunan di¤er fora-miniferlerdir.

Stratigrafik da¤›l›m:Orta Miyosen.

Globorotalia fohsi robusta Bolli,1950(Levha III, flekil 2)

1950. Globorotalia fohsi robusta Bolli, p. 89, pl.15, fig. 3.1959. Globorotalia fohsi robusta Bolli; Blow, p.213, pl. 16, fig. 114.1967. Globorotalia fohsi robusta Bolli, p. 508,fig. 2.1969. Globorotalia (Globorotalia) lobata robustaBolli; Blow, p. 239-242, 363.

1971. Globorotalia fohsi Cushman ve Ellisor,Postuma, p. 322-323.1995. Globorotali fohsi robusta Bolli; Mc Laugh-lin, Gill ve Bold, p. 310-311, pl. 3, fig. 7-9.

Tan›mlama: Kavk› dairesel flekilde, trokospiralsar›l›ml›, eflit olmayan bikonveks; kavk› yap›s›ince delikli, yüzeyi bafllang›çta düz, ancak son-raki evrede ikincil kavk› malzemesi taraf›ndankaplanm›fl, püstüllü veya kaba deliklidir. Spiraltaraf az konveks, ombilikal taraf fliflkin ve yar›konikal gibi olup,son turda 6-8 local›d›r. Son tu-run 5-6 locas› hafif kabar›k ve elipsoidal görü-nümlüdür. Periferide keskin olmayan karen gö-rülür. Spiral tarafta sütürlar radial-hafif k›vr›kolup, karenle birleflir. Ombilikal taraftaki sütürlaruzam›fl ve genellikle radyal olup, düz veya dal-gal›d›r. A¤›z ombilikte yar›k fleklinde, kenarda,küçük kenarl› bir dudak ile çevrelenmifltir.Bu for-mun çap› 0.4 – 0.5 mm, kal›nl›¤› 110 µm ve sonlocan›n boyutlar› 130-170 µm’dir.

Karfl›laflt›rma ve yorum:Robusta alt türleri Glo-borotalia fohsi gelifliminde çok genifl yer al›r.Fohsi ss.’ den fark›, d›fl hatlar›n›n daha daireselolmas›d›r. ‹lave uzant› fleklinde ç›k›nt›l› ve ka-renli olan lobata’dan fark› ise, d›fl hatlar›n›n lob-suz ve konveks, ombilik taraf›n›n yar› konik ol-mas›d›r.

Bulundu¤u yerler ve fosil toplulu¤u: Yaln›z Ziya-rettepe kesitinde Z17-33 no.lu örneklerin aras›n-da tan›mlanabilmifltir. Globorotalia fohsi robustaBolli, G. fohsi lobata Bermudez G. obesa Bolli,G. mayeri Cushman ve Ellisor, Globoquadrinadehiscens (Chapman, Parr ve Collins), Globige-rinoides trilobus trilobus (Reuss), G. trilobus im-maturus (Leroy), G. trilobus sacculiferus(Brady), G. quadrilobatus Banner ve Blow, G.ruber (d’Orbigny), Hastigerina praesiphonifera(d’Orbigny), H.siphonifera (d’Orbigny) Globigeri-noita sp., Orbulina suturalis d’Orbigny birliktebulundu¤u di¤er foraminiferlerdir.

Stratigrafik Da¤›l›m: Orta – Geç Miyosen.

SONUÇLAR

Denizel Miyosen istifinin planktik foraminifer bi-yostratigrafisinin incelenmesinin amaçland›¤› buçal›flmada, planktik foraminiferlerde 8 biyozonay›rtlanm›flt›r. Bu zonlar; Erken Miyosen’de; Ca-tapsydrax dissimilis Ara Zonu (N 5-6), Globige-

18 Yerbilimleri

Köksoy 19

fiekil 2. ‹nceleme alan›n›n genellefltirilmifl stratigrafi kesiti (Özkan, 1999) (Ölçeksiz).Figure 2. Generalized stratigraphic section of the investigated area (Özkan, 1999) (Not-to-scale).

20 Yerbilimleri

rinoides trilobus Aflmal› Menzil Zonu (N 7), Pra-eorbulina glomerosa Aflmal› Menzil Zonu (N 8),Orta Miyosen’de; Orbulina suturalis Aflmal›Menzil Zonu (N 9), Globorotalia fohsi fohsi (Filo-zon) Zonu (N 10), Globorotalia fohsi lobata (Fi-lozon) Zonu (N 11), Globorotalia fohsi robustaMenzil Zonu (N 12) ve Globorotalia mayeri Afl-mal› Menzil Zonu (N 14)’dur. Tan›mlanan biyo-zonlar içerisinde Catapsydrax, Globigerinoitacinsi ile Globorotalia fohsi fohsi, G. fohsi lobata,G.fohsi robusta türleri havzada ilk kez bu çal›fl-mada tan›mlanm›flt›r. Denizel Miyosen’in çökel-me sürecinde alt s›n›r Catapsydrax dissimilisZonu (Geç Akitaniyen) ve üst s›n›r Globorotaliamayeri Zonu (Serravaliyen) ile tan›mlanm›flt›r.Denizel Miyosen’in (Köselerli formasyonu), GeçAkitaniyen-Serravaliyen zaman aral›¤›nda hav-za yamac›n›n orta-derin k›sm›nda çökeldi¤i be-lirlenmifltir.

KATKI BEL‹RTME

Yazar, çal›flmas›n›n her aflamas›ndaki katk›lar›için Say›n Prof.Dr. Hans M.Bolli’ye (Zürih Pale-ontoloji Enstitüsü) en içten teflekkürlerini sunar.

KAYNAKLAR

Akarsu, ‹., 1960. Mut bölgesinin jeolojisi. M.T.A. Der-gisi, 54, 35-45.

Banner, F.T., and Blow, W.H., 1959. The classificati-on and stratigraphical distribution of theGlobigerinaceae. Paleontology, 2, 1-27.

Bermudez, P.J., 1949. Tertiary smaller foraminiferaof the Dominican Republic. Cushman Fo-undation for Foraminiferal Research,Spe-cial Publication, 25, 1-322.

Bizon, G., et Bizon, J.J., 1972. Atlas des principauxforaminiferes planctoniques du bassin Me-diterranean- Oligocene a Quaternaire,Editions Technip, Paris, 318 pp.

Bizon, G., Bizon, J.J., Feinberg, H. ve Öztümer E.,1974. Antalya, Mut, Adana Havzalar› Ter-siyer biostratigrafisi ve mikropaleontolojiyenilikleri. Türkiye ‹kinci Petrol KongresiBildiriler Kitab›, 217-228.

Blow, W.H., 1959. Age, correlation and biostratig-raphy of the upper Tocuyo (San Lorenzo)and Pozon formations, Venezuela. Bulletinof American Paleontology, 39(178), 67-251.

Blow, W.H., 1969. Late middle Eocene to Recentplanktonic foraminiferal biostratigraphy.Proceedings 1st Geneva InternationalConferance Planktonic Microfossils, 1,199-422.

Blow, W.H., and Banner, F.T., 1966. The morpho-logy, taxonomy and biostratigraphy of Glo-borotalia barisanensis Leroy, Globorotaliafohsi Cushman and Ellisor, and related ta-xa. Micropaleontology, 12, 286-302.

Bolli, H.M., 1950. The direction of coiling of someGloborotalidae. Cushman Foundation forForaminiferal Research,1, 82-89.

Bolli, H.M., 1957. Planktonic foraminifera from theOligecene Miocene Cipero and Lenguaformation of Trinidad,B.W.I.U.S. NationalMuseum Bulletin, 215, 97-123.

Bolli, H.M., 1967. The subspecies of Globorotalia foh-si Cushman and Ellisor and the zones ba-sed on them. Micropaleontology, 13, 502-512.

Bolli.H.M., Sounders,J.B., and Perch-Nielsen,K.,1985. Plankton Stratigraphy. CambridgeUniversity Press, 327 pp.

fiekil 3. Globorotalia fohsi Cushman ve Ellisor’›n mor-folojik geliflimi: (a) Globorotalia fohsi perip-heroronda, (b-d) Globorotalia fohsi fohsi, (e)Globorotalia fohsi lobata, (f) Globorotaliafohsi robusta (Bolli, 1967’den al›nm›flt›r).

Figure 3. Morphological development of the Globoro-talia fohsi Cushman and Ellisor: (a) Globoro-talia fohsi peripheroronda, (b-d) Globorotaliafohsi fohsi, (e) Globorotalia fohsi lobata, (f)Globorotalia fohsi robusta (after Bolli, 1967).

Köksoy 21

Brady, H.B., 1877. Supplementary note on the fora-minifera of the chalk (?) of the New Britiangroup. Geological Magazine, 4, 534-536.

Brönnimann, H., 1952. Globigerinoita and Globigeri-natheka, new genera from the Tertiary ofTrinidad. B.W.I., Contributions from theCushman Foundation for ForaminiferalResearch, 3, 25-28.

Carpenter, W.B., Parker, W.K., and Jones, T.R.,1862. Introduction to the study of the Fora-minifera. London, Royal Society, 5, 41-63.

Cushman, J.A., 1927. An outline of a re-classificationof the foraminifera, Contribition CushmanFoundation for Foraminiferal Research, 3,1-107.

Cushman, J.A., and Bermudez, P.J., 1937. Furthernew species of Foraminifera from the Eo-cene Cuba. Contribitions from the Cush-man Foundation for Foraminiferal Rese-arch, 13, 1-29.

Cushman, J.A., and Ellisior, A.C., 1939. New speciesof foraminifera from the Oligocene and Mi-ocene. Contribitions from the CushmanFoundation for Foraminiferal Research,15, 1-14.

Cushman, J.A., and Stainforth, R.M., 1945. The fora-minifera of Cipero marl formation of Trini-dad. Cushman Foundation for Foraminife-ral Research, Special Publication, 14, 1-74.

d’Orbigny, A.D., 1839. Foraminiferes. In: HistoriePhysique, Politique et naturelle de l’ile deCuba, 224 pp.

Gedik,A., Birgili,fi., Y›lmaz,H. ve Yoldafl R., 1979.Mut-Ermenek-Silifke yöresinin jeolojisi vepetrol olanaklar›, T.J.K. Bülteni, 22, 7-26.

Jenkins, D.G., 1971. New Zealand Cenozoic plankto-nic foraminifera. Palaeontological Bulletinof Geological Survey of New Zealand, 42,1-278.

Lidz, B.H., 1982. Biostratiraphy and paleoenviron-ment of Miocene-Pliocene hemipelagic li-mestone: Kingshill seaway. Journal of Fo-raminiferal Research,12(3), 205-233.

Loeblich, A.R., and Tappan, H., 1957. Foraminiferalgenera and their classification- Plates,University of California, 970 pp, 847 pls.

Loeblich, A.R., and Tappan, H., 1988. Foraminiferalgenera and their classification- Plates.University of California, 970 pp.

Mc Laughlin, P.P., Gill, I.P., and Bold, van den A.,1995. Biostratigraphy, paleoenvironmentsand stratigraphic evolution of the Neogeneof St. Croix, U.S. Virgin Islands. Micropa-leontology, 41(4), 293-320.

Ouda, Kh., 1978. Globigerinanus, a new genus of theGlobigerinidae from the Miocene of Egypt.Revista Espanola de Micropaleontologia.10(1), 355-378.

Özer, B., Biju-Duval,B., Courrier, P. ve Letouzey, J.,1974. Antalya- Mut- Adana Neojen havza-lar› jeolojisi. Türkiye ‹kinci Petrol KongresiBildiriler Kitab›, 57-84.

Özkan, T., 1999. Mut Havzas› (Mersin) Neojen istifi-nin planktik foraminifer biyostratigrafi-si,Doktora Tezi, ‹stanbul Üniversitesi, FenBilimleri Enstitüsü, 212 s.

Özkan, T., 2000. Mut havzas› Miyosen istifinin plank-tik foraminifer zonlar›. ‹stanbul Üniversite-si Yer Bilimleri Dergisi,13 (1-2), 49-61.

Palmer, D.K., 1941. Foraminifera of the Upper Oligo-cene Cojimar Formation of Cuba. Societyof Cubana Historia Natural, 15, 281-306.

Postuma, J.A., 1971. Manual of Planktonic Foramini-fera, Elsevier, Amsterdam, 420 pp.

Sezer, S., 1970. The Miocene stratigraphy of Mut re-gion, southern Turkey. PhD Thesis, Birk-beck College, London University (yay›m-lanmam›fl).

Stainfort, R.M., Lamb, J.L., Luterbacher, H., Beard,J.H., and Jeffords, R.M., 1975. Cenozoicplanktonic foraminiferal zonation and cha-racteristics of index forms. University ofKansas Paleontological Contribution, Ar-ticle No. 62, 1-425.

Tanar, Ü. ve Gökçen, N., 1987. Mut Havzas› Tersi-yer’inde mikropaleontolojik yenilikler.40.Türkiye Jeoloji Kurultay› Bildiri Özleri,66 s.

Zhang, J., Miller, K.G., and Berggren, W.A., 1993.Neogene planktic foraminiferal biostratig-raphy of the northeastern Gulf of Mexico.Micropaleontology, 39(4), 299-326.

LEVHA-I

Foto¤raflar “SEM” ile çekilmifltir.

fiekil 1: Catapsydrax dissimilis (Cushman veBermudez)Spiral taraf x100

fiekil 2: Globigerina ciperoensis BolliSpiral taraf x100

fiekil 3: Praeorbulina glomerosa curva (Blow)a- Spiral taraf x100b- Periferal taraf x100

fiekil 4: Globigerinoides bisphericus (Blow)Spiral taraf x100

fiekil 5-6-7: Globigerinoides quadrilobatus Bannerve Blow5,6- Ombilikal taraf x1007- Periferal taraf x100

fiekil 8: Globigerinoides trilobus trilobus (Reuss)a- Ombilikal taraf x100b-Spiral taraf x100

fiekil 9: Globigerinoides subquadratusBrönnimannSpiral taraf x100

fiekil 10: Orbulina bilobata d’Orbigny Periferal taraf x 100

fiekil 11: Globigerina praebulloides praebul-loides Blowa- Ombilikal taraf x100b-Spiral taraf x100

fiekil 12: Globigerinoita sp. Spiral taraf x100

fiekil 13: Globigerinoita sudri Ouda Spiral taraf x100

fiekil 14: Globigerinoides trilobus trilobus (Reuss)a,b- Spiral taraf x100c- Ombilikal taraf x100

PLATE-I

Figures are scanning electron micrographs.

Figure 1: Catapsydrax dissimilis (Cushman veBermudez)Spiral side x100

Figure 2: Globigerina ciperoensis BolliSpiral side x100

Figure 3: Praeorbulina glomerosa curva (Blow)a- Spiral side x100

b- Periferal side x100

Figure 4: Globigerinoides bisphericus (Blow)Spiral side x100

Figure 5-6-7: Globigerinoides quadrilobatusBanner ve Blow5,6- Umbilikal side x1007- Periferal side x100

Figure 8: Globigerinoides trilobus trilobus(Reuss)a- Umbilikal side x100b-Spiral side x100

Figure 9: Globigerinoides subquadratusBrönnimannSpiral taraf x100

Figure 10: Orbulina bilobata d’Orbigny Perifheral side x 100

Figure 11: Globigerina praebulloides praebul-loides Blowa- Umbilikal sidex100b-Spiral side x100

Figure 12: Globigerinoita sp. Spiral side x100

Figure 13: Globigerinoita sudri Ouda Spiral side x100

Figure 14: Globigerinoides trilobus trilobus(Reuss)a,b- Spiral side x100c- Ombilikal side x100

22 Yerbilimleri

Köksoy 23

LEVHA 1 / PLATE 1

LEVHA –II

Foto¤raflar “SEM” ile çekilmifltir.

fiekil 1: Globorotalia fohsi fohsi Cushman &Ellisor1-a-Spiral taraf x100b-Periferal taraf x 100c- Ombilikal taraf x100

fiekil 2:Globorotalia fohsi lobata Bermudeza-Spiral taraf x100b-Periferal taraf x 100c- Ombilikal taraf x100

fiekil 3: Globorotalia sp.a-Spiral taraf x100b- Periferal taraf x 100c- Ombilikal taraf x100

PLATE –II

Figures are scanning electron micrographs.

Figure 1: Globorotalia fohsi fohsi Cushman &Ellisor2-a-Spiral side x100b-Periferal side x 100c- Umbilikal side x100

Figure 2: Globorotalia fohsi lobata Bermudeza-Spiral side x100b-Periferal side x 100c- Umbilikal side x100

Figure 3: Globorotalia sp.a-Spiral side x100b- Periferal side x 100c- Umbilikal side x100

24 Yerbilimleri

Köksoy 25

LEVHA 2 / PLATE 2

LEVHA – III

Foto¤raflar “SEM” ile çekilmifltir.

fiekil 1: Globorotalia fohsi lobata Bermudez a- Ombilical taraf x100 b-Periferal taraf x 100c- Spiral taraf x100

fiekil 2: Globigerinoides fohsi robusta Bollia- d ,Ombilikal taraf x100b-c, Spiral taraf x100

fiekil 3: Globorotalia fohsi lobata Bermudez Spiral taraf x100

fiekil 4: Globorotalia fohsi lobata Bermudez Spiral taraf x100

fiekil 5: Globigerinoita sudri Oudaa-Spiral taraf x100b- Ombilikal taraf x100

fiekil 6: Globigerinoita sp.Periferal taraf x100

PLATE – III

Figures are scanning electron micrographs.

Figure 1: Globorotalia fohsi lobata Bermudez a- Umbilikal side x100b- Periferal side x 100c- Spiral side x100

Figure 2: Globigerinoides fohsi robusta Bollia- d , Umbilikal side x100b-c, Spiral side x100

Figure 3: Globorotalia fohsi lobata Bermudez Spiral side x100

Figure 4: Globorotalia fohsi lobata Bermudez Spiral side x100

Figure 5: Globigerinoita sudri Oudaa-Spiral side x100b-Umbilikal side x100

Figure 6: Globigerinoita sp.Periferal side x 100

26 Yerbilimleri

Köksoy 27

LEVHA 3 / PLATE 3