- 1 -

Ấn phẩm của Chương trình Thông tin Quốc tế Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, tháng 5/2012

CÁC ĐỐI TÁC

CHỐNG THAM NHŨNG

- 2 -

Toàn văn ấn phẩm này có trên Internet tại địa chỉ: http://iipdigital.usembassy.gov/st/english/publication/2012/04/201204133782.html (tiếng Ạnh)

http://photos.state.gov/libraries/vietnam/8616/transdoc/partnerships_against_corruption.pdf (tiếng Việt)

Các phóng viên liên kết lại, hay là không, để phát hiện tham nhũng Các nhà báo có thể tìm thấy các đồng minh trong nhiều nhóm, nhưng họ cần phải tự do để tìm ra sự thật.

3

Khi tham nhũng đương đầu với công lý Các cơ quan thực thi pháp luật quốc gia thường thành công nhất khi họ hợp tác với nhau.

7

Tham nhũng dưới con mắt của các họa sĩ biếm họa 11

NỘI DUNG

- 3 -

Nghề làm báo điều tra

Các phóng viên liên kết lại (hay là không) ĐỂ PHÁT HIỆN THAM NHŨNG

Andrzej Zwaniecki (*)

Vào năm 2010, bảy phóng viên làm việc ở Tây Âu, các nước Balkan và Hoa Kỳ đã bắt đầu làm phóng sự về những lãnh thổ có ưu đãi thuế ở nước ngoài. Công cuộc điều tra này được khởi động bởi Dự án Tố cáo tội phạm và tham nhũng có tổ chức (Organized Crime and Corruption Reporting Project, OCCRP), một mạng lưới các nhà báo điều tra và các phương tiện truyền thông ở Tây Âu và Trung Á. Đóng vai là những thương gia đang tìm cách trốn thuế, các nhà báo đã phát hiện cả một ngành ‘công nghiệp’ chuyên phục vụ cho những tên tội phạm, các thương gia tham nhũng và các chính trị gia tha hóa, những người muốn sử dụng những nơi ‘trú ẩn’ ở nước ngoài làm bình phong cho việc rửa tiền, trốn thuế và buôn lậu ma túy cùng vũ khí.

Bảy phóng viên này là những người trong số hàng trăm nhà báo trên thế giới tìm hiểu các vấn đề mà những người khác không thể hoặc không muốn tìm hiểu. Dựa vào việc bí mật theo dõi và sử dụng những người cung cấp thông tin muốn dấu tên, các phóng viên đã vạch trần các thủ đoạn chính trị che đậy tội ác, các thương vụ mờ ám và tham nhũng đủ loại.

David Kaplan tin rằng công việc làm báo điều tra là đặc biệt hiệu quả như một yếu tố răn đe đối với hành vi hối lộ và lạm dụng công quỹ.

Họ sẽ không chịu im lặng: Năm 2007, các nhà báo Sri Lanka biểu tình phản đối sự quấy rối của chính phủ của họ đối với các phóng viên tố cáo tham nhũng. (Ảnh của AP)

- 4 -

Kaplan là một phóng viên điều tra và là biên tập viên phụ trách chung của tổ chức OCCRP.

“Rất nhiều vụ tham nhũng có thể được chặn đứng nếu như kẻ có ý định tham nhũng biết rằng có ai đó đang theo dõi mình”, Kaplan đã nói trong buổi trình bày một nghiên cứu việc đưa tin về tham nhũng.

Thế nhưng ở một số quốc gia, việc vạch trần các vụ tham nhũng trên các phương tiện truyền thông có thể lại thành nguy hiểm. Các phóng viên chống tham nhũng thường bị săn lùng, quấy rối, bị đánh, bị bắt giữ hoặc bị sát hại. Một phần năm trong số 812 nhà báo bị giết trong khoảng từ năm 1992 đến năm 2010 là những người đã hoạt động trong các vụ việc “chuyên về tham nhũng”, theo một nghiên cứu của bà Rosemary Armao, cựu phóng viên và là một Giáo sư ngành báo chí tại Đại học bang New York ở thành phố Albany.

Vậy mà, mặc dù bị hăm dọa, các nhà báo điều tra vẫn đứng ở tiền tuyến của cuộc chiến chống tham nhũng. Từ năm 2007 đến 2011, trong số 8 người đoạt Giải Liêm chính (Integrity Award) do tổ chức Minh bạch Quốc tế trao tặng cho những nhà hoạt động chống tham nhũng xuất sắc, thì đã có 3 người là nhà báo.

NHỮNG CHÚ SÓI ĐƠN ĐỘC

Thông thường thì các phóng viên điều tra là “nhà hoạt động theo kiểu chú sói đơn độc”, Gerard Ryle, Giám đốc một tổ hợp quốc tế Các nhà báo điều tra (International Consortium of Investigative Journalists, ICIJ) đã nói như vậy.

Vùng Tây Balkan

cứ 6 người được hỏi

thì có 1 người nói là đã từng gặp trường hợp

hối lộ liên quan đến quan chức nhà nước

(theo UNODC).

Popa

Mat

umula

, Tan

zania

- 5 -

Theo ông, càng ít người biết về vụ việc mà nhà báo đang tìm hiểu, thì càng ít có khả năng ai đó có thể tiết lộ thông tin khi vụ việc chưa ‘chín muồi’, và càng có cơ hội để vụ việc được đăng tải trên báo chí. Nhiều cá nhân phóng viên đã một mình bóc trần tham nhũng và các hoạt động tội ác khác, trong đó có Attotage Prema Jayantha ở Sri Lanka và David Leigh ở Vương quốc Anh.

Những nhà báo như thế có thể tìm thấy bạn đồng minh trong số những nhà cải tổ chính phủ, các nhà hoạt động dân sự, những doanh nhân tìm kiếm sự cạnh tranh lành mạnh và những tổ chức phi chính phủ như tổ chức Minh bạch Quốc tế (Transparency International) hay Quỹ Xã hội mở (Open Society Foundation). Thế nhưng các nhà báo hoạt động có hiệu quả nhất “khi họ làm việc độc lập”, theo ý kiến của bà Armao.

“Họ cần phải tự do theo đuổi việc điều tra ở bất cứ nơi nào có thể mà không phải lo lắng về những vướng mắc hoặc về sự liên kết giữa các “đối tác” của họ và các mục tiêu công việc của họ”, bà ta nói.

Các đối tác có thể giúp nhà báo bằng cách cung cấp thông tin, gợi ý các nguồn tài liệu, hỗ trợ công việc của họ và, trong nhiều trường hợp, bảo vệ các chứng cứ của họ chống lại những phủ nhận của chính quyền hay doanh nghiệp - nếu những lời đề nghị giúp đỡ của họ không kèm theo điều kiện hay ràng buộc, Armao nói.

ĐÃ ĐẾN LÚC TẤT CẢ LIÊN KẾT LẠI?

Tuy vậy, theo ông Ryle, việc liên kết lại cũng có lợi cho các phóng viên điều tra. Nó “tạo thành một nhóm bảo vệ cho anh và cho phép anh nhận được lời khuyên từ những người từng trải”, ông nói. Điều đó lý giải vì sao tổ chức của ông ta lại khuyến khích hợp tác giữa các nhà báo từ nhiều nước khác nhau.

Nam Á

40% số người được hỏi

nói rằng họ đã từng

hối lộ cho nhân viên chính phủ trong năm 2010 (theo

AFP).

- 6 -

“Nhưng anh phải cân nhắc chuyện đó trong từng trường hợp”, Ryle nói.

Các nhóm gồm từ 3 đến 20 phóng viên của ICIJ đã bóc trần vụ buôn lậu của các công ty thuốc lá đa quốc gia và đã điều tra các tổ hợp quân sự tư nhân, các công ty amiăng và các nhà vận động hành lang về biến đổi khí hậu. Đối với kế hoạch buôn lậu thuốc lá, tổ hợp này đã hợp tác với OCCRP lần đầu tiên do thành công trong các bài báo về tội phạm ở nước ngoài của tổ chức này. Chỉ vài tuần sau bài đăng trong năm 2011, một chuyên gia tư vấn cao cấp về trốn thuế được nêu trong bài báo đã bị bắt và bị buộc tội, và người cộng sự của hắn đã bị buộc phải ngừng hoạt động.

(*) Andrzej Zwaniecki là một cây bút trong biên chế thuộc Văn phòng Các chương trình thông tin quốc tế của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ .

Một mưu đồ khác? Năm 2007, các báo Nigeria đã tường thuật một cuộc điều tra của Anh trong vụ rửa tiền của các cựu Thống đốc bang của Nigeria.

- 7 -

“Mẹ đẻ” của tất cả các vụ bê bối doanh nghiệp

Siemens AG, một công ty kỹ thuật đa quốc gia có trụ sở tại Đức, thừa nhận họ đã sử dụng đến 1,3 tỷ euro một cách bất hợp pháp trong một hệ thống hối lộ và lại quả rất tinh vi để thắng thầu ở nước ngoài trên khắp thế giới. Từ năm 2002 đến 2006, các quỹ bôi trơn, thanh toán ngoài sổ sách và các va li đầy tiền mặt đã được sử dụng để hối lộ các quan chức ở Argentina, Bangladesh, Trung Quốc, Iraq, Israel, Libya, Mexico, Nigeria, Nga, Venezuela và Việt Nam.

Vào tháng 12 năm 2008, Siemens đã đồng ý trả cho các nhà chức trách Hoa Kỳ và châu Âu 1,6 tỷ đô-la tiền phạt, một số tiền chưa từng thấy về con số và phạm vi của các cuộc điều tra quốc tế về các hành vi sai trái của công ty Siemens. Các cơ quan của Hoa Kỳ đã phối hợp chặt chẽ với Văn phòng Ủy viên công tố của thành phố Munich đưa ra nhiều bằng chứng về sai phạm, và các Ủy viên công tố Đức đã được lợi nhiều nhờ sự hợp tác với

các đối tác của mình ở Hy Lạp, Italy và Thụy Sỹ. Giờ đây, công ty Siemens AG đang là một trong những công ty hàng đầu về các nỗ lực quản trị tốt.

Thua cuộc ở sòng bạc của những kẻ ăn cắp

Hai cựu giám đốc của ngân hàng Bank of China, ban đầu đã may mắn thắng trong các ván bài tại thánh địa cờ bạc Las Vegas. Họ sử dụng các sòng bạc để chuyển một số tiền trong số 485 triệu đô-la bất chính mà họ đã rút ra bất hợp pháp từ một chi nhánh ngân hàng phía nam tỉnh Quảng Đông vào khoảng giữa những năm 2000. Họ đã nhận tiền qua các công ty vỏ bọc ở Hồng Kông và các ngân hàng Canađa và Hoa Kỳ, và sau đó trốn sang Hoa Kỳ.

Cuối cùng thì Xu Chao Fan và Xu Guo Jun đã sa lưới pháp luật ở Las Vegas. Vào tháng 5 năm 2009, tòa án liên bang Hoa Kỳ đã kết án họ hơn 20 năm tù giam vì gian lận tài chính và các tội khác nữa. Trung Quốc và Hồng Kông đã hỗ trợ các

Khi THAM NHŨNG đương đầu với CÔNG LÝ

- 8 -

nhà chức trách Hoa Kỳ trong việc đưa ra bằng chứng và đưa nhân chứng tới để cung cấp lời khai.

Ai nhận được tiền của những kẻ ăn cắp?

Với số tiền ăn cắp đến 5 tỷ đô-la, Tướng Sani Abacha thuộc số 5 người đứng đầu bảng của tổ chức Minh bạch Quốc tế - có nghĩa là ông ta được coi là một trong số những nhà lãnh đạo tham nhũng nhiều nhất thế giới trong lịch sử hiện đại. Abacha đã điều khiển đất nước Nigeria từ năm 1993 cho đến khi ông ta chết vào năm 1998.

Năm 2002, 1 tỷ đô-la đã được trả về cho Nigeria như một phần tài sản được dàn xếp bên ngoài tòa án của gia đình Abacha. Năm 2005, với các ngân khoản khác ở Thụy Sỹ trong tình trạng lấp lửng về pháp lý, một luật sư Thụy Sỹ đã sử dụng phương kế mới để phá vỡ tình trạng bế tắc, cho phép chính phủ Thụy Sỹ trả lại 505 triệu đô-la cho Nigeria. Vương quốc Anh, Liechtenstein, Luxembourg và các thực thể khác cũng đã trả lại thêm 700 triệu đô-la sau các quá trình tố tụng riêng biệt. Các nhóm phi chính phủ của Thụy Sỹ và Nigeria đã làm việc với các chính phủ của

họ để bảo đảm rằng số tiền hoàn lại đó sẽ được được sử dụng cho các dự án phát triển.

Lấy cắp từ người nghèo

Nhìn vào việc chi tiêu của Arnoldo Alemán – ví dụ một bữa tiệc chi phí hết 46.609 đô-la ở Coral Gables, bang Florida – khiến người ta có thể nghĩ ông ta là nhà lãnh đạo của một quốc gia giầu có. Thực ra, từ năm 1997 đến năm 2002, ông ta là tổng thống của Nicaragua, một trong số những nước nghèo nhất thế giới. Ông ta đã biển thủ của đất nước 100 triệu đô-la, theo báo cáo của tổ chức Minh bạch Quốc tế. Khi Alemán bị buộc tội ở Nicaragua với các tội danh liên quan đến tham nhũng, chính phủ ở một số nước đã phong tỏa các tài khoản ngân hàng của ông ta.

Một cuộc điều tra của Hoa Kỳ đã lần theo số tiền ăn cắp và thấy tiền được giấu trong các tài khoản ngân hàng tại Hoa Kỳ và bất động sản. Năm 2004, nhà chức trách Hoa Kỳ đã tịch thu và chuyển số tiền xấp xỉ 2,7 triệu đô-la trong tài sản của cựu tổng thống đó cho chính phủ Nicaragua. Số tiền này đã được sử dụng cho các dự án giáo dục.

- 9 -

Lừa gạt, hối lộ và băng video

Vào những năm 1990, Vladimiro Montesinos, người đứng đầu cơ quan tình báo của Peru, đã điều khiển một trang mạng tham nhũng, liên quan đến buôn bán ma túy, buốn bán vũ khí và các hoạt động phạm tội khác. Phần lớn số tiền kiếm được từ các mưu đồ bất hợp pháp của hắn đã được rửa thông qua các công ty vỏ bọc và chuyển vào các ngân hàng nằm bên ngoài Peru. Số phận của Montesinos đã được định đoạt khi hắn bị ghi hình đang đưa hối lộ cho một nhà lập pháp thuộc phe đối nghịch; băng hình này đã được đưa lên một chương trình truyền hình địa phương. Hắn đã trốn khỏi Peru năm 2000.

Nhà chức trách Venezuela đã phối hợp với các cơ quan thực thi pháp luật của Hoa Kỳ và Peru và đã bắt được Montesinos vào năm 2001; và sau đó một tòa án Peru đã kết tội hắn. Khi đó một số nước, trong đó có Hoa Kỳ, Thụy Sỹ, các Đảo Cayman, Luxembourg và Mexico, đã hợp tác với nhau để truy tìm và hoàn trả các tài sản bị chiếm đoạt. Nhờ có những nỗ lực này, chính phủ mới được bầu của Peru đã nhận lại được hơn 185 triệu đô-la.

Mạng lưới Hawala quốc tế

Mạng hawala, một hệ thống chuyển tiền không chính thức, là trung tâm của hoạt động rửa tiền đặt cơ sở ở bang Maryland và Washington. Saifullah Ranjha, Abdul Rehman và những người khác đã sử dụng mạng hawala để rửa tiền từ các phi vụ buôn bán ma túy và buôn lậu thuốc lá giả.

Sau 4 năm bí mật điều tra về 4 âm mưu phạm tội khác nhau trải rộng trên toàn cầu, Ranjha, Rehman và 37 cộng sự của chúng đã bị nhà chức trách Hoa Kỳ bắt giữ. Năm 2007, chúng đã bị kết án về các tội liên quan đến rửa tiền, hối lộ quan chức nhà nước và, trong một trường hợp, là tài trợ cho khủng bố. Các nhà chức trách ở Australia, Bỉ, Canada, Tây Ban Nha, Hà Lan và Vương quốc Anh đã hỗ trợ cho các cơ quan thực thi pháp luật Hoa Kỳ trong cuộc điều tra này.

Năm 2008, Ranjha đã nhận tội âm mưu rửa tiền cũng như tài trợ cho khủng bố và bị kết án 110 tháng tù giam. Tháng 2 năm 2009, 23 bị cáo khác đã nhận tội có tham gia vào một hoặc nhiều trong số các âm mưu đó.

- 10 -

HOÀN TRẢ SỐ TIỀN THAM NHŨNG

Ilya Katz, Israel

Xếp thứ 5 trong số các nhà lãnh đạo

tham nhũng hàng đầu trong lịch sử hiện đại.

Đã thu hồi 2,2 tỷ đô-la.

Thu hồi được số tiền đã bị ăn cắp.

2,7 triệu đô-la đưa vào

các dự án giáo dục.

Ông chủ gia đình: Tổng thống Nigeria, Sani Abacha, đã mời gia đình, họ hàng và các cộng sự của ông ta đến để “cùng hưởng lộc” từ ngân quỹ công.   Tấm séc không nằm trong thư: Năm 2004,

Tổng thống Nicaragua, Bolanos, đã nhận lại các khoản tiền ăn cắp được từ một cựu quan chức và bị nhà chức trách Hoa Kỳ bắt giữ.  

Bị bắt giữ và kết án.

Hơn 185 triệu đô-la được trả lại

cho người dân

Trước vành móng ngựa: Năm 2003, cựu Giám đốc Cơ quan Tình báo Peru, Montesinos, bị đem ra xét xử ở Lima vì tội tham nhũng.

- 11 -

THAM NHŨNG DƯỚI CON MẮT CỦA CÁC HỌA SĨ BIẾM HỌA

Các họa sĩ biếm họa trên khắp thế giới đã lấy tham nhũng làm đề tài cho các tranh của mình và đã đem lại những kết quả khiến nhiều người phải suy nghĩ. Những bức biếm họa đăng trong số này được lựa chọn từ các tác phẩm lọt vào bán kết trong cuộc thi Biếm họa Toàn cầu 2011 (Global Editorial Cartoon Competition) được Trung tâm Doanh nghiệp tư nhân quốc tế (CIPE) tổ chức và được in lại trong tạp chí này với sự cho phép của CIPE. Bản quyền của CIPE.

Oleg Loktyev, Russia

Cristian Herrero, Spain/Switzerland

Patrick Rabehoavy, Madagascar

- 12 -

Ván cờ được điều khiển bởi kẻ tham nhũng, trong đó

các quân cờ bao gồm các quan chức công, đảng phái chính trị, cảnh sát, các lực

lượng chính trị/quân sự, quan tòa, hải quan và các

băng nhóm.

Jamie Mercado James, Mexico

Gautama Polanki, India Alexander Kaminsky, Moldova

Ruslan Valitov, Kyrgyzstan

- Thưa thầy, thầy nắm rõ tất cả những thực tại của cuộc sống và thấu hiểu nguyên nhân gốc rễ của mọi sự việc.

Vậy thầy có thể nói cho con biết nguyên nhân gốc rễ của vấn nạn tham nhũng được không ạ?

- Tất nhiên rồi.

Nhưng ta sẽ được lợi gì từ việc này?

- 13 -

Sergey Birkle, Kazakhstan

...Sự phát triển??

Usama Ela Abull, Egypt

Basca Gergely, Hungary

Usama Ela Abull, Egypt

Boldizsar Kovacs, Hungary Alexandr Dubovsky, Ukraine

- 14 -

Nguồn thông tin tham khảo

Các nhóm, trung tâm và chương trình chuyên hoạt động nhằm chống tham nhũng và thúc đẩy quản trị tốt.

Anti-Corruption and Transparency Working Group of Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC), an intergovernmental body created to coordinate the implementation of anti-corruption conventions and measures and to promote related collaboration across the APEC region. http://www.apec.org/Groups/SOM-Steering-Committeeon-Economic-and-Technical-Cooperation/Working-Groups/Anti-Corruption-and-Transparency.aspx

Center for International Private Enterprise, a policy research institute that works to foster market-based democratic institutions and improve governance through transparency and accountability. http://www.cipe.org/about

Deauville Partnership, a G8 initiative that promotes economic development, job creation, anti-corruption and open government in the Middle East and North Africa. http://www.imf.org/external/np/dm/2011/091011.htm

Financial Action Task Force (FATF), an intergovernmental body devoted to the development and promotion of policies against money laundering and the financing of terrorism. http://www.fatf-gafi.org/pages/0,2987, en_32250379_32235720_1_1_1_1_1,00.html

G20 Anti-Corruption Working Group, an intergovernmental body established to implement the G20 Anti-corruption Action Plan adopted at the 2010 G20 summit. http://www.g20.org/en/sherpas-track/corruption

Global Integrity, an international nongovernmental group that champions transparent and accountable governments with the help of research and technologies. http://www.globalintegrity.org/

- 15 -

Global Witness, an international nongovernmental group that campaigns against conflict, corruption and environmental and human rights abuses related to natural resource industries. http://www.globalwitness.org/

International Consortium of Investigative Journalists, a global network of reporters who collaborate on in-depth investigative stories on transnational crime, corruption and other sensitive topics. http://www.publicintegrity.org/investigations/icij/

OECD – Anti-Bribery Convention, all things related to the Convention on Combating Bribery of Foreign Public Officials. http://www.oecd.org/department/0,3355, en_2649_34859_1_1_1_1_1,00.html

Open Government Partnership, an intergovernmental effort to make governments more transparent, effective and accountable. http://www.opengovpartnership.org/about

Transparency International, a global anti-corruption nongovernmental group that publishes countries’ corruption rankings and organizes a biannual international anticorruption conference. http://www.transparency.org/

United Nations Office on Drugs and Crime, seeks to foster multilateral partnerships against transnational organized crime and corruption. http://www.unodc.org/

World Bank — Governance and Anti-Corruption, a Bank-related policy, research and information resource on anti-corruption and good governance. http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/TOPICS/EXTGOVANTICORR/0,,menuPK:3036107~pagePK:149018~piPK:149093~theSitePK:3035864,00.html

World Economic Forum’s Partnering Against Corruption Initiative, a program designed to consolidate private-sector efforts to fight corruption, shape related regulations and facilitate exchange of best practices among companies. http://www.weforum.org/issues/partnering-against-corruption-initiative

- 16 -

Trung tâm Hoa Kỳ Phòng Thông tin-Văn hóa, Đại sứ quán Hoa Kỳ

Tầng 1, Rose Garden Tower, 170 Ngọc Khánh, Hà Nội

Tel: (04) 3850-5180; Email: HanoiAC@state.gov http://vietnam.usembassy.gov

http://www.facebook.com/achanoi.usembassy