cchr digital privacy and security guideline book

*******

�ៀវ��ស�អពសវត��ព នងឯកជន�ព�ើ��ពន�ប��កវ�ទ�

�� ត� �� ២០១៦

http://

ស ៀវសៅណែនា ដអាព

វតថភាព នងឯកជនភាពស ើបរពនធរសចេកវទយា

i

អាពមជឈមែឌ ទយធមន សកមពជា

មជឈមណឌ លសទធកមពជា (“ម.ស.ម.ក”) ជាអងគការមនមមនរដឋា ភបាល មនចលបកសសមពនធ ឯករាជយមែលធវើការធែើមបើធលើកកពស នងការពារលទធបបជាបធេយយ នងការធោរពសទធមនសស ជាពធសសសទធពលរែា នងសទធនធោបាយ។ ចកខវសយរបស ម.ស.ម.ក ចងឲយកមពជាកាា យជាបពះរាជាណាចបកមយោា នអធពើហងា មែលកនងធ ះបបជាពលរែាទទលបានសទធជាមលដឋា នមានសមភាព បេវបានអនញញា េឲយចលរមកនងលទធបបជាបធេយយ នងទទលបានផលបបធោជនពើការអភវឌឍបបធទស។ ម.ស.ម.ក ចងបាននើេរែាជាជាង នទណឌ ភាព ចងបានសថា បនរងមាជាជាងបគគលខា ង នងចងបានសងគមពហនយមធដឋយកនងធ ះភាពចបមរះមបបននសងគមបេវបានទទលយក នងសថទរជាជាងបពធងើយកធនតើយ ឬដឋកទណឌ កមា។ សថា កសញញា របស ម.ស.ម.ក រធលចឲយធ ើញរបសេវបពាបសធហើរធចញពើរងវងមលនននផៃធម ពណធ ៀវ មែលធនះជានមេតរបននការទាមទារសទធធសរ ើភាពរបសកមពជា។

អាពស ៀវសៅណែនា

ធសៀវធៅមណ សដើពើ “សវេាភាព នងឯកជនភាពធលើបបពនធបធចេកវទា” ជាមគគធទសកសបមាបសថធា រណៈជនទធៅ នងជាពធសសសកមាជនធលើអើនណេ អងគការសងគមសើវល សកមាជនសទធមនសស យលែងពើ រធបៀបធបបើបបាសបធចេកវទាកនងការបធពញការងារ សកមាភាពេស មេ ឬយទធ ការធផសងៗ បបកបធដឋយសវេាភាព។

ស ចកតណលែងអាែរគែ

ធសៀវធៅមណ សតើពើ “សវេាភាព នងឯកជនភាពធលើបបពនធបធចេកវទា” ធនះបេវបានចងបកងធ ើងម.ស.ម.ក នងធដឋយមានកចេសហការជាមយបករមជនធនើមមផនកសវេាភាពបធចេកវទា (“ជនធនើម”) ននគធបមាងជនធនើមមផនកសវេាភាពបធចេកវទា (“គធបមាង”) របស ម.ស.ម.ក។ ាមសថរននធសៀវធៅធនះបេវបានចងបកង នងមកសបមលពើចធណះែងរបសបករមជនធនើមមែលទទលបានពើវគគបណដ ះបណាដ លរបសគធបមាង មែលផកលធដឋយអងគការតាកេច លេចណ ជើ ល ចើវ (Tactical Technology Collective) បពមទាងែកបសងពើបបភពគរឲយធជឿជាក មែលមានបញញា កធៅកនងឯកសថរធោង។ ម.ស.ម.ក សមមលាងអណរគណែលជនធនើម នងអងគការតាកេច លេចណ ជើ ល ចើវ មែលបានចលរមសហការធែើមបើឲយសធបមចបាននវ ធសៀវធៅមណ ធនះ។

ធសៀវធៅមណ សតើពើ “សវេាភាព នងឯកជនភាពធលើបបពនធបធចេកវទា” បានធកើេជារបរាងធ ើងគកធដឋយសថរកចេឧបេាមភោបទពើ អងគការកចេសហបបេបេតការអនតរជាេអាលាមង (GIZ)។ ាមសថរននធសៀវធៅមណ

ii

ធនះ គជាការទទល សបេវទាងបសរងរបស ម.ស.ម.ក នងមនាះបញញេ ងពើទសសនៈរបសអងគការកចេសហបបេបេតការអនតរជាេអាលាមងធ ះធទ។

ចមង នងមតច រម

បបសនធបើធោកអនកមានសណរ ឬបេវការពេមានបមនាមពាកពនធនងធសៀវធៅធមធរៀនធនះ ឬមានបណងចងផតលជាមេធោបល សមសរធសរមកកានម.ស.ម.ក តាមរយៈអើមមល [email protected] ។ មាងធទៀេ ធោកអនកអាចទាកទង ម.ស.ម.ក តាមរយៈ ៖

អាសយដឋា ន៖ ផៃះធល ៧៩៨ ផាវ៩៩ សងាក េបងបេមបក ណឌ ចការមន រាជធានើ ភនធពញ បពះរាជាណាចបកកមពជា អើមមល ៖ [email protected]

ទរសពៃ ៖ ៨៥៥ (០) ២៣ ៧២៦ ៩០១ ទរសថរ ៖ ៨៥៥ (០) ២៣ ៧២៦ ៩០១ ធគហទពរ ៖ www.cchrcambodia.org

mailto:[email protected]

mailto:[email protected]

http://www.cchrcambodia.org/

iii

មាតកា

ស ចកត សងេរ ......................................................................................................................1

ណនែកទយ ១ ៖ ម ដឋា នបគរះនន វតថភាពននការសបរើបា កាពយទយរ វនដ (Window) ............ 3

១.១. មសវងយលពើកពយទរ ....................................................................................................... 3

១.១.១. មផនករងរបសកពយទរ (Hardware) ............................................................................ 3

១.១.២. មផនកទនរបសកពយទរ (Software) ............................................................................. 4

១.១.៣. ែធណើ រការរបសកពយទរ............................................................................................ 4

១.២. គនាះការពារសវេាភាពធលើកពយទរ ....................................................................................... 6

១.២.១. រធបៀបដឋកពាកយសមាា េធលើកពយទរ (Password) .......................................................... 7

១.២.២. អើនបគើប ហាែឌើស (Hard Disk) ធដឋយធបបើ បើេ កក (Encryption, BitLocker) ............ 9

១.២.៣. រធបៀបែធ ើងហាវ យអវលរបសវ ើនែ (Firewall) ........................................................ 10

១.២.៤. បបយេនធពលធបបើបបាសអើនណេ ធៅទើសថធារណៈ .................................................... 12

១.២.៥. ធបបើបបាសអើនណេធដឋយបបរងបបយេន .................................................................... 12

១.២.៦. ធបបើបបាសកមាវ ើការពារធមធរាគ ............................................................................... 12

១.៣. មសវងយលពើកមាវ ើមែលពាបាទកពយទរ ឬមលមវរ (Malware) ............................................ 12

ផនែកទ ២ ៖ កណតសវតថភាពមលដឋា នសមរមាបទរសពទផែនមររយ ................................. 16

២.១. ការកណតសវតថភាពមលដឋា នសមរាបទរសពទអែនមររយ....................................................... 16

២.១.១. ការបបើកចលទរសពៃរបសបោកែនក ......................................................................... 16

២.១.២. អើនបគើបហសន ..................................................................................................... 16

២.១.៣. ការកណតែពើបណតា ញ (NETWORK SETTINGS) ................................................. 17

២.១.៤. ការកណតែពើទើតង (LOCATION SETTINGS) ...................................................... 17

២.១.៥. ែតាសញញា ណែនកបៅទរសពទ.................................................................................. 18

២.១.៦. បវើបចចបបននភាពកមមវ ើ (OFTWARE UPDATES) ..................................................... 18

២.២. កមាវ ើសបមាបការទ កទនងជាឯកជនធលើទរសពៃ សើកណល (Signal) .............................. 18

iv

២.២.១.រធបៀបែធ ើង នងធរៀបចកមាវ ើសើកណល .................................................................. 18

២.២.២.គណវបេដ នងែធណាះបសថយបញញា ធៅធលើសើកណល .................................................. 21

ណនែកទយ ៣ ៖ ការសបរើបា កមមវធរករកអនធែត ឬបមរោសរ (Browsers) ..................... 23

៣.១. អវើធៅជាកមាវ ើរករកអើនណេ? ................................................................................... 23

៣.២. កមមវ ើរករកែើនណេ ហគហគលមរកម (Google Chrome) .................................................. 23

៣.២.១. បមរបើមរាសែើនខនើតមរ (Incognito Mode) ............................................................ 24

៣.២.២. ការផលា សបដរការកណតបរើមបៅបលើឯកជនភាព កនងហគលហគលមរកម ................................. 25

៣.២.៣. ការធបបើបបាស នងែធ ើង អចសៃនសន(Extensions) ធៅធលើ ហគហគលបកម ................... 28

៣.៣. កមាវ ើរករកអើនណេ មហសើោ ហាវ យអហវក (Mozilla Firefox) ....................................... 29

៣.៣.១. ធបបើបបាសបបាយធវេ វ ើនែ (Private Window) ......................................................... 30

៣.៣.២. ការផលា សបដរការកណេធែើមធៅធលើឯកជនភាពកនង ហាវ យអហវក .................................... 31

៣.៣.៣. ការធបបើបបាស នងែធ ើង មអេអន(Add-on) ធៅធលើហាវ យអហវក ................................ 35

៣.៤. កមាវ ើរករកអើនធើមណេធផសងៗ ..................................................................................... 36

ផនែកទ ៤ ៖ សវតថភាព នងឯកជនភាពបលើបវេសប ក (Facebook) ................................ 38

៤.១. ែវើជាបហវសប ក? ......................................................................................................... 38

៤.២. រធបៀបបធងកើេគណនើធហវសប ក ....................................................................................... 38

៤.៣. ឯកជនភាព នងសវេាភាពធៅកនងគណនើធហវសប ក ............................................................. 40

៤.៣.១. ការកណតទបៅរបសគណនើ (General Account Settings) ..................................... 41

៤.៣.២. ការកណតសវតថភាព (Security Settings) ............................................................. 42

៤.៣.៣. ការកណតឯកជនភាព (Privacy Settings) ............................................................ 45

ផនែកទ ៥៖ សវតថភាពកែងការបមរបើមរោសែផមែល ................................................................ 55

៥.១. មសវងយលពើជើមមល ...................................................................................................... 55

៥.១.១. វ ើការពារសវេាភាពធលើគណនើជើមមល ....................................................................... 55

៥.១.២. វ ើកនងការធបើកធសតបធវ ើរ ើហវើធ សន (2-step verification) ............................................ 55

៥.២. េតាណតាអើមមល (Tutanota) ..................................................................................... 59

v

៥.២.១. រធបៀបបធងកើេគណនើេតាណតាអើមមល ...................................................................... 59

៥.២.២. រធបៀបធបបើបបាសេតាណតាអើមមល ........................................................................... 60

៥.៣. បបេនមមល (Proton Mail)......................................................................................... 62

៥.៣.១. រធបៀបបធងកើេ ProtonMail ..................................................................................... 63

៥.៣.២. រធបៀបចល ProtonMail ....................................................................................... 66

៥.៤. អើមមលអើនបគើបសនជាមយមមលធវ ើ ប (Mailvelope) ....................................................... 68

៥.៤.១. រធបៀបធបបើបបាស មមលធវ ើ ប ................................................................................... 69

៥.៤.២. រធបៀបធបបើបបាស អើមមល ជាមយមមលធវ ើ ប .............................................................. 74

៥.៤.៤. រធបៀបអើនបគើប នងឌើបគើបឯកសថរ ............................................................................ 76

ផនែកទ ៦ ៖ របបៀបបបងកើត នងផែរកាពាកយសមាា តសវតថភាព .......................................... 80

៦.១. ពាកយសមាា េជាអវើ?....................................................................................................... 80

៦.២. សមាសធាេននពាកយសមាា េធែលរងមា ............................................................................. 80

៦.៣. ការចងច នងកេបតាទកពាកយសមាា េសវេាភាព ................................................................. 80

ឯកសារសោង ................................................................................................................... 82

ធសៀវធៅមណ សដើអពើ សវេាភាព នងឯកជនភាពធលើបបពនធបធចេកវទា ទពរ 1

ស ចកត សងេរ

ធសៀវធៅមណ សដើពើ សវេាភាព នងឯកជនភាពធលើបបពនធបធចេកវទា (“ធសៀវធៅមណ ”) ចងបកងធ ើងកនងធោលបណងផដលចធណះែងមផនកសវេាភាព នងឯកជនភាពកនងការធបបើបបាសបធចេកវទាែលសថធារណៈជនទធៅ នងជាពធសសសកមាជនធលើអើនណេ អងគការសងគមសើវល សកមាជនសទធមនសស។ ធសៀវធៅមណ ធនះមចកធចញ ៦ មផនក មែលមផនកនើមយៗបានធរៀបរាបពើវ ើការពារឧបករណ ឬរធបៀបននការធបបើបបាសកមាវ ើធផសងៗ ធែើមបើផដលនវសវេាភាព នងឯកជនភាពកបមេ ពសែលអនកធបបើបបាសបធចេកវទា។ មផនកនើមយៗ រមមាន ៖

មផនកទើ ១ បងាា ញអពើកពយទរ មែលមានការមណ ឲយសថគ លពើកពយទរ បពមទាងរធបៀបននការពារកពយទរ នងការធបបើបបាសឲយមានសវេាភាព ពស។

មផនកទើ ២ ធរៀបរាបអពើរធបៀបការពារសវេាភាពធៅធលើទរសពៃមអនបែយ នងការផលា សបដរការកណេធផសងៗធែើមបើទទលបានសវេាភាព នងឯកជនភាព ពស។

មផនកទើ ៣ បងាា ញពើការធបបើបបាសកមាវ ើរករកអើនណេ (Browsers) មែលធរៀបរាបពើការរធបៀបននការធបបើបបាស នងការផលា សបដរការកណេធផសងៗ នងការែធ ើងកមាវ ើបមនាម ធែើមបើជយែលសវេាភាព នងឯកជនភាពននការធបបើបបាសអើនណេ។

មផនកទើ ៤ ធលើកអពើបណាដ ញសងគមធហវសប ក មែលបានធរៀបរាបលមអេពើរធបៀបបធងកើេគណនើធហវសប ក បពមទាងរធបៀបននការកណេសវេាភាព នងឯកជនភាពធៅគណនើធហវសប ក។

មផនកទើ ៥ បងាា ញអពើសវេាភាពកនងការធបបើបបាសអើមមល មែលមានធរៀបរាបពើវ ើការពារគណនើជើមមលឲយមានសវេាភាព ពស នងបងាា ញពើធសវាកមាអើមមលមយចននមែលផដលនវសវេាភាព នងឯកជនភាពែលអនកធបបើបបាស។ បពមទាងមណ ពើកមាវ ើមែលធបបើបបាសធែើមបើអើនបគើបអើមមល។

មផនកទើ ៦ ធរៀបរាបអពើពាកយសមាា េ មែលបងាា ញពើការបធងកើេពាកយសមាា េឲយរងមា នងវ ើមលរកាពាកយសមាា េឲយមាន។

ែធចនះធសៀវធៅមណ ធនះបានចងបកងនវមលដឋា នបគះននធោលគនេ នងវ ើសថសរសតកនងការធបបើបបាសឧបករណ នងកមាវ ើ ាះៗមែលជយផដលសវេាភាព នងឯកជនភាពែលអនកធបបើបបាស មែលអាចជាមគគធទសកសបមាបអនកធបបើបបាសបធចេកវទា។

ធទាះោងណាកដើ បធចេកវទាមានការអភវឌឍនលាើជានចេ មែលជាមយោន ធនះបញញា បបឈមលាើៗទាកទងធៅនងឯកជនភាព នងសវេាភាពកអាចធកើេមានធ ើងផងមែរ មែលេបមវឲយមានការតាមដឋន នងធវើបចេបបននភាពវ ើសថសរសតការពារជានចេធែើមបើសវេាភាព។ ែធចនះធោលគនេ នងវ ើសថសរសត ាះធៅកនងធសៀវធៅមណ ធនះអាចនងមនធាើយេបធៅនងបញញា កនងធពលខងម ។

មផនកទើ ១ ៖ មលដឋា នបគះននសវេាភាពននការធបបើបបាសកពយទរ វ ើនែ (Window)


ម ដឋា នបគរះនន វតថភាពននការសបរើបា

កាពយទយរ វនដ (Window)



ណនែកទយ ១ ៖ ម ដឋា នបគរះនន វតថភាពននការសបរើបា កាពយទយរ វនដ (Window)

១.១. ណ ែងយ ពកាពយទយរ

កពយទរគជាឧបករណធអ ចបេនចមែលអាចធវើការបានធបចើនោង។ កពយទរទទលយកទនននយមែលបានបញេ ល ធហើយធវើការគណ តាមកមាវ ើរបសវា បពមទាងរកាទក។

ធាតផសរបសកពយទរអចកបចញជាពើរមរបបេទគ អននករង (Hardware) នងអននកទន(Software)

១.១.១. ណនែករ រងររ កាពយទយរ (Hardware)

មផនករងរបសកពយទរ គសធៅធៅធលើវេា ឬឧបករណទាងឡាយណាមែលបមើលប ើញ អាចបះាន ផគ ោន បធងកើេបានរបរាងជាកពយទរធពញធលញមយ។

ឧបករណមផនករងបេវបានមបងមចកជា ៖ - ឧបករណសរាបបញេល (Input Device) ៖ Keyboard, Mouse - ឧបករណសរាបបធញេញ (Output Device) ៖ Monitor, Printer - ឧបករណរបណើ រការ (Processing Device) ៖ CPU, RAM - ឧបករណសរាបរការទក (Storage Device) ៖ Hard Disk Drive (HDD), Solid State

Drive (SSD), CD ឬ DVD ឧបករណមែលផគជាកពយទរបានរមមាន Random Access Memory (RAM), Central

Processing Unit (CPU), Mainboard, Video Graphics Adapter (VGA) ឬ Video Card, Hard Disk Drive (HDD) ឬ Solid State Drive (SSD), Optical Drive (CD or DVD), Integrated Drive Electronics (IDE) ឬ Serial Advanced Technology Attachment (SATA), Power Supply, Fan, Case, Keyboard, Mouse, Monitor,…



១.១.២. ណនែកទយនររ កាពយទយរ (Software)

មផនកទនរបសកពយទរ គជាកមាវ ើកពយទរអរលបគបបងកើតប ើងបរើមបើឲយកពយទររបណើ រការ ឬបវើែវើមយតមតនាទើអរលែនកបបងកើតកណតឲយបវើ។ មផនកទន បេវបានមចកធចញជាពើរគ មរបពនធមរបតបតាការ (Operating System (OS)) នង កមមវ ើ (Application Software)។

មរបពនធមរបតបេតការ (Operating System (OS)) មរបពនធមរបតបេតការ គជាកមមវ ើអរលានតនាទើសមរាបមរគបមរគងបៅបលើកពយទរទងមលបរើមបើឲយវា

របណើ រការ។ មរបពនធមរបតបេតការជាែនកបវើឲយអននករងរបសកពយទររបណើ រការតមតនាទើរបសវា។ មរបពនធមរបតបេតការ ានរចជា ៖

- វ ើនរ (Windows) ជារបសមរកមហ នមមៃមរកសស (Microsoft)

- ាៃ ក (Mac OS) ជារបសមរកមហ ន អែបនល (Apple)

- លើនច (Linux) ជាមរបបេទ ករបបើកទោយ

កមមវ ើ (Application Software)

គជាកមមវ ើកពយទរ អរលបមរបើមរាសសមរាបបវើការជាកោកណតមយ។ ឧទហរណ កមមវ ើការរយាលយ (Microsoft Office), កមមវ ើរករកែើនណេ (Browsers), កមមវ ើការពាបមបោគ (Anti-virus) ជាបរើម។

១.១.៣. ដាសែើ រការររ កាពយទយរ

ឧបករណសរាបបធញេញ (Output Device)

ឧបករណសរាបបញេ ល (Input Device)

ែធណើ រការ

Processing

ឧបករណរកាទក (Storage Device)



កមនាងរករកទនននយ (Window Explorer) o Drive គជាចមណកមែលបានមកពើការមចក Hard Disk Drive ធៅធពលែធ ើងមរបពនធមរបតបេតការ

(OS)។ Drive មានធបចើនែចជា Drive A នង B សរាប Floppy Disk Drive, រ ើឯ Drive C សរាបរការទកមរបពនធមរបតបេតការ(OS), បហើយ Drive D Z សរាបទនននយ។

o Folder គជាកញេ ប ឬបបអបសរាបផៃកទនននយ។ កនង Folder អាចមាន Subfolders នង Files មែលវាបេវបានរកាទកកនង Drives (Storage Device) ។

o File ធកើេធ ើងពើ អកសរ របភាព សធលង វ ើធែអ ធល នមេតសញញា …។ លកខណៈពធសសរបស File គមាន Extension (.doc, .pdf, .mp3, …) ធហើយវាអាចធៅកនង Drives, Folders នង Subfolders។

File extension

o ែចធមដចមែលធៅថា File Extension? File Extension គសធៅធៅអកសរធៅខងចងបញេ បនន File ធហើយធគធបបើវាធែើមបើជយឲយធយើងងាយ

បសលកនងការកណេបបធភទរបស File ធៅកនងមរបពនធមរបតបតាការ (OS) ែចជា Microsoft Windows ជាធែើម។ ធៅកនង Microsoft Windows ភាគធបចើនធគធ ើញមាន File Extension ធដឋយធបបើចនន ៣េអកសរប ៃ បពើសញញា ចច (.) បមនតកនងធ ះ ធគកធ ើញមានការធបបើ File Extension ចនន ១, ២ ឬ ៤េអកសរមែរ។

ឧទាហរណ៖ របាយការណ.docx, Filename.pdf, myfile.txt, … o រធបៀបបងាា ញ Files, Folders នង File Extension ធៅកនង Microsoft Windows ធគធ ើញ Files, Folders នង File Extension មយចននគមនបេវ

បានបងាា ញធទ។ ែចធនះ ធែើមបើឲយធយើងអាចធមើលធ ើញ Files, Folders នងបបធភទ File Extension បានបេវធវើការអនវេតនែចខងធបកាម៖

a. ធបើកកពយទរ របសធោកអនក រចចចធលើ Computer ពើរែងមែលធៅធលើ Desktop b. ចចធលើ Organize Folder and search options c. ចចធលើ View Tab បេង Advanced Settings:

ចចយក Show hidden files, folders, and drives



ធដឋះសញញា ធៅ Hide empty drives in the Computer folder, Hide extensions for known file types នង Hide protected operating system files (Recommended)’’

d. ចច Apply Ok ។'

១.២. គនែរះការពារ វតថភាពស ើកាពយទយរ

ែនកបមរបើមរាសកពយទរបរើមបើបវើការងារ ករចជាសមរាបរកាទកឯកសារបនេងៗរបសែនក។ បហើយកពយទររបសែនកអាចមរបឈមនងការវាយមរបហារ ឬលចយកទនននយ។ របចនេះកពយទររបសែនកពតានសារៈសខានអរលមរតវអតការពារឲយានរងា។ សមអសវងយលពើគនាេះមយចននបរើមបើការពារកពយទរ ៖

ដឋកពាកយសមាា េឲយរងា ៖ កពយទរមរតវអតដឋកបលខសមាា េ នងដឋកឲយានរងា

ចាកបសាបែមរកងកពយទរបពលែនកទកបចាល ៖ បពលអរលែនកទកកពយទរបចាល មរតវចាកបសាបែមរកង (Lock screen) ឬបមរបើមរាស Screen Saver

មនមរតវែនញញា តឲយែនកមនសាគ លបមរបើមរាសកពយទររបសែនក ឬបដឋត USB, CD ប ើយ ៖ មនគរែនញញា តឲយែនកបនេងបមរបើមរាសកពយទរ ឬបដឋត USB ប ើយបមរពាេះវាអាចបងកហានេយរលកពយទរ ឬឯកសាររបសែនក

បបើកបើត កគ (BitLocker) ៖ គជាកមមវ ើសមរាបែើនមរគើប hard disk អរលអាចការពារទនននយរបសែនក

ធបបើបបាសហាវ យែវ ៃល (Firewall) ៖ វាជយមរគបមរគងោលលហបៅកនងបណតដ ញ ឬែើនណេ អរលចលមកកានកពយទររបសែនក



មរបយតនបពលបមរបើមរាសែើនណេបៅទើសារធារណៈ ៖ បៅែើនណេបៅតមទើសាធារណៈអាចានមនសេអាមរកកកពងបមរបើមរាស បរើមបើលចយកទនននយរបសែនកបមរបើមរាស។ របចនេះែនកអាចកាា យជាជនរងបមររេះ។

បមរបើមរាសែើនណេបដឋយមរបងមរបយតន ៖ បៅបលើបណតដ ញែើនណេ ែនកបមរបើមរាសអាចមរបឈមមខនងហានេយជាបមរចើន។

បវើបចចបបននភាពមរបពនធមរបតបេតការរបសែនក ៖ មរកមហ នអរលបបងកើតមរបពនធមរបតបេតការ អតងអតបនាបបងកើតកមមវ ើបអនថមជាពបសសអននកការពារសវតថភាព របចនេះគរអតបវើបចចបបននភាពជានចច។

បមរបើមរាសកមមវ ើការពារបមបោគ

១.២.១. រសរៀរដឋកពាកយ មងង តស ើកាពយទយរ (Password)

ធែើមបើធា សវេតភាព នងរកាទនននយមែលបានរកាទកកនងកពយទរធអាយបានលអគធយើងមានវ ើជាធបចើន។ កនងធ ះមែរការដឋកពាកយសមាា េជាវ ើមយមែលលអ នងងាយបសលកនងការអនវេត។ សមអសវងយលពើវ ើដឋកពាកយសមាា េរចខាងបមរកាម ៖

រធបៀបទើ ១ a. ធបើកកពយទររបសធោកអនក b. ចច Right Click ធលើ My

Computer c. ចចធលើ Manage d. ធៅផលៃ ង Manage --> ចចធលើ

Local Users and Groups --> ចចធលើ Users e. Right Click ធលើ User (ធលើ User មែលធបបើ) --> ចចធលើពាកយ Set Password... f. ចចធលើ Proceed Button រចវាយពាកយសមាា េែចនងការបញញា កខងធលើ

New password: ជាកមនាងវាយពាកយសមាា េ Confirm password: ជាកមនាងវាយ Password បញញា កមតងធទៀេ ែចខងធលើ

g. ចចធលើ OK button ចណា៖ បតរពាកយសមាា េ: ធវើតាមល ននការដឋកពាកយសមាា េមែរ។



រធបៀបទើ ២ a. ធបើកកពយទររបសធោកអនក b. ចច Start Menu button --> ចចធលើ Control Panel

c. ធៅខងធបកាម User Accounts and Family Safety d. ចចធលើ Add or Remove user accounts

e. ធបជើសធរ ើស Account ចងបធងកើេពាកយសមាា េធហើយនងធ ើញផលៃ ងខងធបកាម សមចចធលើ Create a password

f. វាយពាកយសមាា េរបសធោកអនកធៅតាមការបញញា កខងធលើ

g. រច ចចធលើ Create password button



o រធបៀបបតរ Password ចច User Accounts ធបជើសធរ ើស User មែលចងបតរ ចច Change your password Current password: វាយពាកយសមាា េមែលកពងធបបើ New Password: វាយពាកយសមាា េលាើ Confirm new password: វាយពាកយសមាា េលាើមតងធទៀេ ចច Change Password

o រធបៀបលបពាកយសមាា េ

ចច User Accounts ធបជើសធរ ើស User ចច Remove your password វាយ Current password Remove Password

១.២.២. អនបគរ ហាដឌ (Hard Disk) សដឋយសបរើ រតឡកក (Encryption, BitLocker)

បើត កក គម ងារមយរបសវ ើនរ អរលវាបវើការែើនមរគើបហាែឌើសរបសកពយទរ។ បពលអរល ហាែឌើសមរតវានែើនមរគើប ោលទនននយមនអាចចលបមើលានប ើយមរបសនបបើកពយទរមនានរបណើ រការឌើមរគើបមកវញ។ ាននយថា មរបសនបបើនណតរកយកហាែឌើសអរលានែើនមរគើបជាមយ បើត កក បៅបបើកជាមយកពយទរ ធផសងបគមនអាចបបើកបចញប ើយ។ សមរបណើ រការបើត កករចខាងបមរកាម ៖



ចចធលើ Start Menu Control Panel BitLocker Drive Encryption ធបជើសធរ ើស Drive ចចធលើ Turn On BitLocker… ចច ធលើ Use a password to unlock the drive វាយធល សមាា េ (Password) Next ធបជើសធរ ើស Save the recovery key to a file Next Start Encryption

១.២.៣. រសរៀរដាសឡើងហាែ យអវ ររ វនដ (Firewall)

ហាវ យែវ ៃល ានតនាទើសមរាបមរគបមរគងលហរមនការភាា បកពយទរបៅកនងបណតដ ញ ឬអើនណេ។ ហាវ យែវ ៃលជយការពារការបមរជៀតចលកពយទររបសបដឋយរម នការែនញញា ត។ ែនកអាចបបើកហាវ យែវ ៃលបៅកនងវ ើនរ រចខាងបមរកាម ៖

ចណា៖ បើត កក មានធៅកនងវ ើនែ ធសធវន អាលើធមេ ឬ ធសធវន មអនបបាយ (Widows 7 Ultimate or 7 Enterprise) នង វ ើនែ ធអក បបធហវសសនណល ឬ វ ើនែ ធអកមអនបបាយ (Windows 8 Professional or 8 Enterprise) នង វ ើនែ លនបបធហវសសនណល (Windows 10 Professional)



ចច Start Menu button --> ចចធលើ Control Panel

ចចបលើ System and Security c

ចចបលើ Windows Firewall ចចបលើ Turn Windows Firewall on or off បៅអននកខាងបវវង

ចចបមរជើសបរ ើស Turn on Windows Firewall ទងបៅកនង Home or work (private) network location setting នងបៅ Public network location settings

បហើយចច OK



១.២.៤. បរយតែសព សបរើបា អនធែត សៅទយសាធារែៈ

វាៃយហាវ យ (Wifi) បៅតមទើសាធារណៈានមនសេចមរមេះបមរបើមរាស កនងចបណតមែនកទងបនាេះអាចានែនកានបណងបរើមបើចាបយកទនននយរបសែនកអរលបមរបើមរាសអើនណេបៅទើបនាេះ។ របចនេះែនកគរ ពចារណតបពលបមរបើមរាសែើនណេបៅតមទើសាធារណៈ។

១.២.៥. សបរើបា អនធែតសដឋយបរងបរយតែ

បៅបលើបណតដ ញែើនណេ ែនកបមរបើមរាសអាចមរបឈមមខនងហានេយជាបមរចើន។ ជនអាមរកកអាចលចបមរជៀតចលកពយទររបសែនក មរបសនបបើែនកចចបលើេណភាា ប ឬែើអមៃលអរលបងកធមធរាគ ឬតមរយៈការចេះធ ា ះ។ របចនេះសមពនតយបមើលឲយចាសោសមន នងចចបលើតណភាា បបនេងៗ។

១.២.៦. សបរើបា កមមវធការពារសមសោគ

កពយរទរបសែនកងាយនងរងការវាយមរបហារ ឬាងបមបោគ តាមរយៈសកមាភាពធបបើបបាសបបចនលារបសអនក។ ែធចនះែនកគរអតរកវ ើសថសរសតធែើមបើការពារធមធរាគ។ កមមវ ើការពារបមបោគ គជាកមាវ ើមែលធគបធងកើេធ ើងធែើមបើការពារកពយទរពើការវាយបបហារពើធមធរាគ។ កមាវ ើការពារធមធរាគមានពើបបធភទគ ៖ Anti-virus នង Internet Security។ បបធភទ Anti-virus អាចការពារបានមេធមធរាគបធណាណ ះ ។ រ ើឯ Inerternet Secuirty អាចការពារបានបគបបបធភទននធមធរាគ (សមមសវងយលអពើធមធរាគធៅកនងចណចធមធរាគកពយទឬ)។ ែនកអាចបមរជើសបរ ើសយកកមមវ ើរចជាបែវាៃស (Avast) សបមាបការពារធមធរាគ, សាៃយបត (Spybot) សបមាបការពារ សបយមវរ (Spyware) , កមែ (COMODO) សបមាបហាវ យអវល។

១.៣. ណ ែងយ ពកមមវធណដ ពាាទយកាពយទយរ ឬម ណវរ (Malware)

មលមវរគជាកមាវ ើមែលបេវបានបធងកើេធ ើងកនងធោលបណងរខន ឬពយបាទកពយទរ។ មមលមវរមានធបចើនបបធភទែចជា ៖

សមាគ ល ៖ អនកបេវមេធវើបចេបបននភាព (Update) ធែតាធបស របសកមាវ ើការពារធមធរាគមែលអនកែធ ើងឲយបានញកញាប ធបើមនែធចនះវាមនអាចការពារកពយទររបសអនកធ ើយ។

សមាគ ល ៖ ែនកកអាចបមរជើសបរ ើសបមរបើមរាសកមមវ ើហាវ យែរ ៃលបនេងបទៀតកានរចជា ខមៃរ (Comodo)ជាបរើម អរលអាចទញកមបមរបើមរាសបៅ ៖ http://personalfirewall.comodo.com/free-download.html

http://personalfirewall.comodo.com/free-download.html



o ធមធរាគ (Virus) : គជាកមាវ ើ ឬកែចលងធមធរាគ មែលភាា ប ានវាធៅនងកមាវ ើែនទធផសងធទៀេ រចវាបធងកើេ ានវាជាលាើធពលមែលកមាវ ើធ ះែធណើ រការ។ វាមានការាងរាលដឋលខា ងណាសធដឋយការធផៃរកមាវ ើ ឬឯកសថរពើកពយទរមយធៅកពយទរមយធទៀេ។

o មអេមវរ (Adware) : គជាកមាវ ើមែលបងាា ញការផសពវផាយផាយពាណជាកមាធផសងៗធពលមែលអនកកពងធបបើបបាសអើនណង។

o សបមវរ (Spyware) : គជាកមាវ ើចលចធមើល ឬតាមដឋនអនក ធដឋយវាចបយករាលសកមាភាពកនងកាធបបើបបាសកពយទររបសអនកធែើមបើលចយកពេមានធផសងៗរបសអនក។

o វម (Worm) : គជាកមាវ ើមែលអាចមចក ាន ឬអាចបធងកើេ ានវាធដឋយ ានឯង។ វម ែធណើ រការធលើបណាត ញកពយទរ មែលធវើឲយបណាដ ញយេ ោង ឬអាចបផលា ញទនននយធៅធលើកពយទរផងមែរ។

o បេមចន (Trojan) : គជាធមធរាគមែលបានបនា ានចលកនងកពយទរ ធហើយធវើែធណើ រការរបសវាធដឋយសថា េៗតាមធោលបណងអនកបធងកើេវា។

o រេ ើេ (Rootkit): គែចជាធចរោសផៃះ (សធៅធលើកពយទរ) មែលោក ានកនងបនៃបដឋកឥវាន (file storage?) របសអនកធដឋយវារងចលចឥវានរបសអនកធពលមែលអនកមនធៅផៃះ។ Rootkit គជាធមធរាគមែលពបាកកេសោល នងមសវងរកបផេ ែធចនះ ធែើមបើកចេវាអនកជ ញជាធបចើនបានមណ ធអាយសមាអ េហាេឌើសឲយបានសថអ េ នងរចចរាលកមាវ ើទាងអសធ ើងវញ។ វាបេវបានបធងកើេធ ើង ធែើមបើអនញញា េធអាយ មលមវរ ែនទធទៀេបបមលពេមានធផសងៗធទៀេ កនងការទទលនវអេតសញញា ណពើកពយទររបសអនក ធដឋយអនកមនបានែង ាន។

o ើ កក (Keyloggers) : ជាសបយមវរមយបបធភទ មែលលចកេបតា ឬលេយករាលការសរធសរ របសអនកធៅធលើកពយទរកនងធោលបណងលចចលងយក ការបញេ លធ ា ះ ធល សមាា េ នងពេមានសខនរបសអនក ធហើយបញា នពេមានទាងធ ះបេ បធៅបបភពធែើមននកមាវ ើ Keylogging វញ។

o ធរនសថមមវរ (Ransomware) : ជាបបធភទននការវាយបបហារធដឋយធវើការអើនបគើបកពយទរ ធហើយជបមេទារបបាកពើមាេ សកពយទរធែើមបើបានអាចធបើកចលកពយទរបានធបបើបបាសវញ។

រធបៀបការពារកពយទរពើ Malware

o ែធ ើងកមាវ ើ Anti-virus: ែធ ើងនវកមាវ ើមែលមានសមេាភាពខា ងមែលអាចបទ ឬចប នវការចមាងធមធរាគមនធពលធមធរាគាងចលបបពនធកពយទរ នងបេវធវើបចេបបននភាពវាជានចេ ធែើមបើបបឆងនងធមធរាគ។ Anti-virus មានែចជា Bitdefender, Kaspersky, McAfee, Norton Security, Avira, Panda, BullGuard, Avast, eScan, Spybot, …



o មនមរតវែនញញា តឲយែនកមនសាគ លបមរបើមរាសកពយទររបសែនក ឬបដឋត USB, CD ប ើយ ៖ មនគរែនញញា តឲយែនកបនេងបមរបើមរាសកពយទរ ឬបដឋត USB ប ើយបមរពាេះវាអាចចមាងធមធរាគែធលើកពយទរបសអនក។

o កធបើកសថរ Email ឬឯកសថរមែលភាា ប(Email Attachments)របសអនកធដឋយមនសថគ លពើបបភព នងអនកធផញើចបសោស ពើធបពាះធមធរាគអាចភាា ប ាននង Links ឬ Email Attachments។

o ធបបើ Pop-Up Blocker ជាមយ Browser មែលអនកធបបើ ៖ ពើធបពាះ Pop-Up Blocker អាចការពារនវផលៃ ងមយចននមែលធវើធអាយមានធបោះថាន កែលបបពនធកពយទរ។ ផលៃ ងទាងធ ះបានបធងកើេធដឋយអនកផសពវផាយ(Advertisers) ធហើយកនងធ ះ (Contain adverting) អាចរមមានបបធភទធមធរាគ (Malicious) នង Code មែលធវើឲយមនមានសវេាភាពបបពនធកពយទរ។

o បេវរកា Windows ធអាយមានបចេបបននភាពលាើជានចេ (Windows Updated)។ កនងធោលធៅបធងកើនសវេតភាព (Security) មែលអាចជយការពារកពយទររបសអនកពើធមធរាគ (Viruses)។

o ធបបើ Firewall ឬកមាវ ើ Firewall មែលអាចជយធអាយធយើងែងពើសកមាភាពធមធរាគមែលបនបង ភាា បធៅកានកពយទររបសអនក។ មាងធទៀេ វាអាចបទនវែធណើ រការរបសធមធរាគមយចនន នងអនកចលលច (Hackers) ទនននយពើកពយទររបសអនក។

o បេវកណេ មផនកសវេាភាព នងឯកជនភាពធៅធលើកមាវ ើរករកអើនណេ (Browsers) របសអនក នងែធ ើងកមាវ ើបមនាមមយចននមែលជយធអាយមានសវេាភាព។ (សមធមើលធៅមផនកកមាវ ើរករកអើនណេ)។

មផនកទើ ២ ៖ កណេសវេាភាពមលដឋា នសបមាបទរសពៃមអនបែយ (Android)


ការកណតសវតថភាពមលដឋា នសមរមាបទរសពទផែនបដយ



ផនែកទ ២ ៖ កណតសវតថភាពមលដឋា នសមរមាបទរសពទផែនមររយ

២.១. ការកណតសវតថភាពមលដឋា នសមរមាបទរសពទផែនមររយ

សាម តហវន ជាទបៅានមខងារទលទោយរចជា សមរាបនយាយ, បមរបើមរាសែើណេ បមរបើបបាសែើអមៃល, បនញើសារជាសបមាង នងបនញើសាររហសភាា មៗតមែើនណេ ចាបយក រកាទក នងបញា នសបមាង របថត នងវ ើបរែ បមរបើបណតា ញទនាកទនងសងគម បលងបហគម បមរបើបសវានាររ នងសកមមភាពជាបមរចើនបនេងបទៀត។ បៃអនា កមមវ ើនងមខងារជាបមរចើនទងបនេះ នាមកនវបញញា សវតថភាពថមើ ឬបបងកើនកមរមតហានេយអរលានមរសាបនងអររ។ របចនេះសមបមើលការកណតសវតថភាពមលដឋា នសមរាបទរសពទអែនមររយរចខាងបមរកាម៖

២.១.១. ការបបើកចលទយរ ពទរបសបោកែែក

បរើមបើសវតថភាព ទរសពទរបសបោកែនកគរអតែធ ើងការការពារមននងចលរលទរសពទរបសបោកែនក

បបើក Lock Sim Card បនេះាននយថា បោកែនកនងមរតវអតបញច លបលខ PIN (បលខែតាសញញា ណកមមផលទ លខាន)បរើមបើបបើកបសាសើមកាតរបសបោកែនកបៅោលបពលអរលទរសពទរបសបោកែនកមរតវានបបើករបណើ រការ បហើយបបើរម នបលខ PIN បទ ទរសពទនងមនអាចរបណើ រការបៅបចញានប ើយ។

បបើក Screen Lock (ចាកបសាបលើបែមរកង), បៅកនង Settings -> Device -> Lock Screen -> Screen Lock, អរលនងមរតវបវើឲយមរាករថា បលខករ, ការគសជាទមរមង ឬ បលខសមាា េ មរតវអតដឋកបញចលបរើមបើបបើកបែមរកងទរសពៃបៅបពលអរលវាមរតវានចាកបសារ។ បយើងសមអណនាឲយបមរបើជបមរមើស PIN or Password (បលខសមាា េ), បមរពាេះវាមនមរតវានកណតបដឋយមរបអវងែកេរប ើយ។

២.១.២. អនបគរហសន

មរបសនបបើទរសពទរបសបោកែនកបមរបើ Android សបៅ ៤.០ ឬថមើជាងបនេះ បោកែនកគរអតបបើកមខងារ Device Encryption (បអមាងទមរមងសាា តសមាា េទរសពទ)។ កចចការបនេះអាចបវើានបៅកនង Settings -> Security -> Encryption។ បៃអនា មនបពលបោកែនកអាចបមរបើមខងារ Device Encryption (បអមាងទមរមងសាា តសមាា េទរសពទ) ាន បោកែនកចាាចមរតវអតកណតពាកយសាា តចាកបសាបែមរកងមយ(រចានបរ យាយខាងបលើ)ជាមនសន។

សមាគ ល ៖ បពលអរលមរតវចាកបសាសវតាភាព, អរលវានងជយចាកបសារទរសពទរបសបោកែនកបដឋយសវយមរបវតា បៅបពលកណតជាកោកមយ។ ែនកអាចកណតរយៈបពលអរលសមមរសបសមរាបែនក អាមរសយថាបតើែនកសមមរគចតាបបើកបសារទរសពទរបសែនកញកញាបបៃធណាណ ះ។



២.១.៣. ការកណតែពបណតា ញ (NETWORK SETTINGS)

បទបសវា Wi-Fi នង Bluetooth សមាា េបៅបទជាសវយមរបវតា។ មរតវមរាករថា មខងារ Tethering នង Portable Hotspots អរលសថតបៅកនងអននក Wireless and Network Settings (ការកណតែពើបសវាឥតអខេនងបណតា ញ) មរតវានបទបៅបពលមនបមរបើ។ Settings -> Wireless & Networks -> More -> Tethering & Mobile hotspot

មរបសនបបើទរសពទរបសបោកែនកអាចបមរបើបបចចកវទា Near Field Communication (NFC) បនាេះវានងបបើកបដឋយសវយមរបវតា អរលបដឋយបហតបនេះបហើយ បោកែនកមរតវអតបទវាតមរបបៀបមនសវយមរបវតា។

២.១.៤. ការកណតែពទតង (LOCATION SETTINGS)

បទ ទើតង Wireless and GPS (បៅកនងអននក Location Services) នង mobile data (ទនននយចលត) (អរលសថតបៅកនងអននក Settings -> Personal -> Location).

សាគ ល ៖ មនបពលចាបបនាើមរបណើ រការបអមាងទមរមងសាា តសមាា េឲយទរសពទ មរតវមរាករថា ទរសពទមរតវានសាកថមបពញ នងមរតវានបដឋតជាបមរបេពថាមពលែគគសនើមយ។

សាគ ល ៖ មរតវបបើករបណើ រការ Location Settings (ការកណតែពើទើតង) អតបៅបពលអរលបោកែនកមរតវការបមរបើជាចាាចបៃបណតណ េះ។ ការមនសមាា េបសវាទងបនេះានរបណើ រការបដឋយសវយមរបវតាបៅមនទខាងបមរកាយ គជាការសខាន បមរពាេះវាកាតបនាយហានេយមនការតមដឋនទើតង សនេសមចថាមពល នងកាតបនថយចរនាទនននយមនចងានអរលបនាើមបដឋយកមមវ ើអរលរបណើ រការបៅមនទខាងបមរកាយ ឬអរលរបណើ រការពើចាា យបដឋយមរកមហ នទរសពទចលតរបសបោកែនក។



២.១.៥. ែតាសញញា ណែែកបៅទរសពទ

មរបសនបបើបោកែនកចងោកែតាសញញា ណែនកបៅទរសពៃ (Caller-ID) របសបោកែនក មរតវចលបៅ Phone Dialler -> settings -> Additional Settings -> Caller ID -> hide number។

២.១.៦. បេើបចចបបនែភាពកមមវ (OFTWARE UPDATES)

បរើមបើបវើឲយមរាករថា ទរសពទរបសែនកានសវតាភាព បោកែនកមរតវអតរការកមមវ ើទរសពទរបសបោកែនកឲយានភាពទនសមយជានចច (Update) ានការ Update ពើរមរបបេទអរលបោកែនកមរតវមរតតពនតយ

មរបពនធមរបតបតាការទរសពទ៖ ចលបៅកនង settings -> About phone -> updates -> check for updates

កមមវ ើអរលបោកែនកានែធ ើងបៅកនងទរសពទ៖ បបើកចល Play store app, from the side menu select Apps.

២.២. កមមវធ បមងរការទយានកទយានងជាឯកជនស ើទយរ ពទ កែ (Signal)

សើកណល គជាកមាវ ើធផញើសថរទ កទនងមយ មែលផដលសវេាភាព នងឯកជនភាពសបមាបអនកធបបើបបាស។ សើកណលជាកមាវ ើកែចហ មែលអាចធបបើបបាសធដឋយឥេគេនលា វាការពាររាលការធផញើសថរ ឬការសនៃ របសអនក ធដឋយវាធបបើបបាសមអនមអនអើនបគើបសន (end-to-end encryption) ែធចនះមនមានអនកទើបើអាចែងពើសថរ ឬសធ ងរបសអនកធ ើង។

សើកណលបធងកើេធ ើងធដឋយ Open Whishper Systems ធហើយវាអាចធបបើបបាសបានទាងធៅធលើទរសពៃ Android នង iPhone។ ធហើយអនកសើកណលកនងកពយទរបានផងមែរ ធដឋយែធ ើងអើចសៃនសនសើកណលធៅធលើកមាវ ើរករកអើនណេបកម (Chrome) មេេបមវឲយអនកែធ ើងសើកណល នងចះធ ា ះធៅកនងទរសពៃជាមនសន។

២.២.១.រសរៀរដាសឡើង នងសរៀរចាកមមវធ កែ

ក. ធបៀបែធ ើង នងចះធ ា ះ

អនកអាចទាញយកកមាវ ើសើកណលធៅធលើ Play Store សបមាបអនកធបបើបបាសទរសពៃមអនបែយ នងធៅ App Store សបមាបទរសពៃអាយហវន។ ខងធបកាមធនះគជារធបៀបែធ ើងធៅកនងទរសពៃមអនបែយ

សមចលធៅទាញយកមាវ ើសើកណលធៅធលើ Play store ធហើយែធ ើងវា។ សមធមើលរបខងធបកាម៖

សមាគ ល ៖ បពលអរលបោកែនក update កមមវ ើទរសពទរបសបោកែនក វាសខានណតសអរលបោកែនកមរតវបវើវាពើទើតងអរលអាចទកចតាាន រចជា អើនណេបៅនទេះ ជាជាងបៅហាងកាបហវ។

https://www.whispersystems.org/



ប ៃ បមកសមធបើកមកសមធបើកវាធែើមបើចះធ ា ះ។

អនកបេវចះធ ា ះជាមយសើកណលធដឋយធបបើធល ទរសពៃ ធៅកនងទរសពៃមែលែធ ើងវា។

សមចចធលើ Register ធហើយបញេ លធល ទរសពៃរបសអនក ធហើយចចធលើពាកយ Register

ប ៃ បមកសើកណលនងធផញើសថរធផៃៀងផលៃ េជាមយធល ទរសពៃរបសអនក។ បបសនធបើការធផញើសថរមនធជាគជយសមធបជើសធរ ើសយកជបមធសើ Phone call ធែើមបើទទលបានធល កែ ៦ ៃង ធហើយបញេ លធល កែធ ះធែើមបើបញេ បការធ ា ះ។

ប ៃ បពើចះធ ា ះបានធជាគជយ សើកណល នងសរបបសនធបើអនកចងកណេឲយរាលការធផញើ ឬទទលបគបសថរកនងទរសពៃធដឋយធបបើ

បបាសសើកណល។ សមចចធលើ Use as Default SMS app ធហើយសធបមចចេដធដឋយចចធលើ Yes ឬ No តាមការចងបានរបសអនក។

ប ៃ បពើែធ ើងបានធជាគជយអនកអាចធផញើសថរ ឬ ល ជាមយមេតភកដរបសអនកមែលធបបើបបាសសើកណលែចោន បាន តាមរយៈអើនណេ។

រាលធ ា ះធៅកនងបញា ើទ កទនង (contact) របសអនកមែលធបបើបបាសសើកណលនងបងាា ញធ ា ះធៅកនងបញា ើទ កទនងសើកណលរបសអនកធដឋយសវយបបវេត។



ធៅកនងសើកណលអនកកអាចបធងកើេជាបករម បានផងមែរ ធហើយដឋកអនកណាមែលអនកចងបញេ លកនងបករម ធែើមបើធវើការទាកទងជាបករម។

. ធបៀបែធ ើងពាកយសមាា េធលើសើកណល

សើកណលអាចឲយអនកដឋកពាកយសមាា េធលើវាបាន។ ែធចនះធបើមាននរណាមាន កអាចធបបើបបាសទរសពៃរបសអនក ធគមនអាចធបើកធមើលសថរធៅកនងសើកណលរបសអនកបានធ ើយបបសនធបើអនកដឋកពាកយសមាា េធលើវា។សមមសវងយលពើរធបៀបដឋកពាកយសមាា េែចខងធបកាម៖

សមធបើកកមាវ ើសើកណល ធហើយចចធលើ ធៅមផនកខងធលើ ខងសថត ននធអបកង (១) ធហើយចចធលើ Settings (២) ប ៃ បមកចចធលើ Privacy (៣) ធហើយធៅពើម Enable passphrass សមអសធៅខងសថដ (៤)

ធហើយធវើការបញេ លពាកយសមាា េ

ប ៃ បមកអនកអាចកណេរយៈធពលឲយសើកណលចកធសថកបាន។ ធដឋយធៅកនងចណចទើ ៣ សមចចធលើ Inactivity timeout passphrase

ធហើយកណេរយៈធពលមែលអនកចងបាន រចចច OK

ែធចនះធពលមែលែលធពលកណេសើកណល នងទាមទារឲយអនកវាយពាកយសមាា េធែើមបើបានចល។



២.២.២.គែវរតដ នរងដាស ះបសាយរញហា សៅស ើ កែ

លវើធបើសើកណលអាចផតលសវេាភាព នងឯកជនភាព ពសកនងការទ កទនង បមនតវាកបានគណវបេតមយចននផងមែរ ែចជា ៖

ែធណើ រការមនសវធលឿន រាលទរសពៃរបសអនកមានបញញា មនអាចធបបើបបាសសើកណលបាន ឬអនកផលា សបដរទរសពៃ អនកបេវចះធ ា ះ

បធងកើេសើកណលមដងធទៀេ។ ធៅកនងបករមបបសនធបើមានសើកណលរបសសមាជកបករមណាមាន កមានបញញា ឬធគចះធ ា ះសថជាលាើ ធ ះវា

នងធចញនវសថរមអ រធរ ើ មែលទាមទារឲយសមាជកបករមទាងអសចច verify ធលើ ធល របសសមាជកធ ះសថរជាលាើ ។

ធពល ាះសើកណលបងាា ញមេធល ទរសពៃ មនធ ា ះមេតភកដធៅកនងបញេ ើធ ា ះរបសអនកធ ើយ។ ធបើជបបញញា ធនះអនកអាចមានវ ើធដឋះបសថយ បើ ែចខងធបកាម ៖ ១. មកធ ា ះបញា ើទ កទ កធល ទរសពៃរបសអនក ៖ មកធល ទរសពៃមែលបានលេទកកនងបញា ើទរសពៃ

ធដឋយបមនាម សញញា បក (+) នងធល កែបបធទស (+855 សបមាបកមពជា) ធហើយលេទកសថជាលាើ ២. សើនបកណាយ (Resync contacts)បញា ើទ កទនងកនងទរសពៃរបសអនកសថជាលាើ

- ធៅកនងទរសពៃមអនបែយ --> ចលធៅ Settings មសវងរក Accounts ធបជើសធរ ើសយក Signal ធបជើសធរ ើសរក Menu ធបជើសធរ ើសយក Remove account ។

- ប ៃ បធបើកកមាវ ើ Signal ធហើយចចធលើសញញា ធមា នែធៅកនងរងវងពណធ ៀវ ធហើយ

ចចធលើ ធៅមផនកខងសថដ ខងធលើ ធហើយចចធលើ Refresh

៣. ធបើកបញា ើទ កទនងធៅកនងទរសពៃ (Contasts) ធហើយអសចះធបកាម មសវងរកបញា ើមែលមានសញញា “#” ធហើយលបធចល។

សបងេបពើគនាេះសវតថភាពបលើទរសពទ ៖ - ដឋកពាកយសងាតបលើទរសពទ នង សើមកាត - ែើនមរគើបទរសពទ នងអមមមៃរ ើ - បទបសវា WiFi, Bluetooth, NFC - បទទើតងបវើបចចបបននភាពកមមវ ើ (Update) - ក Jailbreak ឬ Root ទរសពៃ - បមរបើមរាសកមមវ ើកចាកបមបោគ - ទញយក នងរប ើងកមមវ ើអរលានមរបេពគរឲយបជឿជាក - មរបងមរបយតនកនងការបមរបើមរាស WiFi បៅទើសាធារណៈ - លបឯកសារឲយែសពើទរសពទមននងលក ឬឲយបៅែនករមទ - បមរបើមរាសែើនបណតបដឋយមរបងមរបយតន - ថតចលងឯកសារបចញពើទរសពទទកបៅអនាងបនេងជាមរបចា (Backup)

មផនកទើ ៣ ៖ ការធបបើបបាសកមាវ ើរករកអើនណេ ឬធបបាសរ (Browsers)


ការបមរបើមរោសកមមវរករកអនធែត ឬបមរោសរ (Browser)



ណនែកទយ ៣ ៖ ការសបរើបា កមមវធរករកអនធែត ឬបមរោសរ (Browsers)

៣.១. អែសៅជាកមមវធរករកអនធែត?

កមមវ ើរករកែនបើបណតគជាកមមវ ើបមរបើសមរាបចលបៅបមរបើមរាសអើនណេ កមមវ ើរករកអើនណេ ានជាបមរចើនរចជា Google Chrome, Mozilla Firefox, Opera, Vivaldi, Torch, Safari, Internet Explorer, Netscape Navigator, Flock នង Tor ជាធែើម។ កមមវ ើរករកែើនណេអរលែនកបមរបើមរាស ានសារៈសខានកនងសមរាបែនកកនងការបមរបើមរាសែើនណេ បៃអនាវាកែនញញា តឲយានការមរបមលយកពតានមនការបមរបើមរាសែើនណេែនកនងអររ។ របចនេះការផលា សបដរការកណតបរើមបនេងៗ នងបវើឲយែនកអាចមរគបគរងោលការពាយាមទញយកពតានពើែនកានខពស។ បៅកនងបមបរៀនបនេះ នងបវើការអណនាពើវ ើសាសតសាកនងការបមរបើមរាសកមមវ ើរករកែើនណេចននពើរ គ Mozela Firefox នង Google Chrome អរលរមានវ ើមនការបមរបើមរាស ការផលា សបារការកណតបរើម នង កមមវ ើបអនថមមយចនន អរលជយឲយែនកអាចការពារោលការមរបមលពតានរបសែនកានកបមេខពស។

៣.២. កមមវ រករកែនធែត វគវគលមរកម (Google Chrome)

មរកមគជាកមមវ ើរករកែើនណេ អរលជានលតនលរបសមរកមហ នហគហគល។ របចនេះហគហគលមរកម នងហគហគល នងមរបមលយកទនននយរបសែនក រមទងមរបវេតមនការមរសាវមរជាវបៅបលើែើនណេរបសែនក មរតវានធាា កកនងនែរបសហគហគល។ ែនកអាចទញយកកមមវ ើហគហគលមរកមតមរយៈ ៖ https://www.google.com/chrome ។

ខាងបមរកាមបនេះគជាវ ើសាសតសាកនងការមរគបមរគងទនននយរបសែនក។

https://www.google.com/chrome



៣.២.១. បមរបើមរោសែនខនតមរ (Incognito Mode)

ការបមរបើមរាសែើនខនើតមែ ាននយថាបពលអរលែនកឈបបមរបើមរាសបហើយបទហគហគលមរកម ោលពតានមនការបមរបើមរាសរបសែនកមនមរតវានថតទកបៅកនងឧបករណរបសែនកប ើយ។ ពតានទងបនាេះរមាន ការមរសាវមរជាវ បគហទពរអរលែនកានចលបមើល មរបវតាមនការទញយកឯកសារជាបរើម។

ែនកអាចចលបៅកានែើនខនើតមែតមរយៈ ៖

បពលអរលែនកបបើកកមមវ ើ ហគហគលមរកម សមចចបលើ បៅអននកខាងបលើខាងសាដ បហើយបមរជើសបរ ើសយក "New Incognito Window"

សមាគ ល បគហទពរអរលែនកចលបមើលបៅអតអាចទញយកទនននយពើែនក បទេះបើជាែនកបមរបើមរាសែើនខនើតមែកបដឋយ។ ែើនខនើតមស មនអាចជយឲយែនកបមរបើមរាសែើនបើបណតបដឋយែនាមកប ើយ បោនមេវាមនរកាបបវេតននការ

ធបបើបបាសអើនណេរបសអនកធៅកនងបកម។

២

១



៣.២.២. ការផលា សបដរការកណតបរើមបៅបលើឯកជនភាព កែងវគលវគលមរកម

ែនកអាចបវើការអកអមរបនវការកណតបរើមរបសហគលហគលមរកម បហើយបវើការកណតនវពតានណតអរលនងមរតវលប នងពតានណតអរលមរតវថតទកបពលអរលបទវា។ បហើយែនកកអាចបវើការែនញញា ត ឬបទនវជបមរមើសអរលបវើការតមដឋនសកមមភាពរបសែនកនងអររ។

Do not Track Do not track ជាជបមរមើសអរល ហគហគលមរកម នងមរាបបៅោលបគហទពរអរលែនកចលបមើល កឲយតមដឋនទនននយរបសែនក។

ែនកចលបៅបវើការអកអមរបការកណតតមរយៈ ៖ បពលអរលែនកបបើកកមមវ ើ ហគហគលមរកម សមចចបលើ បៅអននកខាងបលើ ខាងសាដ បហើយបមរជើស

បរ ើសយក "Settings" បហើយែសចេះបមរកាមរកពាកយ “Show more advanced settings” បហើយចចបលើវា។

៣

៤

២

១



ការអកអមរបការកណតបរើមបលើឯកជនភាព សមចលបៅអកអមរបការកណតបរើមរបសហគលហគលមរកមបលើឯកជនភាពរចបៅនងជហានខាងបលើរលចណចបលខ ៤ សមចចបលើ “Content Settings” សមបវើការបមរជើសបរ ើស

Cookies គសមរបែប Block sites from settings any data គសមរបែប Block third-party cookies and site data

Javascript គសមរបែប Do not allow any site to run JavaScript

Plugins គសមរបែប Let me choose when to run plugin content

Location គសមរបែប Do not allow any site to track your physical location

Media គសមរបែប Do not allow sites to access your camera and microphone

Automatic Download គសមរបែប Do not allow any site to download multiple files automatically

សមាគ ល ការបមរជើសបរ ើសបទ Cookies នង javascript អាចបៃេះពាលរលម ងារមយចននធលើធគហទពរ ាះ ែើនខនើតមស មនអាចជយឲយែនកបមរបើមរាសែើនណេបដឋយែនាមកប ើយ វាបោនមេមនរកាទកពេមានអនកធបបើបបាសអើនណេរបសអនកមេបធណាណ ះ។

៥



ការផលា សបដរ សច អែនជើន (Search engine) បរើមបើបជៀសវាង ហគលហគលទញយកទនននយមនការបមរបើមរាសែើនណេែនកអាចផលា សបារការបមរបើមរាស

សច អែនជើន ។ ាន សច អែនជើន ជាបមរចើនអរលរកាឯកជនភាពរបសែនក រចជា DuckDuckGo , Searx , StartPage or Ixquick ។ ោលទនននយមនការបមរបើមរាសែើនណេរបសែនកមនមរតវានទញយកប ើយបពលអរលែនកបមរបើមរាស សចអែនជើនទងបនេះ។

ឧទហរណ ការបមរជើសធរ ើស DuckDuckGo ចលបៅកាន https://duckduckgo.com/ សមាអ េមរបវេតមនការបមរបើមរាសែើនណេបៅកនង ហគហគលមរកម (Clear history) ហគហគលបកមនងរកាទកោលទនននយមនការបមរបើមរាសែើនណេរបសែនក (history)។ របចនេះែនកគរអត

សអាតវាជាបទៀងទត រចខាងបមរកាម៖

បពលអរលែនកបបើកកមមវ ើ ហគហគលមរកម សមចចបលើ បៅអននកខាងបលើ ខាងសាដ បហើយបមរជើសបរ ើសយក "Settings" ចចបលើ History Clear browsing data

បហើយបមរជើសបរ ើសយក បពលបវោ

នងមរបបេទពតានអរលែនកចងលប បហើយចចបលើ Clear browsing data

https://duckduckgo.com/

https://www.searx.me/

https://www.startpage.com/

https://www.ixquick.com/

https://duckduckgo.com/



៣.២.៣. ការសបរើបា នងដាសឡើង អច ទន ន(Extensions) សៅស ើ ហគហគ បកម

ែចសទនសន គជាកមាវ ើេចៗ មែលធគបបងកើតប ើងបរើមបើនដលមខងារបអនថមបៅបលើ ហគហគលមរកម ។ ែនកអាចរប ើងែចសទនសន សខានៗមយចននរចខាងរចជា ៖

Privacy Badger សមរាបបទការតាមដឋនែនក រាលបពលែនក ធមើលបមើលបគហទពរ។

HTTPS Everywhere

សមរាប ែើនមរគើប (Encrypt) ោលបញានទនននយពើែនកបៅបគហទពរអរលែនកចល។

Adblock Plus សមរាបបទនវបបធភទផសពវផាយពាណជាកមាបនេងៗបពលអរលែនក

បមរបើមរាសែើនណេ។ បពមទាងមានែចសទនសន ានមរបបយាជនជាបមរចើនបទៀត។ សរល៖ ានែចសទនសន មយចននអាចបទមនឲយែនកចលបគហទពរខាេះ ទាមទរឲយែនកបទវាមននងចលបគហទពរបនាេះ។ របចនេះសមបវើការមរសាវមរជាវពើវាមននងរប ើង។

បរើមបើរប ើង ែចសទនសន បៅកនងមរកម សមចលបៅកាន

សមចចបលើ បៅអននកខាងបលើខាងសាដ បហើយបមរជើសបរ ើស Settings

បហើយចចបលើ Extensions បហើយែសចេះបមរកាម រកពាកយ Get more extensions

២

១



បហើយអសវងរក ែចសទនសនអរលែនកចងរប ើង បហើយចចបលើ ADD TO CHROME

៣.៣. កមមវធរករកអនធែត មហសលា ហាែ យអហែក (Mozilla Firefox)

ហាវ យែហវក គជាកមមវ ើរករកែើនណេមយអរលបបងកើតប ើងបដឋយ សហគមន Mozilla។ ែនកអាចទញយក ហាវ យែហវក បៅ https://www.mozilla.org

៣

៤

៥ ៦

https://www.mozilla.org/



មនខសពើហគហគលមរកម ហាវ យែហវក នងមរបមលយកទនននយមរបវតថមនការមរសាវមរជាវបៅបលើែើនបើបណតរបសែនក ឬអាចបងកឲយភាគើទើបើអាចទញយកពើែនក។ ខាងបមរកាមបនេះគជាវ ើសាសតសាកនងការមរគបមរគងទនននយរបសែនកបៅបលើ ហាវ យែហវក។

៣.៣.១. សបរើបា បាយសវត វនដ (Private Window)

ការបមរបើមរាសមរាយបវត វ ើនរ ាននយថាបពលអរលែនកឈបបមរបើមរាសបហើយបទហាវ យែហវក ោលពតានមនការបមរបើមរាសរបសែនកមនមរតវានរកាទកបៅកនងឧបករណរបសែនកប ើយ។ ែនកអាចចលបៅកានែើនខនើតមែតមរយៈ ៖

បពលអរលែនកបបើកកមមវ ើ ហាវ យែហវក សមចចបលើ បៅអននកខាងបលើខាងសាដ "New Private Window"

សមាគ ល បគហទពរអរលែនកចលបមើលបៅអតអាចទញយកទនននយពើែនក បទេះបើជាែនកបមរបើមរាសមរាយបវតវ ើនរ កបដឋយ។ មរាយបវតវ ើនរ មនអាចជយឲយែនកបមរបើមរាសែើនបើបណតបដឋយែនាមកប ើយ វាបោនមេមនរកាទកពេមានអនកធបបើបបាសអើនណេរបសអនកមេបធណាណ ះ។

១

២ហ



៣.៣.២. ការផលែ រដរការកាែតសដើមសៅស ើឯកជនភាពកែង ហាែ យអហែក

ការបមរជើសបរ ើស សច អែនជើន ែនកអាចផលា សបារ សច អែនជើន បនេងៗបៅកនង ហាវ យែហវក អតបរើមបើការពារការមរបមលទនននយរបស

ែនក សមបមរជើសបរ ើសយក DuckDuckGo

បពលអរលែនកបបើកកមមវ ើ ហាវ យែហវក សមចចបលើ បៅអននកខាងបលើខាងសាដ "Options"

បពលចលរលផលទ ង Options សមចចបលើ Search បហើយសមបមរជើសបរ ើសយក DuckDuckGo បៅកនង

មរបែប Default Search Engine

២

១

៣

៤



ការកណត នងអកអមរបឯកជនភាព (Privacy) ធៅកនង Privacy អនកអាចធវើការកណេមយចននបរើមបើការពារការមរបមលទនននយពើែនក។ បពលចល

រលផលទ ង Options សមចចបលើ Privacy ៖ Tracking

សមគសកនងមរបែប Use Tracking Project in Private Window បហើយចចបលើ manage your Do Not Track settings បហើយគសមរបែប Use Do Not Track

History History បៅកអនាងអរលនទកបៅោលមនការបមរបើមរាសអើនណេរបសែនកបៅបលើ ហាវ យែហវក។ ាន

នយថាោលបគហទពរអរលែនកចល ការទញយកពើែើនបើបណត ការមរសាវមរជាវ នងមរតវថតទកបៅទើបនេះ។ បហើយែនកអាចបវើការផលា សបារជបមរមើសមនការថតចមាងាន។ បៅខាងបមរកាម History នងពើមខ Firefox Will: សមបមរជើសបរ ើសយក Remember history ឬ Never remember history ឬ Use Custom settings for history តមអរលែនកចងាន។

Remember history: ោលទនននយមនការបមរបើមរាសអើនណេរបសែនកនងមរតវថតទក។

១ ២

៣



Never remember history: ោលទនននយមនការបមរបើមរាសអើនណេរបសែនកមនមរតវានថតទកប ើយបពលអរលែនកបទហាវ យែហវក។ Use custom settings for history: ែនកអាចបវើការអកអមរបការកណតបនេងៗ៖

Location Bar សមបដឋេះគនសមរគបមរបែបបរើមបើបវៀសវាងការមរបមលពតានទងបនេះ។

ការកណត នងអកអមរបសវតថភាព Security (Privacy) ែនកអាចចលបៅបវើការអកអមរបការកណតសវតថភាពមយចននបៅកនង ហាវ យែហវករចខាងបមរកាម៖

បៅពើបមរកាម General សមគសបៅមរបែបទងបើ៖ - Warn me when sites try install add-ons - Block reported attack sites - Block reported web forgeries



បៅពើបមរកាម Logins សមបដឋេះគនសមរបែបទងពើរ - Remember logins for sites - Use a master password សមាអ េមរបវតាមនការបមរបើមរាស (Clear history) ោលការបមរបើមរាសអើនណេរបសែនកនងមរតវានរកាទកបៅកនងហាវ យែហវក បហើយែនកអាចសមាអ េវា

បចាលាន ។

បពលអរលែនកបបើកកមមវ ើ ហាវ យែហវក សមចចបលើ បៅអននកខាងបលើខាងសាដ "Options"

បហើយសមចចបលើ Clear Recent History បៅកនង Time range to clear ែនកអាចបមរជើសបរ ើសរយៈបពលអរលែនកចងលប នងគសមរបែបយកពតានណតអរលែនកចងលប

៣

២

១

៤



៣.៣.៣. ការសបរើបា នងដាសឡើង ណអតអន(Add-on)សៅស ើហាែ យអហែក

រចបៅនង ែចសទនសន បៅបលើមរកមអររ អែតែន គជាកមាវ ើេចៗ មែលធគបបងកើតប ើងបរើមបើនដលមខងារបអនថមបៅបលើ ហាវ យែហវក។ ែនកអាចរប ើង អែតែន សខានៗមយចននរចខាងរចជា ៖

Privacy Badger សមរាបបទការតាមដឋនែនក រាលបពលែនកបមើលបគហទពរ។

HTTPS Everywhere

សមរាប ែើនមរគើប (Encrypt) ោលបញច នទនននយពើែនកបៅបគហទពរអរលែនកចល។

Adblock Plus សមរាបបទនវបបធភទផសពវផាយពាណជាកមាបនេងៗបពលអរលែនក

បមរបើមរាសែើនណេ។ នងាន ែចសទនសន ានមរបបយាជនជាបមរចើនបទៀត។ សរល៖ ានអែតែន មយចននអាចបទមនឲយែនកចលបគហទពរខាេះ ទាមទរឲយែនកបទវាមននងចលបគហទពរបនាេះ។ របចនេះសមបវើការមរសាវមរជាវពើវាមននងរប ើង។

ែនកអាចរប ើងអែតែនបៅបលើហាវ យែហវករចខាងបមរកាម៖

បពលអរលែនកបបើកកមមវ ើ ហាវ យែហវក សមចចបលើ បៅអននកខាងបលើខាងសាដ "Add-ons"

បហើយសមអសវងរកអែតែនអរលែនកចងរប ើង បហើយចចបលើ Install

បនាទ បពើរប ើងចង ហាវ យែហវកនងតមរមវឲយាបបនដើមវាសារជាថមើ

២

១

៣

៤



៣.៤. កមមវធរករកអនសធើណែតសនសងៗ

កមាវ ើ រ (Tor) រ គជាកមមវ ើរករកអើនណេមយ អរលជយឲយែនកអាចបមរបើមរាសអើនណេបដឋយែនាមក។ បពល

អរលែនកបមរបើមរាស រ អាយេើអាតបមររស (IP Address) របសអនកមរតវានោក របចនេះរម ននរណតមាន ករងថាែនកបៅទើណតប ើយ។

o គណសមបេត

ោា ននរណាមាន កអាចតាមដឋនអនក តាមរយៈ IPs (Internet Protocol) បានធ ើយ Distributed Network: ធសៃើរមេមនអាចធៅរចធ ះធទ កនងការបទ ឬធវើការវាយបបហារ ធបបើធដឋយឥេគេនលា

o គណវបេត យេ: ធដឋយសថរមេទនននយរបសវាបេវបានាងកាេធដឋយនចែនយពើមយធៅមយ បគបទើកមនាង

ធលើពភពធោក ។ មនលអ នងយេសបមាបការមចកចយទនននយធៅវញធៅមក អាចនងានបញញា កនងការចល បហវសប ក ឬគណនើមយចនន

ែនកអាចទញយកកមមវ ើ រ បៅ https://www.torproject.org/។

https://www.torproject.org/

មផនកទើ ៤ ៖ សវេាភាពនងឯកជនភាពធលើធហវសប ក (Facebook)

ធសៀវធៅមណ សដើពើ សវេាភាព នងឯកជនភាពធលើបបពនធបធចេកវទា ទពរ 37

សវតថភាព នងឯកជនភាពបលើបវេសប ក



ផនែកទ ៤ ៖ សវតថភាព នងឯកជនភាពបលើបវេសប ក (Facebook)

៤.១. ែេជាបវេសប ក?

បហវសប ក គជាបណតដ ញសងគមបពញនយមមយអរលែនញញា តឲយអនកអាចភាា បទនាកទនងជាមយែនករមទបលើបណតដ ញែើនណេទទងពេពបោក។ បហវសប កបបងកើតប ើងបដឋយបោក ាៃ ក ហាៃកគបក (Mark Zuckerberg) បៅឆន ២០០៤។

៤.២. រសរៀររសងកើតគែនសហែ រ ក

បរើមបើអាចបមរបើមរាសបហវសប កាន ែនកមរតវបបងកើតគណនើបហវសប កជាមនសន។ របចនេះសមបវើការបបងកើតគណនើបហវសប ករចខាងបមរកាម ៖

សមចលបៅកានបគហទពររបសបហវសប ក www.facebook.com បហើយបៅកនងចណច Sign Up សមបបពញ

- ប ម េះ - បលខទរសពទ ឬែើអមៃល - បលខសមាា េ - បញច លមថាអខឆន កបណើ ត - បមរជើសបរ ើសបេទ - បហើយចចបលើ Sign Up

http://www.facebook.com/



បៅរណតកកាលបនេះ ែនកអាចអសវងរកមតាេកដអរលបៅកនងបញា ើ (contact) ែើអមៃលរបសែនក។

ែនកអាចអសវងរកបពលបមរកាយ។ របចនេះសមចចបលើ Skip this step ឬ Next រណតកកាលបនេះ ែនកចលែើអមៃល ឬសារទរសពទអរលែនកានចេះប ម េះជាមយបហវសប ក បរើមបើអសវងរក បលខករមកបបពញបរើមបើបញច បការចេះប ម េះ។



បនាទ បពើបបពញបលខកររចបហើយ ការបបងកើតគណនើបហវសប កនងានសបមរមចបជាគជយ។

៤.៣. ឯកជនភាព នង វតថភាពសៅកែងគែនសហែ រ ក

បរើមបើការពារគណនើបហវសប ករបសែនកឲយានសវតថភាព នងរកាភាពឯកជនឲយានខពស បហវសប កឲយែនកអាចបវើការផលា សបដរការកណតមយចនន។ បរើមបើបវើការផលា សបដរការកណតសមចលបៅកានគណនើរបសែនកបដឋយ៖

បៅបលើគណនើរបសែនកសមចចបលើសញញា មរពញចេះបមរកាម បៅអននកខាងបលើ ខាងសាដ បហើយចចបលើ Settinges



បនាទ បមកែនកនងប ើញរចរបខាងបមរកាម៖

បហើយែនកអាចបវើការផលា សបដរបលើចណចនើមយៗ

៤.៣.១. ការកណតទបៅរបសគណន (General Account Settings)

បៅកនង (General) ែនកអាចអកអមរបពតានទបៅរបសគណនើរបសែនក រមាន - ប ម េះ (ប ម េះអរលបងាា ញ) - Username (ប ម េះសមរាបចលគណនើ ឬសមរាបអសវងរក) - ែើអមៃល ឬបលខទរសពទ



៤.៣.២. ការកណតសវតថភាព (Security Settings)

បៅកនងការកណតមរបពនធសវតថភាពជាអននកមយរសខាន បរើមបើការពារគណនើរបសែនកឲយានសវតថភាពខអស។

ែនកអាចបវើការកណតបនេងៗរចជា៖

Login Alerts: សមរាបកណតបរើមបើទទលានពតានបៅបពលគណនើរបសែនកមរតវានចលតមរយៈកមមវ ើរករកអើនណេ (Browsers) ឬឧបករណអរលែនកមនធាា បធបបើពើមនមក។

សមចចបលើ Get notifications បហើយែនកអាចបមរជើសបរ ើសការទទលពតានតមរយៈែើអមៃល ឬបលខទរសពទ។ សមាគ ល ៖ មរបសនបបើែនកបមរជើសបរ ើសយកទទលពេានតមទរសពទ បហវសប កនងរងពើបលខទរសពទរបសែនក របចនេះែតាសញញា ណរបសែនកមរតវាននដលឲយបហវសប ក Login Approvals: សមរាបបអនថមសវតថភាពបៅបលើគណនើរបសែនក អរលតមរមវឲយបញច ល

បលខករសវតថភាពោលបពលអរលែនកបមរបើមរាសកពយទរ ឬឧបករណអរលែនកមនធាា បបមរបើមរាសពើមនមក។ បដឋយបហវសប ក នងបនញើបលខករបនាេះបៅបលខទរសពទរបសែនក។



សមាគ ល ៖ មរបសនបបើែនកបមរជើសបរ ើសយកជបមរមើសបនេះ វាអាចការពារគណនើរបសែនកមនឲយនរណាាន កអាចចលាន លេះមរតអតបគអាចបមើលទរសពទរបសែនក។ អតបហវសប កនងរងពើបលខទរសពទរបសែនក របចនេះែតាសញញា ណរបសែនកមរតវាននដលឲយបហវសប ក។

Code Generator ៖ ចណចបនេះែនកអាចបមរបើមរាសកមមវ ើបហវសប កបៅកនងទរសពទ(Facebook App) ឬកមមវ ើសមរាបបបងកើតករបនេងបទៀត បរើមបើបបងកើតករ។

App Passwords ៖ ជាការកណតនវកមមវ ើណតមយបរើមបើបបងកើតបលខសមាា េ បដឋយមនចាាចបមរបើមរាសបលខសមាា េបរើមរបសែនក។

Public Key ៖ ជាការកណតអើនបគើបសននវសាររបសបោកែនកអរលទទលានពើគណនើបហវសប ក។

Trusted Contacts ៖ ការកណតគណនើនរណតាន កអរលែនកបជឿទកចតាានអរលអាចជយអសវងរកគណនើរបសែនកប ើងវញបៅបពលអរលែនកបេាច ឬាតបលខសមាា េគណនើរបសែនក។ ែនកមរតវអតបមរជើសបរ ើសមតាេកដណតអរលែនកទកចតតបនត



Recombined Devices ៖ សមរាបពនតយបមើលឧបករណឬ កមមវ ើអរលែនកានបមរបើមរាសកនងការចលគណនើបហវសប ករបសែនក។

Where You're Logged In ៖ សមរាបពនតយបមើលថាបតើគណនើរបសែនកកពងចលបមរបើមរាសពើទើតងណតខាេះ។

ចណចបនេះជាកអនាងសខានមយអរលែនកអាចរង មរបសនបបើានែនកណតចលគណនើរបសែនក។ Legacy contact ៖ ជាកអនាងអរលែនញញា តឲយែនកបមរជើសបរ ើសែនកណតាន ក ឲយមរគបមរគងគណនើ

បហវសប ករបសែនក បពលអរលានបរឿងអាមរកកបកើតប ើងបលើរបែនក។



Deactivate your account ៖ សមរាបបទគណនើបហវសប ករបសែនក ។

៤.៣.៣. ការកណតឯកជនភាព (Privacy Settings)

ក. បហតែវើានជាឯកជនភាពសខាន?

មរបសនបបើគណនើបហវសប ក មរតវានកណតោលការអចករអលកជាលកេណៈសាធារណៈ បនាេះមរគបរនអរលបមរបើមរាសបហវសប កអាចរកប ើញ នងបមើលប ើញោលពតានរបសែនក នងោលែវើៗអរលែនកានបវើ នងានបធងាា ះ។ ពតានទងបនាេះអាចបៃេះពាលរលភាពឯកជនរបសែនកជាបមរចើនបរឿង។

. អសវងយលពើឯកជនភាព

អតបទេះយាៃ ងណតកដើ ោលបពលអរលែនកអចករអលកែវើមយបៅបលើបហវសប ករបសែនក ែនកអាចបវើការបមរជើសបរ ើសថាែនកណតខាេះនងអាចប ើញ។ បៅកនងរបខាងបមរកាមបងាា ញថាជបមរមើសមនការអចករអលក រមាន Only Me, Lists, Friends នង Public.

ឧទហរណ ៖

ពតានផលទ លខានរបសែនក រចជាមថាអខឆន កបណើ ត អាសយដឋា ន អាចមរតវានបងាា ញបៅបលើគណនើបហវសប ករបសែនក។ អរលពតានទងបនេះគរអតមនមរតវដឋកបងាា ញ។

ែវើអរលានបធងាា ះ រចជារបថត ការបបញចញមត (comments), status អាចនងមរតវបមើលប ើញបដឋយមនសេអរលែនកមនសាគ ល

ការបធងាា ះមយចននអាចបៃេះពាលរលបករ ដ ប ម េះរបសែនក បគហទពរ ឬកមមវ ើបនេងអាចទញយកពតានរបសែនកបៅបមរបើមរាសបរើមបើនលមរបបយាជន



- Only me ៖ ែវើអរលែនកអចកចាយ គានអតែនកបៃបណតណ េះអរលអាចប ើញ - Lists ៖ ែនកបបងកើតបញា ើមរកមមតាេកដរបសែនក បហើយែនកអាចបមរជើសបរ ើសអចកចាយបៅមរកមបនាេះ - Friends ៖ ោលមតាេកដ (Friends) របសអនកនងប ើញនវែវើអរលែនកានអចកចាយ - Public ៖ ោលអនកអរលបមរបើមរាសបហវសប កអាចបមើលប ើញោលែវើអរលែនកអចកចាយ

ែនកអាចបមរជើសបរ ើសជបមរមើសមនការអចកចាយបនេះ បៅោលបពលអរលអចកចាយែវើមយ ឬកចលបៅកណតបៅកនងការកណតឯកជនភាព (Privacy Settings) បៅកនងគណនើរបសែនកកាន។

ការអចកចាយ នងឯកជនភាពបៅបលើបហវសប ក ចរចងចាថា ៖ បទេះបើជាែនកអាចអកអមរបឯកជនភាពរបសែនកានខពសយាៃ ងណតកដើ អតបហវសប កបងាា ញពត

ានរបសែនកបៅែនកបនេងៗជាបមរចើន។ ឧទហរណ បទេះបើជាែនកអចកចាយរបថត បដឋយកណតថាានអតមតាេកដ (Fiends) របសែនកបៃបណតណ េះអរលអាចបមើលប ើញកដើ បៃអនាជាកអសដងមនអមនានអតមតាេកដរបសអនកបទអរលអាចបមើលប ើញ គមតាេកដរបសមតាេការបសែនក (Friends of Friend) កអាចបមើលប ើញរបថតបនាេះអររ។

របចនេះមននងែនកអចកចាយ ឬនសែវើមយបលើបហវសប ក ែនកគរពចារណតឲយានលអតលអនថាបតើវាបៃេះពាលរលខានែនក ឬែនកបនេងអររឬបទបពលអរលែនករមទានប ើញ។ មរបសនបបើែនកគតថាបរឿងបនាេះមនគរបងាា ញបៅទើសារធារណៈ បនាេះែនកកមនគរអចកចាយបលើបហវសប កបទ។



គ. ការអកអមរបការកណតឯកជនភាព (Privacy Settings)

បរើមបើផលា សបារ ការកណតភាពឯកជនបៅកនង បហវសប ក មរតវចចបលើ សញញា មរពញតចបៅជត Home បៅមរជងខាងបលើខាងសាា បហើយបមរជើសយក Settings។

បោកែនកនងប ើញមនយ Settings បលចមក។ បៅខាងបវវងមរ សមបមរជើសបរ ើសយក Privacy

Whos can see my stuff? ៖ គបបងកើតជបមរមើសសវយមរបវតាមយសមរាបបចចបបននភាពសាថ នភាព (Status updates) នាបពលែនាគតរបសបោកែនក៖

o Who can see your posts? សមរាបកណតថាោលបពលអរលែនកបធងាា ះែវើមយបតើែនញញា តឲយែនកណតខាេះអាចបមើលប ើញ ៖ Public, Friends, Only Me, Custome List



o Use Activity Log ៖ ជបមរមើសទើពើរ ែនញញា តឲយបោកែនកអាចពនតយបមើលប ើងវញ នវការនដលពតានអរលែនកបមរបើមរាសបហវសប កបនេងបទៀតបថក(Tag)សមាា េបោកែនក។ បរើមបើបមើលប ើញចណចបនេះ មរតវចចបលើ Use Activity Log (បមរបើកណតមរតសកមមភាព)។

o Limit Past Post ៖ ជបមរមើសទើបើ ែនញញា តឲយបោកែនកអាចដឋកកមរមតសទធចលបមើលបចចបបននភាពសាថ នភាព(Status updates)ពើមនរបសបោកែនក អរលអាចធាា បានលកេណៈសាធារណៈ។ បៃអនាសមកតសាគ លែពើអរនកណតរបសែនកអរលបថកពតានសមាា េបោកែនក នងមតាេការបសពកបគ នងបៅអតអាចបមើលប ើញពតានបនេះ។

Who can contact me? ៖ បៅកនងអននកបនេះ បោកែនកអាចសបមរមចថា បតើនរណតខាេះអរលអាចបនញើសបណើ សបវើជាមតា(Friend Request)មយបៅកានបោកែនក។ ចណចបនេះានសារៈសខានយាៃ ងខាា ងចបពាេះសវតថភាពពតាន បោកែនកគរអតែនវតតការមរបយតន នងបជៀសវាងបអនថម(Add)មនសេអរលខានមនសាគ ល ឬមនទកចតា។ ែនកអាចបមរជើសបរ ើសពើរជបមរមើស ១. ែនកណតកអាចបសនើសែនកជា



មតាេកដានអររ, ២. មានអតមតាេកដរបសមតាេកដែនកបៃបណតណ េះអរលអាចបសនើសបាន។ មរបសនបបើបោកែនកចងផលា សបារការកណតបនេះ មរតវចចបលើ Edit.

Who can look me up? ៖ ៨. មរតងចណចបនេះ បោកែនកអាចកណតភាពងាយមរសល អរលែនករមទអាចអសវងរកបោកែនក តមរយៈបលខទរសពៃ ឬអាសយដឋា នែើអមៃលរបសបោកែនក។ ែនកអាចបវើការកណតបដឋយឲយអតមតាេកដរបសែនកបៃបណតណ េះអរលអាចអសវងរកែនកាន បដឋយចចបលើ Edit បហើយបវើការបមរជើសបរ ើស។ បៅកនងចណចបនេះអររ សមរាបជបមរមើសទើបើ មរតវចចបលើ Edit បនាទ បមក អលងគសយកមរបែបអរលនយាយថា Let other search engines link to your timeline បរើមបើកឲយាៃ សើនអសវងរក(search engines) បនេងបទៀតភាា បបៅថាមឡាញ(Timeline) របសបោកែនក)។

ឃ. ថាមឡាញ (TIMELINE) នង អក (TAGGING)

ឥរយាបថមតាេការបសែនក កអាចបៃេះពាលរលសវតថភាពពតានរបសែនកបៅកនងបហវសប កនងអររ។ បៅកនងមនយ Timeline and Tagging បោកែនកអាចកណតពើែវើអរលមរតវបកើតប ើង បៅបពលមតាេកាបថកពតានសមាា េបោកែនក ឬអក ការបធងាា ះ ពតានរបសបោកែនក ឬអាចកណតពើែវើអរលមរតវបកើតប ើងបៅបពលពកបគបបងាា េះពតានបៅបលើថាមឡាញរបសបោកែនក។



Who can add things to my timeline

o Who can post on your timeline ៖ ចណចបនេះែនកកណតឲយ ឬមនឲយានការបធងាា ះបៅបលើថាមឡាញរបសបោកែនកពើនរណតាន កបមរៅពើបោកែនកប ើយ។ បរើមបើបវើការបនេះ បោកែនកមរតវចចបលើ edit អរលបៅជត Who can post on your timeline (បតើនរណតខាេះអាចបធងាា ះពតានបៅកនងថាមឡាញរបសបោកែនក) បនាទ បមក បមរជើសយក Only Me (អតខញ ាន កឯងបៃបណតណ េះ)។

o Review posts that friends tag you in... ៖ មរតងចណចបនេះ បោកែនកអាចសបមរមចែពើ ែវើអរលមរតវបកើតប ើង បៅបពលមតាេកាបថកសមាា េបោកែនកនវការបធងាា ះពតាន នងរបថតរបសពកបគ។ បោកែនកគរអតចចបលើ edit បហើយ បបើករបណើ រការ ជបមរមើស Review posts that friends tag you in... បរើមបើសមាា េបោកែនកអាចបងាក រការបថកពតានអរលខវេះការទទលខសមរតវពើមតាេកាអរលបលចមកបៅកនងថាមឡាញរបសបោកែនក។ បៃអនា ការបវើរចបនេះ នងមនអាចោោងការបធងាា ះពតានរបសពកបគ (រមទងការបថកពតានរបសបោកែនក) មនសមាា េបមើលប ើញបដឋយមតាេការបសពកបគ (ឬមរបអហលបដឋយទងសាធារណជន) ានប ើយ បដឋយអាមរសយបៅបលើការកណតរបសពកបគ។

Who can see things on my timeline? ជបមរមើសបនេះ ជាបទកទងជាមយជបមរមើសមនៗ។ មនបនេះ បយើងានសបមរមចថា បតើនរណតខាេះអរលអាចនេពវនាយពតានបៅកនង ថាមឡាញរបសបោកែនក បហើយបៅចណចបនេះ បោកែនកមរតវសបមរមចថា បតើនរណតខាេះអរលអាចអានពតានបនេះាន។ សមចចបលើ Edit បោកែនកអាចផលា សបារការកណតទងបនេះ

o Review what other people see on your timeline ៖ គជាមបាាយគរសមាា េចាបអារមមណមយ បរើមបើបមើលប ើញនវែវើអរលមនសេមយចននអាចបមើលប ើញបៅកនងថាមឡាញរបសបោកែនក។ បៃអនា មរតវចងចាថាបហវសប កបៅអតអាចថតទកមរគបពតានខាងបលើ បហើយ



អចករអលកពតានទងបនេះជាមយភាគើទើបើ អរលកនងបនាេះរមានទងភាន កងារពមរងងការែនវតាចាប។

o Who can see posts you’ve been tagged in… ៖ សមរាបកណតថាែនកណតខាេះអាចបមើលប ើញោលការបបងាា េះអរលែនកមរតវានបគបថកឲយ

o Who can see what others post on your timeline? ៖ សមរាបកណតថាែនកខាេះអាចបមើលប ើញែវើអរលែនកបនេងបធងាា ះបលើថាមឡាញរបសែនក

How can I manage tags people add and tagging suggestions? ៖ ចណចបនេះសបៅបៅបថករបសបោកែនកអរលនាលបដឋយែនកបមរបើមរាសបនេងបទៀតរបសបហវសប ក

o Review tags people add to your own posts before the tags appear on Facebook ៖ ែនកគរអតបមរជើសបរ ើសយក On បរើមបើពនតយបមើល បថក មននងែនញញា តឲយវាបងាា ញបៅបលើថាមឡាញរបសែនក

o When you’re tagged in a post, who do you… ៖ គរអតបមរជើសបរ ើសយក Only Me o Who see tag suggestions when photos that took... ៖ គរអតបមរជើសបរ ើសយក No one

បរើមបើបជៀសវាងការកណតែតាសញញា ណតមរយៈរបថត។ ង. របបៀបបាកបចាលែនកបមរបើមរាស នង កមមវ ើ (BLOCKING USER AND APPS)

ែនកអាចបវើការបាកបចាលែនកបមរបើមរាសបហវសប ក នងកមមវ ើណតអរលែនកគតថារខាន



Restricted Lis ៖ មរតងចណចបនេះ បោកែនកអាចបញច លមតាបហវសប ក បៅកនងបញា ើមយ អរលនងកណតសមាា េពកបគអាចបមើលប ើញអតពតានអរលបោកែនកអចករអលកជាសាធារណៈ បៅបលើថាមឡាញរបសបោកែនកអតបៃបណតណ េះ (បៅតមការកណតអរលានបលើកបងាា ញខាងបលើ)។ បរើមបើបញច ល មតាបៅកនងបញា ើបនេះ មរតវចចបលើ Edit List។

Block users ៖ មរតងចណចបនេះ បោកែនកអាចបាកបចាលែនកបមរបើមរាសណតមយ មនឲយចលបមើលទពរបហវសប ករបសបោកែនក ពតានណតមយរបសមបោកែនក ឬមនឲយបសនើសបោកែនកជាមតាេកា។

Block messages ៖ មរតងចណចបនេះ បោកែនកអាចបាកបចាលែនកបមរបើមរាសណតមយ មនឲយធផញើសថរមកអនកបាន។

Block app invites ៖ មរតងចណចបនេះ បេងចណចធនះ ធោកអនកអាចបាកធចលការអធញា ើញឱយធបបើកមាវ ើធផសងៗ ែចជាធហគមជាធែើមពើមេតភកតរបសអនក។

Block event invitations ៖ បេងចណចធនះ ធោកអនកអាចបាកធចលការអធញា ើញឱយចលរមបពេតការណពើមេតរបសអនក ។



Block apps ៖ បេងចណចធនះ ធោកអនកអាចបទកមាវ ើណា មែលធោកអនកមនចងឲយអនកធបបើបបាសកមាវ ើធ ះអាចទាកទងធោកអនកបាន។

Block apps ៖ បេងចណចធនះ ធោកអនកអាចបាកទពរធហវសប កណាមែលអនកមនចងមានទ កទនងជាមយ។

មផនកទើ ៥៖ សវេាភាពកនងការធបបើបបាសអើមមល


សវតថភាពកែងការបមរបើមរោសែផមែល



ផនែកទ ៥៖ សវតថភាពកែងការបមរបើមរោសែផមែល

៥.១. ណ ែងយ ពជណម

ជើអមៃល គជាែើអមៃលមយអរលជានលតនលរបសមរកមហ នហគហគល។ បយើងអាចបបងកើតគណនើែើអមៃល ជាមយជើអមៃលបមរបើមរាសបដឋយឥតគតមថា។

ែើអមៃល អាចបមរបើមរាសានតមរយៈអើនណេ បហើយបៅកនងមរបពនធអើនណេអាចបងកហានេយជាបមរចើនរលែនក នងគណនើែើអមៃលរបសែនក។

៥.១.១. វធការពារ វតថភាពស ើគែនជណម

របចនេះែនកមរតវយលរង នងបចេះពើវ ើការពារសវតថភាពគណនើែើអមៃលរបសែនក។ សមអសវងយលពើវ ើសាសតសាកនងការពារគណនើែើអមៃលរបសែនករចខាងបមរកាម ៖

ដឋកពាកយសមាា េឲយានរងា នងររពាកយសមាា េឲយានញកញាៃ ប បញច លនវ ឧបករណសបសតងាគ េះ រចជាគណនើែើអមៃលមយបនេងបទៀត ឬបលខទរសពទ Log out ោលបពលអរលែនកឈបបមរបើមរាសែើអមៃល ចាកបសាបែមរកង ឬឧបករណរបសែនក (Lock screen) បមរបើមរាសអើនណេបដឋយមរបងមរបយតន ៖ សមពនតយបមើលឲយចាសោសមននងចចបលើតណ

បនេងៗ បមរពាេះវាអាចបងកបនវតណអរលបងកបមររេះថាន ករលគណនើ ឬកពយទររបសែនក (សមបមើលបៅកនងចណចបមបោគកពយទរ)។

បមរបើមរាស 2-step verification

៥.១.២. វធកែងការសរើកធស តរសវើរហែសេ ន (2-step verification)

បសាបបវ ើរ ើហវើបខសន គជាការបអនថមមរសទបសវតថភាពមយជានបទៀតបៅបលើគណនើរបសែនក។ ាននយថាបរើមបើចលគណនើរបសែនក តមរមវឲយែនកានបលខសមាា េ នងបលខករមយបទៀត។ ែនកបមរបើមរាសបលខទរសពទ នងកមមវ ើ ករែសនើបខ (Authenticator) កនងការបមរបើមរាស បសាបបវ ើរ ើហវើបខសន។

សមចលបៅបបើក បសាបបវ ើរ ើហវើបខសន បៅកនងគណនើជើអមៃលរបសែនករចខាងបមរកាម ៖ តមរមវការ៖ - បលខសមាា េ - បលខទរសពទ - ទរសពទសាម តហវន អរលានែធ ើងកមមវ ើ Google Authenticator នង កមមវ ើ QR Code

Reader



ែធ ើងកមមវ ើ Google Authenticator នង កមមវ ើ QR Code Reader បៅកនងទរសពទ បៅកនងទរសពទរបសែនក (Android & iOS)សមអសវងរកកមមវ ើ Google Authenticator នង Code Reader

សមចលបៅកានបគហទពរ ៖ https://twofactorauth.org/ បហើយវាយបញច លពាកយ Gmail បៅកនង

មរបែបអសវងរក បហើយចចបលើ

បហើយចចបលើ Get Started

https://twofactorauth.org/



Log ចលជើអមៃលរបសែនក បហើយចច Get Sarted

បញច លបលខទរសពទរបសែនក បហើយចចបលើ TRY IT

ពនតយបមើលទរសពទរបសែនករកសារអរលជាបលខករ បហើយបញច លបលខករអរលែនកទទលាន បហើយចច NEXT

បហើយចចបលើ TURN ON

បហើយសមចចបលើ SETUP អរលបៅពើ

បមរកាម Authenticator app



បមរជើសបរ ើសមរបបេទទរសពទរបសែនក (Android ឬ iPhone) បហើយចច NEXT

បនាទ បមកសមបបើកកមមវ ើ Authenticator បៅកនងទរសពទរបសែនក ចចបលើ Set up Account បហើយ Scan QR ករបៅបលើបែមរកងកពយទរ

បពលអរលមសគន QR ករបជាគជយ កមមវ ើ Google Authenticator នងបងាា ញករមនគណនើអរលានភាា ប។

បហើយកពយទរនងបងាា ញផលទ ងបជាគជយរចរប

បពលអរលបមរបើមរាស បសាបបវ ើរ ើហវើបខសន ោលបពលអរលែនកចលគណនើែើអមៃល ែនកមរតវបញច លពាកយសមាា េរបសែើអមៃល នងបលខករបៅកនងកមមវ ើ Google Authenticator។



៥.២. តតាែតាអណម (Tutanota)

េតណត គជាអើមមលមែលមានសវេាភាពខពសរលែនកបមរបើមរាស។ េតណត នងែើនមរគើបទនននយរបសអនកបពលអរលធផញើបចញ បហើយវានងឌើមរគើបមកវញបៅបពលែនកទទលបបើកវា។ របចនេះមនាននរណតអាចបមើលប ើញពើទនននយអរលែនកបនញើបចញប ើយ។

៥.២.១. រសរៀររសងកើតគែនតតាែតាអណម

ែនកអាចបបងកើតគណនើតតណតែើអមៃលបមរបើមរាសបដឋយឥតគតមថា បដឋយទទលានថាសរងចនន ១ ជើហាគ មប។

ធបើកកមាវ ើរករក(Browser) រចវាយធគហទពរ www.tutanota.com កនងបបអបរករក រចចច បញេ ល(Enter)។ សមធមើលរបែចខងធបកាម៖

ប ៃ បមកធគហទពររបស Tutanota បងាា ញ រចធហើយសមចចមនយ Sign up ែចរបភាពខង

ធបកាម៖

http://www.tutanota.com/



ចលមកែលែណាកកាលធនះអនកបេវមេបធពញអើមមល ធហើយនងពាកយសមាា េរបសអនក ធែើមបើបធងកើេនវអើមមលលាើមែលមានសវេាភាពសបមាបអនក។ សមធមើលរបភាព៖

ប ៃ បពើបធពញអើមមល នងពាកយសមាា េរចរាលធហើយ សមបគើសកនងកនងបបអប Confirmation ធែើមបើបញញា កថាអនកទទលយកនវលកខ ណឌ នងធោលនធោបាយរបសអើមមលធនះធែើមបើធបបើបបាស។

ប ៃ បមកសមចចធលើប េង Create account ធពលធ ះAccount របសអនកបេវបានបធងកើេ ធហើយអនកអាច Log in ចលធៅធបបើបបាសបានធដឋយមានសវេាភាពបគបធពលធវោ នងបគបទើកមនាងមែលមានអើនណេធបបើបបាស។

៥.២.២. រសរៀរសបរើបា តតាែតាអណម

ធែើមបើចលធៅធបបើបបាស Tutanota អើមមលបាន ធោកអនកបោនមេធបើកកមាវ ើរករក(Browser) រចសមវាយធគហទពរ www.tutanota.com កនងបបអបរករកែចការបធងកើេមែរ។ ប ៃ បមកសមចចធលើពាកយ Login មែលធៅខងធបកាមបនតច

រចធហើយសមបធពញអើមមល នងពាកយសមាា េមែលអនក

បានបធងកើេ រចសមចចប េង Login




ប ៃ បមកអើមមលកបានបងាា ញែចរបភាពខងធបកាម ធហើយបបសនធបើអនកចងធផញើអើមមលធៅកាននរណាមាន ក សមចចធលើពាកយ New email។

តតណត នងបវើការែើនមរគើបបដឋយសវយមរបវេតនវោលទនននយ មរបសនបបើែនកបនញើពើគណនើតតណត របសែនកបៅគណនើតតណតរចរន ។

កនងករណើ អរលែនកបនញើែើអមៃលបៅគណនើែើបមៃលបនេងៗអរលមនអមនជាតតណត ែនកអាចបមរជើសបរ ើសបដឋយបនញើ មមត ឬបនញើបដឋយដឋកពាកយសមាា េ។

កនងចនចធនះធោកអនកអាចសរធសរអើមមលែចអើមមលមាតាមែរ បមនតមនធពលធផញើសមអនកធមើលធលើប េង Confidential មែលមានសញញា ធសថធៅពើម បបសនធបើវាចកធសថបាននយថាធយើងបេវមេដឋកពាកយ សមាា េអើមមលជាមនសនមនធពលអនកធផញើអើមមលធចញ។

ការដឋកពាកយសមាា េសមចចធលើពាកយ Password មែលធៅខងសថដ ពាកយ Confidential ។ ធពលដឋកពាកយសមាា េសមធមតាត ចងចផង ធែើមបើធផញើពាកយសមាា េធនះសមាា េអនកទទលអើមមលធែើមបើធបើកធមើលអើមមលមែលធយើងធផញើសមាា េ។ បបសនធបើោា នពាកយសមាា េធទធគមនអាចធបើកអើមមលធ ះបានធទ។ សមធមើលរបភាពខងធបកាម៖



ប ៃ បពើដឋកពាកយសមាា េរចសមចចធលើពាកយ Send ធែើមបើធផញើអើមមលរបសអនក។

កនងករណើ អរលែនកចចបលើពាកយ Confidential សមាា េបៅជាពណមរបបនេះ បហើយសញញា បសារបបើក បពល

បនាេះែើមមលែនកគមនមរតវានែើនមរគើបបនាេះបទ បហើយែនកទទលែើអមៃលរបសែនកកមនចាាចមរតវការពាកយសាា តបរើមបើបបើកបមើលែើអមៃលអររ។ បមរបៀបរចជានទេះអរលមនានចាកបសារែញច ង របចនេះែនកណតកចលានបទអររ។ បពលអរលែនកបបពញែើមមលរចោលបហើយសមចចបលើពាកយ Send បពលបនាេះែើអមៃលរបសមរតវានបនញើបដឋយបជាគជយ។ សមធមើលរបភាពែចខងធបកាម៖

៥.៣. បរតនណម (Proton Mail)

មរបតនមមល គជាបបធភទែើអមៃលមយនដលសវេាភាពរលែនកបមរបើមរាស ធដឋយវាបានធបបើទរងែើនមរគើបសនោលទនននយទងែសរបសែនកបមរបើមរាស។ បបើបទេះជាទនននយទងែសមរតវាននទកបៅកនងាៃ សើនបមរបស មរកមហ ន មរបតនអមៃលកដើ អតមរកមហ នមនអាចបមើលទនននយរបសែនកបមរបើមរាសយលប ើយ។ របចនេះរម នភាគើទើបើ បមរៅពើែនកបនញើ នងែនកទទលអាចបមើលបបើកបមើលទនននយប ើយ។

សមាគ ល ៖ TutanotaMail មានកមាវ ើទរសពៃធយើងអាចធបបើជាមយ Smartphone: - Android: https://play.google.com/store/apps/details?id=de.tutao.tutanota - iOS: https://itunes.apple.com/us/app/tutanota/id922429609?mt=8

https://play.google.com/store/apps/details?id=de.tutao.tutanota

https://itunes.apple.com/us/app/tutanota/id922429609?mt=8



៥.៣.១. រសរៀររសងកើត ProtonMail

ែនកអាចបបងកើតគណនើមរបតនអមៃលបមរបើធដឋយឥេគេនលាកនងធ ះរមបញេ ល៖ ថាសរង 500MB សបមាបផៃកសថរ, 150 សថរកនងមយនលា។

ធែើមបើបធងកើេ Protonmail សមធោកអនកធបើកកមាវ ើរករក(Browser) ធហើយវាយធគហទពរ www.protonmail.com ប ៃ បមកចច Enter។ ធោកអនកនងធ ើញែចរបខងធបកាម ប ៃ បមកសមចចធលើពាកយ SIGN UP

រចធហើយសមចចធលើពាកយ Free ធែើមបើបធងកើេនវគណនើមែលមនគេនលា ែចរបភាពខងធបកាម៖

កនងរបភាពខងធបកាមធនះអនកនងធ ើញពាកយ SELECT FREE PLAN ធែើមបើបធងកើេគណនើ។

http://www.protonmail.com/



ចលមកែលែណាកកាលធនះគមានែណាកកាល៤សបមាបសមាា េអនកបធពញែចខងធបកាម៖

1. Username and Domain គជាចណចមែលបេវបធពញអើមមលមែលអនកចងបាន

2. Login password គសបមាបដឋកនវពាកយសមាា េ ធែើមបើធវើការ Login ចលធៅកនងអើមមលរបសអនក។

3. Mailbox password គជាចណចែសខនមែលអនកចបាចបេវមេចងចែចពាកយសមាា េមែរ ពើធបពាះធៅធពលមែលអនកធផញើអើមមលធៅមេតភកត ឬកអនកណាមាន ក ធបើអនកធភាចនវ Mailbox password គអនកទទលមនអាចធបើកធមើលអើមមល។ ែធចនះអនកបេវមេចងចវា។ ធហើយបបសនធបើអនកធភាចវា គ System មនអាច Recover នវពាកយសមាា េធនះសមាា េអនកវញបានធ ើយ។

4. Recovery email កនងចនចធនះគវាអាចអនញញា េ ឲយអនកដឋកអើមមលមយធផសងធទៀេ កនងករណើ មែលអនកបាេនវ ឬកធភាចនវ Login password។ ធៅធពលមែលអនកបធពញរចរាលធហើយសមចចធលើប េង CREATE ACCOUNT



5. មករលចនចបនេះតមរមវឲយែនកបនទៀតផលទ លថាែនកជាមនសេកពងបបងកើតគណនើ។ ែនកអាចបមរជើសបរ ើសនវជបមរមើសណតមយអរលែនកគតថាងាយមរសលសមរាបែនក។ ានបើជបមរមើស៖

១. តមរយៈែើអមៃល ២. reCAPTCHA តមរយៈការបមរជើសបរ ើសែកេរ ឬរបភាព ៣. តមរយៈសារ SMS ជបមរមើសបនេះតមរមវឲយែនកបបពញបលខទរសពទបរើមបើទទលានបលខករ។

បនាទ បមកែនកនងទទលានបលខករចនន ៦ ខទង បហើយែនកយកបលខករបនាេះបៅដឋកកនងមរបែប

ខាងបមរកាម SMS Verification រចចចប តង COMPLETE SETUP បពលបនាេះគណនើរបសអនកមរតវានបបងកើត របចនេះែនកអាចបមរបើមរាសែើមមលរបសែនកាន។

សមបមើលរបភាពរចខាងបមរកាម៖



បនាទ បពើ COMPLETE SETUP បោកែនកានចលមកកានែើមមលរបសែនករចខាងបមរកាម បហើយែនកអាចបវើការបនញើែើមមលបៅកានមតា ឬកនរណតាន កបដឋយបសរ ើ។

៥.៣.២. រសរៀរច ProtonMail

ធែើមបើចលធៅធបបើបបាស មរបតនមមល បានធោកអនកបោនមេធបើកកមាវ ើរករក(Browser) រចសមវាយធគហទពរ www.tutanota.com។ ប ៃ បមកសមបបពញគណនើមរបតនអមៃល នងពាកយសមាា េ បនាទ បមកចចបលើពាកយ LOGIN




បនាទ បមកសមបញច លពាកយសមាា េ Mailbox របសែនក បហើយចច UNLOCK

ែនកនងចលរលគណនើរបសែនករចខាងបមរកាម

o ធបៀបធផញើ Mail នង Encrypt Mail

- ចចធលើ COMPOSE - បធពញ Mail របសអនក

- ចចធលើ សបមាបធវើការ Encryption រាលសថរ - វាយពាកយសមាា េឲយភាគើមយធទៀេសបមាបធបើកសថរធនះបាន - ចច SEND



o រធបៀបចកធចញពើ ProtonMail

ចចធលើ ចចធលើ LOGOUT

៥.៤. អណម អនបគរ នជាមយណម សវើឡរ (Mailvelope)

អមៃលបវ ើ ប គជាកមមវ ើបអនថមមយ (add-ons and extensions) អរលានតនាទើសមរាបែើនបគើបែើអមៃល។ អមៃលបវ ើ បរបណើ រការបៅបលើកមមវ ើរករកអើនណេ (Browser) ែនកអាចរប ើងអមៃលបវ ើ បបៅបលើ ហាវ យែហវក ឬបៅបលើមរកម។

របបៀបរប ើង អមៃលបវ ើ ប បរើមបើរប ើង អមៃលបវ ើ ប សមចលបៅកានបគហទពរ www.mailvelope.com បហើយបមរជើសរប ើងអមៃលបវ ើ បបៅបលើ ហគហគលមរកម ឬហាវ យែហវក តមអរលែនកចងាន។

សមាគ ល៖ សបមាប ProtonMail ធយើងអាចធបបើជាមយ Android នង iOS ផងមែរ។ - Android: https://play.google.com/store/apps/details?id=ch.protonmail.android&hl=en - iOS: https://itunes.apple.com/us/app/protonmail-encrypted-email/id979659905?mt=8

http://www.mailvelope.com/

https://play.google.com/store/apps/details?id=ch.protonmail.android&hl=en

https://itunes.apple.com/us/app/protonmail-encrypted-email/id979659905?mt=8



ប ៃ បពើែធ ើង មមលធវ ើ ប ធជាគជយធហើយ អនកនងធ ើញ បៅអននកខាងបលើ ខាងសាដ មនកមមវ ើ

រករកអើនណេរបសែនក

៥.៤.១. រសរៀរសបរើបា ណម សវើឡរ

របងអនកមរតវចលបៅបរៀបចការកណតបៅកនង អមៃលបវ ើ ប បរើមបើបមរបើមរាស។ ានបើជហានបរើមបើអាចែើនបគើបែើអមៃលជាមយអមៃលបវ ើ បាន៖

១. បបងកើត Key pair ២. ទញយក Key បហើយផលា សបដរ key ជាមយែនកអរលែនកចងបនញើែើអមៃលែើនមរគើបជាមយ ៣. បញច ល Key របសែនកទងបៅបៅកនង អមៃលបវ ើ បរបសែនក



បមរបើមរាសអមៃលបវ ើ ប សមបបើកកមមវ ើរករក អរលានរប ើង អមៃលបវ ើ ប បហើយចចបលើ រចចចបលើ Option

បនាទ បមកែនកនងប ើញរចរបខាងបមរកាម



បបងកើត Key (Generate Key) បរើមបើែើនមរគើបែើអមៃលជាមយអមៃលបវ ើ ប ែនកមរតវបបងកើត key pair ពើគណនើែើអមៃលរបសែនក។ Key

pair បមរបើសមរាប ែើនមរគើប នងឌើមរគើបែើអមៃលមរត បមកវញ។ Key ានពើរគ Private Key: សមរាបែើនមរគើបទនននយ មរតវរកាទកឲយានសវតថភាព មនមរតវឲយបៅែនកណតប ើយ Public Key: សមរាបឌើមរគើបទនននយបេ បមកវញ មរតវបដរជាមយែនកណតអរលែនកចងបមរបើមរាស

ែើនបគើបអមៃលែើនមរគើបសនជាមយរន បរើមបើបបងកើត Key សមចចបលើ Key Management Generate Key

បហើយបបពញ ប ម េះរបសែនក នងគណនើែើអមៃល មរពមទងពាកយសមាា េអរលែនកមរតវដឋកបរើមបើ ែើនមរគើប នងឌើមរគើបែើបមៃល។ ែនកមរតវចងចាពាកយសមាា េបនេះ មរបសនបបើែនកបេាចពាកយសមាា េបនេះ ែនកមនអាចឌើមរគើបែើអមៃលរបសែនកប ើយ។ បនាទ បមកចចបលើ Generate

បនាទ បពើានបបងកើត Key រចបហើយសមចលបៅ Display Keys



ទញយក Key (Export Key)

បពលអរលែនកចលបៅ Display Keys ែនកនងប ើញ បៅបៅពើមខែើអមៃលរបសែនក។ ាននយថាែនកានបបងកើត Key pair រចបហើយ។ កនងបនាេះាន Private Key នង Public Key។ របចនេះែនកមរតវទញយក Private keys មករកាទក នង Public Key សមរាបបនញើឲយែនកណតអរលែនកចងទកទងបដឋយែើនមរគើមែើអមៃល។ សមបវើរចខាងបមរកាម៖

សមចចបលើ ែើអមៃលរបសែនក បហើយចចបលើ Export

- បហើយសមចចបលើ Public រចចច Save បរើមបើ ទញយក Public Key

- បនាទ បមកសមចចបលើ Private រចចច Save បរើមបើទញយក Private Key របសែនក។ Private Key មរតវរកាទកឲយានសវតថភាព មនមរតវឲយបៅែនកណតប ើយ។

១ ២ ៣



ការបញចល Key (Import Key) បនាទ បពើទញយក Key ានបហើយ ែនកមរតវផលា សបដរ Key ជាមយែនកណតអរលចងបមរបើមរាសែើអមៃល

ែើនមរគើបសន។ បហើយែនកមរតវបញច ល Key អរលានមកពើមតាេកដរបសែនកបៅកនងអមៃលបវ ើ ប។ សមបវើរចខាងបមរកាម៖

សមចច Key Management Import Keys Select a key text file to import បហើយសមអសវងរក Key អរលែនកមរតវបញច ល។

បនាទ បពើបញច ល Key បដឋយបជាគជយ សមចលបៅកាន Display Keys ែនកនងប ើញបៅ Key អរលែនកានបញច ល



៥.៤.២. រសរៀរសបរើបា អណម ជាមយណម សវើឡរ

បនាទ បពើរប ើង នងបរៀបចការកណតបនេងៗបៅកនងអមៃលបវ ើ បរចបហើយ ែនកអាចចលបៅបមរបើមរាសែើអមៃលអរលានបបងកើត Key បៅកនងអមៃលបវ ើ បាន។ សមចលបៅកានែើអមៃលរបសែនកជាមយកមមវ ើរករកអើនណេ (Chome ឬ Firefox)អរលានរប ើង អមៃលបវ ើ ប។ បហើយបវើតមជហានៗរចខាងបមរកាម ក. របបៀបែើនមរគើបែើអមៃល

1. ចលធៅ Gmail 2. ចលធលើ Compos : បធពញអើមមលមែលចងធផញើធៅ នងចណងធជើង

3. ចចធលើ នងវាយនវសាររបសែនក រចចចធលើ 4. រចរាលធហើយចចធលើ Send

បបពញែើអមៃលអរលែនកចង

បនញើឲយ នងចណងបជើង រចចចបលើសញញា បរើមបើបៅែើនមរគើបែើអមៃល

បនាទ បមកសមសរបសរសារែនក

ែនកចងបនញើបចញ បហើយសមចចបលើ Encrypt



បនាទ បមកសាររបសែនកនងមរតវានែើនមរគើប សមចចបលើ Send បរើមបើបនញើសារបចញ . របបៀបឌើមរគើបែើអមៃល បពលអរលែនកានទទលែើនមរគើបែើអមៃល ែនកមរតវឌើមរគើបមកវញបរើមបើអានសារបនាេះ។ សមបវើការឌើមរគើបរចខាងបមរកាម៖ សមចលបៅកានែើអមៃលរបសែនកជាមយកមមវ ើរករកអើនណេ (Chome ឬ Firefox)អរលានរប ើង អមៃលបវ ើ ប នងបរៀបចការកណតបនេងៗបៅកនងអមៃលបវ ើ បរចបហើយ។

ចចបលើែើអមៃលអរលែនកទទលាន បហើយចចបលើ

បនាទ បមកសមបញច លពាកយសមាា េរបសែនក អរលានដឋកបពលបបងកើត Key បៅកនងអមៃលបវ ើ ប បហើយចច OK ែនកអាចអានសារអរលែនកទទលានបហើយ



៥.៤.៤. រសរៀរអនបគរ នងឌបគរឯកសារ

បមរៅពើែើនមរគើបែើអមៃល ែនកកអាចែើនមរគើប នងឌើមរគើវឯកសារបដឋយបមរបើមរាសអមៃលបវ ើ បនងអររ។ សមបវើតមជហានខាងបមរកាម៖ ក. របបៀបែើនមរគើបឯកសារ

បៅកនងកមមវ ើរករកែើនបើបណតអរលានរប ើងអមៃលបវ ើ ប ចលធៅកាន រចចចធលើ Option បហើយចចបលើ File Encryption Encryptions

ចចធលើ Encryption: ចចធលើ +Add បរើមបើបញច លឯកសារអរលែនកចងែើនមរគើប រចចច Next

បញច លែើអមៃលអរលែនកចងែើនមរគើបឯកសារឲយ បរើមបើអាចឲយបគឌើមរគើបមកវញាន បហើយចចបលើ Add បហើយចច Encrypt

បនាទ បមកសមចចបលើ Save all បរើមបើទញយកឯកសារអរលែើនមរគើបរច បរើមបើបនញើបចញ

បនាទ បមកែនកអាចយកឯកសារអរលានែើនមរគើបរចបនេះបនញើបៅភាគើាេ ងបទៀត។



សមាគ ល៖ ានអតែើអមៃលអរលែនកានបញច លបៅបពលធវើការែើនមរគើបឯកសារបៃបណតណ េះអរលអាចឌើមរគើបឯកសារបនេះាន។

រធបៀបឌើបគើបឯកសថរ:

បៅកនងកមមវ ើរករកែើនបើបណតអរលានរប ើងអមៃលបវ ើ ប ចចបលើ រចចចបលើ Options បហើយចចបលើ File Encryption Decryption

បហើយចចបលើ +Add បហើយបមរជើសធរ ើសឯកសារអរលានែើនមរគើបរចបរើមបើឌើមរគើបវញ ចចបលើ Open

ចច Next



វាយពាកយសមាា េ (Password) របសែនក ចច OK

ចចចបលើ Save all បរើមបើទញយកឯកសារអរលានឌើមរគើបរច

សមាគ ល ៖ ធោកអនកអាចធបបើបបាសអមៃលបវ ើ បជាធៅធលើកមាវ ើរករកអើនណេ (Browser) មែលបានែធ ើង នងធរៀបចអមៃលបវ ើ បរច។ បបសនធបើធោកអនកបដរកពយទរ ឬកមាវ ើរករកអើនណេ អនកបេវែធ ើង នងធរៀបចអមៃលបវ ើ បសថជាលាើ។

មផនកទើ ៦ ៖ រធបៀបបធងកើេ នងមលរកាពាកយសមាា េសវេាភាព


របបៀបបបងកើត នងផែរកាពាកយសមាា តសវតថភាព



ផនែកទ ៦ ៖ របបៀបបបងកើត នងផែរកាពាកយសមាា តសវតថភាព

៦.១. ពាកយ មងង តជាអែ?

ពាកយសាា ត ឃលា សាា ត ឬអខេែកេរសាា ត គជារាងការពាររបងរវាងពតានរបសបោកែនកនងែនកអរលអាចនងចងអាន ចមាង ផលា សបារ ឬបផលា ញពតានបនាេះ បដឋយរម នការែនញញា តពើែនក។ របចនេះពាកយសាា តានសារៈសខានយាៃ ងខាា ងសមរាបការពារឧបករណ ឬគណនើរបសែនក។ បរើមបើការពារការលចចលឧបករណ ឬគណនើរបសែនក ែនកមរតវដឋកពាកយសាា តឲយានរងា។

៦.២. មង ធាតននពាកយ មងង តសដ រ រងមង ា

ពាកយសាា ត គរានលកេណៈសមគសាម ញ នងពាកសមរាបែនករមទកនងការោវរក។ ពាកយសាា តគរានសាសធាតរចខាងបមរកាម៖

បវើឲយវាានមរបអវងអវង៖ ពាកយសាា តយាៃ ងបហាចណតសកាន៨តរ

បវើឲយវាានលកេណៈសមគសាម ញ ៖ បោកែនកគរអតដឋករមបញច លនវតែកេរ តែកេរតច បលខ នងនមតាសញញា បៅកនងពាកយសាា តរបសខានជានចច

កដឋកពតានផលទ លខាន ៖ ពាកយសាា តរបសបោកែនក មនគរជាពតានអរលទកទងខានបោកែនកប ើយ។ កបមរជើសបរ ើសយកពាកយ ឬឃលាណតមយបដឋយអនអកបលើពតានរចជា ប ម េះ បលខទរសពទ ប ម េះកន មថាអខឆន កបណើ ត របសបោកែនក ឬែវើមយបនេងបទៀតអរលបគអាចរងាន បដឋយមររនអតបវើការមរសាវមរជាវបនាចបនាចែពើបោកែនក។

កបមរបើពាកយអរលានបៅកនងវចនានមរកម ៖ សមកបមរបើពាកយបពញអរលាននយ អរលបវើឲយងាយមរសលោវរក។

រកាជាការសាា ត៖ មនមរតវមរាបពាកយសាា តរបសបោកែនកបៅនរណតាន កប ើយ បលើកអលងអតវាគជាការចាាចបនត។

បវើឲយានអតមយគត៖ បជៀសវាងបមរបើពាកយសាា តរចៗរន សមរាបគណនើអរលានបលើសពើមយ។ បបើមនរបចនេះបទ ែនកអរលសាគ លពាកយសាា តបនាេះ នងអាចចលបៅរលពតានរបសើបរបសបោកែនកានកានអតបមរចើន។

បវើបចចបបននភាពជានចច៖ ផលា សបារពាកយសាា តរបសបោកែនកកនងរយៈបពលបទៀងទតមយ បដឋយយកលអគរផលា សបារវាយាៃ ងបហាចណតសបៅបរៀងោលបើអខមាង។

៦.៣. ការចងចា នងកតបតាទយកពាកយ មងង ត វតថភាព



ការបមរបើតែកេរមរបបេទខសៗរន ានសារៈសខានណតសបៅបពលបបងកើតពាកយសាា តមយ អតែនកអាចពាកកនងការចងចាវា។ ការបនេះអាចបវើបៅានតមមបាាយបនេងៗរន ជាបមរចើនរចខាងបមរកាម៖

• ោយរន រវាងែកេរនងែកេរតច រចជា៖ 'My naME is Not MR. MarSter' ជាបរើម • ោយរន រវាងបលខ នងែកេរ រចជា៖ 'a11 w0Rk 4nD N0 p14Y' ជាបរើម • ដឋកបញច លនមតាសញញា ខាេះៗ រចជា៖ 'c@t(heR1nthery3' ជាបរើម • បមរបើពហភាសា រចជា៖ 'Let Them Eat 1e gateaU au ch()colaT' ជាបរើម វ ើសាសតសាណតមយកនងចបណតមវ ើសាសតសាទងបនេះ អាចជយបោកែនកបបងកើនភាពសមគសាម ញរបសពាកយ

សាា តសាមញាមយាន បហើយវាអាចឲយបោកែនកបបងកើតានពាកយសាា តសវតថភាពមយ អរលអាចចងចាានបទៀតនង។ ែកេរជនសទបៅមយចនន (រចជាការបមរបើបលខ ០ ជនយឲយែកេរ 'o' ឬ នមតាសញញា '@' ជនសឲយែកេរ 'a') មរតវានដឋកបញច លបៅកនងកមមវ ើបអបកពាកយសាា តរចយរមកបហើយ បៃអនាការបមរបើែកេរជនសទងបនេះបៅអតជាគនតលអមយ។ ពកវាបបងកើនចននបពលបវោោវរកពាកយសាា ត អរលតមរមវបដឋយកមមវ ើបអបកពាកយសាា ត។ បហើយបៅកនងសាថ នភាពខាេះ វាជយការពារែនកពើែនករមទអរលអាចសាម នពាកយសាា តរបសែនកមរតវបដឋយមចរនយនងអររ។

វ ើសាសតសាខាងបមរកាម អាចបអមាងពើឃលា អវងបៅជាពាកយសមគសាម ញ បហើយបមើលបៅហាករចជាការនេពាកយបដឋយមចរនយ៖

'To be or not to be? That is the question' កាា យបៅជា '2Bon2B?TitQ' 'We hold these truths to be self-evident: that all men are created equal'

កាា យបៅជា 'WhtT2bs-e:taMac=' 'Are you happy today?' កាា យបៅជា 'rU:-)2d@y?'

ទងបនេះមររនអតជាឧទហរណខាេះៗ បរើមបើជយបោកែនកបបងកើតានវ ើសាសតសាផលទ លខាន កនងការបអមាងពាកយនងឃលា បៅជាែកេរសាា ត បរើមបើបវើឲយពាកយទងបនាេះានលកេណៈសមគសាម ញ នងអាចចងចាាន។

បោកែនកអាចបវើបតសាពើភាពរងាមនពាកយសាា តបៅបគហទពរ http://www.passfault.com/។ បៃអនា បដឋយសារកមមវ ើទងបនេះានសមតថភាពខពសខាងបងាា ញឲយប ើញមរបសទធភាពរវាងមរបបេទពាកយសាា តបនេងរន បោកែនកមនគរបញចលពាកយសាា តពតរបសខានបៅកនងបគហទពរទងបនេះប ើយ។

http://www.passfault.com/


ឯកសារសោង

https://www.tutorialspoint.com/computer_fundamentals/computer_hardware.htm

http://www.computerhope.com/jargon/f/fileext.htm

http://www.malwaretruth.com/the-list-of-malware-types/

https://securityinabox.org/en/guide/malware

https://ist.mit.edu/security/tips

https://securityinabox.org/en/guide/basic-setup/android

https://securityinabox.org/en/guide/signal/android

http://support.whispersystems.org/hc/en-us/articles/216595418-How-can-I-see-the-names-

of-my-contacts-in-my-contact-list-I-am-only-seeing-numbers-

https://myshadow.org/how-to-increase-your-privacy-on-chrome

https://myshadow.org/how-to-increase-your-privacy-on-firefox

https://securityinabox.org/en/guide/torbrowser/windows

https://securityinabox.org/en/guide/firefox/windows

https://securityinabox.org/en/guide/social-networking/internet

https://securityinabox.org/km/facebook_privacy

http://www.gcflearnfree.org/facebook101/

https://securityinabox.org/en/guide/mailvelope/internet

https://www.mailvelope.com/en/help

https://securityinabox.org/en/guide/passwords

https://www.tutorialspoint.com/computer_fundamentals/computer_hardware.htm

http://www.computerhope.com/jargon/f/fileext.htm

http://www.malwaretruth.com/the-list-of-malware-types/

https://securityinabox.org/en/guide/basic-setup/android

https://securityinabox.org/en/guide/signal/android

https://myshadow.org/how-to-increase-your-privacy-on-chrome

https://myshadow.org/how-to-increase-your-privacy-on-firefox

https://securityinabox.org/en/guide/social-networking/internet

https://securityinabox.org/km/facebook_privacy

http://www.gcflearnfree.org/facebook101/

https://securityinabox.org/en/guide/mailvelope/internet

cchr digital privacy and security guideline book

Documents