T.C.

Gaziantep Meslek Yüksek Okulu Teknik Proğramlar Tekstil Bölümü

HAZIRLAYANLAR: M.Uğur ŞAHİN Adnan KIRTAK

Behzat YILDIRIM

TEZ DANIŞMANI: Asuman KANBER

ÇEKİM İŞLEMİ, ÇEKME MAKİNALARI

KONSTRÜKSYONLARI, ÇALIŞMA PRENSİBİ, KULLANIM YERLERİ

GAZİANTEP 2010

ÇEKME MAKİNELERİ

2

ÖNSÖZ Çalışmamızda Çekme Makineleri hakkında bilgi vermiş olup bu makinede çalışırken parça aksamlarına yabancı kalmamak çalışmada iş kolaylığı ve iş emniyetleri hakkında bilgi vermiş bulunuyoruz. Tekstil sektöründe çoğu ülke arasından önde olduğumuz bilinsede daha çok geride olduğumuz bir gerçektir.Yenileşme modernleşme her çağda olmalıdır ve yenileşmeyen ülke yok olmaya batmaya mahkumdur. Her ne kadar parça aksamlarını öğrenmek arıza yaptığında gidermek amacını taşıdığımız gibi bilgisayarlı makinelerinde bilgisayar sistemini bilip kullanmamız çok daha fazla yarar sağlayacaktır. Çünkü; Yeni sistem çalışan makinalar arızanın nerede olduğundan tutun nereden hasar gördüğünüde göstermektedir. İşte bu tip yenileşmeler ve buluşlar işletmede bize zaman kazandıracak ve randımanında artmasına sebep olacaktır. Tezin hazırlanması sırasındaki yardımlarından dolayı danışman hocamız Gaziantep Meslek Yüksek Okulu Öğretim Görevlisi Asuman KANBER’e sonsuz teşekkürler ederiz. Ayrıca çalışma sırasından fikir ve desteğini bizden esirgemeyen değerli hocamız Öğretim Görevlisi Dilan Canan ÇELİKEL’e teşekkür ederiz.

Adnan KIRTAK

M.Uğur ŞAHİN

Behzat YILDIRIM

Haziran, 2010

ÇEKME MAKİNELERİ

3

İÇİNDEKİLER Sayfa No

ÖNSÖZ 2 ÖZET 5 ÇEKME MAKİNELERİ 6 1. Çekme Makinelerinin Görevleri 6 1.1. Çekim İşlemi 7 1.2. Çekim Sistemi 8 2. Dublaj işlemi 9 3. Tülbentte neps kontrolü 10 3.1. Tülbentte Neps Oluşumunun Sebepleri 10 4. Çalışma Prensibi 11 4.1. Çekme Makinalarında Uygulamalı Çalışma 11 4.2. Çekme Makinelerinde Çekim Sistemi 12 4.2.1. Taraklı Çekim Sistemleri 12 4.2.1.1. Tek Taraklı Çekim Sistemi 12 4.2.1.2. Çift bölümlü (Çift sirali) İğneli Baret (intersekting) 13 4.2.1.3. Baretlerin Çalışma Sistemi 13 4.2.1.4. İgneleme Nufuziyetini Etkileyen Faktörler 14 4.2.1.5. Sıkıştırma Mesafesi 14 4.2.2. iğneli Baretli Çekme Makinelerinin Sınıflandırılması 15 4.2.2.1. intersekting cekme makinesi 15 4.2.2.2. Zincir tahrikli baretli çekme makinesi 15 4.2.2.3. Dikey zincir tahrikli baretii gekme makinesi 16 4.2.3. İğneli Silindirli Çekim Sistemi 17

4.2.4. İğneli Sevksiz Çekim Sistemi 17 4.3. NSC GC30 Zincirli Baretli Cekme Makinesi 17 4.3.1. Makinenin Kisimları 17 4.3.2. Besleme Unitesi 18 4.3.3. Çekim Unitesi 18 4.3.4. Regule Unitesi 18 4.3.4.1. Regüleli Çekmenin Özellikleri 19 4.3.4.2. Regüleli Çekme ile Regülesiz Çekmenin Karşılaştırılması 19 4.3.5 Kontrol Terminalı Fonksiyonları 20 4.3.6. Sarım Ünitesi 20 4.3.6.1. kovaya istifleme 21 4.3.7. Diger Üniteler 21 4.3.7.1. Emiş Sistemi 21 4.3.7.1.1. Emiş sisteminin kısımları 21 4.3.7.2. Kondenserler 22 4.3.7.3. Firçalar 23 4.3.7.4. Sıyıncı Fırçalar 24 4.3.7.5. Elektronik Panel Ve Elektronik Regulasyon Sistemi 25 4.3.8. Kontorol Panosunun Tanımı 26 4.3.8.1. Işık Kolonu 27 4.3.8.2 Ana Menüden Seçenekler Menüsü 28 4.3.8.3. Hata Ekranında Arızaların Belirtilmesi 28 4.3.8.4. Mevcut Hataların Şekli ve Anlamı 29 4.3.9.Teknolojik Özellikler 30 5. Çekme Bandında Numara ve Düzgünsüzlük Kontrolü 31

ÇEKME MAKİNELERİ

4

5.1. Hazırlamada Band Karışım İncelemeleri 31 5.2. Band Karışımında Amaç 32 5.3. Renk Karışım Uygulamaları 32 6. Ekartman Ayarı 32 6.1. Ekartman Mesafesi Ayarları 32 7. Bakım Arıza ve Temizlik İşlemleri 33 7.1. Tarama Kafası Temizliği ve Bakımı(GC30) 33 7.2. Emme Sistemi 33 7.3. Zincir Gerginligi 35 7.4. Baretlerin Yerleşimi 36 7.4.1. Baretlere İğne Takılması 36 7.4.2. Baretlerden İğne Çıkarılması 36 7.5. Tarama Kafalarının Çıkarılması 37 7.6. Koyler Tahrik Dişli Grubu Bakım İşlemleri 38 7. İşletmelerde Yapılan Bakım ve Peryodları 39 8. Makinada Yapılan Ayar İşlemleri 40 9. Yağlama işlemleri 41 10. Çekme Makinesi Kinematik Şeması 42 10.1. Çekme Makinesi Kinematik Şemadan Hesaplamalar 43 10.2. Silindir Devirleri 43 10.3. Çevresel Hızlar 43 10.3. Çekim Hesapları 44 10.5. Çekim Konstantı 45 KAYNAKLAR 46

ÇEKME MAKİNELERİ

5

ÖZET Hazırladığımız tezin girişinde çekme makinelerin genel anlamda görev ve yapacağı işlemleri belirtip çekme işleminin nasıl meydana geldiğini, kaç çeşit çekme makinesi olduğunu ve birbirinden farkını çekim işlemiyle birlikte uygulanan duplajı, band karışımını makinede meydana gelen düzgünsüzlük analizini makinede yapılan bakım ve temizlik işlemlerini yeni tür makinelerde bilgisayar kullanımını sağladığı avantajları ve kinematik şemadan yapılan çevresel hız, çekim, düzgünsüzlük,üretim hesabını kademe kademe anlatmış bulunuyoruz umarız bilgilerinize katkıda bulunuruz.

ÇEKME MAKİNELERİ

6

ÇEKME MAKİNELERİ 1. Çekme Makinelerinin Görevleri a) Çekim işlemi ile elyafi düzgünleştirmek, çengellerini (kıvrımlı uçları) duzeltmek, b) Dublajla homojenliği artırmak, c) istenen numarada band elde etmek, d) Bandın numarasını düzgünleştirmektir. 1.1. Çekim İşlemi Genel anlamda çekim işlemi bandin birim uzunluk başına ağırlığının azaltılması işlemidir. BU işlemde önce şeritler dublaj yapılarak homojen bir yapi oluşturulur ve sonrasinda çekilerek inceltilir. Çekim işleminin etkileri su şekilde sıralanabilir;

• Enine kesitteki lif sayısında azalma • Kalinlikta azalma, incelme • Lif cengellerinde azalma • Birim agırlık için materyalin uzunluğunda artma

Teorik olarak ideal bir band yapısı incelendiğinde, band içerisindeki türn liflerin aynı

uzunluğa sahip olduğu varsayılırsa liflerin teması için iki pozisyon mümkün olabilir:Liflerin kademeli olarak yerleşimi,Liflerin dikey eksende paralel yerleşimi

Şekil 1: Lif yerlesimleri; a) Lifierin kademeli olarak paralel yerleşimi, b) Liflerin dikey eksende paralel yerleşimi

Band oluşumundan söz edilebilmesi için liflerin (a) konumlanmasina sahip olmalan yari kademeli olarak temas etmeleri yani tutuculugun olmasi gereklidir. Çekim durumları aşağıdaki şekillerde örneklenebilir

ÇEKME MAKİNELERİ

7

Şekil 2: Ideal bir band yapısına uygulanan çekim örneklemesi; 1) Çekim öncesi ideal band isptsii 2) 2 kat çekim sonrasi bandin yapisi, 3) 3 kat çekim sonrasi bandin yapisi, 4,5) 4 kat çekim sonrasi bandin yapisi, 6) 6 kat gekim sonrasi asrdin yapisi e: Adım, Ns: Kesitteki lif sayisi, L: Lif uzunluğu

ÇEKME MAKİNELERİ

8

1.2. Çekim Sistemi : Pamuk ve yün çekmelerinde çekim tertibatının çalışan materyalin stapel uzunluguna uygun ayarlanmış olması gereklidir. Pamuk iplikciliğinde kullanilan silindirli çekim sistemleri basit yapilan ile kamgarn çekmeleri için yeterli değildir. Kamgarn iplikciliğinde elyafı kontrollu bir biçimde sevk edecek ilave sistemlere ihtiyaç vardir. Bu amaçla çeşitli sistemler geliştirilmiştir. Günümüzde en çok kullanilan sistemler önceleri çift taraklı çekmeler de denilen helezon tahrikli veya zincir tahrikli iğneli baretli çekme sistemleridir.

Şekil 3: Kısa lif iplikcilik sisteminde kullanılan silindirli çekim sistemi, A: Besleme silindiri, E: Çıkış silindiri

Şekil 4: Kamgarn sisteminde kullanılan iğneli baretli çekim sistemi Çekme makinelerinde ekartman ayarı çok önemlidir. Besleme silindiri ile verim (çıkış) silindirleri arasindaki mesafe, ekartman mesafesidir. Çekim sahasina giren elyafta, elyaf uzunlugu ekartman mesafesinden büyük ise elyaf kopar, bu istenmeyen bir durumdur. Eğer elyaf uzunluğu ekartman mesafesine eşit ise beslemeden kurtulur kurtulmaz çıkış silindiri ile yakalanir. Bu durum ideal oimasa bile normal bir durumdur. Ekartman ayarı elyaf boyundan çok az bir miktar fazla olmalıdır. Çekim sahasi içindeki elyafin en uygun hareketi bu şekilde sağlanır. Elyaf uzunluğu ekartman mesafesinden fazla küçük ise, yüzen elyaf meydana gelir. En istenmeyen durumdur. Çıkışa varmadan giriş tarafından bırakılan elyaf kontrol edilemez ve buna çekim verilemez. Besleme silindiri ile çekim silindiri

ÇEKME MAKİNELERİ

9

arasına bir takim iğneler konur ve yüzen elyaf böylece kontrol edilir. Banttaki kısa elyaf yüzdesi çok önemlidir. Bunlar uzun elyafların hareketini bozarlar. Ekartman ayarında elyaf boyu olarak banttaki en uzun elyaf boyu alınır. 2. Dublaj işlemi Dublaj, cekim yapilacak bantları ( 6 veya 8 adet) bir araya getirmek ve birleştirmektir. Dublaji yapılan bantlar çekimle inceltilerek tekrar şerit haline geteirilir. Bant boyunca ince ve kalın yerler vardır. Bantların düzeltilmesi birkaç bandın dublaj yapılmasıyla mümkündür. Bantlardaki ince ve kalın yerler muhtelif yerlerde bulunurlar. Aynı sırayı takip etmezler. Birkaç bandı yanyana getirecek olursak, bir bandin kalın yeri, diğer bandın ince yerine tesadufi olarak yanyana gelir ve birbirini tamamlar. Böylece çıkışta elde edilen band numarası düzgünleştirilmiş olur ve homojenlik artar. Dublaj ile kalınlaşan bant, çekim işlemi ile eski formuna kavuşur.

Şekil 5: İki bandin düngünsüzlükleri ve dublaj sonrasi düzgünsüzlük Tarak makinesinde kova halinde alınan şeridin kalınlığı her yerde aynı değildir.Şerit boyunca birbirini takip eder.İnce ve kalın yerler yoktur.Çıkan şeridin aynı uzunlukları bölünerek ayrı ayrı tartacak olursak muhtelif numaralarda olduğunu görürüz.Şeridin açılıp düzeltilmesi birkaç şeridi birleştirerek ve katlayarak mümkün olur. Şeritteki ince ve kalın noktalar değişik yerlerde bulunur.Birkaç şeridi bir araya getirecek olursak umumiyet bir şeridin kalın kısımları düğerinin ince yerlerine tesadüfen geldiğini görürüz.Böyle bir işlemin sonucunda şeritlerde düzgünsüz noktaların birbirine mükemmel bir derecede kapattığını daha açık bir ifade ile bazı şeritlerin kalın yerlerini diğerinin üstüne ( ince yerine ) gelecek düzgünsüzlüğün büyük ölçüde düzeldiğini görürüz. Düzgünsüzlüğü bir şekilde giderirken maksadımızın dışında şeridimizin kalınlaştığını görürüz halbuki amaç kalınlaştırmak değil yalnızca şeridin üniform görünmesidir.Bunun içinde çekim yapmak gereklidir.Katlanmış elyafı çekerken şeritler birbiri üzerinden kaydırılarak düzgünleştirilecek ve homojen biri karışım sağlanacak.Elyafın paralel duruma gelmesi için çekim isteminin bir sonucu olarak şeridin çekilmesinden daha önemlidir.Zira kalitedeki iplik ancak elyafı çok hale getirmekle elde edilir.Çekme makinesinin silindirleri ileri geri hareket edebilecek şekildedir.Bu mesafeleri kullandığımız elyafın boyu kısa olursa elyafın kırılmasına sebebiyet verir arada kıstırılmayıp serbest bırakıp çekim olmaz .Böyle olmaz elyafın bir yerden bir yere sürekli düzgünsüzlük artacak.

ÇEKME MAKİNELERİ

10

Elyaf uzunluğu değiştikçe silindirler arası mesafe yeniden ayarlanır çekim sisteminin yapımında yapılabilmesi için silindirlerin ve baskı hareketlerinin düzgün ve pürüzsüz olmayacağı gibi koparmalar ve döküntü fazlaşacak arızalar artacak ve bunların neticeleri olarak verimi düşecek. Baskı millerinin üzerinden geçirilen sentetik madde bir müddet çalıştıktan sonra aşınabilir.Baratlerin düzeltilmesi için rektefe edilmesi gerekir.Baskı millerinin kendi yataklarından daha rahat dönebilmesi için periyodik yağlanır.Ancak yağlanan yerlerin temasına dikkat edilmelidir. Dublaj Ve Çekim Değerleri

Yün ve Merinos 64,5-S’ Çıkış Numarası Duplaj Çekim

TARAK 30 - -

1. PASAJ ÇEKME 38 8 6,3

2. PASAJ ÇEKME 35 6 6,5

3. PASAJ ÇEKME 30 6 7,0

Yün ve Merinos 50-S’ Çıkış Numarası Duplaj Çekim

TARAK 47 - - 1. PASAJ ÇEKME 36 6 7,8 2. PASAJ ÇEKME 35 8 8,1 3. PASAJ ÇEKME 2*20(40) 2*4 7,0

Grafik 1: Tarak makinesi duplaj ve çekim değerleri

3. Tülbentte neps kontrolü Yünün vatka ve şerit arasındaki aldığı şekle tülbent adı verilir.Tülbent kendisini meydana getiren elyafların karşımıdır.İstenilen işletme şartı tülbent üzerindeki bütün elyafların birbirine paralel olmasıdır.Fakat tatbikatta hiç böyle olmaz.Tülbent üzerinde açma işlemi esnasında iyi temizlenmeyen yabancı maddelerin tülbent üzerinde neps adı verilen arzu edilmeyen bu durum meydana gelir.Neps tülbentte bulunan elyafların birbiriyle veya kendi aralarında dügümlenmesi halidir.İşletmelerin ileri safhaları için tülbentte bulunan neps miktarının mümkün olduğu kadar az olmasını ister.Normal olarak 100cm2 24 oranında olması beklenir.Nepsin taibi için tarak tülbenti eni boyu 10cm olan bir levhanın arkasına düğüm veya nepler teker teker sayılır bu surette neps adedi tespit edilir. 3.1. Tülbentte Neps Oluşumunun Sebepleri : a-) Değişik numaralı elyafların aynı harmanda karıştırılmasından dolayı b-) Hallaç ve makinelerin durumu :Gerek açma gerekse açma makinelerinde elyafın maruz kaldığı sert muamek neps durumunun birinci sebebidir. c-) Elyafın borular içindeki hareketi : Elyafın parçalarının harmanda hallaca sevk eden borularda meydana gelen hava ve pürüzleri ve fazladır. Sevkler olduğu takdirde borulardan geçen elyaflardır

ÇEKME MAKİNELERİ

11

4. Çalışma Prensibi Ekseni çift iğneli çekim sistemleri kullanılır.Bunlarda yapı şekilleri taramadaki gibidir.Tek taraf kullanılır.Bunlarda yapı şekilleri artık eskimiş olmasına rağmen hala kullanılmaktadır.Tek taraflı iğneli çekim sistemi yüksek çekmeli çekim sistemleri ince iplik makinelerindeki çekim sistemine uygulandığında ikisi birlikte mutakasa eder.Bu çekim silindirleri ön iplikhanenin sür parmağına konmuştur.Buradan çıkan ince ve kalın bantlar iyi bir çekime uğratılır.Bu tek taraklı çekim sisteminde 4’den 6’ya kadar çekim yapılabilir.Yüksek çekim ve flayerde bu çekim 30’a kadar çıkar ama pratik olarak 15 ile 20 arasında yapılır.Modern ön iplikhane takımında daha evvel söylediğimiz gibi eskisine nazaran daha azdır.Bu iplikhanelerde ilk pasaj otomatik bant ayarlayıcısı bulunan çift taraklı iğneli çekmeli cer kullanılır. Bu sistemde eskisine nazaran az dublaj olmasına zarar düzgünsüzlükleri çok güzeldir.Bugün bu iğneli çekmeli sistemi yerlerine birçok hususi kontrolsiyörler imal edilmiştir.Bunlar;

• Sulumberger çekme sistemi (ET-4.2) • İngstadın tek bantlı çekme sistemi

Bunlar daha çok bugün kısa santimetre 3 pasaj olarak kullanılır. Sulumberger çekme sisteminde elyafların şekli iğneli çubukların çift çubuklu ve üst çekim başları arasındaki 60 adet zincirle birleştirilmiş elastik çubuklarla yapılmış misal olarak yünlerde çalışan bir makine %85 randımanla 150kg/h istiklal eder.İnğstoldin bu sisteminde ise bu çekim sahası 4 tek bölünmüş, birbinden ayrı olarak yan yana çekim her bir bölmede yapılan çekimde daha az elyaf demeti bulunduğundan daha kolay bir çekim ve toplam büküm kütleye nazaran daha kolay olur. Bu dört kanalda çıkan bantlar ya bir kovaya ya da bir ayrı iki kovaya 2’şer bant şeklinde yerleştirilir. 4.1. Çekme Makinalarında Uygulamalı Çalışma Bir bandın kesitindeki lif sayısını azaltarak, bandın boyunu uzatarak çekilmesine çekim denir. Yine çekim bandın incelme oranıdır. Her çekme işlemi pasaj olarak isimlendirilir. Cerlerde çekim girişi ve çıkış silindir takımları arasındaki çevresel hız farklılığından oluşur. Çekimden söz edilebilmesi için;

Ø En az iki silindir çifti olmalıdır.

Ø Silindir çiftlerinin çevre hızları farklı olmalıdır.

Ø Silindir çiftleri birbirine temas etmelidir.

Çıkış silindir çiftinin çevre hızları farklı giriş silindir çiftinin çevre hızından fazla ise çekim az ise yoğunlaşma meydana gelir. Çıkan bandın numarası uygun çekim ve dublaj değerinin çekimi ile ayarlanır. Tarak makinasından gelen şeritler çekme makinası besleme silindir kafalarının altına dizilir. 6-8 arasında uygulanacak çekime göre daha sonra baskı toplarından ve huniden

ÇEKME MAKİNELERİ

12

geçirilir. Alıcı silindirler vasıtasıyla çekim bölgesine gelir. Çekim bölgesinde 3 tane çekim silindirleri 3 tanede baskı silindirleri vardır. Burada tarak bandı bir çekime uğradıktan sonra huniye gelir. Huniden geçirildikten sonra kalender silindire gelir. Huniden geçirildikten sonra kalender silindire gelir. Alt ve üst döner tabla yardımıyla kovalara düzgün bir şekilde sarılır. Bu işlem 1. Pasaj ve 2. Pasaj olmak üzere 2 defa uygulanılır. 4.2. Çekme Makinelerinde Çekim Sistemi Çekme makinelerinde .ekme tertibatının kullanılan mataryelin ştapel makinelerde uzunluğun uygun olarak ayarlanmış olması gereklidir.Çift silindirli çekim sistemleri olarak kullanımlı degildir.Çünkü çekme çekim son hasırındaki kalın bantların ilave bir lif sevk organına ihtiyaçları vardır. 4.2.1. Taraklı Çekim Sistemleri Çekim sahasının hemen hemen tamamı taraklarla kaplıdır.Lif sevki bu taraklarla sağlanır sonsuz dişlisi olanlarda tarlar sonsuz vida ile ve sonsuz dişli ile hareket ettirilir.Hareketleri dikdörtgen bir şekildedir.Taraklar giriş silindirlerinin tanında banda girip aynı hızda banda dikey hareket ederler çıkış silindirlerinden biraz önde tekrar dikey yönde bantlardan kurtulup çıkış noktasına geri döner. Kamgarn iplik iiretiminde kullanilan bu cekim makinesinde elyafin hareketi kısmen hareket halindeki iğneli çubuklar (baretler) tarafından kontrol edilir, iğneli çubuklar (baretler), çekim silindirleri arasinda elyafin kontrol edilmesinde kullanilan duz, igneli madensel cubuklardir. iğneli çubuklar elyaf şeridi kesitindeki elyaf sayısının , kontrollu azaltılmasını sağlarlar. iğneli baretli çekme makinelerinde iğne grupları vardır. iğne numaraları istenen materyalin inceliğine bağlı olup, numara büyüdükçe iğne incelir. iğnede bozukluk varsa çıkan iplikte nope oluşturur. Baretlerde hep aynı tip iğne bulunur. Baretler çekim bölgesinde bandın iyi yakalanması için özel olarak eğimlendirilmiş şekildedir Baretlerde iğne düzenleri iki türlüdür: 4.2.1.1. Tek Taraklı Çekim Sistemi Mükemmel çekim ; türn liflerin çekim silindiri tarafından kıstırılana kadar besleme silindiri hızına sahip olmaları anlamına gelir. Liflerin çekim silindirine ulaşmalarıyla beraber daha yüksek hızla hareketleri başlar. iğneli baretler, besleme ve çekim silindiri arasındaki bölgede liflere refakat eder ve kontrollu olarak sevk edilmelerini sağlar. Şekil incelendiğinde;

ÇEKME MAKİNELERİ

13

Şekil 6: Tek bölümlü iğneli baretin hareket yolu; 1-2-3-4

numaralı yolu izleyerek çekim alanında hareket etmekte ve liflere nüfüz etmektedir. Liflerin çekim silindirine ulaşmalarıyla birlikte iğneli baretler 2 ve 3 numaralı yolu izleyerek geri dönüş hareketine geçerler ve daha sonra 4 numarali yolu izleyerek tekrar çekim alani içerisinde hareketlerine devam ederler. iğneli baretlerin temel hareket prensipleri bu döngü tekrarında gerçekleşmektedir. 4.2.1.2. Çift bölümlü (Çift sirali) İğneli Baret (intersekting) Tek bölümlü iğneli baretlerin, besleme materyali miktarı artırıldığında liflerin kontrollu olarak sevk edilmelerinde yetersiz kalmaları nedeniyle ikinci bir iğneli baret alanı ilave edilmiştir ve yan kamgarn sisteminde çift bölümlü iğneli baretli sistemler kullanılmaktadır. Çift bölümlü iğneli baretler, alt ve üst olmak uzere birbiri ile kesişen iki iğne grubundan oluşmaktadır. Tek bölümlü iğneli baretlere göre avantajları şu şekilde sıralanabilir: 1) Çift bölümllüde iğneli baret sayısı iki kat olduğundan elyafa temas yüzeyi daha fazladır, 2) Tek bölümdeki iki iğne sırası arasındaki boşluklar çift bölümlüde kaldırılmıştır, iğne arasında oluşacak elyaf kaymaları bu sayede önlenmiştir.

ÇEKME MAKİNELERİ

14

Şekil 7: Çift bölümlü iğneli baretlerde hareket yolu; A: Besleme silindiri; B: Çekim silindiri; C: iğneli baret alani, çekim alanı; Alt baret grubu hareket yolu: 1 - 2- 3- 4 ; Üst

baret grubu hareket yolu: 1'- 2'- 3'- 4' 4.2.1.3. Baretlerin Çalışma Sistemi: Baretlerin cekim alani icerisinde 4 hareketleri mevcuttur:

• 1 .hareket: Qekim silindirlerine dogru hareket. Bu hareket esnasinda igneli baretler liflere niifuz etmektedir.

• 2.hareket: igneli baretlerin liflerden cekilmesi. • 3. hareket: Besieme silindirine dogru geri donu§ hareketi. • 4.hareket: Qekim sahasina dogru hareket

1 ve 3 numarali hareketler, baretlerin uç, taraflarından baglantılı oldukları bir çift helezon sistemi tarafindan sağlanırken; 2 ve 4 numaralı hareketler vida sisteminin uç kısmına baglantılı bulunan kam sistemi ile sağlanmaktadir. Çift bölümlü igneli baretlerde alt ve üst iğne grupları arasında senkronizasyon saglanması çok önemlidir.

Şekil 8: Baretlerin hareket sistemi; a) Kam sistemi, b) Helezon sistemi

4.2.1.4. İgneleme Nufuziyetini Etkileyen Faktörler Çekim ünitesi ve hammadde özellikleri baretlerin iğneleme nufuziyetini etkileyen en önemli parametrelerdir.

• Çekim unitesi parametreleri; - Baretli bölgesinin genişliği - iğneli baret genişliği - iğne aralıkları - Çalışma pozisyonundaki baret sayısı - iğne numarası - iğne sayısı (iğne/cm) - iğneler arası boşluk

ÇEKME MAKİNELERİ

15

• Hammadde parametreleri;

- Lif inceliği - Lif uzunluğu - Lif temizliği - Kıvrım - Lifin nem içeriği 4.2.1.5. Sıkıştırma Mesafesi Bandın inceltilmesi çekim işlemi neticesinde, kullanılan çekim sistemine ve lif uzunluğuna baglı olarak yüzeyler arasındaki hız farkı oranında oldukça kesin limitlerde gerçekleşir. iğneli baret sisteminde şekilde görüldüğü gibi çekim alanındaki son iğneli baret ile çekim silindiri arasindaki mesafe -sıkıştırma (kıstırma) mesafesi- olarak adlandırılır Bu mesafe farklı uzunluklarda materyaller için değişiklik gösterebilir. Geniş uzunluk dağılımına sahip materyallerde kısa liflerin kontrolu azalır ki bu mesafenin kısa liflerin kontrolunu saglayabilecek ölçüde tasarlanmış olması gerekir.

Şekil 9: İgneler ve Çekim silindirleri arası mesafe ; A:iğneler arasi mesafe, B:iğneleme

mesafesi, C:Sıkıştırma (Kıstırma mesafesi) 4.2.2. Tahrik Sistemine Göre igneli Baretli Çekme Makinelerinin Sınıflandırılması iğneli baretli gekme makineleri tahrik sistemlerine gore 3 tiptir: a) Helezon tahrikli baretli (intersekting) gekme makinesi, b) Zincir tahrikli baretli çekme makinesi, c) Dikey zincir tahrikli baretli çekme makinesi. 4.2.2.1. Helezon Tahrikli Baretli (intersekting) Çekme Makinesi

ÇEKME MAKİNELERİ

16

Intersekting, her türlü tarama. ikinci tarama, yarı kamgarn, towdan topsa, melanj -hazırlama, iplik hazirlama veya keten tipi elyaf çalışmalarına uygun bir sistemdir. Makine kafası baretlerin hareket ettigi iki kisimdan meydana gelmistir. Baret hareketi helezonlar E saglanir. Besleme sehpasi ve çıkış seçenekleri, mekanik regülatör çeşitli üretim sistemlerine adaptasyonunu kolaylaştırır. Etkili bir aspirasyon sistemi bu makinenin ipek, angora ve alpaka gibi nazik elyafların çalışmasına olanak sağlar. 4.2.2.2. Zincir Tahrikli Baretli Çekme Makinesi Zincir tahrikli baretli çekme makinesi, esnek bir sistem olması nedeniyle oldukça yaygın kuilanılan bir çekme makinesi bölgesididir. Baretlerin hareketi zincir sistemleri ile sağlanmaktadır. Bu çekme makinesinin üstünlüklerinden bazıları şu sekilde sıralanabilir: regülasyon sistemi, zincirlerin alt ve ustlerinde emis agizları, çıkışta pnomatik bant çekim sistemi, bobin veya kova çıkışı seçeneği, kovada malzeme basıncı düzeni.

Şekil 10: Zincir tahrikli baretli gekme makinesinde çekim bölgesinin şematik yan

görünümü; a) Bant besleme, b) Giriş silindirleri, c) iğneli baretler, d) Fırça silindirieri, e) Çıkış silindirieri, f) Çekime uğramış bant çıkışı (NSC)

4.2.2.3. Dikey Zincir Tahrikli Baretii Çekme Makinesi Bu makine en yeni tasarıma sahip olan çekme makinesidir. Baretler zincirler vasıtasıyla tahrik edilirken makine üzerinde dikey olarak konumlandırılmışlardır.Kolay erişilebilen dikey kafalar, düşük gramajlarda yüksek hızlara ulaşabilme imkanı, farklı müdahale noktalarının aynı yere toplanması, çıkışta pnomatik bant çekme, birçok emniyet düzeni gibi donanımlar sistemin avantajları arasında yer alır.

ÇEKME MAKİNELERİ

17

Şekil 11: Dikey zincir tahrikli baretli çekim makinesinde çekim bölgesinin Şematik yan görünüşü; a) Bant girişi, b) Giriş silindirleri, c) Fırça silindirleri, d) Çekim baretleri, e) Çıkış silindirleri, f) Çekime uğramış, bant çıkışı, g) Kovaya bant besleme silindirleri.

4.2.3. İğneli Silindirli Çekim Sistemi Sevk organı olarak iğneli silindir kullanılır.Silindirin dönüş yönü ve hızı giriş silindirleri ile aynıdır.Çekim sahası genişledikçe mevcut iğneler bandın içinde dolan ve bandı gevşetirler.Bu arada çıkış silindirleri yakalanır hızlanır lifler iğnelerin geri kalmasından dolayı bir sevk ve paralellik verilir. 4.2.4. İğneli Sevksiz Çekim Sistemi

Masalı iğneli çekmelerin çekim tertibatlarında bantlar veya fitiller birden üzerinde yaralar ve birbirine basan çok sayıda silindirlerden oluşan besleme tertibatından çekim sahasına beslenir.Stapelin el verdiği büyüklükteki çekim miktarı kadar hızlı döner sevk silindiri tarafından çekilir.Üst sevk silindirleri olduğu büyük sapkadır.Elastik bir madde ile kaplı ve yay baskıldır.

4.3. NSC GC30 Zincirli Baretli Cekme Makinesi 4.3.1. Makinenin Kisimları NSC Zincir Tahrikli Baretli Cekme Makinesi §u kisimlardan olusmaktadir.

1. Besleme ünitesi 2. Çekim ünitesi 3. Regüle ünitesi 4. Sarım ünitesi 5. Diğer üniteler

• Emiş sistemi • Kondenser • Fırçalar

ÇEKME MAKİNELERİ

18

• Sıyırıcı fırçalar • Elektronik panel ve elektronik regülasyon sistemi • Bakım işlemleri

Şekil 12: NSC GC30 Zincirli Baretli Çekme Makinesi

4.3.2. Besleme Unitesi Koparma bandi kovalari makinenin besleme unitesine yerle§tirilir. Kovalardan dublaj yapıldıktan sonra alınan bant uçları kılavuzlardan geçirilerek besleme sehpasından sonra regüle ve çekim tertibatına sevk edilir. 4.3.3. Çekim Ünitesi İğneli baretli çekme makinesinde lif iletimi çekim sahasında yer alan iğneli taraklarla (baretlerle) saglanır. iğneli çift sıra baretlerle elyaf kontrolu sağlanarak çekim silindirleri ile de çekim işlemi gerçekleştirilmektedir. Çekim ünitesinde besleme silindiri ile Çıkış silindirleri arasındaki hız farkı sonucunda çekim işlemi gerçekleşir. iğneli baretler çekim sahasi içinde besleme silindirinden çıkış silindirine dogru besleme silindirlerinden biraz daha hızlı hareket eder. Bu sayede çekim sahasında elyaf giriş silindirine en yakın noktaya kadar iğnelerle taşınmış olur.

ÇEKME MAKİNELERİ

19

Şekil 13: igneli baretli cekim sisteminde üst kısmın görünümü (NSC)

4.3.4. Regüle Ünitesi Besleme girişinde bulunan ve beslenen bandin içinden geçtiği iki role bulunur. Rolenin biri sabit olup ikincisi hareketli ölçme rolesidir. Hareketli olan role bir yay yardımıyla kuvvetlendirilmiştir. Bant uzerinde bulunan ince ve kalın yerler algılandığında hareketli role hareket eder. Bu durumda hareketli roleye baglı kol hareketli rolenin bant üzerindeki düzgünsüzlük orani da gidip gelmesine göre kola baglı bağlama çubuğunda hareketi iletir. Bağlama çubuğu ucunda çeltikli somunun ayar vidasıyla sabitleştirilen bir manivela hareketini etkiler. Manivelanın hareketiyle hafızada ki ayar vidasına bağlanmiştır. Hafizada ki çubuklara gelen hareket çubuklanın hareketine göre bandin ince ve kalın olmasına gore konik kasnakların kayış sürme çatalının üzerinde bulunan kol ile bağlantı olan çubuğu hareketlendirir. Bu iletişim ile çatalın sürtüşmesi sağlanır. Çatal bu hareketle kayışı sürer. Konik kasnaklann hareketi motordan gelen bir zincir ile alınır. Alt konik kasnağa gelen hareket bir kayış ile sürülmesiyle tarakların ve besleme silindirinin devri değişir. 4.3.4.1. Regüleli Çekmenin Özellikleri

1. İğneler vasıtasıyla lif kümelerinin hüzmelere ayrılması. 2. Lifleri taramak ve kısmen paralel hale getirmek. 3. Liflerin kondense edilmesi suretiyle dağınık durumdan kurtulması ve çekme

işleminde lifler arası sürtünmeyi arttırarak lif kontrolüne yardım etmek. 4. Lifleri esas çekimin yapıldığı noktanın yakınına kadar taşımak . 5. Konstrüktif olanaklar ölçüsünde kontrolsüz bölgeyi (Yüzen Lif Oranını) azaltmak. 6. Tarak makinasından gelen tarak bantlarını çekme makinasında düblaj yoluyla elyafı

üniform hale getirmek. 7. Baretler yardımıyla elyafı taramak, kısa elyafları ayırmak. 8. Baskı ve çekim silindirleri vasıtasıyla elyafa istenilen çekimi vermek. 9. Sarım bölgesine gelen materyali düzgün bir şekilde kovalara aktarmak.

ÇEKME MAKİNELERİ

20

Şekil 14: Regüle ünitesi görünümü (NSC)

4.3.4.2. Regüleli Çekme ile Regülesiz Çekmenin Karşılaştırılması

• REGÜLELİ ÇEKME MAKİNESİ: Şeridi daima kontrol eder, kontrol altında tutar ve kendisi elektronik olarak düzeltir. Bu nedenle daha düzgün bir şerit elde edilir.

• REGÜLESİZ ÇEKME MAKİNESİ: Regülesiz cerde kontrol altına alan elektronik durum söz konusu değildir. Numara sapmalarında dişliden veya kademeden ayar verilerek yapılır.

4.3.5 Kontrol Terminalı Fonksiyonları

ÇEKME MAKİNELERİ

21

Şekil 15: Sarım ünitesi yandan görünüşü

4.3.6. Sarım Ünitesi Çekim Ünitesinden çikan materyal tekrar bant formuna getirilerek helezonik sekilde silindirik bir kovaya yerleştirilir. Koyler sistemi kullanilir.Koyler ya da helezon istifleyici, kovalan uygun hızda döndüren tabla ve bağlı bulunduğu mekanizmadir. Makine Şasesine baglı ve hareket alan bir dönerbaş ve kovanin altında kova tablası vardir. Bant kovanin içerisine yandan bırakılır. Kovalann içinde üzerlerine kova tabağı yerleştirilmiş olan yaylar vardir. Kovanin içinde yay bulunmasının nedeni; bantın kalender silindirinden çıkış noktası ile kovaya dolduruluş noktası arasındaki mesafenin tüm yerleştirme işlemi boyunca sabit kalmasını sağlamaktır. Böylece bandın kendi ağırlığı ile uzaması önlendiğinden bandın düzgünlüğü korunur. 4.3.6.1. Kalender Silindirlerinden Kovaya Bant İki Şekilde İstiflenir

1. Merkezüstü bant yerleştirme: Kovanin icerisine bırakılan bant kovanin yan capindan biraz biiyuk çaplı halkalar seklindedir.

2. Merkezalti bant yerleştirme: Kovanin icersine birakilan bant kovanin yan çapından küçük çaplı halkalar şeklinde olur. Merkezaltı ve merkezustu bant yerlestirme ile kovanın icinde bir boşluk eydana gelir. Kovanin ortasında boşluk bırakmanın amacı her halkanin kesisme noktasinin dagilmasim sağlamaktır.

ÇEKME MAKİNELERİ

22

4.3.7. Diger Üniteler Emiş sistemi, kondenserler, firçalar ve sıyırıcı firçalar olarak incelenebilir. 4.3.7.1. Emiş Sistemi Emiş sisteminin görevi, fırçalar ve sıyırıcı fırçalar ile birlikte baretlerin bulundugu bölgenin, çekim silindirlerinin, kalender silindirlerinin ve baski silindirlerinin temizliğinin devamli olarak yapılmasını sağlamaktır. Bu bölgelerde oluşan döküntü, uçuntu ve tozlar bir santrifüj emiş fanı vasıtasıyla emilerek filtreleme kutusuna taşınır. Emiş sistemi ve fırçaların düzenli bakım ve kontrollerının yapılması temizleme randımanı bakımından oldukça önemlidir, aksi halde çekim silindirleri ve baretlerin etrafinda sarıklar oluşmasından dolayı çalışmada problemler meydana gelir. 4.3.7.1.1. Emiş Sisteminin Kısımları Emiş sistemi şu kısımlardan oluşur: emme ağızları, emiş kanalları, emme fanı, filtre kutusu, tarama kafası içerisine hava üfleme, vakumlu temizleyici 1.Emme Agizları: Emme agizlan alt ve iist olmak uzere iki kisimdan olu§maktadir. Alt emme sisteminde, besleme silindirlerinden kalender silindirlerine kadar uzanan genis bir emis haznesi vardir. Bu haznenin on tarafi, fircalara ve siyinci firçalara ulaşabilmeyi sağlamak igin aşağı dogru indirilebilir ozellige sahiptir. Üst emme sistemi, makina ust kapaginin içerisine yerle§tirilmi§tir. Makina ust kapaginin uzerinde buiunan bir kapak vasitasiyle emis kanalian ve emme agizlanna ulaşılabilir. Üst emme sistemi, emme agizlan arasindaki dengenin iyi bir sekilde ayarlanmasmi sagiayan simetrik iki kanal vasitasiyle ana emiş kanalina baglanir. Bir ayar klapesi iist ve alt kisimlar arasindaki hava akiminin yani emi§in degistirilmesi saglanmaktadir. Makinanin otomatik kova degisimi esnasinda, etkin temizleme işlemini saglamak için mevcut emme miktarının tamamını, dağıtım klapesi ile doğrudan alt bölgeye ve doğrudan üst bölgeye otomatik olarak yönlendirir. 2.Emis Kanalları: Alt ve üst emme sisteminin birbirine bağlandığı, emiş dengesini sağlayan kanaldır. 3.Emme Fani: Emme fani, menteseli acilabilen bir plaka uzerine yerleştirilmiş olup standart fan çapı 280 mm dir. Emme fani, makinanin ana şalteri açılıp herhangi bir start butonu veya impuls butonuna basildiginda Çalismaya başlar. 4.Filtre Kutusu: Filtre kutusunda 9 adet filtreleme paneli vardir; iki adet yan kısımlarda, diğeri kapakta yer almaktadir. Panelierin her biri şu parçalardan oluşur: delikli metalden yapilmis kayıcı gövde, polyester keçe bir filtre, delikli metalden bir lzgara. Emiş miktari, makinaya baglantili emis kanalı üzerinde bulunan bir klape vasıtasıyla ayarlanabilir. 5. Tarama Kafasi İçerisine Hava Üfleme: Tarama kafasi zincir kafesi icerisine toz ve elyaf girişini ve birikmesini engellemek icin kafa içerisine basınclı hava üflenir. Bu basınclı hava, iki adet amplifikator vasitasiyle isletme havasından makina govdesinin sag arka tarafinda bulunan filtreden geçcirilerek temin edilir.

ÇEKME MAKİNELERİ

23

6.Vakumlu Temizleyici: Spiral hortumlu bir vakumlu temizleyici makinanin arka tarafina yerleştirilmiştir. Hortum boyu makinanin her tarafina yetişecek uzunluga sahiptir. 4.3.7.2. Kondenserler Makine uzerinde uç kısımda kondenser yer almaktadır: 1. Besleme Silindirinden Önceki Kondenserler: Sabit genişlikte ve değistirilebilir besleme kondenserinin genişliği çalışılan materyalin besleme miktarına göre seçilir. Çok dar bir kondenser üretilen bandin tekstil kalitesinin bozulmasina sebep olurken, çok geniş bir kondenser makinanin çalişma dengesini olumsuz etkileyebilir.. 2.Baretlerden Önceki Kondenserler: Bu kondenserler ayarlanabilir tiptedir. Bu kondenserlerin materyal kutlesinin kenarlanni kontrol altma almak amaciyla kullanılır. Kondenserler, tarama kafasi eksenine gore simetrik olarak ayarlanmalidir. Bu kisimdaki konderser genişliği, her zaman, besleme silindiri oncesindeki kondenser genişliginden biraz fazla olmahdir. 3.Çekim silindirlerinden önceki kondenserler: Bu kondenserler kaydırarak ayarlanabilirler.

Şekil 16: Çekim silindirlerinden önceki kondenser görünümü

4.3.7.3. Firçalar GC30 gekme igneli tarama kafasinda, temizleme ve sarık kontrol fonksiyonlari icin üç adet fırça sistemi bulunmaktadir: Üst fırça, alt fırça ve sabit fırça

• Üst firça: Bu firga, sank olmasi durumunda fircanin yukselmesini saglayan salinimli bir yatak uzerine tespit edilmistir.Sarık olmasi durumunda bir dedektör makinayi durdurur.

• Alt firça: Bu firca, sarıkları tespit etmeyi saglar.

ÇEKME MAKİNELERİ

24

• Sabit firça: Bu firca, elyafin alt bolgeye dogru sarkarak aspirasyon ile emilmelerine engel olarak tutulmalanni sağlar.

Şekil 17: (a)Ust firça

Şekil 18: (b)Alt firca

ÇEKME MAKİNELERİ

25

4.3.7.4. Sıyıncı Fırçalar Sıyırıcı fırçalar; çekim silindirleri ve kalender silindiri bölgesinde makinanin verimli bir sekilde çalışması için emiş sistemi ile biriikte temizleme isjevini yerine getirirler. Uç, kısımda yer almaktadir: Çekim silindirleri ve kalender silindirleri üzerindeki sıyırıcı fırçalar, çekim silindirlerinin altındaki sıyırıcı fircalar, kalender silindiri altındaki sıyırıcı fircalar

Şekil 19: Sıyırıcı fırça görünümü

4.3.7.5. Elektronik Panel Ve Elektronik Regulasyon Sistemi NSC Reguleli Çekme Makinalarında çekim ve regülasyon fonksiyonlan elektronik olarak gergekleştirilir. Sistem şunlardan oluşmaktadir: 1 .Çekim silindiri ve koyler grubunu tahrik eden bir ana motor 2.Tarama kafasi, besleme silindirleri, olcme silindirleri ve diger elemanlan(cağlık, eksiltme kafasi gibi) tahrik eden bir yardimci motor. 3.Dedektorlerden bilgi alan ve yardimci motoru kontrol eden bir elektronik kart. 4,insan/makina iletisimi icin kullanilan, varyasyon yuzdesini (%) gosteren ve parametrelerin ayarlanabilmesini saglayan bir dokunmatik terminal. Makina girişinde beslenen materyal kütlesi (hacmi) mekanik tip ölçme silindirleri vasıtasıyla ölçülür. Bir elektronik sensör yardımıyla ölçme silindirlerinin hareketi analog voltaja dönüştürülmektedir. Bu bilgiler sayisal olarak ele alınıp çekim kartı tarafından hafızaya alınırlar. Varyasyonlar çekim bölgesine ulaştigi anda besleme hizi degistirilerek çekim oranı değiştirilmiş olur.

ÇEKME MAKİNELERİ

26

Makinenin elektronik kontrol panosunda dokunmatik terminal ana menu ekraninda regülatör fonksiyonları butonu elektronik regülator ayan ekranina ulaşılmasini sağlar.

Şekil 20: Dokunmatik terminal, regüle ayarları

Ana ekrandan ulasjlan regule ayarlan referans, gecikme, amplifikasyon ve cekim parametrelerine ula§ilmasini saglar. Tuşlar yeşil renk olduklannda aktiftirler. Hangi parametre ayarı yapilacaksa o tuşa basmak gerekmektedir. Her parametre ile regulasyon ayarı şu şekilde belirlenir: 1. Referans (mm): Bu deger sapma %0 oldugunda olcme silindirleri arasmdaki mesafeyi gösterir. Ayrıca, ölçme silindirleri yüksekliğinin beslenen materyal kütlesine (hacmine) uygun oldugunun kontrolunu da sağlar. Standart referans aralığı 7,5- 11,5 arasindadir. Bu parametre makine çalışırkende değiştirilebilir ve ölçme silindirlerinin arasındaki o anki mesafenin okunarak referans olarak kaydedilmesini sağlar. 2. Gecikme (mm) : Bu parametre ölçme noktası (ölçme silindirleri) ile tarama bolgesinde çekimin kontrol edildigi nokta arasmdaki mesafeyi gosterir. Örnegin 790 rakami olgtilen hatali kismin duzeltilmeden once 790 mm ilerliyecegini belirtir. Standart degerler 800 ile 860 mm arasindadir. 3. Amplifikasyon: Çok krimpli bazi elyaflann çalışmasında, regülasyonun duzeltilmesi amplifikasyon olarak aadlandırılan bir katsayı ile sağlanır. Örnegin %5'lik bir sapma 1,05 amplifikasyon degeri ile 5x1,05 = %5,25 lik bir düzeltme sağlar. Normal deger 1.00'dir. 4. Çekim: Bu parametre makinanın çekim kutusu yerine geçer ve makinanin cekim oraninin ayarianmasini sagiar. Çekim araliği : 3 ile 12 arasindadir. Çekim ayarı makinanin besleme hızını etkiler.

ÇEKME MAKİNELERİ

27

4.3.8. Kontorol Panosunun Tanımı

Şekil 21: Elektronik kontrol panosu

4.3.8.1. Işık Kolonu MAKİNA (elektrik panosu üzerinde)

ÇEKME MAKİNELERİ

28

BESLEME SEHPASI

OTOMATİK TAKIM ÇIKARMA

4.3.8.2 Ana Menüden Seçenekler Menüsü

Şekil 22: Ana menüden seçenekler menüsü işaretlerin anlamı

ÇEKME MAKİNELERİ

29

4.3.8.3. Hata Ekranında Arızaların Belirtilmesi İşletmelerde kullanılan makineler çoğunlukla bilgisayarlı olup bunlar (Zinser,Rieter,NSC vb.) Bilgisayarlı olup makineden kaynaklanan hatalar veya arızalar olduğu anda ekrandan hata yeri,hatanın şekille gösterimi görülmektedir işte bu şekilde hatalara anında müdahale edildiğinden üretimi arttırmakta ve makine randımanını arttırmaktadır.Bir sonraki konuda hatanın şekille gösterimi mevcut hataların şekli ve anlamı resimlerle anlatılacak.

Şekil 24: Ekrandan hata yerinin gösterimi 4.3.8.4. Mevcut Hataların Şekli ve Anlamı

ÇEKME MAKİNELERİ

30

4.3.9.Teknolojik Özellikler Makine monoblok bircok elemanin Dolektor getirilmesinden meydana gelmistir. Boylece, cesitli uygulamalarda çok yönlülüğe uygun olmaktadir. Makine gövdesi şunları içerir:

• Motorlar • Kolay demonte edilebilen, igneli baretler içeren alt ve ust tarama kafalan • Kafa icerisindeki mekanik kisimlar icerisine toz birikmesini engelleyen hava

üfleme sistemi. • Çekim ve kalender silindirleri grubu. • Degistirme dişlilerinin muhafaza edilecegi bölüm.

ÇEKME MAKİNELERİ

31

• Pnomatik kontrol grubu. • Dokunmatik ekranli kontrol terminali. • Makinaya aşagıda belirtilen şu gruplar eklenebilir: 1. Otoregulator 2. Mtistakil yaglama aparati 3. Kova kompaktoru 4. Elektriksel tahrikli besleme sehpasi (opsiyonel olarak)

Makine govdesinin on ve arka kisimlan ce§itli tipte koyler ve besleme sehpasi monte edilebilir şekildedir. Tarama kafasi ve silindir gruplari ses izolasyonlu, kazalara karşı vurucu bir kapak ile kapatilmiştir. Makinanin temizligi, besleme sehpasinin arka tarafina yerleştirilen filtreleme kutusuna baglantili Dolektorler ve temizleme fircalan vasitasiyle yapilir. Her makinada fleksible hortumlu bir vakumlu temizleme grubu vardir. 5. Çekme Bandında Numara ve Düzgünsüzlük Kontrolü

Çekme makinelerinde çekim tertibatının kullanılan mataryelin stapel uzunluğuna göre uygun olarak ayarlanması gerekir.Çift silindirli çekim sistemleri basit halleriyle kamgarn çekmeleri olarak elverişli değildir.Çünkü çekim safhasındaki kalın bantların ilave bir lif sevk organına ihtiyacı vardır.Lif sevk organları olmaksızın lifler gruplar ve paralel halinde çekilirler.Elde edilen bant düzgünsüz ve parçalı olur. Bu amaçla 1840 yılından beri taraklı çekmelerde kullanılır.Tatbik edilen çekim istenilen elyaf için çok yüksek ise düzgünsüzlükler ve bantlardan kesikler meydan gelir.Giriş bant ağırlığı çekim miktarı ve silindir hızları uygun gelirse çekim ve sevk organları hatasız çalışmamış olur düzgünsüzlükler önlenmiş olur.Numara iki şekilde yapılır.

1. Yarım ay ile ölçme 2. Formül kullanarak ölçme 1. Yarım Ay İle Ölçme Aletin ayağında bulunan vida yardımıyla sıfırlama yapılır sıfırlaması yapılan aletin ‘’TSE’’ sonsuz test tarafından onay verilmiş kütlelerle kullanılarak numara kontrolü yapılır.Kontrol sonrasında hatalı bulunana cihaz kullanımı da kaldırılır. 2. Formül Kullanarak Numara Ölçme Bu yöntemde çekme makinesinden çıkan bantlarda numarası ölçmek üzere biraz alınır alınan numara çıkrıkla 7 yarda ölçülür. 7 Yarda ölçülürken çıkrığı çevirmeniz makinenin devrine göre olmalıdır. 7 Yarda ölçülen şerit hassas terazide tartılarak numarası bulunur ve hesaplaması yapılır. Sonaki konularda bir öernek hesap yapılacaktır

5.1. Hazırlamada Band Karışım İncelemeleri Çekme makinasının arkasına yerleştirilen kovaların 4+4 1.pasajdan çıktıktan sonra her kovanın numarasına bakılır.

ÇEKME MAKİNELERİ

32

Örnek:

Şeklinde dizilerden düzgün bir karışım yapılır. Sonra makinaya istenilen çekim verilir. Numara bozuk ise çekim dişlileri kontrol edilir. 5.2. Band Karışımında Amaç Tarak makinasından kova halinde alınan şeridin kalınlığı, her yerde aynı değildir. Şeritlerin boyuna birbirini takip eden ince ve kalın yerler mevcuttur. Çıkan şeridin aynı uzunlukta bölerek ayrı ayrı taratacak olursak numaranın düzgün olduğunu görürüz. Şeritlerdeki ince ve kalın noktalar değişik yerlerde bulunur. Şeritler üst üste getirilecek olursa düzgün yerlerin bozuk yerleri kapattığını görürüz. 5.3. Renk Karışım Uygulamaları İstenilen rengi elde edebilmek için boyanmış bir çok topsun karşılaştırılmasıdır. Düzgün bir renk karışımını gerçekleştirebilmek için yün topsu ile sentetik elyaf topsununu harmanlamak gerekir. Mümkün olacak en iyi karıştırmayı gerçekleştirebilmek için çift taraklı melanj makinaları kullanılır. Bu makinalar belli başlı hazırlama makinaları gibi hazırlanmış olup 2-5 kafaya kadar olan tipleri vardır. Her kafaya makine genişliğince yayılmış olan elyaf bandı hasırına levha ve kanatlardan besleme silindiri ön tarafındaki başlığa gelir. 6. Ekartman Ayarı GC30 çekme makinasında ekartman, tarama kafası ve besleme silindirlerini kaydırmak suretiyle ayarlanır. Çekim silindirleri ve kalender silindirleri pozisyonları sabittir.

– Makina durdurulur. – Üst kapağı ve makina kapakları açılır. – Sol taraftaki tarama kafası sabitleme civatası gevşetilir. – Tarama kafası tahrik kayışı ve çekim silindirleri tahrik kayışları gevşetilir. – Sağ taraftaki tarama kafası sabitleme civatası gevşetilir. – Tarama kafasını istenilen pozisyona kaydırılır. – Sabitleme civataları sıkılır. – Tahrik kayışlarını gerdirilir.Ekartmana bağlı olarak, gerdirme makarasının yeri

değiştirilebilir.

ÇEKME MAKİNELERİ

33

6.1. Ekartman Mesafesi Ayarları

v Maksimum besleme hızı = 75m/dk v Maksimum çıkış hızı = 350m/dk v Tarak sayısı = 144 adet v Çalışma pozisyonundaki tarak = 44 adet v Taraklar arasındaki mesafe = 9,525 mm v İğneli tarakların genişliği =220 , 270 mm v Yassı iğnede iğne sıklığı = 6-7 cm v İğnenin dolma derinliği = 14 mm v İğne uzunlukları = 19-22.2mm v Yuvarlak iğnede iğne sıklığı = 3-4 iğne için v İğne sahasının uzunluğu = 200mm v Alt giriş silindirin çapı = 62.5mm v Üst giriş silindirin çapı = 80mm v Alt çıkış silindirin çapı = 30-62.5mm v Ön ekartman = 38mm v Toplam ekartman = 39504,85mm v Çekim aralarında 12’ye kadar %2’lik artışla 64 farklı çekim ayarlama kasnağı

vardır v Çıkış silindirinin uygulama basıncı =200-400 kğ 7. Bakım Arıza ve Temizlik İşlemleri

7.1. Tarama Kafası Temizliği ve Bakımı(GC30) GC çekme makinasının geniş uygulama alanını dikkate alarak tarama kafalarının periyodik olarak temizlenmesini tavsiye ederiz. Baret zincirleri kafesi içerisine bir üflame sistemi yerleştirilmiştir. Bu sistem zincirler ve mekanizma içerisinde aşırı toz birikmesini engeller. Makina genelde içerisinde aşındırıcı toz ihtiva eden materyalleri çalışır. Üfleme sistemine rağmen tozlar çalışan elemanların içerisine girer. Bundan dolayı üst tarama kafasını kaldırarak, baretlerin yerleştirilmesinde kullanılan kapaklarıaçıp zincirleri düzenli olarak kontrol etmenizi tavsiye ediyoruz. İki lot arasında makinanın hızlı temizlenmesi esnasında basınçlı hava yerine makina ile birlikte verilen vakumlu emme sisteminin kullanılmasını şiddetle tavsiye ediyoruz. Basınçlı hava tozların parçalar arasına girmesine ve dolayısiyle çalışan elemanların düzensiz olarak hızlı bir şekilde eskimesine sebep olur. Eğer zincirler içerisinde çok miktarda toz birikmesi tespit edilirse, tarama kafalarının komple çıkarılarak yedek olanların takılmasını tavsiye ederiz. Çıkarılan tarama kafası demonte edilmek suretiyle uygun bir şekilde temizlenir. Bu işlem, parçaların elyaf birikmesinden kaynaklanan çabuk eskimesini engeller. 7.2. Emme Sistemi TANIMI: Emme sistemi baretlerin bulunduğu bölgenin, çekim silindirlerinin, kalender silindirlerinin ve baskı silindirlerinin temizliğinin devamlı olarak yapılması nı sağlar. Bu

ÇEKME MAKİNELERİ

34

elemanlar arasında birikme riski olan döküntü, uçuntu ve tozlar bir santrifüj emiş fanı vasıtasiyle emilerek filitreleme kutusuna taşınır. Fırçalar, sıyırıcı fırçalar ve emme kombinasyonu, baretleri ve çekim grubunu temiz tutmak zorundadır.

Şekil 23: Emme sisteminin Şematik olarak görünüşü Eğer emme sistemi ve fırçalar düzenli olarak kontrol edilmezler ve bakımları yapılmazsa temizleme randımanı düşer, çekim silindirleri ve baretlerin etrafında sarıklar oluşmasından dolayı çalışmada problemler meydana gelir.

ÇEKME MAKİNELERİ

35

Emme sistemi altı kısımdan oluşur.

• emme ağızları • emiş kanalları • emme fanı • filitreleme kutusu • kafa içerisine hava üfleme • vakumlu temizleyici

7.3. Zincir Gerginliği Baret zincirinin gerginliği yay baskili bir otomatik gerdirme sistemi ile ayarlanir. Zincirlerin öngörülen bir uzama sınırına ulaşmasi durumunda, bir elektrik kontagi gerdiricinin pozisyonunu tespit eder ve terminal uzerinde zincir uzamasmi belirten uyan verir. Bu sinyal tarama kafasinin bakımının yapilmasi gerektigini belirtir fakat makineyi durdurmaz. Zincir uzama sinyali alındıktan sonra eğer bakım yapılmazsa zincir klavuzları ve zincir tahrik dişlileri zarar görür.

Şekil 24: Zincir gerginliğinin gösterimi

Şekil 25: Baretelerin yerleşimi

ÇEKME MAKİNELERİ

36

7.4. Baretlerin Yerleşimi GC30 tarama makinesi kafasinda her turlii baret kullanilabilir, ancak plastik govdeli hafif tip baretler tarama kafasi ömrünü artırdığı için daha cok tercih edilir. Bu baretlerde igneler hasar gördüğünde ve eskidikleri zaman yenileri ile degiştirilmesi gerekir, tekrar igne preslenememektedir. GC30 tarama kafasinda 60 adet sağ, 60 adet sol olmak iizere 120 adet baret bulunur. Baretler alternatifli olarak bir adet sağ, bir adet sol baret olacak şekilde yerleştirilir. Tarama kafasinin kaldinlmasi ozel kaldirma kolu vasitasiyla saglanir. Baretleri yerlestirirken zincirin çalışma yonunun dogru olması önemlidir. Yanlış yeriestirme baretlerin kinimasina ve zincirin kopmasina neden olur. 7.4.1. Baretlere İğne Takılması Baretlere iğne takilmasi baret aparati yardimiyla saglanir. Barer aparati su kisimlardan olusmaktadir: taban plakasi, uc tutucu ve bir bastinci koldan olusur. Bir baret klavuzu ve iki klavuz tutucu aparati tamamlar .Baret mastari presleme esnasinda igneli baret cıtasının pozisyonlanmasini saglar. Her igne sıklığı için ayn bir baret mastari gereklidir. Bir çıkarma takimi, igneli baret gtalannin baret kanahndan disanya kolay bir şekilde çıkarılmasını saglar. Aparati bir mengeneye sıkıca bağlandıktan sonra preslenecek baret mastari yerleştirilir. igne baret contasını kalın tarafı one dogru olacak sekilde baret mastarma yerleftirilir. Yerleştirme işini bir uçtan başlayarak yapmak daha kolaydir. Baret mastari dayama parçasina kadar itilir. Boş bareti kanali aşagida olacak şekilde uç, tutucu yuvalan uzerine yerlestirlir. Baskı kolunu hareket ettirerek igneli baret citasi baret kanali icerisine preslenir.Baski kolu geriye itilerek preslenen baret dikey olarak cikanlir.

Şekil 26: Baretlere iğne takılması

7.4.2. Baretlerden İğne Çıkarılması Ignelerin cikanlmasi tehlikeli bir işlemdir ve bu islem esnasinda mutlaka gozluk kulianmak ve eldiven giymek gerekir. Presleme aparati bir mengeneye sikica baglanir. igneleri

ÇEKME MAKİNELERİ

37

sökülecek bareti tutucu aparati kanal icerisine yerleştirilir. Baretin ucu aparatin kılavuz deliğine girmelidir. igne sokme takimi baretin mil tarafinda baret kanalina yeriestirilir, bir tokmak ile vurarak eski igneli cita baret kanalmdan cikanlir.

Şekil 27: Baretelerden iğne çıkarılması

7.5. Tarama Kafalarının Çıkarılması Tarama kafalanni makineden cikarmak ic;in iki tip takim kullanilmaktadir: Manuel takim, pnomatik caraskal. Tarama kafasi agirliklannin fazla olmasi nedeniyle manuel kaldirma en az iki kisi tarafindan yapilabilir. Pnomatik caraskal opsiyonel olarak temin edilebilir. Bu caraskal tarama kafalannin ve bazi tip koylerlerin kaldirilmasmda kullanilir. Makine materyalden bosaltildiktan sonra alt ve list tarama kafalarindaki baretler çıkarılarak ekartman ayari maksimuma açılır. Baglanti civatalari sokulur. Tarama kafasi manuel veya pnomatik olarak makineden cikanhr.

Şekil 28: Tarama kafasının çıkarılması

ÇEKME MAKİNELERİ

38

7.6. Koyler Tahrik Dişli Grubu Bakım İşlemleri

1. Dişli kutusunda eskimis, zarar görmüş elemanların değiştirilmesi 2. Dişli kutusunun içinin temizlenmesi 3. Dişli kutusu yagının boşaltılarak değiştirilmesi ve yağ seviyesinin kontrol edilmesi

Şekil 29: Çekim silindirlerinin sökülmesi

Ø Çekim silindirlerinin sokülmesi

Çekim silindirinin sokulmesi oldukca hizh bir isjemdir. Baski silindirleri çıkarılıp ust tarama kafasi kaldinlir. Kayis sokulup bagianti noktalan sokulerek çekim silinciiri kolayca cikanlabilir. Tekrar ayni şekilde yerleştirmek mümkündür.

Şekil 30: Kayış gerginliğinin gösterimi

ÇEKME MAKİNELERİ

39

Ø Ana Tahrik Kayışı Gerginliği Ana tahrik geniş, yassı bir kayış vasitasiyla sağlanır.

Ø Ölçme Silindirlerinde Dişli Kutusuna Yapılan Müdahaleler Ölçme silindirleri millerine veya disli kutusunun icjnde yapilacak herhangi bir mudahale icjn di§li kutusunun di§an alinmasi gerekir.

Şekil 31: Ölçme silindirleri

Şekil 30: Ölçme silindiri bakım işlemi

7. İşletmelerde Yapılan Bakım ve Peryodları Çekme makinesinin ön tarafındaki kapağı kaldırdığımız zaman çıkartma baret dişlilerinin tekerlerinin silinmesi kırık olanların ayrılması gerekir çünkü kırık olan baretlerin sıkışmasına buda makinenin bozulmasına sebep olur.Kırılan baretlerin dişlileri çıkarılarak teker hareketleri ısıtır.Bundan sonra baretlerin aşağı yukarı hareketleri sağlanır.Kelebek silindirleri çekme makinesinde iki tane silindir çifti bulunur bunlar ön ve arka çekim silindirleridir.

ÇEKME MAKİNELERİ

40

PERİYOT BAKIM İŞLEMLERİ

GÜNLÜK BAKIM

Temizlik tabancası ile kaba temizlik yapılır. Hava tutmak süretiyle makine içerisinden temizlenir. Baretlerin iğleri kontrol edilir, manşonlar silinir.

HAFTALIK BAKIM

Makine üzerindeki uçuk ve sarıklar temizlenerek makinanın genel silme işlemi bütün kirli yağlardan temizlenmesi için yapılır. Temizlik işlemi bittikten sonra yağlanacak yerler yağlanır.

3 AYLIK BAKIM

Tarama Baretleri çıkarılarak temizliği yapılır. Tarama kafesi komple temizlenir. Klasörlük yatakları tarama baretleri temizliği yapılır yağlar dışarı taşmışsa silinir

6 AYLIK BAKIM Manşonlar rektefiye edilir. Makinada yağlanması gereken yerler yağlanır

YILLIK BAKIM

Makinanın metodu sökülerek bakıma götürülür. Makinanın değişmesi gereken iğleri değişir.

Tablo 3: Bakım periyotları ve işlemler

8. Makinada Yapılan Ayar İşlemleri

AYAR NOKTASI AYAR iŞLEMi

Ekartman mesafesi Tarama kafasi ve besleme silindirlerini kaydirmak

suretiyle ayarlanir.

Çekim silindirleri üzerindeki baskı

Makinenin sag kapagi altindaki ayar kizagi vasitasiyla ayarlanir.

ÇEKME MAKİNELERİ

41

Tansiyon Ayarları § Koyler tansiyonu § Besleme silindirleri ve tarama

kafasi arasindaki tansiyon § Olcme silindirleri ve besleme

silindirleri arasindaki tansiyon § Besleme sehpasi ve olgme

silindirleri arasindaki tansiyon § Cekim ve kalender silindirleri

arasi tansiyon

Makinenin sağ ve sol kapağı eiçerisinde bulunan değiştirme dişlileri vasıtasıyla ayarlanır

Kova Dönüş hızı Makinenin sağ tarafindaki değiştirme dişlileri

vasıtasıyla ayarlanır.

Sank kontrol dedektörleri • Besleme silindirleri • Cekim silindirleri

• Kalender silindirleri

Sank kontrol dedektörleri otomatiktir. Zor materyallerin çalışması veya silindirlerin

çıkarılması durumunda mesafe ayarlarının ayar cıvatası ve somun yardımıyla ayarlanır.

Tablo 2: Makinada yapılan ayar noktaları ve işlemler

9. Yağlama işlemleri

PERİYOT UYGULAMA KISMI

1 AY Çekim ve kalender silindirleri

Tarama kafaları tahrik dişlileri

Alt fırça tahrik dişlisi

6 AY

Ana miller

Dişli milleri

Orta miller

Çekme silindirleri tahrik kutusu rulmanları

12 AY Koyler tahrik dişli kutusu

Regülatör ölçme silindirleri tahrik kutusu

Tablo 4: Tarak makinesi yağlama periyotları ve uygulama kısmı

ÇEKME MAKİNELERİ

42

10. Çekme Makinesi Kinematik Şeması

Şekil 30: Çekme Makinesi Kinematik Şeması

ÇEKME MAKİNELERİ

43

10.1. Çekme Makinesi Kinematik Şemadan Hesaplamalar 10.2. Silindir Devirleri

n (Besleme Silindiri) = 1450 . = 1,20

n1 (Çekim Silindiri) = 1450 . = 97,50

n2 (Çekim Silindiri) = 1450 . = 97,50

n3 (Çekim Silindiri) = 1450 . = 78,45

n4 (Çekim Silindiri) = 1450 . = 78,45

n1 (İğneli Besleyici) = 1450 . = 39,05

n2 (İğneli Besleyici) = 1450 . = 39,05

n (Yardımcı Çekim Silindiri) = 1450 . = 1752,08

n5 (Çekim Silindiri) = 1450 . = 700,83

n1 (Sevk Silindiri) = 1450 . = 876,04

n2 (Sevk Silindiri) = 1450 . = 876,04 10.3. Çevresel Hızlar

L (Besleme Silindiri) = = = 0,22

L1 (Çekim Silindiri) = = = 18,36

L2 (Çekim Silindiri) = = = 18,36

ÇEKME MAKİNELERİ

44

L3 (Çekim Silindiri) = = = 14,77

L4 (Çekim Silindiri) = = = 14,77

L1 (İğneli Besleyici) = = = 7,35

L2 (İğneli Besleyici) = = = 7,35

L (Yardımcı Çekim Silindiri) = = 165,04

L5 (Çekim Silindiri) = = = 165,04

L1 (Sevk Silindiri) = = = 176,04

L2 (Sevk Silindiri) = = = 176,04 10.4. Çekim Hesapları

V1 = = = 83,45

V2 = = = 1

V3 = = = 0,80

V4 = = = 1

V5 = = = 0,5

V6 = = = 1

ÇEKME MAKİNELERİ

45

V7 = = = 22,45

V8 = = = 1

V9 = = = 1,06

V10 = = = 1 10.5. Çekim Konstantı

V(Toplam Çekim) = =

=

= = 800,18

ÇEKME MAKİNELERİ

46

KAYNAKÇA 1. Gaziantep Üniversitesi Yayınları (2009) Akrilik iplik üretimi 2. Çekme Makinesi. N.Schhlumberger , Tip GC30,İşletme Kataloğu 3. Akteks Tekstil Sanayi ve Ticaret A.Ş. Gaziantep :İşletme içi eğitim

dökümanları 4. Mehmet Rüştü Uzel End. Mes. Lisesi Atölye Ders Notları (2006) 5. Mehmet Rüştü Uzel End. Mes. Lisesi Atölye Ders Notları (2007) 6. NSC Firması Çekme Makinesi Kullanım Kataloğu 7. Corbman, B.P. (2005) Textiles, fiber to fabric. McGraw-Hill 8. İnternetten, http://www.tekstildunyasi.com.tr/ Erişim Tarihi

(28.05.2010)