cenaze hh‹zmetler‹ rehber‹ · vatandalar›m›z›n her yerden ücretsiz olarak aray›p...

CENAZE HH‹ZMETLER‹REHBER‹

D‹YANET ‹�LER‹ BA�KANLI�I YAYINLARIA

Diyanet ‹�leri Ba�kanl›¤› Yay›nlar› / 714Cep Kitaplar› / 76

ProjeDin Hizmetleri Dairesi Ba�kanl›¤›

Grafik&Tasar›mHasan Y›ld›r›m

TashihÖmer ÇET‹NKAYA

Din ‹‹�leri YYüksek Kurulu KKarar› 21.02.2008 /16

2008-06-Y-0003-714ISBN: 978-975-19-4265-4

Bask›Ostim Meslekî E¤itim Merkezi Müdürlü¤ü

Tel: (0.312) 354 34 55

© Diyanet ‹�leri Ba�kanl›¤›

‹leti�imDin Hizmetleri Dairesi Ba�kanl›¤›

Eski�ehir Yolu 9. km. Çankaya/ ANKARATel: (0.312) 295 81 10Fax: (0.312) 284 60 36

e-posta: [email protected]

CENAZE HH‹ZMETLER‹REHBER‹

ANKARA - 2008

� Cenaze Hizmetleri Rehberi �

4

Vatanda�lar›m›z›n her yerdenücretsiz olarak aray›p cenaze

hizmetleri ile ilgili yard›m alacak-lar› telefon numaras›:

Alo 1188 CCenaze

‹Ç‹NDEK‹LER

SUNU� . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11

G‹R‹� . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15

I. BBÖLÜM CENAZE ‹‹LE ‹‹LG‹L‹ DD‹N‹ ‹‹�LEMLER

1- CENAZE ‹LE ‹LG‹L‹ TER‹MLER . . . . . . . . . . . .19

2- ÖLÜM ANI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21

3- ÖLÜM ESNASINDA YAPILACAK

‹�LEMLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21

4- ÖLÜM HABER‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24

5- ÖLÜM SONRASINDA YAPILACAK

‹�LEMLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24

6- CENAZEN‹N TEÇH‹Z VE TEKF‹N

‹�LEMLER‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26

a. Ölünün Y›kanmas› . . . . . . . . . . . . . . . .26b. Ölünün Kefenlenmesi . . . . . . . . . . . . . .30

7- CENAZE NAMAZI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33

a. Cenaze Namaz›n›n K›l›n›�› . . . . . . . . . . .33b. Kimlerin Cenaze Namaz› K›l›n›r? . . . . . .36c. Cenaze Namaz› ‹le ‹lgili Baz› Meseleler . .37

8- CENAZE MERAS‹M‹NDE D‹KKAT

ED‹LMES‹ GEREKEN HUSUSLAR . . . . . . . . . . . .40

a. Cenazeye Sayg› Gösterilmelidir . . . . . . .41 b. Cenaze Merasiminde Baz› Temel KurallaraRiayet Edilmelidir . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42c. Cenaze ‹çin Faydal› Olabilecek AktivitelereYer Verilmelidir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44d. Alk›�, Cenaze Merasiminde Bulunmas›Gereken Sükuneti Bozmaktad›r . . . . . . . . .44

e. Cenaze Namaz›n›n K›l›nmas›Te�vik Edilmelidir . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45

f. Cenaze Namaz›nda Tertip ve Kad›nlar›nKonumuna Dikkat Edilmelidir . . . . . . . . . .46

9- CENAZEN‹N KABRE TA�INMASI VEDEF‹N ‹�LEMLER‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47

a. Cenazenin Kabre Ta�›nmas› . . . . . . . . . .47b. Defin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49

10- KUR'AN-I KER‹M OKUMA ve TELK‹N . . . . . . .51

a. Kur’an-› Kerim Okuma . . . . . . . . . . . . .51b. Telkin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52

11- ISKAT VE DEV‹R . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55

12- CENAZE YAKINLARINA KAR�I GÖREVLER‹M‹Z: TAZ‹YE/BA�SA�LI�I . . . . . . . .58

13- KAB‹R Z‹YARET‹ VE ADABI . . . . . . . . . . . . .59

a. Kabir Ziyareti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59 b. Ziyaret Adab› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60

14- KAB‹R Z‹YARET‹NDE OKUNACAKSURE VE DUALAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61

15- KABR‹N YAPIMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61

16- MEZAR TA�INA FOTO�RAF YAPI�TIRMAK .6217- MEZARLIKLARIN BAKIMI . . . . . . . . . . . . . . .62

II. BBÖLÜM

CENAZE ‹‹LE ‹‹LG‹L‹ ‹‹DAR‹ ‹‹�LEMLER

1- BELED‹YELERCE YAPILAN ‹�LEMLER . . . . . . .652- CENAZE SAH‹B‹N‹N YAPACA�I ‹�LEMLER . . .68

3- CENAZELER‹N DEF‹N ‹�LEMLER‹ . . . . . . . . . .72

a. Cenaze Hizmetleri . . . . . . . . . . . . . . . .72b. Cenaze arac› temini ve ücretler . . . . . . .72

4- MEZAR YER‹ TAHS‹S‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73

5- CENAZELER‹N NAKL‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74

6- MEZARLIKLARIN BAKIMI, TEM‹ZL‹�‹,ÇEVRE DÜZENLEMES‹ VE MUHAFAZASI . . . . . .76

7- SA�LIK BAKANLI�INCA YAPILAN

‹�LEMLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77

1- Defin Ruhsat› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .772- Defin Ruhsat›n›n Düzenlenmesi . . . . . . . .793- Ölü Defin Ruhsatlar› Hakk›ndaki2000/41 Say›l› Genelge . . . . . . . . . . . . . . .804- Mezarl›klarda Bulunmas› Gereken Özellikler735- Ölüm ve Organ Nakli . . . . . . . . . . . . . . .86

a. Ölüm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86b. Organ nakli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86

III. BBÖLÜM

YURT DDI�I CCENAZE ‹‹�LEMLER‹

1- BERL‹N BÜYÜKELÇ‹L‹�‹ . . . . . . . . . . . . . . . .95

a. Almanya’da Genel Durum . . . . . . . . . .95b. Ölüm An›nda Yap›lmas› Gerekenler . . . .97 c. ‹�lemler ‹çin Gerekli Belgeler . . . . . . . . .98d. Alman Makamlar›nda ve Belediyelerdeki‹�lemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98e. Türkiye Ba�konsolosluklar›ncaYap›lmas› Gereken ‹� ve ‹�lemler . . . . . . .100f. Almanya’daki Dini ‹�lemler . . . . . . . . . .103g. Cenazenin Türkiye’ye Nakli . . . . . . . . .103 h. Almanya’daki Mezarl›klar . . . . . . . . . . .104 i. Mezar Çe�itleri . . . . . . . . . . . . . . . . . .105 k. Cenazenin Defnedilmesinden Sonra CenazeYak›nlar› Taraf›ndan Yap›lmas› Gerekenler .106l. Türkiye’de Yap›lmas› Gereken ‹�lemler . . .106 m. Almanya’da Yap›lmas› Gereken ‹�lemler .106

2- WASH‹NGTON BÜYÜKELÇ‹L‹�‹ . . . . . . . . . . . .107

a. Cenazenin ABD’de Defnedilmesi Hâlinde

Gereken Bilgi ve Belgeler . . . . . . . . . . . . . .107

b. Cenazenin Ülke D›�›na Ç›kmas› Durumunda

Gereken Belgeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . .108

3- KANBERRA BÜYÜKELÇ‹L‹�‹ . . . . . . . . . . . . .109

1. Avustralya Makamlar›nca Yap›lan ‹�lemler . .109

2- Ba�konsolosluklar›m›zca Yap›lan ‹�lemler . . .109

4- R‹YAD BÜYÜKELÇ‹L‹�‹ . . . . . . . . . . . . . . . . .111

a. Vekaletname . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111

b. T›bbî Rapor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112

c. Ölüm Belgesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112

d. Polis Raporu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113

e. Adli Rapor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113

f. Emirlik Müsaadesi . . . . . . . . . . . . . . . . .113

g. Defin ‹zni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113

h. Tahnit Belgesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113

i. Konsolosuk �ubesi/ Ba�konsoloslu¤a Son

A�amada ‹braz Edilmesi Zorunlu Olan Belgeler 113

k. Gerekli Telefonlar . . . . . . . . . . . . . . . .115

IV. BBÖLÜM

�EH‹TL‹K

1- �ehit Kavram›n›n Tan›m› . . . . . . . . . . . . .117

2- �ehit Cenaze Törenleri . . . . . . . . . . . . . . .119

3- �ehitlikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122

V. BBÖLÜM

HUKUK‹ ‹‹�LEMLER1- OTOPS‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123

a. Tan›m› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123b. Otopsi Nerede, Niçin ve Nas›l Yap›l›r? . . .123c. Otopsi ‹çin Mezar Aç›lmas› (Feth-i Kabir) .126d. Defin Ruhsat› . . . . . . . . . . . . . . . . . . .126

2- NÜFUS ‹�LEMLER‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127

3- VERASET ‹LAMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128

EKLER .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..130Ek-1: Taziyede Yap›lacak Örnek Konu�ma Metni131Ek-2: Veraset ‹lam› Talep Dilekçe Örne¤i . . . . .133Ek-3: Ölüm Raporu . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134Ek-4: Ücretsiz Defin Talebi Dilekçesi . . . . . . . .135Ek-5: Cenaze Bilgi Formu . . . . . . . . . . . . . . .136Ek-6: �ehir Mezarl›¤› Defin Ücret ‹rsaliyesi . . . .137Ek-7: Sa¤l›k Müdürlü¤ü Cenaze Kay›t Belgesi . .138Ek-8: Defin Ruhsat› . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139Ek-9: Savc›l›k Ölüm Nedeni Tespit TalepDilekçesi Örne¤i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141Ek-10: Cenaze Nakil ve Tabut Mühürleme ‹zinDilekçesi Örne¤i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .142Ek-11: ‹çi�leri Bakanl›¤› Mernis Ölüm Formu . .143Ek-12: Cenaze Nakil ‹zin Dilekçesi Örne¤i . . . .144

Kaynakça . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144

SUNU�Günümüzde toplumlar h›zl› bir de¤i�im ge-

çirmekte ve bu de¤i�im süreci hayat›n bütünalanlar›n› etkisi alt›na almaktad›r. De¤i�endünyada insanlar›n ya�am alanlar›yla birlikte,ihtiyaçlar› ve ihtiyaçlar›n› giderme biçimleri dede¤i�ime u¤ramaktad›r. Geçmi� dönemlerdeinsanlar, ihtiyaçlar›n› büyük ölçüde ikili diya-loglar›n egemen oldu¤u, sosyal hareketlilikle-rin az ya�and›¤›, birbirlerini tan›yan kimselerinkurdu¤u küçük ölçekli sosyal dayan›�ma bi-rimleriyle gideriyorlard›. Nitekim sanayile�meile birlikte köyden kente, ülkeleraras› ve hattak›talararas› yap›lan göçler sebebiyle hayat �art-lar›nda büyük de¤i�imler meydana geldi.

‹çinde ya�ad›¤›m›z bilgi ça¤›nda ise, ileti�imalan›nda ya�anan h›zl› geli�meler, birey vetoplum hayat›n› bir yönüyle kolayla�t›r›rken,baz› aç›lardan da bireyin üstesinden geleme-yece¤i ölçüde hayat �artlar›nda zorluklara ne-den olmu�tur. Memleketinden uzak �ehir veülkelerde ya�ayan insanlar, kalabal›klar içindeyaln›zl›¤› ya�amaya ba�lam›�, böylece ihtiyaç-lar›n› tek ba�›na kar�›layamaz duruma gelmi�-tir. Bu a�amada söz konusu ihtiyaçlar, devle-tin birbiriyle koordineli olarak çal›�an ilgili ku-rumlar› ve yerel yönetimler taraf›ndan kar�›-lanmaktad›r. Cenaze Hizmetleri Rehberi debunun en somut örneklerinden biridir. Vatan-

da�lar›m›zdan gelen yo¤un talepler neticesi,cenaze hizmetleri konusunda sistematik birbilgilendirmeye ihtiyaç oldu¤u dü�üncesiyleböyle bir rehberin haz›rlanmas›na karar veril-mi�tir.

Rehberin dinî boyutu Ba�kanl›¤›m›z Din ‹�leriYüksek Kurulu’nca haz›rlanm›� olup ana hatla-r›yla bir cenaze için bilinmesi gereken temel di-nî bilgilere yer verilmi�tir. Belediyeler taraf›ndanhaz›rlanan idarî k›s›mda ise bir cenaze için yerelyönetimlerin neler yapmas› gerekti¤i ve bu du-rumda halk›m›z›n düzenli bir hizmet alabilmesiiçin nas›l bir yol takip etmesi gerekti¤ine dairbilgiler yer alm›�t›r. Bir cenazeye ili�kin olarakSa¤l›k Bakanl›¤›’n›n verece¤i hizmetlerin özetleanlat›ld›¤› bölüm, Sa¤l›k Bakanl›¤›’n›n ilgili bi-rimleri taraf›ndan düzenlenmi�tir.

Yurtd›�›nda ya�ayan vatanda�lar›m›z›n cena-zelerini gerek bulunduklar› yerlerde defnedebil-meleri, gerekse ülkemize getirmeleri konusun-da nas›l bir prosedür takip etmeleri gerekti¤i ileilgili bilgiler D›�i�leri Bakanl›¤› taraf›ndan haz›r-lanm›�t›r. Yüce dinimizin temel kaynaklar›ndaönemle vurgulanan ve �anl› tarihimizde pratiktebüyük bir önemi haiz olan �ehitlik konusu, reh-berimizde Genel Kurmay Ba�kanl›¤›’n›n katk›la-r›yla yerini alm›�t›r. Rehberimizin otopsi ve nü-fus i�lemlerini ihtiva eden hukukî boyutu da,Adalet Bakanl›¤›’n›n katk›lar›yla haz›rlanm›�t›r.


13

Belirtilen kurum ve kurulu�lardan gelen bil-giler, Diyanet ‹�leri Ba�kanl›¤› Din HHizmetleriDairesi BBa�kanl›¤›’nca düzenlenerek bir reh-ber haline getirilmi�tir.

Rehberin sonuna, halk›m›z›n yak›nlar›n› sonyolculuklar›na en iyi �ekilde u¤urlamalar›n› sa¤-lamak amac›yla birçok aç›dan i�lerini kolayla�t›-raca¤› dü�ünülen bilgi, belge, dilekçe örne¤i gi-bi bir tak›m ekler konulmu�tur. Söz konusu ek-lerin, cenaze hizmetlerinde verimlili¤i artt›raca-¤› ve i�lerin daha sa¤l›kl› ve süratli yürümesinekatk› sa¤layaca¤› dü�ünülmektedir.

“Cenaze Hizmetleri Rehberi”, adl› elinizde-ki bu kitapç›k, birden fazla kurumun, kendi bi-rimlerini ilgilendiren boyutuyla, cenaze hiz-metleri gibi toplumsal bir görevin icras›na bir-likte katk› sa¤layarak, günümüzde giderekönem kazanan kurumlar aras› bir çal›�ma an-lay›�›yla, Diyanet ‹�leri Ba�kanl›¤› Din Hizmet-leri Dairesi’nin koordinatörlü¤ünde haz›rlan-m›�t›r. Burada rehbere katk› sa¤layan kurumve kurulu�lar›n k›ymetli temsilcileri ile eme¤igeçenlere te�ekkür ediyoruz.

Vatanda�lar›m›z›n hayat›n önemli bir olgusuolan ölüm ve cenaze ile ilgili i�lemler konusun-da ayd›nlat›lmas›na katk› sa¤layaca¤› dü�ünü-lerek haz›rlanan bu rehberin, faydal› olmas›n›ümit ediyoruz.

D‹YANET ‹‹�LER‹ BBA�KANLI�I


14

G‹R‹�

Hayat›n, çocukluk, gençlik, olgunluk ve ihti-yarl›k gibi a�amalar›n› ya�ayan insanlar, ken-dilerine takdir edilen ömür sona erdi¤inde,ahirete göç etmektedir. “Her nefis ölümü ta-dacakt›r…” (Âl-i ‹mran, 3/185) ayeti bu gerçe¤iaç›kça ifade etmektedir. Bu konuda insanlararas›ndaki en belirgin fark, sadece dünya mi-safirhanesinde ikamet müddetinin azl›k veyaçoklu¤u konusundad›r.

Sonuç itibariyle dünyada insanlara verilenhayat süresi ne kadar uzun olursa olsun, insanömrü s›n›rl› sürelerle kay›tl›d›r. Saatin saniyegöstergesinin her vuru�u, bu süreden bir par-ça koparmaktad›r. Att›¤›m›z her ad›mla ölümedo¤ru yol almaktay›z. Ald›¤›m›z her nefes, te-neffüs etmemiz gereken nefes say›s›n› azalt-maktad›r.

Ölüm insanlar için mukadder oldu¤una gö-re, dinlerin ölüme bak›�› ve insan›n ölüm kar-�›s›ndaki tavr› önem kazanmaktad›r.

16

‹lahi ve ilahi olmayan bütün dinler, insan›nmahiyeti ve sorumluluklar› üzerinde durmu�-tur. Dinler, hitap ettikleri toplumlar›n medenive fikrî seviyesine uygun hükümler ortayakoymu� ve onlara uygun inanç esaslar› getir-mi�tir. Bilindi¤i gibi ‹slam inanc›n›n alt› temelesas›ndan biri, ölüm sonras› yeniden dirili�eve ahiret hayat›na inanmakt›r. Buna göre in-sanlar vefat ettiklerinde, önce kabirde sorguyaçekilecektir. Ki�i, dünya hayat›ndaki iman veamellerine göre kendisine yöneltilen sorularacevap verecektir. K›yametin kopmas›ndansonra yeniden dirili�e kadar berzah âlemindekal›nacakt›r. Burada insanlar, dünyadaki ya-p›p ettiklerine göre muamele görecektir. K›-yamet, ha�ir, muhasebe, mizan, s›rat �eklindedevam edecek olan ölüm ötesi hayat, ki�inindünyadaki eylemlerine göre cehennem veyacennet ile son bulacakt›r.

Dini inanc›m›za göre Allah’a kar�› görev vesorumluluklar›n› yerine getiren ve kul haklar›-na riayet eden bir mümin ölümden korkmaz.Çünkü ölüm, dostun Dost’a kavu�mas›, mü-minin ebedi mutlulu¤a eri�mesidir. Allah’akar�› sevgi ve sayg›s› olmayan, yarat›lm›�lara�efkat ve merhamet göstermeyenler için el-bette ölümle beraber kabir hayat› ve ahiretins›k›nt›lar› ba�layacakt›r.


17

Ölüm olgusu kar�›s›nda yap›lmas› gerekenen önemli �ey, Yüce Rabbimizin sevgisini ka-zanacak salih ameller i�leyerek ya�amakt›r.Nitekim “(Allah), hanginizin daha güzel amelyapaca¤›n› s›namak için ölümü ve hayat› yara-tand›r. O, mutlak güç sahibidir, çok ba¤›�la-yand›r.” (Mülk, 67/2) ayetinde, hayat›n ve ölü-mün yarat›l›� gayesi bildirilmektedir. Bu haki-kate iman edildi¤i takdirde, ölüm korkulacakbir olgu olmaktan ç›kar ve büyük bir mutluluk-la Allah’a kavu�maya vesile olacak bir yolculu-¤a dönü�ür.

Her gelecek yak›nd›r. Ölüm bizlere uzak gi-bi görünse de asl›nda her an bizimledir. ‹nsa-n›n ne zaman, nerede ve nas›l ölece¤i bilin-medi¤ine göre, ki�i her an ölüme haz›r olma-l›d›r. Kur’an-› Kerim’de s›k s›k dünya hayat›-n›n geçicili¤ine i�aret edilmektedir. “Dünyahayat› ancak bir oyun ve e¤lencedir. Elbette kiahiret yurdu Allah’a kar�› gelmekten sak›nan-lar için daha hay›rl›d›r. Hala ak›llanmayacakm›s›n›z?” (En’am, 6/32) ayetinde, Allah’a derinsayg› duyan müminlere/Müslümanlara, as›lebedi yurdun ahiret oldu¤u aç›kça hat›rlat›l-maktad›r.

Böylesi bir �uurla hareket edebilen bir Müslü-man›n, ahiret yurdunu unutmas› dü�ünülemez.“Nereden geldik ve nereye gidiyoruz?” sorula-


18

r›n› kendine soran, dü�ünen ve tefekkür edenher Müslüman dünyada onurlu bir �ekilde ya-�arken ahiret hayat› için de haz›rl›k yapmal›d›r.

�üphesiz günah ile yüz yüze olan insan, herf›rsatta Yüce Mevla’dan tevbe ve ba¤›�lanmatalep etmelidir. Çünkü ki�i, ba¤›�lanmaya vesi-le olu�turdu¤u ve samimi bir tevbe yapt›¤› süre-ce Cenab-› Hakk’›n engin rahmetinden istifadeedebilece¤inin fark›nda olmal›d›r.

Sonuç itibariyle insan için önemli olan, ken-disine verilen zaman dilimini ahiret hayat›ndakazançl› ç›kacak �ekilde de¤erlendirmektir. Budurum, hayat›n dünya için de en yararl› �ekil-de de¤erlendirilmesi anlam›na gelmektedir.


19

I. BBÖLÜM

CENAZE ‹‹LE ‹‹LG‹L‹ D‹N‹ ‹�LEMLER

Vefat eden insanlar, ölüm ötesi hayata ba�-lamaktad›r. Geride kalanlar›n, vefat eden ya-k›nlar›na ve din karde�lerine kar�›, -özellikle‹slam Dini’nin getirdi¤i esaslar›n ve ‹slam kül-türünün etkisiyle olu�an-, baz› sorumluluklar›vard›r. Burada söz konusu sorumluluklardansöz edilecektir.

Önce cenaze ile ilgili belli ba�l› terimleregözatal›m:

1. CCENAZE ‹‹LG‹L‹ TTER‹MLER

Muhtazar: Son nefesine yakla�m›� ve ölmek

üzere olan ki�i.

Meyyit: Son nefesini vererek ruhunu teslim et-

mi� ki�i. Meyyit kelimesinin kad›nlar için kullan›-

m› meyyite, ço¤ulu da emvât’t›r.

20

gg

Teçhiz: Ölen ki�i için genel olarak yap›lmas›gereken haz›rl›klar.

Uygun bir y›kama yerinin bulunmas›, y›kamaesnas›nda kullan›lacak malzemelerin temin edil-mesi, kabrin kaz›lmas›, nakil ve benzeri haz›rl›k-lar teçhiz olarak adland›r›labilir.

Gasil: Sözlükte y›kama anlam›na gelen gasilkelimesi, dini terminolojide daha çok cenazeniny›kanmas› anlam›nda kullan›lmaktad›r. Ölen birMüslüman› y›kamak, di¤er Müslümanlar içinfarz-› kifayedir.

Tekfin: Ölünün y›kand›ktan sonra kefenlen-mesi.

Te�yi: Cenaze y›kand›ktan sonra tabuta ko-nulup namaz›n›n k›l›naca¤› yere ve daha son-ra kabrine ta�›nmas›.

Defin: Ölünün kabre gömülmesi.

Telkin: Son nefesine yakla�m›�, ölmek üze-re olan ki�inin yan›nda kelime-i tevhid ve ke-lime-i �ehâdet okunmas›.

Cenaze kabre konulup bütün i�lemler ta-mamland›ktan ve cenaze merasimine kat›lan-lar›n mezar›n ba�›ndan ayr›ld›ktan sonra, birkimse taraf›ndan kabrin ba�›nda yüksek sesleve ölüye hitaben yap›lan ve iman esaslar›n›nhat›rlat›lmas›ndan ibaret olan faaliyet de tel-kin olarak bilinmektedir.


21

Taziye: Cenaze merasiminden sonra ölü-nün yak›nlar›na teselli ve ba�sa¤l›¤›nda bu-lunma taziye olarak isimlendirilmektedir.

1- ÖÖLÜM AANI

Ölüm an›, dünya hayat›n›n sonu ve ahirethayat›n›n ba�lang›c›d›r. Bu aç›dan ölüm dö�e-¤indeki hastan›n, ebedi yolculu¤a ruhen haz›r-lanmas›na yard›mc› olunmal›d›r. Zira hastayagösterilen sevgi, sayg› ve ho�görü eksenli yak-la�›m tarz› dinimizce sevap kazand›r›c› eylem-lerden say›lmaktad›r. Ayr›ca hastaya söylene-cek sözlere dikkat edilmeli, ümitsizli¤e dü�ürü-cü, gönül k›r›c› sözlerden kesinlikle kaç›n›lma-l›d›r. Allah’›n rahmetinden, aff›ndan, ba¤›�la-mas›ndan bahsedilmeli ve mümkün oldu¤ukadar ona dua edilmelidir. Sonuç itibariyleölüm dö�e¤indeki hastan›n son yolculu¤undamoralinin yüksek olmas› sa¤lanmaya çal›�›l-mal›d›r.

2- ÖÖLÜM EESNASINDA YYAPILACAK ‹‹�-LEMLER

Ölmek üzere olan ki�i, mümkünse yüzü k›b-leye gelecek �ekilde sa¤ yan›na çevrilir. Bumümkün de¤ilse, ba�› hafifçe yükseltilipayaklar› k›bleye do¤ru uzat›larak s›rt üstü ya-t›r›l›r. E¤er bu �ekilde de mümkün de¤ilse s›-k›nt› verilmeyecek �ekilde en uygun konumdayat›r›l›r.


22

‹nsan için en zor durum olan can verme es-nas›nda, ölüm dö�e¤indeki hastan›n a¤z› ge-nellikle susuzluktan kurur. Hastan›n hizmetin-de bulunanlar az miktarda suyla s›k s›k onuna¤z›n› ›satmal› ve hararetini gidermelidir.

Ayn› �ekilde hastan›n yan›nda onun duyaca-¤› bir ses tonuyla Kelime-i Tevhid ile Kelime-i�ehadet telaffuz edilerek hat›rlat›lmal›d›r. ZiraPeygamberimiz, “Siz ölmekte olana “Kelime-iTevhid”i telkin edin, hat›rlat›n” buyurmu�tur(Müslim, “Cenaiz”, 1). Bu hat›rlatma s›ras›nda has-ta asla zorlanmamal›d›r. �ayet kendisi söyle-yebiliyorsa, hat›rlatmaya da gerek yoktur. Bi-lindi¤i gibi Kelime-i Tevhid “La ilahe illallah”;Kelime-i �ehadet “E�hedü enlâilâhe illallah vee�hedü enne Muhammeden abdühü ve rasû-lüh” cümlelerinden olu�maktad›r.

Hastan›n yan›nda Kur’an da okunabilir. Ni-tekim Hz. Peygamber (s.a.s.), “Ölülerinizin(ölmek üzere olan hastalar›n›z›n yan›nda YâSin (suresini) okuyunuz” buyurmu�tur (‹bn Mace,

“Cenaiz”, 4).

Kur’an okumak, özellikle hastan›n ve etraf›n-dakilerin üzüntüsünün azalmas›na neden olur.Samimi bir kalp ile okunan ve hu�u içinde dinle-nen Kur’an, kalpleri Allah’a yöneltir ve ‹slam’›ninanç esaslar›n› yeniden hat›rlat›r. Bununla bir-likte hasta, ölüm an› yakla�t›kça yan›nda bulu-


23

nanlar› tan›makta zorlanabilir, hatta birtak›m s›-k›nt›lar da çekebilir. Ölüm an›nda çekilen bütüns›k›nt›lar, ki�inin günahlar›na kefaret, maneviderecesinin yükselmesine ve günahlar›n›n affe-dilmesine vesile olacakt›r.

Ayr›ca ki�inin ölüm an›nda ac› çekip çekme-mesi durumundan hareketle, halk aras›nda “fa-lan›n ölümü kolay oldu, falan çok zor can verdi.Filan›n yüzü nurland›” vb. sözlerle ölünün iyi ve-ya kötü insan oldu¤u hakk›nda baz› yorumlar ya-p›ld›¤› görülmektedir. Ölüm an›nda ya�ananlardikkate al›narak buna benzer yorumlar isabetlide¤ildir. Bu sözlerle ölünün yak›nlar› rencideedilmekte ve insanlar›n gönüllerine ku�ku dü�ü-rülmektedir. Çünkü ölünün ak›beti hakk›ndakido¤ru ve kesin bilgiyi Allah (c.c.)’tan ba�ka hiçkimse bilemez.

Ölüm an›nda ki�inin yüz ifadeleri de¤i�ebilirve tam olarak anla�›lamayan sözler söyleyebilir.Bütün bunlar hastal›¤›n etkisiyle olabilece¤i gi-bi, ki�inin dünyada i�ledi¤i amellerle ilgili deolabilir. Bu durum, insanlar›n kesin hükme va-ramayacaklar› bir konu oldu¤undan, hastan›nkötülü¤üne yorumlanmamal›d›r. Çünkü hastapsikolojik, biyolojik vb. birçok faktörden etkile-nece¤inden dolay›, ölüm an›nda ya�ad›klar›, ki-�inin iyili¤ine ve kötülü¤üne kesin bir delil ola-rak kabul edilemez.


24

4- ÖÖLÜM HHABER‹

Ölüm dö�e¤indeki ki�inin yak›n akrabalar›nahaber verilerek helalle�melerine imkân verilme-lidir. Ayr›ca hastan›n yak›n akrabalar› ve sevdi-¤i ki�ilerin yan›nda bulunmalar› hastan›n öz gü-venini art›rabilir ve ölüm korkusunu azaltabilir.Ki�i vefat ettikten sonra ise, cenaze ile ilgili hiz-metlerin görülmesi ve dini görevlerin yerine ge-tirilmesi için e�, dost, akraba ve arkada�lar›nauygun bir �ekilde ölüm haberi ula�t›r›lmal›d›r.Ölüm haberi, cami minaresi ve belediye hopar-lörü vb. vas›talarla yap›labilece¤i gibi gazete veinternet gibi ileti�im araçlar›yla da yap›labilir.

5- ÖÖLÜM SSONRASINDA YYAPILACAK ‹‹�-LEMLER

a- Ölünün Üzerindeki Elbise ve Ziynet E�ya-lar›n›n Ç›kar›lmas›: Vefat hadisesinden sonracenaze so¤umadan üzerindeki elbiseler ve var-sa ziynet e�yalar› ç›kar›l›r.

b- Çenenin Ba¤lanmas›: Ki�i vefat edincea¤z› aç›ksa kapat›l›r. Bir bez ile çenesi ba�›n-dan ba¤lan›r. Gözleri kapat›l›r.

c- Ellerin Yana Uzat›lmas›: Cenaze so¤u-duktan sonra düzeltmek mümkün olmayaca¤›için cenaze düzgün bir �ekilde yat›r›larak elleryan taraf›na uzat›l›r.

d- Ayaklar›n Uzat›lmas›: Ayn› �ekilde cena-


25

zenin düzgün �ekle getirilmesi için ayaklaruzat›l›p ba� parmaklardan birbirine ba¤lan›r.

Bu i�lemler yap›l›rken �u dua okunabilir:

"Bismillâhi ve alâ milleti rasulillâh. Allahüm-me yessir aleyhi emrahu ve sehhil aleyhi mâba'dehû ve es'id bi likâike vec'al mâ haraceileyhi hayran minmâ harace anhu."

Manas›: "Allah'›n ismiyle ve Rasûlullah'›n di-ni üzerinde olsun. Allah'›m, onun i�ini kolay-la�t›r, bundan sonras›n› ona kolay eyle, onuseni görmekle mutlu eyle. Gitmi� oldu¤u yeriç›kt›¤› yerden hay›rl› eyle."

Sonra ölünün üstüne bir örtü çekilir. Ölü y›-kan›ncaya kadar yan›nda Kur’an okumak mek-ruhtur. Kaza ve afet sonucu ölenler için sözüedilen i�lemlerin hepsinin yap›lmas› mümkünolmayabilir. Bu durumda mevcut imkanlar kul-lan›lmal›d›r.

Cenazenin defni geciktirilmemelidir. Hz.Peygamber (s.a.s.), “Ölülerinizi defnetmedeacele ediniz” (Tirmizî, “Cenâiz”, 30) buyurmakta-d›r. Hz. Peygamber (s.a.s.)’in bu emri, cese-din günlerce bekletilmemesi içindir. Cenaze-nin bozulmas›ndan endi�e duyulmuyorsa veyacenazenin bozulmadan morglarda korunmas›sa¤lanabiliyorsa, velisi veyahut akraba ve


26

dostlar›n›n cenaze merasimine kat›l›mlar›n›nsa¤lanmas› için cenaze birkaç gün bekletile-bilir.

6- CCENAZEN‹N TTEÇH‹Z VVE TTEKF‹N

‹�LEMLER‹

a. ÖÖlünün YY›kanmas› Cenazenin y›kanmas› farz-› kifayedir. Bu ko-

nuda ölen ki�inin çocuk veya yeti�kin olmas›n-da bir farkl›l›k söz konusu de¤ildir. Yaln›z sava�-ta �ehit dü�enlerin y›kanmas› mecburiyeti bu-lunmamaktad›r.

Yanan veya suda bo¤ulan ki�ilerin y›kand›kla-r› takdirde vücutlar›n›n parçalanmas› söz konu-su ise y›kanmay›p, üzerlerine sadece su dökü-lür. Su kullan›lamad›¤› takdirde uygun görülür-se teyemmüm ettirilir.

‹slam kültüründe, hangi cenazenin kim tara-f›ndan y›kanaca¤› konusunda da bir genel ka-bul olu�mu�tur. Buna göre, erkek ölüyü er-kek, kad›n ölüyü de kad›n y›kamal›d›r. Genelilke böyle olmas›na ra¤men, bunun istisnalar›da olabilmektedir. �öyle ki; bir kad›n vefateden kocas›n› y›kayabilir. Çünkü kad›n iddetbekleyecektir. Söz konusu iddet müddeti, bit-medikçe evlili¤in devam etti¤ine hükmedilir.Ancak koca, ölmü� han›m›n› y›kayamaz. Çün-kü erkekler için iddet bekleme gibi bir durumsöz konusu de¤ildir. Dolay›s›yla han›m› vefat


27

eden bir erke¤in evlilik ve nikah ba¤› tama-men ortadan kalkm›� olur. Ancak y›kayacakkimse bulunmad›¤› takdirde, koca han›m›nateyemmüm verebilir. Yine erkekler aras›ndaölmü� bulunan bir kad›n›n orada bir mahremivarsa, mahremi kendisine teyemmüm verdire-bilir. Vefat eden kad›n›n mahremi bulunma-mas› durumunda, yabanc› bir erkek eline birbez alarak vücuduna bakmadan kad›na te-yemmüm ettirebilir.

Henüz bulû¤ ça¤›na yakla�mam›� küçük k›zçocu¤unu gerekti¤inde erkek y›kayabilir. Ayn›durumdaki erkek çocu¤unu da bir kad›n y›ka-yabilir. Cinsel organ› kesilmi� veya yumurtala-r› al›nm›� erkek de erkek y›kay›c› taraf›ndany›kan›r.

Erkek mi kad›n m› oldu¤u anla�›lmayan ve bubak›mdan kendisine hünsâ-i mü�kil denilen kim-se ölünce y›kanmaz, sadece teyemmüm ettirilir.Kefenleme hususunda kad›n statüsünde de¤er-lendirilir ve kad›n gibi kefenlenir.

Suda bo¤ulmu� olan bir kimse, y›kamak niye-tiyle üç defa suda hareket ettirilerek y›kan›r. Yal-n›z su içinde kalm›� olmas›yla y›kama farz› yeri-ne gelmi� olmaz.

Dü�ük neticesinde ölü do¤an çocuk, bir bezparças›na sar›larak defnedilir, y›kanmas› ge-rekmez.


28

Ölmü� bir Müslüman›n ba�› ile beraber vü-cudunun ço¤u bulunuyorsa y›kan›r, kefenlenirve namaz› k›l›n›r. Fakat ba�s›z olarak yaln›zvücudun yar›s› bulunsa veya gövdesinin ço¤ukaybolmu�sa y›kanmaz, kefenlenmez ve üze-rine namaz k›l›nmaz. Bir beze sar›larak def-nedilir.

Kefene sar›ld›ktan sonra ölüden ç›kacak birs›v› veya benzeri �eyler tekrar y›kamay› gerek-tirmez ve o haliyle defnedilir.

Cenazenin y›kanaca¤› yerin kapal› olmas›ve cenazeyi y›kayan ile yard›mc›lar›ndan ba�-kas›n›n bulunmamas› tavsiye edilmektedir.Cenazeyi en yak›n akrabas› veya onun görev-lendirece¤i ehil bir ki�inin y›kamas› uygun gö-rülmektedir. Ancak büyük ilçe ve �ehirler ileköyden kente veya ülkeler aras› göçlerin ya-�and›¤› günümüzde cenaze genelde mahalliidarelerin olu�turdu¤u özel birimler taraf›ndany›kanarak defne haz›r hâle getirilmektedir.

Cenazenin y›kanmas›, kefenlenip haz›rlan-mas› ve defnedilmesi hususunda mümkün ol-du¤u kadar acele edilmesi müstehapt›r. Cena-zeyi y›kamak için önce tene�ir denilen yüksek-çe bir yere, ayaklar› k›bleye gelecek �ekildes›rt üstü yat›r›l›r. Tene�irin çevresi güzel koku-lu bir �eyle üç, be� veya yedi defa tütsülenir.Göbe¤inden diz alt›na kadar olan avret yeri


29

bir örtü ile örtülür ve daha önce ç›kar›lmam›�-sa elbisesi ç›kar›l›r. Cenaze y›kayan erkek ve-ya kad›n, farz olan y›kama görevini yerine ge-tirmeye niyet etmeli ve besmele ile ba�lamal›-d›r. Y›kama bitinceye kadar da “Gufrâneke yârahmân” (Art›k senin af ve ma¤firetinle ba�ba�a, sen onu ba¤›�la ey Rahmân olan Al-lah’›m!) demelidir.

Y›kay›c› eline bir bez alarak örtünün alt›n-dan ölünün avret yerlerini temizler. Sonra ab-dest ald›rmaya ba�lar. Abdest ald›rma i�lemin-de, önce cenazenin yüzü y›kan›r. A¤za ve bur-na su verilmez. Sadece dudaklar›n içi ve d›�›,burun delikleri, göbek çukuru parmakla veyaparma¤a sar›lan bir bezle mümkün mertebesilinir. Daha sonra elleri, kollar› y›kan›r. Sahiholan görü�e göre ba�›na da mesh edilir veayaklar geciktirilmeksizin bir an önce y›kan›r.Böylece ölüye abdest ald›r›lma i�lemi tamam-lanm›� olur. Namaz ile mükellef olmadan, kü-çük ya�ta ölen çocu¤a abdest ald›r›lmas›na ge-rek yoktur.

Abdest ald›rma i�lemi tamamland›ktan son-ra, cenazenin üzerine ›l›k su dökülür. Varsahatmî denilen güzel kokulu bir ot ile yoksa sa-bun ile y›kan›r. Sonra sol taraf›na çevrilerek,sa¤ taraf› bir defa y›kan›r. Böylece sa¤ ve sol


30

taraflar› üçer defa y›kan›r. Cenaze y›kan›rkenpamuk kullan›lmamal›d›r. Ölü y›kand›ktansonra bir bezle kurulanmal›d›r. Y›kama esna-s›nda gereksiz yere su israf edilmemelidir.Sonra ölü oturur duruma getirilerek karn›nahafifçe bast›r›l›r. E¤er ölüden bir �ey ç›karsay›kan›p giderilir, yeniden y›kanmas› ve abdestald›r›lmas› gerekmez. Ölünün saç› ve sakal› ta-ranmaz. Saçlar› ve t›rnaklar› kesilmez. Sün-netsiz bir �ekilde vefat etmi�se, sünnet edil-mez.

Ölünün temizlenmesinin farkl› bir anlam›vard›r. Yukar›da anlat›ld›¤› gibi ölü belli usul-lerle y›kan›p abdest ald›r›l›r. Bu i�lem cenaze-nin sadece maddi kirlerden ar›nd›r›lmas› anla-m›na gelmez. Ayn› zamanda bu temizleme i�-lemi ile ölü, adeta yeni do¤mu� gibi y›kanm›�olur. Temizleme i�lemi, bir yönüyle yenidendo¤u�u sembolize etmektedir. Ba�ka bir aç›-dan, fani yolculuk olan dünya hayat›n›n ölüüzerinde b›rakt›¤› manevi kirlerin temizlenme-sini temsil etmektedir.

b. ÖÖlünün KKefenlenmesi

Ölünün kefenlenmesi farz-› kifayedir. Bulu-namamas› gibi bir zaruret olmad›kça, kefeniçin beyaz renkli kuma� tercih edilir. ‹slam’daisraf›n ho� görülmemesi nedeniyle, kefeninçok pahal› kuma�tan seçilmesi uygun de¤ildir.


31

Bu nedenle kefen, cenazenin sosyal ve eko-nomik durumuna göre uygun bir de¤erde ol-mal›d›r.

Kefen; sünnet, kifâyet ve zarûret miktarla-r›nda olmak üzere üçe ayr›l›r.

Sünnet miktar› kefen: Erkek için; izâr (vücu-du tepeden t›rna¤a saran parça), kamîs (göm-lek) ve lifafe (sarg›)den ibarettir. Kad›n içinise; izâr, ba�örtüsü, sarg› ve gö¤üsleriyle kar-n›n› ba¤lamak için kullan›lan bir ba¤ ve göm-lek olmak üzere be� parçadan olu�maktad›r.

Kifayet miktar› kefen: Erkek için kefenin ye-tecek en az miktar›, izâr ve sarg› olmak üzereiki parçad›r. Çünkü erke¤in sa¤l›¤›nda giydi¤iasgari ölçüdeki elbise izar ve sarg›ya kar�›l›kgelir. Tek parça elbise ile namaz k›lman›nmekruh oldu¤una k›yasla, tek parçal› kefeninde mekruh oldu¤una hükmedilmi�tir. Kad›n›nkefeni ise iki elbise ile bir ba�örtüsüdür.

Zarûret miktar› kefen: Erkek ve kad›n içinzarûret halinde kefenin en az ölçüsü, bütünbedeni örtecek kadar olmas›d›r. “Ancak zaru-retler kendi miktarlar›nca takdir olunur” ka-idesi gere¤ince, özellikle k›tl›k, sava� ve yay-g›n bula�›c› hastal›k gibi sebeplerle ortaya ç›-kan toplu ölümlerde, bütün bedeni örtecekmiktarda kefen bulunamayabilir. Bu durumlar-da söz konusu prensip dikkate al›narak, kefe-


32

nin zaruret miktar› eldeki mevcut imkanlaragöre belirlenebilir.

b1) EErkekler ‹‹çin KKefenleme ��ekli

Müslümanlar aras›ndaki yayg›n uygulamayagöre kefenler, cenazeye sar›lmadan önce bir-kaç defa güzel kokulu maddelerle tütsülenir.Önce lifâfe tabut içine veya has›r ya da kilimgibi bir �ey üzerine en d›�ta olacak �ekilde ya-y›l›r, onun üzerine izâr serilir, sonra da ölü,kefen gömle¤i giydirilmi� olarak izâr›n üstünekonur.

Ölü erkeklerin, izâr önce soluna, sonra dasa¤›na getirilerek sar›l›r, sonra lifâfe de ayn›�ekilde sar›l›r. Aç›lmas› ihtimaline kar�›l›k, ke-fen bir ku�ak ile de ba¤lanabilir.

b2) KKad›nlar ‹‹çin KKefenleme ��ekli

Ayn› �ekilde kefen güzel kokulu maddelerletütsülenir. Önce lifâfe en alta yay›l›r, onun üze-rine izâr serilir, sonra da ölü, kefen gömle¤iiçinde izâr›n üstüne konur.

Ölü kad›nlar›n, saçlar› ikiye ayr›larak kefengömle¤i üzerinden gö¤sü üzerine konulur veüstüne, yüzünü de örtecek �ekilde ba�örtüsükonur. Sonra üzerine izâr sar›l›r ve izâr›n üze-rinden gö¤üs örtüsü ba¤lan›r. Daha sonra lifâ-fe sar›l›r. Gö¤üs örtüsü lifâfeden sonra da ba¤-lanabilir.


33

Kefen konusunda bulu¤ ça¤›na yakla�m›� ço-cuklar, büyükler hükmündedir. Bulu¤ ya�›naula�mam›� çocuklar›n kefenleri sadece izâr velifâfeden olu�maktad›r.

7- CCENAZE NNAMAZI

a. CCenaze NNamaz›n›n KK›l›n›�›

Cenaze namaz› için bir araya gelen cemaat,musalla ta�›na konulan cenaze cemaatinönünde olacak �ekilde, k›bleye do¤ru saf tu-tar. Böylece saf düzenine geçildikten sonracenaze namaz› k›l›nmas› için niyet edilir.‹mam olan ki�i, Allah Teâlâ’n›n r›zas› için ora-da bulunan cenazenin namaz›n› k›lmaya ve ocenaze için dua etmeye niyet ederek namazaba�lar. Cemaat ise, Allah r›zas› için o cenazenamaz›n› k›l›p onun için dua etmeye ve ima-ma uymaya niyet eder. ‹mam niyette ölününerkek veya kad›n, k›z veya erkek çocu¤u oldu-¤unu belirtmelidir. Di¤er namazlarda, cemaatiçinde kad›n bulunmas› durumunda imam›n,kad›nlar için de imaml›¤a niyet etmesi gereklioldu¤u halde, bu namazda kad›nlar için ayr›caniyet etmesi gerekmez.

Namaz›n niyet sonras› a�amalar› �öyle özet-lenebilir: ‹mam “Allahüekber” diyerek tekbiral›p ellerini namazda oldu¤u gibi ba¤lar. Ce-maat de gizlice tekbir alarak ellerini ba¤lar. Bu


34

tekbirin arkas›ndan hem imam hem cemaat"ve celle senâüke" ile birlikte içlerinden "Süb-hâneke"yi okurlar. Sonra imam elleri kald›r-madan “Allahüekber” diye aç›ktan tekbir al›r.Cemaat de ellerini kald›rmadan gizlice tekbiral›r. Bundan sonra hepsi içlerinden “Allahüm-me salli” ve “Allahümme bârik” dualar›n›okur. Tekrar ayn› �ekilde “Allahüekber” diyetekbir al›n›r. Bu tekbirden sonra ölüye ve di-¤er müminlere niyetle cenaze duas› okunur.Cenaze namaz› esas itibariyle bir duadan iba-ret oldu¤u için, bu dualar› Arapça okumak�art de¤ildir. ‹steyen bu �ekliyle Arapça oku-yabilir, benzer anlamda ba�ka dualar da yapa-bilir. Her ikisini yapma imkân›na sahip ola-mayanlar ise bu dualar›n kendi dilindeki an-lamlar›n› okuyabilece¤i gibi, ölüye rahmet di-le¤ini içeren ifadelerle dua yapabilir. Bu du-adan sonra yine “Allahüekber” denilip tekbiral›n›r ve arkas›ndan önce sa¤a sonra solaimam yüksek sesle, cemaat alçak sesle selamverir. Böylece namaz tamamlanm›� olur.

a1) EErkek CCenaze ‹‹çin DDua:

“Allâhümma'¤fir lihayyinâ ve meyyitinâ ve�âhidinâ ve gaibinâ ve zekerinâ ve ünsânâ vesagîrinâ ve kebîrinâ. Allâhümme men ahyey-tehû minnâ fe ahyihî ale'l-islâm ve men tevef-


35

feytehû minnâ fe teveffehû ale'l-îmân. Ve hus-sa hâze'l-meyyite bi'r-ravhi ve'r-râhati ve'l-ma¤fireti ve'r-r›dvân. Allâhümme in kânemuhsinen fe zid fî ihsânihî ve in kâne müsîenfe tecâvez anhü ve lakkihi'l-emne ve'l-bü�râve'l-kerâmete ve'z-zülfâ, bi rahmetike yâ erha-me'r-râhimîn”.

Manas›:

“Allah’›m! Dirimizi, ölümüzü, burada bulu-nanlar›m›z› bulunmayanlar›m›z›, erke¤imizi ka-d›n›m›z›, küçü¤ümüzü büyü¤ümüzü ma¤firetbuyur, ba¤›�la. Allah’›m! Aram›zdan ya�atacak-lar›n› ‹slâm üzere ya�at, öldüreceklerini imanüzere öldür. �urada duran ölüye, kolayl›k ve ra-hatl›k ver, onu ba¤›�la. Bu ki�i, iyi bir kimse idiy-se sen onun iyili¤ini art›r; e¤er kötü davranm›�günahkâr bir kimse idiyse, sen rahmet ve mer-hametinle onlar› ho� gör.

Ey merhamet edenlerin en merhametlisi olanAllah’›m! Ona güven, müjde, ikram ve yak›nl›kile mukabele et.”

a2) KKad›n CCenaze ‹‹çin DDua:

Ölen ki�i kad›n ise, erkekler için okunan du-an›n ana metni ve anlam› ayn› kalmak üzere,duadaki “…ve hussa…” kelimesinden sonrakizamirler kad›n yerini tutacak �ekilde �öyle de¤i�-tirilir:


36

“Ve hussa hâzihi'l-meyyite bi'r-ravhi ve'r-râ-hati ve'l-ma¤fireti ve'r-r›dvân. Allâhümme inkânet muhsineten fe zid fî ihsânihâ ve in kâ-net müsîeten fe tecâvez anhâ ve lakkiha'l-em-ne…” �eklinde devam edilir.

Bu dualar› bilmeyenler, bildikleri ba�ka uy-gun dualar okuyabilir. "Rabbenâ âtinâ" duas›bu dualardan biridir. "Allah›m beni, bu ölüyüve bütün müminleri ba¤›�la" �eklinde dua daedebilir. Bununla birlikte dua niyetiyle FatihaSuresi de okunabilir.

a3) SSorumlu/Mükellef OOlmayan KKimseler‹çin DDua:

Ölen ki�i çocuk veya mükellef olmayan birkimse ise, duadaki “ve men teveffeytehû min-nâ fe teveffehû ale'l-îmân (öldüreceklerini imanüzere öldür) cümlesi yerine “Allâhümme'c‘alhülenâ feratan, Allâhümme'c‘alhü lenâ ecran vezuhran, Allâhümme'c‘alhü lenâ �âfi‘an mü�ef-fe‘an”.

“Allah›m! Sen onu bizim için önden gönde-rilmi� bir sevap vesilesi yap, ecir vesilesi veâhiret az›¤› eyle, onu bize �efaati kabul edilenbir �efaatçi eyle!” diye dua edilir.

b. KKimlerin CCenaze NNamaz› KK›l›n›r?

Bu konuyu iki kategoride de¤erlendirmekmümkündür:


37

1- MMüslüman OOlma ��art›: Müslüman oldu¤ubilinen herkesin cenaze namaz› k›l›n›r.

Müslüman olanlarla Müslüman olmayanla-r›n cenazeleri kar›�acak olsa, ay›rt etme imka-n› varsa ay›rt edilerek Müslümanlar›n cenazenamaz› k›l›n›r. Ay›rma imkan› olmamas› duru-munda cenazelerin hepsi y›kan›r ve Müslü-manlara niyet edilerek hepsinin cenaze nama-z› k›l›n›r.

2- YYeni DDo¤an ÇÇocuklar: Canl› olarak do¤-du¤u bilinen bir çocu¤un, y›kan›p cenaze na-maz› k›l›n›r. Çocuk ölü olarak do¤arsa, y›kan›rancak cenaze namaz› k›l›nmaz.

c. CCenaze NNamaz› ‹‹le ‹‹lgili BBaz› MMeseleler

1) NNiyet:

Cenaze namaz›na niyet �artt›r. Bu niyetleölünün kad›n veya erkek, k›z çocuk veya er-kek çocuk oldu¤u belirlenir. Cenazenin kad›n,erkek, k›z veya erkek çocu¤u oldu¤unu bilme-yen ki�i “üzerine imam›n namaz k›ld›¤› ki�i”diye niyet edebilir.

2) KK›ble:

K›ble yönü ara�t›r›l›p namaz k›l›nd›ktansonra hataya dü�üldü¤ü anla�›l›rsa, namaz ye-niden k›l›n›r. Fakat namazdan sonra cemaatinabdestsiz oldu¤u anla�›l›rsa namaz iade edil-mez; çünkü cenaze namaz› farz-› kifaye oldu-


38

¤undan, imam›n namaz› sahih olunca, cenazenamaz›n›n farziyeti yerine gelmi� olur.

3) GGaib ÖÖlünün NNamaz›:

Hanefî ve Mâlikî fakihleri, k›ble yönünde sap-ma meydana gelece¤i gerekçesiyle, gaip yaniorada bulunmayan bir cenaze üzerine namazk›lmay› caiz görmemi�lerdir. Fakat �âfiîler’egöre gaip üzerine cenaze namaz› k›l›nabilir.Çünkü Hz. Peygamber (s.a.s.), Necâ�î’nin na-maz›n› bu �ekilde k›lm›�t›r. Hanbelîlere göre dearadan bir ay geçmedikçe, gaip üzerine cenazenamaz› k›l›nabilir.

4) VVakit:

Genel olarak namaz k›lman›n mekruh say›ld›-¤› vakitlerde yani güne�in do¤mas› veya batma-s› veya zevale yakla�mas› hallerinde cenaze na-maz› k›lmak da mekruhtur. Fakat bu vakitlerdek›l›nm›� olan cenaze namaz›n›n iade edilmesiyani yeniden k›l›nmas› gerekmez. Bu vakitlerdecenazenin defnedilmesi ise mekruh de¤ildir.

5) NNamaz› KK›l›nmadan DDefnedilen CCenaze-nin NNamaz›:

Namaz› k›l›nmayarak defnedilmi� olan bircenazenin henüz da¤›lmam›� oldu¤u ihtimaldahilinde ise, cenazeye kar�› sorumlulu¤u ye-rine getirmek için, ölünün kabri üzerinenamaz k›l›n›r.


39

6) YY›kanmadan KKefenlenen CCenaze:

Bir ölü y›kanmadan kefenlenmi�se veya ölü-nün bir uzvunun y›kanmas› unutulmu�sa, ke-fen aç›l›r ve y›kanmas› tamamlan›r. E¤er na-maz› k›l›nd›ktan sonra, y›kanmadan kefenlen-di¤i anla�›l›rsa, cenazenin kefeni aç›l›r ve ek-sik kalan uzuvlar y›kand›ktan sonra namaz›yeniden k›l›n›r. Kabre konulup üzeri topraklaörtülmedi¤i sürece hüküm böyledir. Ancakkabre konulup üzeri toprakla örtüldükten son-ra ölünün kabirden ç›kar›lmas› uygun de¤ildir.Ölü hiç y›kanmam›� bile olsa art›k defnedildi-¤i haliyle kalmal›d›r. �ayet cenaze namaz› k›-l›nmam›�sa, tercih edilen görü�e göre, ölününkabri ba�›nda namaz› k›l›nabilir. Ölünün ke-fensiz olarak defnedilmesi durumunda da ka-bir aç›lmaz.

7) MMüslüman BBir EErkek iile EEvli OOlan HH›risti-yan vveya YYahudi KKad›n›n DDurumu:

Bir Müslüman ile evli bulunan H›ristiyan ve-ya Yahudi kad›n›n hangi mezarl›¤a gömülece-¤i hususunda farkl› görü�ler ileri sürülmü�tür.Bu durumda kad›n›n kendisinin bir vasiyetininolup olmamas› ara�t›r›l›r. Kad›n›n vasiyeti var-sa, vasiyetine göre gere¤i yerine getirilmelidir.�ayet vasiyeti yoksa kad›n›n ailesinin iste¤ineb›rak›l›r.


40

8 -- CCENAZE MMERAS‹M‹NDE DD‹KKATED‹LMES‹ GGEREKEN HHUSUSLAR

Do¤um ve ölüm olgusu, insanlar için sonderece önemlidir. Yeni do¤an bir çocu¤undünyaya geli�i büyük bir mutlulu¤a ve heyeca-na neden olmaktad›r. Vefat eden insan›n ay-r›l›¤› da geride b›rakt›¤› yak›nlar›n› ve sevdikle-rini büyük bir ac› ve kedere sevk etmektedir.�üphesiz henüz ad› bile konulmam›� yepyenibir insan›n dünya hayat›na kat›l›m›, büyümesive olgunluk devresine ula�mas› kolay olma-maktad›r. ‹nsan çocuk, karde�, abi, abla, an-ne, baba, amca, day›, hala, teyze, nine ve de-de… olarak dünyada bir konum elde etmekte-dir. Yine insan evliliklerle akrabal›klar, birlikteya�ad›¤› çevrede kom�uluklar ve çal›�t›¤› i�kollar›nda da güçlü arkada�l›k ve dostluk ba¤-lar› kurmaktad›r.

Bu aç›dan ki�inin ölümü, kendisiyle ortaknoktalar› olan kimseleri yak›nl›k derecesinegöre ac› ve mateme sevk etmektedir. Geridekalanlar, bu ac› ve kederi için için yudumla-mak, ilahi yazg›ya boyun e¤mek ve ölümü bü-yük bir sab›rla içselle�tirmek zorundad›r. ‹n-san, bütün ac› ve mutsuzluk duygular›na ra¤-men, ölen yak›nlar›na kar�› son görevini yap-mak durumundad›r. Bu görev büyük bir özenve özveriyle yap›lmal›d›r. Acaba bugün bizler


41

fert ve toplum olarak cenazelerimize yapt›¤›-m›z son görevde, olmas› gereken standard›nneresindeyiz? ‹�te bu soru ba¤lam›nda baz›noktalara aç›kl›k getirilmesinin faydal› olaca¤›-na inan›yoruz.

De¤i�en dünyada insanlar›n hadiseleri alg›-lama ve yorumlamalar›nda farkl›l›klar ya�an-maktad›r. Bu ba¤lamda birçok konuda oldu¤ugibi cenaze törenleri de bugün baz› noktalar-dan tenkit edilebilmektedir. Ölülere sayg›y›önceleyen Hz. Peygamber’in buyruk ve uygu-lamalar›n› anlamada baz› olumsuzluklar›n ya-�and›¤› mü�ahede edilmektedir. Vefat edeninsanlar›n ebedi mekan›na en iyi �ekilde yer-le�tirilmeleri, Müslümanlar üzerine bir görevolarak anla�›lmal›d›r. Bu çerçevede cenazeyeili�kin baz› meselelere k›saca temas edilmesi-nin faydal› olaca¤› dü�ünülmektedir.

a. CCenazeye SSayg› GGösterilmelidir

Bilindi¤i gibi insan yeryüzünün en k›ymetlivarl›¤›d›r. Bu aç›dan da hürmet edilmeye lay›kbir konumdad›r. ‹nsan hayatta iken de¤erli ol-du¤u gibi ölünce de de¤erlidir. Nitekim, Hz.Peygamber, huzurundan geçen cenazeyi gör-dü¤ünde aya¤a kalkarak sayg› göstermi�tir.Hatta Hz. Peygamber’in aya¤a kalkt›¤›cenazenin gayr› müslim bir ki�iye ait oldu¤ukendisine hat›rlat›l›nca; “Bu da bir insan de¤il


42

mi?“ “(Müslim, “Cenaiz”, 78) �eklindeki cevab›,insana s›rf insan oldu¤u için sayg› gösterilme-si gerekti¤inin fiili bir örne¤idir.

Ölülere sayg› göstermek, ya�ayanlara kar�›sayg›l› olman›n ba�ka bir ifadesidir.

b. CCenaze MMerasiminde BBaz› TTemel KKural-lara RRiayet EEdilmelidir

Gerek dinî gerekse resmî nitelikte icra edilentörenlerde dikkat edilmesi gereken baz› kural-lar vard›r. Bu kurallar, törenin mahiyetine uy-gun olarak icra edilmesinde belirleyici bir öne-me sahiptir. Söz konusu kurallara riayet edil-memesi, en ba�ta ölüye kar�› bir sayg›s›zl›kt›r.Ayr›ca dinî ve insanî görevini yerine getirmeküzere törene kat›lan ki�ileri küçük dü�ürücü birdavran›�t›r.

Bütün boyutlar›yla dü�ünüldü¤ünde merasim-lerde uyulmas› gereken kurallar›n önemli oldu-¤u anla�›lmaktad›r. Allah’›n yaratt›klar› aras›n-da seçkin bir yeri olan insan›n vefat› söz konu-su olunca, insan› ebedi yolculu¤una u¤urlamakgerçekten üzerinde ciddi olarak durulmas› ge-reken bir konudur. Bu ba¤lamda bir cenazemerasiminde riayet edilmesi gereken temel ku-rallar›n neler oldu¤u hususunu hat›rlatmak fay-dal› olacakt›r:

1- Ölülerin iyilikleri dile getirilmelidir. Hz.Peygamber, ölülerin hay›rla an›lmas›n› tavsiyeetmektedir. (Tirmizi, “Cenaiz”, 34) Merasim


43

an›nda ve sonras›nda vefat eden ki�inin iyilik-leri hat›rlanmal› ve ki�i hay›rla an›lmal›d›r.

2- Cenaze merasimlerinde insanlar giyim veku�amlar›na özen göstermelidir. Giyilen k›ya-fetler bir bayram havas›n› hat›rlatmamal›d›r.Bu konuda öteden beri devam eden gelene¤ingöstergesi olarak, cenaze merasiminde giyil-mesi gereken k›yafetler konusunda kültürel birbirikim mevcuttur.

3- Cenaze merasiminde ortalama bir ma-tem havas› olmal›d›r. Cenaze merasimindeAllah’a isyan anlam›n› içerecek �ekildedövünülmemeli, saç ba� yolunmamal› ve yer-siz sözler söylenmemelidir. ‹nsanlar konu�ma-lar›na dikkat etmeli, sessiz ve sakin olmal›, ta-v›r ve davran›�lar›yla kimseyi rahats›z etme-melidir.

Cenaze yak›nlar›n›n ac›lar›n› azaltacak veonlar› teselli edecek konu�malar yap›lmal›, ta-v›r ve davran›�larla cenaze yak›nlar›n›n ac›lar›-n›n payla�›ld›¤› hissettirilmelidir.

4- Cenaze merasimlerinin yap›ld›¤› cami av-lular›, olabildi¤ince temiz ve düzenli olmal›d›r.Söz konusu alanda gelenlerin, rahatl›kla giri�ç›k›�›n› sa¤layan geni�likte kap›lar yer almal›d›r.

Gerekti¤inde ya¤murlu ve so¤uk havalardacemaati koruyacak kapal› mekanlar tesis edil-melidir.


44

5- Cenazelerin ta�›nd›¤› araçlar›n temizli¤ive bak›m› iyi yap›lmal›d›r. Ayr›ca araçlar cena-ze hizmetinin gerektirdi¤i i�levler bak›m›ndanbelli bir düzeyde olmal›d›r.

Bu durum, israf olarak alg›lanmamal›, bila-kis cenazelerimize gösterdi¤imiz derin sayg›ve hürmetin bir ifadesi olarak anla�›lmal›d›r.

c. CCenaze ‹‹çin FFaydal› OOlan AAktivitelere YYerVerilmelidir

Cenaze merasimlerinde, çiçek ve çelenk gi-bi ölüye fayda sa¤lamayan etkinliklerde a�›r›-ya kaç›lmamas›, hatta bu al›�kanl›klar›n en azaindirilmesi gerekir. Bu tür aktiviteler, ölüyefayda sa¤lamad›¤› gibi, çok say›daki çiçek veçelenkler de¤erlendirilemedi¤i için israfa ne-den olabilmektedir. Bunlar›n yerine ölü içinfaydal› olabilecek etkinliklere yer verilmesi da-ha isabetli olacakt›r. Kur’an okuma ve Allah(c.c.)’›n kendisini affetmesi ve günahlar›n› ba-¤›�lanmas› için dua etmek ba�ta olmak üzere,ölü ad›na yap›lacak her türlü hay›r ve yard›m-lar, onu ebedi âlemde rahatlatabilecek etkin-liklerdir.

d. AAlk›�, CCenaze MMerasiminde BBulunmas›Gereken SSükuneti BBozmaktad›r

Baz› cenaze törenlerinde, cenazenin alk›�-

lanmas› geleneksel ritüellerimizle ba¤da�ma-


45

maktad›r. Böyle bir ritüelin yayg›n hâle gel-

mesi, toplumda alk›�› hak eden veya etmeyen

cenaze ayr›m› yapma gibi baz› yanl›� anla�›l-

malara sebep olmaktad›r. Bu da kimin alk›�-

lanmay› hak etti¤i, kimin de hak etmedi¤i yo-

rumlar›na neden olacakt›r ki, böyle bir anlay›�

hiçbir �ekilde do¤ru de¤ildir.

Cenazelerin alk›�lanmas› ve slogan at›lmas›

gibi nümayi�lerin, belli tarihten itibaren mey-

dana gelen siyasi cinayetler vb. ölümlerle ba�-

layan uygulamalar›n bir yans›mas› olarak gün-

deme geldi¤i görülmektedir. Ku�kusuz slogan,

alk›�, ›sl›k gibi nümayi�ler, hem cenazeye kar-

�›, hem son görev olan ibadete kar�›, hem de

son görevin ifa edildi¤i mekâna kar�› olumsuz-

luklar içermektedir. Söz konusu nümayi�ler,

sessizlik atmosferini bozmaktad›r.

e. CCenaze NNamaz›n›n KK›l›nmas› TTe�vik EEdil-melidir

Müslüman›n di¤er Müslüman karde�i üze-rindeki haklar›ndan birisi de cenazesine i�tiraketmesi ve namaz›n› k›lmas›d›r. Bunun hem�ahsi hem de toplumsal hayata faydalar› sözkonusudur. ‹nsanlar bu vesileyle ölümü hat›r-lar, nefis muhasebesi yaparak hayata ve in-sanlara kar�› daha yumu�ak ve mant›kl› yak-la�maya ba�lar. Her an ölebilece¤i dü�üncesi-


46

ni haf›zas›nda canl› tutan bir Müslüman dahaaffedici olur. Ki�inin bu olumlu tutum ve dav-ran›�lar›, toplumsal hayata da olumlu bir �ekil-de yans›r ve böylece toplumsal bar›� ve huzu-run tesis edilmesine katk› sa¤lanm›� olur.

f. CCenaze NNamaz›nda TTertip vve KKad›nlar›nKonumuna DDikkat EEdilmelidir

Bilindi¤i gibi cenaze namaz› farz-› kifayedir.Cenaze namaz›n›n cemaatle k›l›nmas› �art ol-mad›¤› gibi ister erkek, ister kad›n olsun tekbir Müslüman›n k›lmas›yla farz-› kifaye yerinegetirilmi� olur. Mükellefiyet ve hüküm bak›-m›ndan cenaze namaz›nda kad›n ile erkekaras›nda hiç bir fark yoktur.

Cuma, bayram, be� vakit namaz ve cenazenamazlar› olmak üzere cemaatle k›l›nan bütünnamazlarda, erkeklerle birlikte namaz k›ld›kla-r› takdirde, kad›nlar›n erkeklerden ayr›, uygunbir yerde namaz için saf olu�turmalar› gerekir.Nitekim Hz. Peygamber (s.a.s.), namaz safla-r›n› önce erkekler, sonra erkek çocuklar dahasonra da kad›nlar �eklinde düzenlemi�tir.

“Namazda erkek saflar›n›n en faziletlisi enönde olan›, fazileti en az olan› ise en arkadabulunan›d›r. Kad›n saflar›n›n en faziletlisi, enarkada kalan›, en az faziletlisi ise en önde ola-n›d›r.” (Müslim, “Salat”, 132; Ebu Davud, “Salat”,97; Tirmizi, “Mevak›t”, 52) hadisi, cemaatle k›l›-nan bir namazda kad›n ve erkeklerin saf düze-


47

ninin nas›l olmas› gerekti¤ine aç›kl›k getir-mektedir. Hz. Peygamber (s.a.s.)’in sünnetineuygun olan saflar›n yukar›da ifade edildi¤i gibiolmas›d›r. Hz. Peygamber (s.a.s.)’in uygula-mas›na uyulmamas› halinde bir tak›m mahzur-lar ortaya ç›kabilecektir.

Hanefi mezhebine göre, kad›nlar›n cemaat-le k›l›nan bir namazda, erkek saflar› aras›nakar›�arak imama uymalar› halinde, rüku vesecdeli namazlarda kad›nlar›n arkas›nda ve hi-zas›nda kalan erkeklerin namazlar› fasit olur.Bu durum, rüku ve secdesi bulunmayan cena-ze namaz›nda meydana gelirse, erkeklerin na-maz› fasit olmazsa da, sünnete dolay›s›yla Hz.Peygamber (s.a.s.)’in uygulamas›na ayk›r› ha-reket edildi¤i için mekruh olur.

9- CCENAZEN‹N KKABRE TTA�INMASI VVEDEF‹N ‹‹�LEMLER‹

a. CCenazenin KKabre TTa�›nmas›

Defnedilmek için haz›rlanan cenazenin bek-

letilmemesi gerekir. Sözgelimi, cuma günü sa-

bahleyin haz›rlanan cenazenin, cemaati daha

çok olsun diye, cuma namaz› sonras›na bekle-

tilmesi mekruhtur.

Cenazeyi te�yi etmek, yani arkas›ndan me-

zara kadar gitmek sünnettir. Özellikle akraba

veya kom�ulardan olup iyi haliyle bilinmi� ki-

�ilerin cenazesini te�yî etmenin nafile namaz-


48

dan daha faziletli oldu¤u ile ilgili ba¤lay›c› ol-mayan baz› de¤erlendirmeler yap›lm›�t›r.

Cenazenin, dört ki�inin birer taraftan tutma-s› �eklinde ta�›nmas› sünnete uygundur. Ce-nazenin her bir taraf›ndan tutularak onarad›m, dört taraftan toplam k›rk ad›m ta�›nma-s› müstehapt›r. Cenaze önce ön taraftan sa¤omuza, sonra ayak taraf›ndan sa¤ omuza al›-n›r. Sonra yine ön taraftan bu defa sol omu-za, sonra arka taraftan sol omuza al›r. Her biromuzlamada onar ad›m yürünür. Cenazenin,omuzlara al›narak kabre götürülmesi, cenaze-ye hürmet ve sayg› anlam› ta�›maktad›r.

Bir insan› ahiret yurdunun kap›s›na e�ya ta-�›r gibi götürmek insan›n �eref ve onurunurencide eder. Bunun için de bir zaruret olma-d›kça cenazeyi s›rtlamak, hayvan veya araba-ya yüklemek mekruh görülmü�tür. Ülkemizinköy ve kasabalar›nda büyük oranda cenazelerinsanlar›n omuzlar›yla ta�›nmaktad›r. Ancakbüyük �ehir ve metropollerde, mezarl›klar›n�ehir d›�›nda ve uzak yerlerde olmas› halinde,cenazenin arabayla ta�›nmas› mekruh olmaz.Günümüzde söz konusu yerlerde cenazelerdaha çok mahalli idarelerce tahsis edilen özelaraçlarla ta�›nmaktad›r.

Cenazeyi takip edenlerin, cenazenin arkas›n-dan yürümeleri daha faziletli olmakla birlikte,


49

önden yürümelerinde de bir kerahet yoktur.Cenazeyi yaya olarak takip etmek binitli olaraktakipten daha faziletlidir. E¤er binitli olarak ta-kip edilecekse, cemaati rahats›z etmemek içinya en önden gitmek ya da cemaatin arkas›ndangelmek uygundur. Cenaze ve matem havas›nauygun davran›lmal›, gereksiz yere konu�ulma-mal›d›r. Yap›lacak en do¤ru ve faydal› i�, cena-zeye günahlar›n›n aff› için dua etmek ve bir günkendimizin de ölece¤ini hat›rlamak, dünya ileirtibat›m›z› ve dini hayat›m›z› sorgulayarak te-fekkür etmektir.

b. DDefin

Cenaze kabre götürülüp omuzlardan indiri-lince, oturmalar› için bir engel yoksa cemaatincenazeye sayg›n›n bir ifadesi olarak oturmas›uygundur. Cenaze omuzdan inmeden otur-malar› mekruh oldu¤u gibi cenaze yere indik-ten sonra ayakta durmalar› da mekruhtur.

Kabrin bir insan boyu kadar derin olmas›yeterlidir. Kabirlerde lahit yapmak faziletlidir.Lahit, kabrin içinde k›ble taraf›n›n oyulmas›y-la yap›l›r ve ölü, yüzü k›ble taraf›na gelecek �e-kilde sa¤ taraf› üzere buraya yerle�tirilir.Lahi-tin önüne tahta, kerpiç veya kam›� gibi malze-meler konulur. Böylece at›lan toprak ölününüstüne de¤il, bu malzemelerin üstüne gelmi�olur. Bu ölüye sayg›n›n bir gere¤idir. Kabrin


50

kaz›ld›¤› yer lahit yap›lamayacak derecede yu-mu�ak veya ›slak ise, bu durumda, dere gibibir çukur kaz›l›r ki buna �ak (yarma) denir.Ge-rekirse bunun iki yan› kerpiç veya tu¤la gibimaddelerle örülür. Sonra ölü bunlar›n aras›nakonur ve ölüye dokunmayacak �ekilde tahta,kerpiç vb. maddelerle üzeri örtülür. Kabrin di-bi ›slak veya yumu�ak oldu¤u durum-larda ce-naze tabut ile birlikte gömülebilir. Fakat ge-rekmedikçe tabut ile gömmek mekruh say›l-m›�t›r.

Kabir temininde güçlük çekildi¤i takdirde,daha önce defin yap›lm›� bir kabre, öncekiölünün çürüyüp sadece kemiklerinin kalaca¤›bir sürenin geçmesinden sonra ikinci bir cena-ze defnedilebilir. Bu süre iklim, bölge ve top-rak özelliklerine göre de¤i�iklik gösterebilir.‹kinci defin önceki ölünün kemikleri dikkatlicebir kenara topland›ktan sonra yap›labilir. Ka-bir haz›rland›ktan sonra cenaze kabre indirilir.Bundan sonraki a�ama �öyle gerçekle�ir:

Cenaze k›ble taraf›ndan kabre indirilir, sa¤yan› üzerine k›bleye döndürülür ve kefen üze-rinde ba¤› varsa çözülür. Cenazeyi kabre ko-yan ki�iler “Bismillâhi ve alâ milleti resûlillâh”(Allah'›n ad›yla ve elçisinin dini üzere) derler.Cenazeyi kabre koyacak ki�ilerin say›s› ihtiya-ca göre de¤i�ir. Kad›nlar› kabre koyacak kim-


51

selerin ölüye akrabal›k yönünden mahrem ol-malar› daha uygundur. Kad›nlar kabre yerle�-tirilinceye kadar kabirleri üzerine bir perdeçekilir.

Definde bulunan ki�ilerin kabir üzerine üçavuç toprak atarak birinci defada "Sizi bundan(topraktan) yaratt›k", ikincisinde "Sizi tekrartopra¤a iade edece¤iz", üçüncüsünde de "Sizibir kez daha topraktan ç›karaca¤›z" demelerimüstehapt›r.

Kabrin topraktan bir iki kar›� yükseltilip, de-ve hörgücü gibi yap›lmas› menduptur. Kabirüzerine su serpmede -gerekli olmamakla bera-ber- bir sak›nca yoktur.

10- KKUR'AN-I KKER‹M OOKUMA VVE TTELK‹N

a. KKur’an-› KKerim OOkuma

Cenaze defnedildikten k›sa bir süre sonra,orada Kur’an okunmas› bir gelenek haline gel-mi�tir. Özellikle Yasin, Mülk, Vâk›a, ‹hlâs, Felakve Nâs sureleri ile Fâtiha ve Bakara suresinin ilkbe� ayeti okunur. Sevab› da cenazenin ve di¤ermüminlerin ruhlar›na ba¤›�lan›r. Ölünün günah-lar›n›n ba¤›�lanmas› için dua edildikten sonra ce-maat yava� yava� mezar›n yan›ndan ayr›l›r.

Nitekim Hz. Peygamber (s.a.s.) cenaze defne-dildikten sonra bir müddet cenazenin mezar› ba-�›nda bekler ve cemaate �öyle buyururdu:


52

“Karde�iniz için Yüce Allah'tan ma¤firet is-teyiniz ve kendisine sükûnet vermesini dileyi-niz. O �imdi sorguya çekilmektedir” (Ebû Dâvud,

“Cenâiz”, 67-69).

Ölünün yak›nlar›, ölünün hayr›na olabilecekve onu ölüm ötesi hayatta rahatlatacak maddive manevi baz› etkinliklerde bulunabilir. Buçerçevede fakirlere sadaka verme, cami, okulyapt›rma gibi toplumun istifadesine sunulabi-lecek baz› tesisler in�a edilebilir. Çünkü bumüesseselerin vesile oldu¤u her türlü hay›rl› i�ve hizmet, ki�iye sevap olarak gidecektir.

b. TTelkin

Telkin, cenaze kabre konulup Kur’an okun-duktan sonra geride kalan bir kimsenin kabrinba�›nda yüksek sesle ve ölüye hitaben imanesaslar›n› hat›rlatmas› i�leminin ad›d›r. Pey-gam-beri-miz-in "Ölülerinize ‘lâ ilâhe illallah’telkin ediniz." (Müslim, Cenâiz, 1) sözündeki “ölü-leriniz” kelimesi, ‹slam alimlerinin ço¤unlu¤utaraf›ndan, “ölmek üzere olanlar›n›z” �eklindeanla�›lm›�t›r. ‹slam alimlerinin bir k›sm›, telki-nin sadece ölüm dö�e¤indeki hasta için geçer-li oldu¤unu, definden sonraki telkinin me�ruolmad›¤›n› söylemi�lerdir. Baz› Hanefi alimle-ri ise bu konuda aç›k bir hüküm bulunmad›¤›-n›, ölü defnedildikten sonra telkin vermenin


53

tavsiye edilmedi¤i gibi yasaklanmad›¤›n› daileri sürmü�lerdir. Malikiler’e göre telkin, ölümdö�e¤inde iken verilir, cenaze defnedildiktensonra telkin vermek mekruhtur. Bir k›s›m Ha-nefi alimlerince, sorumluluk ya�›na girdiktensonra ölen kimsenin mezar› ba�›nda telkin ve-rilmesi me�ru görülmü�tür. �afii ve bir k›s›mHanbeli f›k›hç›lara göre de telkin yap›lmas›müstehapt›r.

Hadis kaynaklar›nda yer almayan, ancakyayg›n olarak halk nezdinde tatbik edilen,cenazenin defninden sonra kabirdeki bir müs-lümana �u sözlerle telkin verilebilir:

“Üzküril-‘ahdellezî harecte ‘aleyhi mine’d-dünyâ.

...�ehâdeti en-lâ ilâhe illallâhü vahdehû lâ�erîke lehû ve enne Muhammeden ‘abduhû veRasûlühû. Ve enne’s-sâ’ate âtiyetün lâ raybefîhâ

Ve enne’l-lâhe yeb-’asü men fi’l-kubûr.

Kul radîtü billâhi Rabben ve bil-‹slâmi dînenve bi Muhammedin sallâllâhü aleyhi ve sell-eme nebiyyen ve bi’l-Ka’beti k›bleten ve bi’l-Kur’âni imâmen ve bi’l-Müslimîne ihvânen.”

Rabbiyellâhü lâ ilâhe illâ hû. Ve hüveRabbu’l-ar�i’l-azîm.


54

...Anlam›: "(Ey Falan o¤lu falan). Dünyahayat›ndan ayr›l›rken üzerinde bulundu¤un‘Lâ ‹lâhe illâllahu vahdehu la �erîke lehu veenne Muhammeden abdühu ve Resûlühu(Allah’tan ba�ka bir ilâh yoktur; yaln›z Ovard›r, orta¤› yoktur; Muhammed O’nunkuludur ve O’nun Peygamberidir)’ K›yametgelecektir, onda �üphe yoktur. Allah, kabir-lerde olan kimseleri diriltecektir, ahdinihat›rla.

De ki; Rab olarak Allah’a, din olarak‹slâm’a, peygamber olarak Muhammed(s.a.s.)’e, k›ble olarak Kâbe’ye, imam olarakKur’ân’a ve karde� olarak Müslümanlara r›zagösterdim.

Rabbim, kendisinden ba�ka ilâh olmayanAllah’t›r. O, büyük Ar�’›n Rabbidir. (Nevevi, el-

Ezkar, 194)

“Ey Allah’›n kulu!

De ki: Allah' tan ba�ka ilâh yoktur.

De ki Rabbim Allah't›r. Dinim ‹slâm'd›r.Peygamberim Muhammed Aleyhisselâm'd›r.

Ya Rabbi! Bu ölüyü yaln›z b›rakma. Senvarislerin en hay›rl›s›s›n.”


55

11- IISKAT VVE DDEV‹R

Iskat; namaz, oruç, kurban, adak, kefâret gi-bi ibadet ve borçlar› ifa etmeden vefat edenbir kimseyi bu borçlar›ndan kurtarmak için fa-kirlere fidye ödenmesi i�lemini ifade eder. Fid-yeden maksat söz konusu ibadetlerin yerinegeçmesi amac›yla yap›lan nakdî veya aynîödemelerdir.

Bu ba¤lamda ›skat-› salât, bir kimsenin sa¤-l›¤›nda eda veya kaza edemedi¤i namaz borç-lar›n› uhdesinden dü�ürebilmek için ölümün-den sonra fidye ödenmesi i�lemini, devir debu fidye ödemek için geli�tirilen bir yöntemiifade eder.

Hz. Peygamber, sahabe, tâbiîn ve tebeu’t-tâ-biîn dönemlerinde yukar›daki anlamda ›skat sözkonusu olmad›¤›ndan, ›skat-› salât ve ›skat-›savm anlay›� ve uygulamas›n›n Kitap, Sünnetve sahâbe fetvalar›ndan delillendirilmesi müm-kün de¤ildir.

‹badetler ve bu nitelikteki kefaretler “Allahhakk›” grubunda yer ald›¤› için kural olarak ›s-kat kabul etmez. Dinî mükellefiyetlerin ifas›ndamükellefin niyeti ve ibadetin Allah r›zas› için ya-p›lmas› ibadetin özünü, �ekil �artlar› ise maddiunsurunu te�kil edece¤inden, ibadetler ancakYüce Yarat›c›’n›n belirledi¤i sebeplere ba¤l›olarak ve O’nun emretti¤i tarzda yerine getiri-lirse ifa edilmi� say›l›r. ‹badetlerin dinin kullu¤u


56

ve teslimiyeti sembolle�tiren hükümlerinin enba�›nda yer almas›n›n da anlam› budur.

Bu itibarla, ayette sadece oruç tutmaya gü-cü yetmeyen sürekli mazeret sahibi kimselerinfidye vermesinin emredildi¤i, bunun d›�›ndaki›skat-› savm›n ayette yer almad›¤›, ›skat-› salâ-t›n ve devir i�leminin ise Kur’an veya Sün-net’ten herhangi bir delile veya f›khi hükümelde etmede kullan›lan bir usule dayanmad›¤›aç›kt›r. Zaten bedeni ibadetler ruhun Allah’ayükseli�ini sembolize etti¤i, ki�inin kendini ge-li�tirip e¤itmesine yard›mc› oldu¤u ve tabiiolarak mükellef aç›s›ndan birçok manevi vederuni yararlar ta�›d›¤› için bunlar›n s›radanbir borç-alacak ili�kisi çerçevesinde mütalaaedilmesi ve neticede ›skat usulünün alternatififa olarak görülmesi bu ibadetlerin ruh veamac›na ayk›r›d›r. Ancak vefat eden kimseninyak›nlar›n›n, ki�inin ölüm ötesi hayatta so-rumluluklar›n› azaltacak bir �eyler yapabilmeyönündeki iyi niyeti ve gayreti, ›skat ve devrin‹slam toplumunda h›zla yayg›nla�mas›n›n te-mel nedeni olmu�tur.

Mazeretsiz olarak tutulmayan ve kaza edil-meyen oruçlar için ›skat-› savm’›n, bütünüyle›skat-› salât›n ve devrin cevaz› yönündeKur’an’da, Sünnet’te veya sahabenin vemüçtehit imamlar›n fetvalar›nda hiçbir aç›kla-ma yoktur. Buna ra¤men ›skat ve devrin uy-


57

gulamada giderek yayg›nla�mas›, bunun ‹s-lam’›n öngördü¤ü veya cevaz verdi¤i bir usulolarak alg›lanmas›na, insanlar›n sa¤l›klar›ndaibadetleri ifada tembellik etmesine veya ih-malkâr davranmas›na, ‹slam’›n bu adeti sebe-biyle yanl›� anla�›lmas›na ve haks›z ithamlaramaruz kalmas›na yol açmaktad›r.

�uras› kesin olarak bilinmelidir ki, belli birmiktar paran›n fakire verilmesi ve onun da gü-ya hamiyetli davranarak, ald›¤› paray› verenki�iye hibe etmesi ve ödenmesi gereken meb-la¤ tamamlan›ncaya kadar bu kabul ve hibe i�i-nin devam› demek olan “devir” uygulamas›n›naklî ve dinî hiçbir dayana¤› yoktur. BununMüslümanlar aras›nda yayg›nla�m›� olmas›üzücüdür.

Din ad›na yap›lan bu tür yanl›� uygulamalar›önlemenin belki de en etkili yolu, ‹slam’›n te-mel esaslar›yla ba¤da�mayan uygulamalarayer vermemek, hatta verenleri ikaz etmektir.Geride kalanlar, ölenlerin namaz ve oruç bor-cu için para ödememelidir. Bu konuda yapa-caklar› en do¤ru �ey, kendi ibadetlerini düzen-li �ekilde yerine getirmek, dünyada iyi bir Müs-lüman olarak ya�amak ve ölen yak›nlar› için,sevab›n› onlara ba¤›�lamak üzere hay›r, eser,iyilik, ibadet ve dua yapmak oldu¤u bilincineermeleridir.


58

Sonuç olarak, imkanlar dâhilinde fakirlere sa-daka vermek, hay›r kurumlar›na yard›mda bu-lunmak, geride kalanlar›n ölüler için yapabile-cekleri davran›�lardan baz›lar› olarak say›labilir.Ancak bunlar yap›l›rken ölenin varisleri aras›n-da fakirler, yetimler, ihtiyaç sahibi e� ve çocuk-lar›n bulunmas› halinde ölenin vasiyeti d›�›ndageride kalanlar›n kendi mallar›ndan harcamayap›larak ma¤dur edilmeleri de kesinlikle caizde¤ildir.

12- CCENAZE YYAKINLARINA KKAR�I GGÖ-REVLER‹M‹Z:

TAZ‹YE/BA�SA�LI�I

Taziye, cenaze yak›nlar›n› teselli edici sözlersöyleyerek üzüntülerinin payla�›ld›¤›n› göster-mek ve hissettirmektir. Taziye için ço¤unlukla"Allah size güzel sab›rlar ihsan etsin ve mükâfa-t›n› da versin”, "Ba�›n›z sa¤ olsun! Allah geridekalanlara ömür versin!" gibi sözler söylenir.

Taziye süresinin, ayn› yerde ya�ayanlar içinüç gün içinde yap›lmas›n›n müstehap oldu¤u,daha sonraki günlerde ve haftalarda yap›lma-s›n›n mekruh oldu¤u �eklinde bir kanaat olsada, taziyenin üç gün ile s›n›rl› tutulmas›na do¤-rudan ›�›k tutan bir nas bulunmamaktad›r.

Cenaze yak›nlar›n›n ac›lar›n› tazelememekiçin taziye süresi k›sa tutulmal›d›r. Din görev-


59

lilerine bir fikir vermesi aç›s›ndan, taziye esna-s›nda yap›lacak örnek bir konu�ma metninerehberimizin ekler bölümünde yer verilmi�tir.

13- KKAB‹R ZZ‹YARET‹ VVE AADABI

a. KKabir ZZiyareti

Kabir ziyareti erkek ve kad›n her Müslümaniçin menduptur. Hz. Peygamber, toplumun ölü-leriyle övünmesi gibi cahiliye al›�kanl›klar›n›n de-vam etti¤i dönemde kabir ziyaretini bir ara ya-saklam›�, ancak bunu daha sonra serbest b›rak-m›�t›r. Hadiste �öyle buyrulur: “Size kabir ziyare-tini yasaklam›�t›m. Art›k kabirleri ziyaret edebilir-siniz.” (Müslim, “Cenâiz”, 106)

Hz. Peygamber (s.a.v), “Kabirleri ziyaret edi-niz. Çünkü kabirleri ziyaret, size ahireti hat›rla-t›r.” (‹bn Mâce, “Cenâiz”, 47) buyurmu�tur.

Mezarl›klar›n ziyaret edilmesi, ölümün hat›rlan-mas› ve dünyada ahreti unutmadan ya�amak içinibret al›nmas› ba¤lam›nda dinimizin tavsiye etti¤ihususlardand›r. Kabir ve türbe ziyaretlerinde ‹s-lam’›n özüne ve tevhid anlay›�›na ters dü�en, iti-kadî bak›mdan zararl› tutum ve davran›�lardanuzak durmak gerekir.

Türbelerde yatan ki�ileri be�er üstü varl›klarolarak görmek, bir k›s›m ihtiyaç ve dilekleri on-lara arz etmek, kendilerinden medet beklemekve yard›m dilemek tevhid dini olan ‹slam ile ba¤-da�maz. Kabir ziyaretinde bulunan ki�i, ahireti


60

hat›rlamal›, dünyan›n geçici oldu¤unu ve bir günkendisinin de ölece¤ini dü�ünmelidir.

Kabirlerin haftada bir gün, özellikle cuma ve-ya cumartesi günleri, ayr›ca arefe ve bayramgünleri ziyaret edilmesi yayg›n bir gelenek ol-mu�tur. Zira Hz. Peygamber’in genellikle bugünlerde kabir ziyaretinde bulundu¤una dair ri-vayetler vard›r.

b. ZZiyaret AAdab›

Kabir ziyaretinin belli usulleri vard›r. K›saca�öyle özetlenebilir:

K›bleye kar�› dönülerek “es-Selâmu aleykümyâ ehle’l-kubûr. Ve innâ in�âallahu biküm lâhi-kûn” (Ey kabir halk›! Allah’›n selâm› üzerinize ol-sun. ‹n�aallah biz de size (bir gün) kavu�aca¤›z.)ifadeleriyle ölüler selamlan›r.

Sevab› ölülere ba¤›�lanmak üzere Kur’an-› Ke-rim okunur. Ölüler ve hayatta olanlar için duaedilir. Kabrin ba�›nda yüksek sesle a¤lay›p gürül-tü yapmak, kabrin demirlik ve ta�lar›n› öpmek,sar›l›p a¤lamak, bez ba¤lamak, mum yakmak gi-bi ‹slam’›n temel esaslar›na ters dü�en eylemlerziyaret adab›yla ba¤da�maz.

Kabirlerin üstüne bas›lmaz, oturulmaz ve yat›l-maz. Kabirlere kar�› namaz k›l›nmaz ve ölülereadakta bulunulmaz.


61

14- KKAB‹R ZZ‹YARET‹NDE OOKUNACAKSURE VVE DDUALAR

Ölüm nedeniyle Kur’an okuman›n, hem oku-yana hem de kendisi için okunana sevaba vesileolaca¤› ümit edilir. Bunun ba�kas›na para ileyapt›r›lmas› ve Kur’an okuyanlar›n da Allah r›za-s›n› de¤il, maddi bir beklentiye girmeleri duru-munda, o fiilin ibadet olma niteli¤ini ortadan kal-d›rmaktad›r.

Ölünün yedinci, k›rk›nc›, elli ikinci gecesi gibibelli gün ve gecelere tahsis edilerek icra edilenhatim ve mevlid merasimleri hakk›nda da Kur’anve sünnete dayal› bir bilgi veya tavsiye mevcutde¤ildir. Kabir ziyaretlerinde genellikle Yasin,Mülk, Vak›a, ‹hlâs, Felak ve Nâs sureleri, sonraFâtiha ile Bakara sûresinin ilk be� âyeti okunabi-lir. Sevab› da cenazenin ve di¤er müminlerinruhlar›na ba¤›�lanabilir.

15- KKABR‹N YYAPIMI

Dinimiz temel prensip olarak bütün çe�itleriyleisraf› haram k›lm›�t›r. Bu nedenle mezarlara israfsay›labilecek ve dinen tasvip edilemeyecek tür-den harcamalar›n yap›lmas› do¤ru de¤ildir.

Mezar›n kime ait oldu¤unu gösterecek nitelik-te ta� veya levhalar yeterli iken, mezarlar›n çoklüks mermer veya di¤er k›ymetli ta�larla kaplan-mas›, kabirlerin yükseltilmesi, üzerine kubbeli bi-nalar yap›lmas›, ta�›na övücü veya kaderden �i-kâyet edici sözler yaz›lmas› uygun de¤ildir.


62

16- MMEZAR TTA�INA FFOTO�RAFYAPI�TIRMAK

Mezar ta�›na foto¤raf yap›�t›r›lmas›, çe�itliheykel veya figürlerin i�lenmesi gibi adetlergenellikle ‹slam d›�› dinlerin etkisiyle ortaya ç›-kan uygulamalard›r. Müslümanlar›n bu tür uy-gulamalardan uzak durmalar› gerekir. ‹s-lam’da esas olan mezar ve kabirlerin sade vemütevaz› olmas›d›r. Ba�ta hükümdarlar olmaküzere, büyük bilginler, veli olarak bilinen �ah-siyetler, me�hur komutanlar ve �ehitlerin unu-tulmay›p sürekli an›lmalar› için ya�ad›klar› de-virlere özel mimari tekni¤i ile an›t-mezarlaryap›lm›�t›r ki, bu yap›tlar türbe olarak bilin-mektedir.

Gerçek �u ki, Anadolu’nun Türk-‹slam yur-du olmas›nda, üzerinde ya�ad›¤›m›z toprakla-r›n vatana dönü�mesinde önemli hizmetlerdebulunmu� olan bu �ahsiyetlerin tan›nmas›nda,tarihî ve millî �uurun canl› tutulmas›nda türbe-ler önemli bir rol oynam›�t›r.

17- MMEZARLIKLARIN BBAKIMI

Kabirleri ve kabristanlar›/mezarl›klar› koru-mak, temiz tutmak ve a¤açlarla süslemek, ha-yatta olanlar için bir görevdir. Kabirler özellik-le ziyaret edenlerin huzuru aç›s›ndan temiz,bak›ml›, a¤açland›r›lm›�, ye�illiklerle bezenmi�bir bahçe görünümünde olmal›d›r. Kabirlerin


63

kirli veya bak›ms›z olmas›n›n, orada medfunbulunan kimselere herhangi bir zarar› olmasabile, böyle bir davran›� ziyarete gelenlere birsayg›s›zl›k say›l›r.

Bu nedenle kabirlerin çevrelerini kirletmek,a¤açlar›n› ve otlar›n› kesip koparmak mekruh-tur. Örfümüzde her mevsim ye�il kalabilen sel-vi benzeri a¤açlar›n mezarl›klara dikilmesiâdet haline gelmi�tir.


64

II. BBÖLÜM

CENAZE ‹‹LE ‹‹LG‹L‹ ‹‹DAR‹ ‹‹�LEMLER

1- BBELED‹YELERCE YYAPILAN ‹‹�LEMLER

Türk Hukuk sisteminde mezarl›klar, cenaze-lerin defnedilmesi ve nakli i�leri kamu sa¤l›¤›-n› ilgilendirmekte olup 1593 say›l› “UmumiH›fz›s›hha Kanunu”nda düzenlenmi�tir.

Bu kanundan sonra s›ras›yla Bakanlar Kuru-lu taraf›ndan “Mezarl›klar Hakk›ndaki Nizam-name”, Sa¤l›k Bakanl›¤› taraf›ndan “ÖlülerinBir Yerden Di¤er Bir Yere Nakline Dair Tali-matname” ve Belediye Mezarl›klar›n›n Kurul-ma Düzenlenme ve Süslenmesini konu alan“Mezarl›k Nizamnamesi”nin 8. maddesinin bi-rinci f›kras› mucibince haz›rlanan talimatnameyürürlü¤e konulmu�tur. 13/06/1994 tarihlive 21959 say›l› Resmi Gazete’de yay›nlanan

66

gg

3998 say›l› mezarl›klar›n korunmas› hakk›ndakanun ile umumi mezarl›klar›n mülkiyet duru-mu, korunmas›, in�as›, bak›m ve onar›m› ko-nular› düzenlenmi�tir.

1393 say›l› Umumi H›fz›s›hha Kanunu, Me-zarl›klar Hakk›nda Nizamname ve Ölülerin BirYerden Di¤er Bir Yere Nakline Dair Talimat-name de konuyla ilgili bilgiler içermektedir.

Yasa, tüzük, yönetmelik ve genelge hüküm-leri konu ba�l›klar› alt›nda s›ralanmakla birlik-te, cenazesi olan vatanda�lar›m›z›n yapaca¤›i�lemler mevzuat çerçevesinde a�a¤›da özet-lenmi�, daha sonra konuyla ilgili yasa, tüzük,yönetmelik ve genelgeler s›ralanm›�t›r.

Buna göre:

a) 5393 say›l› Belediye Kanunu ile 5216 sa-y›l› Büyük�ehir Belediye Kanunu’nda mezarl›k-lar›n düzenlenmesi ve cenaze defin i�lemleri be-lediyelerin görevleri aras›nda say›lm›�t›r.

b) Mezarl›k alanlar›n›n tespiti, düzenlenme-si, i�letilmesi, cenazelerin gömülmesi ve nak-ledilmesi görevi belediyelere aittir.

Mezarl›k kabul edilen mekanlardan ba�kayerlere ölü defnedilmesi yasakt›r.

c) Büyük�ehir statüsünde bulunan �ehirlerdemezarl›klar›n kurulmas›, i�letilmesi ve bak›m›Büyük�ehir Belediyelerinin görevi aras›ndad›r.


67

d) Defin ruhsat› al›nmad›kça hiç bir cenazegömülemez.

e) Ölü muayene edenler veya defin ruhsat›verenler, ölüm sebebinin kazaen veya bula�›c›bir hastal›k neticesi oldu¤una dair �üphelen-dikleri takdirde, ilgili makam› haberdar etme-den defin ruhsatiyesi veremezler. Bu makamCumhuriyet Savc›l›¤› olabilece¤i gibi bula�›c›hastal›kla ilgili Sa¤l›k Bakanl›¤›’na ait kurum-lar da olabilir.

f) Büyük�ehir statüsündeki �ehirlerde definile ilgili hizmetler hem Büyük�ehir Belediye-si’nin hem de ilçe ve ilk kademe belediyeleri-nin görevleri aras›nda say›lm›�t›r. Yani cena-zelerin defni ile ilgili hizmetler Büyük�ehir sta-tüsündeki �ehirlerdeki bütün belediyelerin gö-rev ve sorumlulu¤u alt›nda bulunmaktad›r.Uygulamada defin ruhsatlar›n›n düzenlenme-si, cenaze nakil i�lemleri ilçe ve ilk kademe be-lediyeleri taraf›ndan, mezarl›klardaki i�lemlerise Büyük�ehir belediyesi taraf›ndan yerinegetirilmektedir.

g) Ölülerin y›kanmas›, kefenlenmesi, mezar-l›¤a kadar nakli ve defin görevi belediyelereaittir. Bu hususta gerekli olan tesisat belediye-lerce yap›lmak zorundad›r. Ölülerin belediye-ce y›kanmas›, kefenlenmesi, mezarl›¤a kadar


68

götürülmesi, mezar aç›lmas› ve kapanmas›için gereken ücret belediye taraf›ndan bir tari-feyle düzenlenir. Fakir ve kimsesi olmayanölüler belediyece paras›z kald›r›l›r, y›kan›r vedefnedilir.

h) Belediyelerce cenazelerin kolayca ve usu-lüne uygun olarak nakline nezaret edilmesi,nakil için gerekli tüm araçlar›n haz›r halde bu-lundurulmas›, genel nakil araçlar› ile cenazenakli ve cenaze nakline ayr›lm›� araçlar›n ce-naze nakli d›�›nda di¤er hususlara ayr›lmas› vekullan›m›n›n önlenmesi gerekir.

2- CCENAZE SSAH‹B‹N‹N YYAPACA�I ‹‹�-LEMLER

Cenaze sahibinin de yapaca¤› belli ba�l› i�-lemler vard›r:

a) Cenaze hangi ilçe belediyesi s›n›rlar›ndaise o ilçenin Sa¤l›k ‹�leri birimlerine ba�vuru-larak ölüm raporu al›n›r.

b) Ölüm raporu ile birlikte ayn› belediyenincenaze memurluklar›na müracaat edilir.

c) Cenaze i�lemlerini yürüten memurlaraölünün nüfus cüzdan› ve ölüm raporunun birfotokopisi verilerek nüfus kayd›ndan dü�ümüiçin ilgili ilçe Nüfus Müdürlü¤ü’ne gönderilme-si temin edilir.


69

d) Belediyenin cenaze memurlu¤u veznesinemasraflar yat›r›l›r. Bu masraflar, cenaze ve de-fin i�lemleri için yap›lan harcamalar›n kar�›l›¤›olarak al›nmaktad›r. Cenaze nakil araçlar› ay-n› ilçenin cenaze memurluklar› taraf›ndan te-min edilir.

e) Cenaze il d›�›na nakledilecekse, ilçe bele-diyeleri Sa¤l›k ‹�leri birimlerinden izin al›n›r.Ayn› birimler taraf›ndan cenazeler mühürle-nerek ve yol belgeleri düzenlenerek ilgililereteslim edilir.

f) Cenaze sahibi mezar yeri tahsisini talepeder. Mezar yeri tahsisi, Mezarl›klar �ube Mü-dürlü¤ü taraf›ndan, miktar› her y›l BelediyeMeclisi taraf›ndan belirlenen ücretler kar�›l›-¤›nda yap›l›r.

g) Cenaze, bulundu¤u �ehirde defnedilecek-se defin ruhsat› verilir.

Cenaze yak›nlar›n›n ilgili belediyeye telefonile veya bizzat gelerek müracaat etmeleri ha-linde Sa¤l›k ‹�leri Müdürlü¤ü Cenaze Hizmet-leri biriminde görevli elemanlar ile Belediyedoktoru ölüm nedeninin tespiti ve muayeneiçin cenaze evine giderler. Cenaze evindeölen ki�inin gerekli muayenesi yap›larak ölümnedeni belirlenir. Herhangi olumsuz bir du-rum yok ise ölüm raporu tanzim edilir. Cena-


70

zenin muayenesinde �üpheli bir durum ortayaç›km›�sa, ilgili makam› haberdar etmeden de-fin ruhsat› verilmez.

h) Cenaze ba�ka bir �ehirde defnedilecekseyol izin ruhsat› al›n›r.

i) Cenaze yak›nlar›n›n talebine göre, cenazebulundu¤u yerden belediye cenaze arac› ilebelediyenin gasilhanesine getirilir ve yak›nlar›-n›n da refakatinde görevli gassallar/cenaze y›-kay›c›lar› taraf›ndan temiz bir ortamda itina iley›kan›r ve kefenlenir.

k) Fakir olan veya imkân› olmayan cenazeleriçin, yak›nlar›n›n talebi ile kefen ve benzeri mal-zemeler belediyece kar�›lanmaktad›r.

Cenaze, sahibinin iste¤i do¤rultusunda uygungörülen mezarl›¤a defin i�lemleri için götürülür.

l) Cenaze arac›, talep olmas› halinde �ehir içi-ne ücretsiz, �ehir d›�›na meclis karar› gere¤i ki-lometre ba�›na ücret al›narak gönderilmekte-dir. Cenaze yak›nlar›n› mezarl›¤a götürmeküzere otobüs �ehir içine ücretsiz tahsis edilir.

m) Ölüm hastanede gerçekle�mi� ise, ÖlümRaporu ve Defin Ruhsat› (Gömme ‹zin Ka¤›d›)ile birlikte Belediye Cenaze ‹�leri Servisi’ne ba�-vuran cenaze sahibinin verece¤i bilgiye göre i�-lem yap›l›r.


71

n) Ölüm evde gerçekle�mi� ise belediye dok-toru, ölüm gerçekle�me saatinden uygun bir sü-re geçtikten sonra belirtilen adrese intikal edip,cenazeyi muayene ederek ölüm raporunu ken-disi düzenler veya �üpheli bir durum görürseadli t›pa bildirerek inceleme talep eder.

o) Ölüm ikamet d›�›nda gerçekle�mi� ise, ev-de gerçekle�en ölüm ile ilgili i�lemler titizlikleuygulan›r.

p) Cenaze, yak›nlar›n›n verece¤i bilgiye (yur-tiçi-yurtd›�›, �ehir içi-�ehir d›�›) göre i�lem gö-rür. �ehir d›�›na ç›kacaksa yol belgesi verilerek,yurtd›�›na ç›kacaksa yol belgesi ile birlikte tabutmühürleme i�lemi yap›larak gönderilir.

Nüfus cüzdan›n›n asl› nüfus dü�üm i�lemleriyap›lmak üzere Nüfus Müdürlü¤ü’ne gönderilir.

r) Cenaze fakir ve kimsesiz ise, muhtarl›ktanal›nan Fakirlik Belgesi ile Belediye Cenaze ‹�-leri Servisi’nin Mezarl›klar Müdürlü¤ü ile yap-m›� oldu¤u yaz›�ma neticesinde veya Mezar-l›klar Müdürünün takdiriyle ücretsiz mezarlaradefin i�lemi yap›l›r.

s) Cenaze yurtd›�›ndan gelmi� ise, ilgili ha-vaalan› doktorunca düzenlenen Ölüm Raporuile birlikte cenaze i�lemleri yap›l›r.


72

3- CCENAZELER‹N DDEF‹N ‹‹�LEMLER‹

a. CCenaze HHizmetleri

Ölüm raporu düzenlenmesi, ölüm vakas›-n›n nüfus müdürlü¤üne bildirilmesi, il d›�›nagötürüleceklere yol belgesi düzenlenmesi, me-zar yeri tahsis edilmesi, defin ruhsat› verilme-si, cenaze arac› temin edilmesi, yurt d›�›na gö-türülecekse yol belgesi ve tabut mühürleme gi-bi i�lemler belediyelerce yap›l›r.

Cenazelerin y›kanmas›, kefenlenmesi, me-zarl›¤a nakli ve defnedilmesi ile mezarl›klar›nbak›m, temizlik çevre düzenlemesi ve muhafa-zas› görevi de belediyelere aittir.

Her belediyede, belediye olmayan yerlerdede defin ruhsat› veren birimlerde ölümlerinkay›t ve zapt›na mahsus bir defter bulunduru-lur. Bu deftere ölünün ismi, adresi, ölüm tari-hi, belli ise ölüme neden olan hastal›¤› ve de-fin ruhsatiyesi verenin ismi kaydedilir. Bu bil-giler her ay sonunda toplanarak bir sonrakiay›n on be�ine kadar en yak›n hükümet tabibive sa¤l›k müdürlü¤üne bildirilir ve sa¤l›k daire-leri taraf›ndan da mahalli nüfus idarelerine ha-ber verilir.

b. CCenaze aarac› ttemini vve üücretler Cenaze arac›, belediyeler taraf›ndan ücret-

siz olarak temin edilir. Cenaze i�lemleri (me-


73

zar ücreti, mezar açma kapama ücreti, gasil,

morg, tesis vb.) ücret kar�›l›¤› yap›l›r. Ücret

kar�›l›¤›nda özel ambulans hizmeti veren kuru-

lu�lar da vard›r.

4- MMEZAR YYER‹ TTAHS‹S‹

Mezarl›k alanlar›n›n tespiti, düzenlenmesi,

i�letilmesi, cenazelerin defnedilmesi ve nakle-

dilmesi görevi belediyelere aittir.

Mezarl›k olarak tahsis edilen alanlar›n d›�›n-

daki herhangi bir yere cenaze defnedilmesi

yasakt›r. Ancak ola¤anüstü hallerde ve sa¤l›k

bak›m›ndan sak›nca bulunmad›¤› takdirde

Bakanlar Kurulu karar› ile mezarl›klar d›�›nda

defin yap›lmas›na izin verilebilir.

Büyük�ehir statüsünde bulunan �ehirlerde

mezarl›klar›n kurulmas›, i�letilmesi ve bak›m›

Büyük�ehir Belediyelerinin görevleri aras›n-

dad›r.

Köyler için tahsis edilecek mezarl›k alanlar›,

köylerin ba¤l› oldu¤u ilçe kaymakamlar›nca

hükümet tabiplerinin görü�ü al›narak tespit

edilir.

Birden fazla ve birbirine kom�u köyler için

bir mezarl›k alan› olu�turulabilir. Köy mezar-

l›klar›n›n mülkiyeti köy tüzel ki�iliklerine aittir.


74

5- CCENAZELER‹N NNAKL‹

Ceset tamamen çürümeden önce mezar›naç›larak ölünün ç›kar›labilmesi için ilgili bele-diyenin izninin al›nmas› zorunludur. Adliotopsiler için izin al›nmas› gerekmez. Ancakotopsi yap›lmas› ve mezar›n aç›lmas› hususuilgili belediyeye bildirilmelidir.

Cenazenin gömülmesinden önce veya son-ra bir �ehirden di¤erine nakli için ilgili beledi-yenin izninin al›nmas› gerekir. Bu belgeninal›nmas› için ölü henüz gömülmemi� ise gö-mülmesine ruhsat verildi¤ini gösteren belge-nin belediyeye sunulmas› gerekir.

Defnedilmi� cenazeler için belediyede bulu-nan ölüm özel defterindeki kay›tlar›n bir sure-ti ç›kar›l›r. Her iki durumda da ölünün nakle-dilmesi, sa¤l›k bak›m›ndan bir sak›nca do¤ma-yaca¤›na dair bir doktor onay›na ba¤l›d›r. Ko-lera, veba, çiçek, �arbon, cüzzam, ruam, ti-füs, AIDS ve bildirimi zorunlu di¤er hastal›k-lardan ölenlerin nakli yasakt›r. Bu hastal›klar-dan ölenler vefat ettikleri yerde gömülür. Def-nin üzerinden bir sene geçmedikçe bu ölülerinmezardan ç›kar›larak ba�ka bir yere nakilleride yasakt›r.

Bir �ehirden di¤erine nakledilecek ölülerin“Ölülerin Bir Yerden Di¤er Bir Yere NaklineDair Yönetmelik” hükümlerine uygun olaraktabutlanmas› gerekir. Aksi takdirde nakline


75

izin verilmez. Nakledilecek ölü mutlaka beledi-ye doktoru, belediye doktoru bulunmayanyerlerde sa¤l›k oca¤› doktoru veya sa¤l›k me-murlar› huzurunda tabutlanacakt›r. Mezarl›k-tan ç›kar›lan cesetler veya kal›nt›lar›, mezarl›kodas›nda -oda bulunmamas› durumunda- me-zar yak›n›nda tabutlan›r. Mezara defnedilme-den önce nakledilecek ölüler, ailelerinin gös-terece¤i yerde tabutlan›r.

Nakledilecek ceset veya kal›nt›lar› kefene sa-r›l› oldu¤u halde çinko veya kur�undan yap›l-m›� madeni bir tabut içerisine konur. Tabuttabo� kalan yerler antiseptik-mikrop gideren- s›-v› içerisinde iyice ›slat›lm›� bir tala�la dolduru-lur. Madeni tabut bu �ekilde doldurulduktansonra her taraf› hiçbir s›v› s›zmayacak derece-de ve dikkatle lehimlenir. Madeni tabut tama-men lehimlendikten sonra bir tahta tabut içeri-sine konulur. Bu ikinci tabut da haz›rland›ktansonra ambalaj sand›¤› tahtas›ndan yap›lm›� birsand›k içerisine konulur ve çivilenir.

S›cak mevsimlerde ve mevsim ne olursa ol-sun on iki saatten fazla devam edecek nakiller-de ölünün mutlaka ilaçlanmas› gerekti¤i unu-tulmamal›d›r. Sand›¤›n d›� taraf› belediye dok-toru veya sa¤l›k oca¤›n›n resmi mührüyle mü-hürlenir.


76

Tabutu sevk edenlere tabutlama esnas›ndanezaret eden memur taraf›ndan tabutlanma-n›n yönetmeli¤e uygun olarak yap›lm›� oldu-¤u ve naklinde sak›nca olmad›¤›n› gösterenbir belge verilir.

6- MMEZARLIKLARIN BBAKIMI, TTEM‹ZL‹�‹,ÇEVRE DDÜZENLEMES‹ VVE MMUHAFAZASI

Devlet mezarl›¤›, Vak›flar Genel Müdürlü¤üyönetimindeki tarihi mezarl›klar ile �ehitliklerve vak›f vb. tüzel ki�ili¤e ait özel statüsü bulu-nan mezarl›klar hariç, umumi mezarl›klar›nmülkiyeti belediye bulunan yerlerde belediye-lere, köylerde köy tüzel ki�iliklerine aittir. Buyerler sat›lamaz ve kazand›r›c› zamana�›m› zil-yedli¤i yolu ile iktisap edilemez.

�ehitlikler ve mezarl›klardaki mezarlar bozu-lamaz, tahrip edilemez ve kirletilemez. Buyerler imar mevzuat› veya herhangi bir �ekildepark, bahçe, meydan, otopark, çocuk park›,ye�il alan gibi sahalar olarak ayr›lamaz ve asligayesi d›�›nda hiç bir amaç için kullan›lamaz.Yol geçme zorunlulu¤u bulundu¤u ‹çi�leri Ba-kanl›¤›nca kabul edilen mezarl›klar veya bö-lümleri bu hükmün d›�›ndad›r.

Belediyeler ve köy muhtarl›klar›, mezarl›kla-r›n etraf›n› duvarla çevirmek, a¤açland›r›p çi-


77

çeklendirmek ve gerekli her türlü bak›m veonar›m› yaparak korumak zorundad›r.

7- SSA�LIK BBAKANLI�INCA YYAPILAN ‹‹�-LEMLER

Cenaze hizmetlerinde Sa¤l›k Bakanl›¤›’naait kurumlar› ilgilendiren bir dizi i�lem bulun-maktad›r. �imdi bu i�lemlerin neler oldu¤u ileilgili bilgilere yer verilecektir:

1- DDefin RRuhsat›

Bilindi¤i gibi ölülerin muayenesi ve definruhsatlar›n›n verilmesi, fert, toplum ve çevresa¤l›¤› aç›s›ndan önem arz etmektedir. Yetkilimemurlar taraf›ndan verilmi� defin ruhsat›al›nmad›kça ve ibraz edilmedikçe mezarl›¤ahiçbir cenaze kabul edilemez ve defnedilemez.Defin ruhsatnamesi olmadan cenaze defne-den mezar bekçileri ve ölü sahiplerine bir yap-t›r›m uygulanabilir.

Defin ruhsat›nda, ölünün ad›, soyad›, ya�›,kimlik bilgileri, adresi, ölümün gerçekle�ti¤iyer, ölüm tarihi, ölüm sebebi, defnine ruhsatverildi¤i bilgiler yer al›r.

-Kendine ait özel mezarl›¤› olan müessese-lerdeki ölülerin ismi ve hüviyeti, ölüm sebebiy-le birlikte yirmi dört saat içinde ba¤l› bulundu-¤u belediyenin ilgili dairesine bildirilir.

-Defin ruhsat›, belediye doktoru taraf›ndan


78

ölünün muayene edilmesinden sonra verilir.Belediye doktoru bulunmad›¤› takdirde definruhsat› sa¤l›k oca¤› doktoru taraf›ndan, bele-diye doktoru ve sa¤l›k oca¤› doktoru bulunma-yan beldelerde, valiliklerin belirledi¤i görevli-lerce muayene edilerek verilir.

Her �ehir, kasaba ve köyde ölü muayenesiyapacak ve defin ruhsat› verecekler, en yetkilimülki amir taraf›ndan tayin edilir.

-Ölüyü muayene edenler veya defin ruhsat-namesi verenler, ölüm sebebinin kazaen veyabula�›c› bir hastal›k sonucunda oldu¤una dairbir �üphe ile kar�›la�›rlarsa, bu durumda ilgilimakam› haberdar etmeden defin ruhsat› vere-mezler. Tabip olmayan yerlerde bula�›c› hasta-l›k �üphesi ile ölenler için defin ruhsat› veriliphadisenin hemen sonras›nda ilgili makama bil-gi verilir.

-Hükümet veya belediye doktorlar›, ölüm se-beplerini belirlemeye esas olmak üzere tedavieden doktorun raporunu talep edebilir. Tedavieden doktorlar, lüzumu halinde bu raporu ver-meye mecburdur.

-Ölümüne sebep olan hastal›k esnas›nda te-davi eden tabibin verdi¤i ruhsatname, resmi ta-bipler taraf›ndan tasdik edilmek �art›yla geçerliolur.


79

-Bula�›c› ve salg›n bir hastal›ktan öldü¤ü �üp-he edilen ki�iler üzerinde, ilgili tabip taraf›ndangerekli görülürse bula�›c› ve salg›n bir hastal›kbulgusu amac›yla otopsi yap›labilir.

-Bula�›c› ve salg›n hastal›¤›n mevcut oldu¤uveya tehdit etti¤i mahallerde Bakanl›kça bütüncenazelerin defninden önce bir tabip taraf›ndanmuayene mecburiyeti ilan edilebilir.

Ek Madde 3’de, Me�dud Suçlar›n MuhakemeUsulü Kanunu kapsam›na giren ve genel sa¤l›-¤a ili�kin davalara, mahkemelerce, Me�dudSuçlar›n Muhakeme Usulü Kanunu’nun 1.maddesindeki yer ve 4. maddesindeki zamankayd›na bak›lmaks›z›n suçüstü hükümlerinegöre bak›laca¤› ve hükümler kesinle�tiktensonra bunlar›n birer örne¤inin CumhuriyetSavc›l›klar›nca do¤rudan do¤ruya Sa¤l›k Ba-kanl›¤›na gönderilece¤ine ili�kin hükümlereyer verilmi�tir.

2- DDefin RRuhsat›n›n DDüzenlenmesi

Hastane ve di¤er sa¤l›k kurulu�lar›nda ölenle-re ait defin ruhsatlar›, o sa¤l›k kurulu�unun mü-dür ve ba�hekimi taraf›ndan verilir ve resmi gö-revli doktorlar taraf›ndan onaylan›r.

Defin ruhsat›, köylerde sa¤l›k oca¤› doktorlar›taraf›ndan, sa¤l›k oca¤› yoksa valilikçe görevlen-dirilmi� ki�iler taraf›ndan verilir. Görevli olma-


80

mas› durumunda da köy muhtar› veya jandarmakarakol komutan› taraf›ndan verilir.

3- SSa¤l›k BBakanl›¤› TTemel SSa¤l›k HHizmetleriGenel MMüdürlü¤ü’nün ÖÖlü DDefin RRuhsatlar›Hakk›ndaki 22000/41 SSay›l› GGenelgesine GGö-re CCenaze iile ‹‹lgili OOlarak YYap›lacak ‹‹�lemler:

Fert, toplum ve çevre sa¤l›¤›n›n korunmas›ve geli�tirilmesi çerçevesinde;

-Defin ruhsat› al›nmad›kça ve ibraz edilme-dikçe, hiçbir cenazenin defnedilmemesi, nak-ledilmemesi, mezarl›klara kabul edilmemesi,

-Defin ruhsatnamelerinde, ölünün ad›, soya-d›, ya�›, hüviyeti, adresi, ölümün vuku buldu-¤u yer, ölüm tarihi, ölüm sebebi, defnine ruh-sat verildi¤inin aç›kl›kla kaydedilmesi,

-Belediye ve sa¤l›k oca¤› tabibi bulunmayanbelde ve köylerde hangi görevlilerce ölülerinmuayenesinin yap›larak defin ruhsat› verilece-¤inin valiliklerce belirlenmesi, ölü muayenesiyapacak ve defin ruhsat› verecek olanlar›n ila-n›, belirleme ve ilan i�leminin her y›l yenilen-mesi,

-Belediye tabipleri olan yerlerde belediye ta-biplerince, belediye tabiplerinin bulunmad›¤›yerlerde sa¤l›k oca¤› tabiplerince, belediye ta-bibi ve sa¤l›k oca¤› tabibi bulunmayan belde-lerde ve köylerde valiliklerce belirlenmi� ve


81

ilan olunmu� görevlilerce, ölülerin muayenesisonras› defin ruhsatlar› verilmesi,

-Hastane ve di¤er sa¤l›k müesseselerindeölenlere ait defin ruhsatlar›n›n o müesseseninmüdür ve ba�tabibi taraf›ndan verilmesi, usu-lüne uygun olarak resmi tabipler taraf›ndantasdik edilmesi,

-Ölüme sebep olan hastal›k esnas›nda teda-vi eden tabibin verdi¤i ruhsatnamenin resmitabipler taraf›ndan tasdik edilmesi,

-Resmi tabipler taraf›ndan tasdik edilmedenhastane ve di¤er sa¤l›k müesseseleri müdür veba�tabibince, ölüme sebep olan hastal›k esna-s›nda tedavi eden tabibin verdi¤i, resmi tabiptaraf›ndan tasdik edilmeyen defin ruhsatlar› ilehiçbir cenazenin defnedilmemesi, nakledilme-mesi, mezarl›klara kabul edilmemesi,

-Ölülerin muayenesinde ölüm nedeni hak-k›nda yeterli verilerin elde edilmesi ve ölümnedeninin belirlenmesinde, gerekirse ki�iyi te-davi eden tabibin raporunun talep edilmesi,tedavi eden tabiplerin talep vukuunda bu ra-porlar› vermeleri,

-Ölülerin muayenesinde, çal›�anlar›n sa¤l›¤›ile ilgili gerekli tedbirlerin al›nmas›,

-Kendine ait özel mezarl›¤› olan sa¤l›k mü-esseselerindeki ölülerin ismi ve hüviyetinin yir-


82

mi dört saat içinde belediyenin ilgili dairesinebildirilmesi,

-Defin ruhsat› veren kurum ve ki�ilerin ya-n›nda ölümlerin kay›t ve zapt›na mahsus birdefter bulundurulmas›,

-Bu defterlerde ölünün ad›, soyad›, ya�›, hü-viyeti, adresi, ölümün vuku buldu¤u yer, ölümtarihi, ölüm sebebi, belli ise ölüme neden olanhastal›k ve defin ruhsat›n› verenin ad›, soyad›,unvan› ve mesle¤inin aç›kl›kla kaydedilmesi,

-Bu bilgilerin her ay sonunda toplanarak ta-kip eden ay›n on be�ine kadar en yak›n ‹lçeSa¤l›k Grup Ba�kanl›¤› ve ‹l Sa¤l›k Müdürlü-¤üne bildirilmesi,

-‹lçe Sa¤l›k Grup Ba�kanl›klar› ve ‹l Sa¤l›kMüdürlü¤ünce mahalli nüfus idarelerine ge-rekli bilgilerin rutin olarak verilmesi,

-Defin ruhsat› veren kimselerin, Valiliklerceilgili kurum ve kurulu�larla i�birli¤i ve koordi-nasyon içerisinde gerekli e¤itimlere rutin veperiyodik olarak tabi tutulmas›,

-Ölüm istatistiklerinde gerekli özen ve has-sasiyetin gösterilmesi, aksamalara sebebiyetverilmemesi,

-Konuya ili�kin Valiliklerce sürekli ve periyo-dik kontrol ve denetimlerin yap›lmas›,


83

-Kontrol ve denetim sonuçlar›na göre, ku-surlar› görülenler hakk›nda, Valiliklerce ilgilimevzuat do¤rultusunda gerekli her türlü i�le-min yap›lmas›,

-Ölülerin muayenesi ve defin ruhsatlar›n›nverilmesine ili�kin, Valiliklerce gerekli her tür-lü tedbirin al›nmas› hususlar›ndaki hükümler,Kaymakaml›klar, Belediye Ba�kanl›klar›, ‹l ve‹lçe Umumi H›fz›ss›hha Meclisleri, ‹l Kamu-oyu, ilgili birimlere duyurulacakt›r.

3- MMezarl›klarda BBulunmas› GGereken ÖÖzel-

likler

12 Mart 1942 gün ve 5055 say›l› Resmi

Gazete’de yay›mlanan Mezarl›k Nizamname-

si’nin 8. maddesinin Birinci F›kras› Mucibin-

ce Haz›rlanan Talimatnameye göre:

1- Mezarl›klar; �ehir ve kasabalar›n meskenveya di¤er maksatlarla bina yap›lan sahalar›hududundan, mezarl›k hududuna en a�a¤›500 metre mesafede tesis edilecektir.

S›hhi veya di¤er sebeplerle görülecek lüzumüzerine ve mahalli �artlara göre bu mesafe da-ha fazla uzat›labilir.

2- Mezarl›k olarak seçilecek alan, hakimrüzgarlar›n �ehir ve kasabalardan gitti¤i istika-mette, çukur veya batakl›klardan, su cereyan-


84

lar› ve birikintilerden uzak ve ula�›m› kolay ya-p›labilir yerlerde olmal›d›r. Bu hususta hafifmeyilli düzlükler tercih edilir.

3- Mezarl›k sahas› yeralt› suyundan müm-

kün oldu¤u kadar uzak olmal›d›r. Mezarl›k s›-

n›r›ndan itibaren 250 metrelik bir mesafe da-

hilindeki kuyu ve menba gibi yeralt› sular› hiç-

bir maksatla kullan›lamaz.

4- Topra¤›n jeolojik özellikleri, gömülecek

cesetlerin tahribine müsait jeolojik �artlar› te-

min etmek üzere su ve havan›n geçmesine uy-

gun ve küçük taneli olmal›d›r. Kumlu ve kireç-

le kar›�›k topraklar daha uygundur.

5- Mezarl›k alan›; aile ve �ah›slara mahsus

sabit mezar yerleri ile yollar, memur ve müs-

tahdemlere veya mezarl›¤a ait di¤er tesisat

yerleri hariç olmak üzere �ehir ve kasaban›n

senelik ortalama ölüm miktar›na göre ve top-

ra¤›n cesetleri tam tahrip müddetine göre he-

sap edilir.

6- �ehir ve kasabalarda halen mevcut olup

gerek meskun sahalara yak›nl›k ve gerekse

toprak ve tesisat›ndaki kifayetsizlik bak›m›n-

dan s›hhi mahzurlar› görülen mezarl›klar

Umumi H›fz›ss›hha Kanunu’nun 214. madde-

si mucibince terk olunacakt›r.


85

Bu sahalar terk edilmesinden en a�a¤› 10

sene geçtikten sonra ve mahalli sa¤l›k me-

murlar›n›n verecekleri rapor üzerine di¤er

maksatlarla kullan›labilir.

7- Her �ehir ve kasaba belediyesi ölüleriny›kan›p kefenlenmesi için nüfus yo¤unlu¤unagöre lüzumlu olan adette cenaze haz›rlamayerleri yapmaya mecburdur.

Bu yerler her taraf› kargir olarak yap›lacak-t›r. Ayr›ca gelen cenazelerin bekleme yeri, y›-kama ve kefenleme yeri, haz›rlanm›� cenaze-lerin bekleme yeri, olmak üzere en az üç k›s-ma ayr›lacakt›r. Bu yerlerin dahili tesisleri veihtiva edecekleri dezenfeksiyon tertipleri, me-mur ve müstahdemlere ait yerlerle cenazele-rin haz›rlama yerlerine ve mezarl›klara nas›lnakledilece¤i hakk›nda Umumi H›fz›ss›hhaKanunu’nun 22 ve Belediye Kanunu’nun 15.maddesinin 5. f›kras› mucibince mahalli bele-diyece bir talimatname haz›rlanm›� olacakt›r.

8- Mezarl›klar›n di¤er tesisat› ve mezar yer-leri, yap›lmas›, yol ve caddelerin tanzimi, ölügömme ve nakil i�leri ve mezarl›¤›n idaresineait di¤er hususlar Umumi H›fz›ss›hha Kanunuile Mezarl›klar Nizamnamesi’ndeki hükümleregöre yap›l›r.


86

4- ÖÖlüm vve OOrgan NNakli

a. ÖÖlüm

a1) TT›bbî AAç›dan ÖÖlüm ((Beyin ÖÖlümü)

Beyin ölümü; beyin fonksiyonlar›n›n geridönü�ümsüz olarak kaybolmas›d›r. Beyin ölü-mü gerçekle�en ki�ide; solunum ve dola�›mancak yo¤un bak›m ko�ullar›nda ventilatör gi-bi solunum destek makineleriyle sürdürülebi-lir. Kalp at›mlar› ve solunum, yapay olaraksürdürülebilirken beyin fonksiyonlar› yapayolarak sürdürülemez. Bu nedenle ki�i, beyniöldü¤ü zaman t›bben ölü kabul edilir.

Yo¤un bak›m ünitelerinde beyin ölümüsaptanan hastalarda, verilen tüm t›bbî deste-¤e ra¤men ortalama 24-36 saat sonra beyind›�›ndaki organlar da fonksiyonlar›n› kaybe-derler.

Beyin ölümü tan›s› alm›� ki�ilerin hayata dön-mesi mümkün de¤ildir. Beyin ölümü gerçekle�-meden kadavradan organ nakli yap›lamaz.

Beyin ölümünün gerçekle�mesinden sonrabu ki�iler kadavra donör aday› olarak adland›-r›l›r. Bu donör adaylar›n›n organlar› ba¤›�la-n›rsa, organlar hayati fonksiyonlar›n› kaybet-meden en k›sa sürede al›narak bekleyen has-talara nakledilmelidir.


87

a2) HHukukî BBak›mdan ÖÖlüm

‹nsan hayat›n›n tamamen tükenmesi olanölümle hukuki �ahsiyet sona erer. Ölen kimseherhangi bir borç alt›na giremez ve hak sahi-bi olamaz. Ölen kimseye kar�› veya onun ad›-na dava aç›lamaz. Usul olarak ölümün ispat›,nüfus sicilindeki kay›tlarla yap›l›r.

Bir kimse nüfus sicilinde ölü görünüyorsa,bunu ileri süren taraf›n s›rf bu kay›tlar› delilolarak göstermesini adlî makamlar yeterli gö-rür. Aksini iddia eden kimse çe�itli delillerle id-dias›n› ispat etme hakk›na da sahiptir.

Ölüm sicilleri nüfus memurluklar›nca tutu-lur. Ölen her kimsenin ölüm sicilinin tutulma-s› için en geç on gün içinde nüfus memurlu¤u-na bildirilmesi laz›md›r. Bundan ba�ka hakimtaraf›ndan gaip karar› verilmi� veya ölme ihti-mali çok yüksek bir tehlike içinde kaybolan veölüsü bulunmayan kimse de mahallin en bü-yük mülkiye amirinin emriyle, ölüm sicilineölü olarak kaydedilir.

a3) DDinî AAnlamda ÖÖlüm

T›bben ölü oldu¤una hükmedilen, ba�ka birifadeyle, beyin ölümü gerçekle�en ki�i, yenidenhayata dönme imkan› bulunmad›¤›ndan dolay›dinen de ölü say›l›r.


88

b. OOrgan NNakli

Tedavisi mümkün olmayan hastal›klar nede-niyle görev yapamayacak derecede hasta vehatta vücuda zararl› hale gelen bir organ›n ye-rine, canl› veya ölüden/kadavradan al›nan sa¤-lam bir organ›n konularak hastan›n tedavi edil-mesine organ nakli denir. Bu i�lem t›pta organtransplantasyonu olarak adland›r›l›r. Organ vedoku nakli, canl›dan ve kadavradan olmak üze-re iki �ekilde yap›labilmektedir.

b1) KKadavra DDonör/Beyin ÖÖlümü GGerçek-le�en VVerici

Trafik kazas›, kur�unlanma, beyin kanamas›,a¤›r travma vb. nedenlerle yo¤un bak›mda te-davisi devam ederken, beyin ölümü denilen ge-ri dönü�ümsüz beyin hasar› geli�mi� hastan›norganlar› ba¤›�land›¤› takdirde bunlar kadavradonör olarak adland›r›lmaktad›r. Böbrek, kara-ci¤er, pankreas, kalp, kalp kapaklar›, korneakadavradan nakillerde kullan›lmaktad›r.

b2) CCanl› DDonör/Canl› VVerici

Organ nakli gereken hastan›n e�i, çocukla-r›, anne- babas› veya dördüncü dereceye ka-dar yak›n akrabalar›, doku ve kan grubu gibiuyumlar›n varl›¤›na ba¤l› olarak organ ba¤›-�›nda bulunabilmektedir. Bunlar canl› donör


89

olarak tan›mlanmaktad›r. Böbrek ve karaci¤ercanl›dan nakil yap›lan organlard›r.

b3) OOrgan NNakli iile ‹‹lgili DDini HHükümler

Kur’an ve Sünnet’te, organ ve doku naklikonusunda aç›k bir hüküm bulunmamaktad›r.‹lk müçtehit ve fakihler, kendi devirlerindeböyle bir problem söz konusu olmad›¤› içinorgan naklinin hükmünü geni� bir �ekildeaç›klamam›�t›r. Ancak ‹slam’da Kur’an veSünnet’in delaletlerinden ç›kar›lm›� umumîhükümler ve kaideler de vard›r.

Kitap ve Sünnet’te aç›k hükmü bulunmayanve her devirde kar�›la�›lan yeni meselelerinhükümleri, fakihler taraf›ndan bu umumi ka-ideler ile hükmü bilinen benzer meselelere k›-yas edilerek ç›kar›lm›�, hiçbir mesele cevaps›zb›rak›lmam›�t›r. Organ ve doku naklinin hük-münü tayinde de ayn› yola ba�vurulmas› uy-gun olacakt›r.

Bilindi¤i üzere insan mükerrem bir varl›kt›r.Yarat›lanlar içinde Allah insan› seçkin k›lm›�-t›r. Bu itibarla normal durumlarda ölü ve dirikimselerden al›nan parça ve organlardan fay-dalan›lmas›, insan›n hürmet ve kerametine ay-k›r› görüldü¤ünden, fakihlerce caiz görülme-mi�tir. Ancak zaruret durumunda, zaruretinmahiyet ve miktar›na göre bu hüküm de¤i�-mektedir.


90

Fakihler, zaruretlerin bir ölçüde dinen ya-saklanm›� �eyleri mübah k›ld›¤› ve zaruret ha-linde sadece ayetlerde aç›klanan yasaklar›nde¤il, zaruret halinin giderilmesi için yap›lma-s› zorunlu ve ba�ka bir çare olmayan bütün ya-saklar›n zaruret miktar›nca i�lenmesinin caizve mübah oldu¤u sonucuna varm›�lard›r. Ohalde, ölmü� kimselerden tedavi maksad›ylaorgan ve doku alma ve bunlar› hasta veya ya-ral› kimselere nakletme konusunda bir hükmeula�abilmek için;

-Zarurete binaen, cesedin kesilmesi, organve dokular›ndan bir k›sm›n›n al›nmas›n›n caizolup olmad›¤›n›n,

-Hastal›¤›n tedavisinin zaruret say›l›p say›l-mayaca¤›n›n/haram ile tedavinin hükmü,

-Organ ve doku nakli caiz ise hangi �artlar-la caiz oldu¤unun bilinmesi gerekmektedir.

-Fakihler, karn›nda canl› halde bulunan ço-cu¤un kurtar›lmas› için ölü annenin karn›n›nyar›lmas›na,

-Ba�ka yoldan tedavileri mümkün olmayankimselerin k›r›lm›� kemiklerinin yerine, ba�kakemiklerin nakline,

-Bilinmeyen hastal›klar›n ö¤renilmesi ve ha-yatta bulunmalar› sebebiyle ölülere nispetle da-ha çok �ayan-› ihtiram olan hastalar›n tedavile-rinin sa¤lanabilmesi için, yak›nlar›n›n r›zas›


91

al›nmak suretiyle, ölüler üzerinde otopsi yap›l-mas›n›n caiz olaca¤›na fetva vermi�ler. Canl›bir kimseyi kurtarmak için ölünün bir parças›n›itlaf etmeyi caiz görmü�lerdir. Nitekim Mü�ave-re ve Dini Eserleri ‹nceleme Kurulu’nun16.4.1952 tarih ve 211 say›l› karar›nda özetle;

“...âmmenin menfaat ve maslahat› göz önün-de tutularak, bilinmeyen bir hastal›¤›n bilinir ha-le gelmesi, hastal›¤›n bilinmemesinden do¤acakâmme zarar›n›n önlenmesi, hayatta bulunmalar›sebebiyle daha �ayan-› ihtiram olan hastalar›ntedavilerinin sa¤lanmas› gibi maslahat ve �er’îhikmetlerin meydana gelmesini temin için ya-k›nlar›n›n r›zas› al›narak, ölüler üzerinde otopsiyapman›n caiz olaca¤› ve bu gibi sebepler dola-y›s›yla ölüye gösterilmesi gereken hürmet vetekrimin zevaline katlanman›n, ‹slami hükümle-rin bir gere¤i oldu¤u...” ifade olunmu�tur.

Fakihler, açl›k ve susuzluk gibi, hastal›¤› daharam› mübah k›lan bir zaruret saym›�t›r.Ba�ka yoldan tedavileri mümkün olmayanhastalar›n haram ilaç ve maddelerle tedavile-rini caiz görmü�lerdir. Günümüzde kan, dokuve organ nakli ile tedavi yap›labilmektedir. Ohalde, hayat› veya hayatî bir uzvu kurtarmakiçin ba�ka çare olmad›¤›nda, kan, doku veorgan nakli yolu ile de baz› �artlara uyularak,tedavinin caiz olmas› gerekir.


92

Nitekim Mü�avere ve Dinî Eserleri ‹ncele-

me Kurulu’nun 25.10.1960 tarih ve 492 sa-

y›l› karar›nda “tedavileri için kan nakline za-

ruret bulunan hasta ve yaral›lara ba�ka kim-

selerden kan naklinin, ba�ka kimselerden al›-

nacak parçalar›n tak›lmas›yla görmeleri

mümkün oldu¤u takdirde, hayat›nda buna

izin vermi� olan kimselerin, ölümlerinden

sonra gözlerinden al›nacak parçalar›n bu du-

rumdaki kimselere tak›lmalar›n›n caiz olaca-

¤›...” beyan edilmi�tir.

Din ‹�leri Yüksek Kurulu’nun 19.01.1968

gün ve 3 say›l› gerekçeli karar›nda ise “yaln›z

hayat› kurtarmak için de¤il, bir organ› tedavi

etmek, hastal›¤›n tedavisini çabukla�t›rmak

için de kan naklinin caiz oldu¤u, t›bbî ve hu-

kukî kaidelere riayet edilmek �art›yla kalp

naklinin de caiz olaca¤›...” ifade olunmu�tur.

Yurdumuz d›�›nda, çe�itli ‹slâm ülkelerinin

yetkili ki�ilerince de ayn› yolda fetvalar veril-

di¤i bilinmektedir.

Din ‹�leri Yüksek Kurulumuzca

03.03.1980 tarihli kararla da a�a¤›daki �art-

lara uyularak yap›lacak organ ve doku nakli-

nin caiz olaca¤› sonucuna var›lm›�t›r:


93

1. Zaruret halinin bulunmas›, yani hastan›nhayat›n› veya hayatî bir uzvunu kurtarmakiçin, bundan ba�ka çaresi olmad›¤›n›n, mesle-kî ehliyet ve dürüstlü¤üne güvenilen bir tabiptaraf›ndan tespit edilmesi,

2. Hastal›¤›n bu yoldan tedavi edilebilece¤i-ne tabibin zann-› galibinin bulunmas›,

3. Organ veya dokusu al›nan ki�inin, bu i�-lemin yap›ld›¤› esnada ölmü� olmas›,

4. Toplumun huzur ve düzeninin bozulma-mas› bak›m›ndan organ veya dokusu al›nacakki�inin sa¤l›¤›nda (ölmeden önce) buna izinvermi� olmas› veya hayatta iken aksine birbeyan› olmamak �art›yla, yak›nlar›n›n r›zas›-n›n sa¤lanmas›,

5. Al›nacak organ veya doku kar�›l›¤›ndahiçbir �ekilde ücret al›nmamas›,

6. Tedavisi yap›lacak hastan›n da kendisineyap›lacak bu nakle raz› olmas› gerekir.


94

III. BBÖLÜM

YURT DDI�I CCENAZE ‹‹�LEMLER‹

Cenaze Hizmetleri Rehberi’nin yurtd›�›nda-ki ölümlerde yap›lacak i�lemler bölümündeözellikle vatanda�lar›m›z›n yo¤un olarak bu-lunduklar› ülkelerdeki i�lemlerin yer almas›n›nuygun olaca¤› dü�ünülmektedir. Bu itibarla,Berlin, Washington, Kanberra ve Riyad Büyü-kelçiliklerimizce haz›rlanan bilgi notlar› a�a¤›-da sunulmaktad›r:

1- BBERL‹N BBÜYÜKELÇ‹L‹�‹

a. AAlmanya’da GGenel DDurum

Almanya’da ya�ayan Türkiye Cumhuriyetivatanda�› veya çe�itli nedenlerle izinli olarak Al-man Vatanda�l›¤›n› tercih eden vatanda�lar›m›-z›n vefat› halinde, aile yak›nlar› genelde cenaze-lerinin Türkiye’ye naklini tercih etmektedir.

96

gg

Bu nakil i�lemlerinin büyük ço¤unlu¤u, vatan-da�lar›m›z›n Almanya genelinde de¤i�ik isimleralt›nda yard›mla�ma vb. amaçlarla olu�turulan“Cenaze Yard›mla�ma Fonu” gibi kurulu�larkanal›yla gerçekle�tirilmektedir.

Almanya’daki vatanda�lar›m›z›n vefatlar› ha-linde Türk ve Alman makamlar›ndaki gerekli i�-lemlerin tamamlanmas›, defin için gerekli dinivecibelerin yerine getirilmesi (cenazenin y›kan-mas› ve kefenlenmesi), memleketlerine götürül-mesindeki zorluklar ve bu hizmeti veren uzmanTürk Firmalar›n›n azl›¤› sebebiyle, Diyanet ‹�le-ri Türk ‹slam Birli¤i’nin organizesinde 1991 y›-l›n›n Aral›k ay›nda Almanya’da kurulan ve Ce-naze Yard›mla�ma Fonlar›’ndan ço¤unlu¤a hi-tap eden D‹T‹B-Cenaze Fonu, bugün için D‹-T‹B-Sosyal Dayan›�ma Merkezi ad› alt›nda hiz-metlerine devam etmektedir. Konu ile ilgili ay-r›nt›l› bilgilere www.cenazefonu.de internet ad-resinden ve + 49-221-8699797 numaral› tele-fondan ula�›labilir.

Bu hizmetler, Almanya genelinde D‹T‹B-Sos-yal Dayan›�ma Merkezi’nin kurdu¤u “D‹T‹B-Zsu GmbH Cenaze Firmas›” ve de¤i�ik bölge-lerde, konusunda uzman firmalarca gerçekle�ti-rilmektedir.

Cenaze Fonu, o ki�inin Türk ve Alman ma-


97

kamlar›ndaki yürütülmesi gerekli i�lemlerintamamlanmas›, y›kanmas›, kefenlenmesi, ce-naze namaz›n›n k›l›nmas›, tabutlanmas›, Tür-kiye’deki bir havaliman›na uçak ile nakli, ora-dan da defnedilece¤i yere kadar Diyanet Vak-f›’n›n ambulans ve araçlar› ile ta�›nmas› vecenazenin yan›nda giden bir yak›n›n›n uçakbiletinin kar�›lanmas› gibi hizmetleri üstlen-mektedir. Almanya’da yürürlükte olan “DefinKanunu”na göre cenaze ile ilgili i�lemlerin gö-revlendirilecek “Cenaze Firmas›”nca yerinegetirilmesi gerekmektedir.

b. ÖÖlüm AAn›nda YYap›lmas› GGerekenler

Ölümün meydana geldi¤i yere göre yap›l-mas› gereken ilk i�lemler farkl›l›k göster-mektedir.

b1) EEvde MMeydana GGelen ÖÖlümler

Evde meydana gelen ölümlerde “Ölümtespit raporu” (Todesbescheinigung) düzen-lenmesi için mümkünse vefat edenin kendiaile doktoruna (Hausarzt), bu mümkün de-¤ilse nöbetçi doktora (Notarzt) haber veril-mesi gerekir.

b2) HHastanede MMeydana GGelen ÖÖlümler

Hastanelerde meydana gelen ölümlerdehastane taraf›ndan haz›rlanan “Ölüm tespitraporu” al›narak i�lemlere ba�lan›r.


98

b3) HHuzurevi, BBak›mevi vvb. YYerlerde MMey-dana GGelen ÖÖlümler

Huzurevi, bak›mevi gibi yerlerde meydanagelen ölümlerde “Ölüm tespit raporu” varsadoktor taraf›ndan, yoksa ça¤›r›lacak nöbetçidoktor taraf›ndan verilir.

b4) YYolda, SSokakta MMeydana GGelen ÖÖlümler

Ev ve hastane d›�›nda meydana gelen ölüm-lerde genelde cenazeye savc›l›kça el konur vecenaze incelemeye al›n›r.

b5) TTrafik KKazas›, ‹‹ntihar, CCinayet vvb. AAdlîÖlüm OOlarak SS›n›fland›r›lan ÖÖlümler

Bu tür ölümlerde yine savc›l›k taraf›ndan ce-nazeye el konularak Adli T›p Kurumu’na sevkedilir.

c. ‹‹�lemler ‹‹çin GGerekli BBelgeler

- Vefat edenin pasaportu, - Vefat edenin nüfus cüzdan›, - Vefat eden evli ise, uluslararas› evlenme

cüzdan›, evlenme cüzdan› uluslararas› de¤ilise, Almanca tercümesi,

- Vefat evde vuku buldu ise ev doktoru veyanöbetçi doktor taraf›ndan düzenlenen ölümraporu.

d. AAlman MMakamlar› vve BBelediyelerindeki ‹‹�-lemler

Hastane vb. yerlerde vefat eden ki�inin ce-nazesi, görevlendirilen cenaze firmas›nca


99

“Ölüm tespit raporu” (Todesbescheingung) ilebirlikte teslim al›n›r.

Ev veya hastanede meydana gelen ölümler-de doktor muayenesi sonucu “�üpheli ölüm”tespiti yap›lan, trafik kazas›, cinayet vb. adliolaylarla, ev veya hastane d›�›nda meydanagelen �üpheli ölümlerde cenazeye savc›l›k ta-raf›ndan el konulur. Bu durumda Adli T›p yo-luyla otopsi vb. �ekilde incelenmesi tamamla-nan cenaze için verilecek olan “Serbestlik Bel-gesi (Freigabebescheinigung)” olmadan, gö-revli nakil firmas› cenazeyi teslim alamaz ve i�-lemlere ba�layamaz.

Ayr›ca Almanya’n›n baz› eyaletlerinde yurt-d›�›na ç›kar›lacak cenazelerin ikinci kez doktorkontrolünden geçirilmesi gerekmektedir. Bui�lem görevlendirilen cenaze firmas›nca yerinegetirilir.

Görevlendirilen firma taraf›ndan teslim al›nancenaze için Kamu Düzeni Dairesi (Stande-samt)’nden cenaze Almanya’da defnedilecekise “Defin ‹zni” (Bestattungserlaubnis), Türki-ye’ye nakledilerek defnedilecek ise Türkiye'yegötürülen cenazelerin s›n›rdan giri�i ve ç›kart›l-mas› s›ras›nda cenazenin ta�›nmas›na izin veril-di¤ini ve ta�›nmas›nda sa¤l›k yönünden sak›ncabulunmad›¤›n› belgelemek amac›yla Kamu Dü-zeni Dairesi (Standesamt)’den “Ölü Nakil Bel-gesi (Leichenpass)” talep edilir.


100

e. TTürkiye CCumhuriyeti BBa�konsoloslukla-r›nca YYap›lmas› GGereken ‹‹� vve ‹‹�lemler

Vefat eden ki�inin cenazesi, ölümün vukubuldu¤u Almanya’da defnedilecek ise, 1587say›l› Nüfus Kanunu’nun 41.maddesi uyar›n-ca, vefat eden Türk vatanda�›n›n ölümününyak›nlar› taraf›ndan otuz (30) gün içerisindekay›tl› bulundu¤u Nüfus Müdürlü¤ü’ne bildiril-mesi gerekmektedir. Ayn› kanunun 169.maddesi uyar›nca, yurt d›�›nda vefat edenTürk vatanda�lar›n›n ölüm olaylar›, ilgili yerelmakamlardan al›nan belgelerin Türk Konso-losluklar›na verilmesi suretiyle bildirilir. ‹�lemki�isel ba�vuru veya posta ile yap›labilir. Yurtd›�›nda vefatlarla ilgili yerel makamlar taraf›n-dan düzenlenen belgelerin Türkçe tercümele-rinin Konsolosluklarca onaylanmas› gerekir.

e1) AAlmanya’da DDefnedilecek CCenazelerinBildirilmesi ‹‹çin GGerekli BBelgeler

-Ölümün tescilini isteyen, ölenin yak›n›ncayaz›lm›� form dilekçe,

-Dilekçeyi yazan›n nüfus cüzdan› fotokopisi,

-Ölüm zaman›, ölüm nedeni, hastal›k ad› ilebu bilgileri tespit eden kurumun ad› bulunan“Ölüm Tespit Raporu (Todesbescheinigung)”veya “Serbestlik Belgesi (Freigabebescheini-gung)”,

-Vefat edenin pasaportu,


101

-Vefat edenin nüfus cüzdan›.

-Vefat eden ki�inin cenazesi, ölümün vukubuldu¤u Almanya’dan Türkiye’ye veya her-hangi bir ba�ka ülkeye nakledilecek ise TürkKonsoloslu¤u’ndan cenazenin naklinde, top-raklar› üzerinden geçece¤i bütün devletlerin,serbest geçi� müsaadesi verilmesini belirten“Müruriye” al›n›r.

“Müruriye’nin al›nmas› ile 1587 say›l› Nü-fus Kanunu’nun 41.maddesi uyar›nca, vefateden Türk vatanda�›n›n ölümünün yak›nlar›taraf›ndan otuz (30) gün içerisinde kay›tl› bu-lundu¤u Nüfus Müdürlü¤ü’ne bildirilmesi �ar-t› gerçekle�tirilmi� olur.”

e2) TTürkiye’ye nnakledilecek ccenazeler iiçingerekli bbelgeler

-“Ölüm Tespit Raporu” (Todesbescheini-gung) veya “Serbestlik Belgesi” (Freigabe-bescheinigung),

- Kamu Düzeni Dairesi (Standesamt)’ndenal›nan “Ölü Nakil Belgesi” (Leichenpass),

- Vefat edenin pasaportu,

- Vefat edenin nüfus cüzdan›,

- Vefat eden evli ise, uluslararas› evlenmecüzdan›,

- Evlenme cüzdan› uluslararas› de¤il ise, Al-manca tercümesi,


102

-Vefat evde vuku buldu ise ev doktoru veyanöbetçi doktor taraf›ndan düzenlenen ölüm ra-poru,

- Uçak nakli ile ilgili bilgi, Türkiye'de defne-dilece¤i mezarl›k ismi ve adresi.

e3) BBa�konsolosluklar›m›zca ssa¤lanan hhiz-metler

a) Kimsesi olmayan vatanda�lar›m›z›n ölü-mü halinde, Türkiye’deki ailesine veya yak›n-lar›na haber verilerek cenazenin Türkiye’yeald›r›lmas›na imkân sa¤lanmas›,

b) Vefat edenin pasaportunun iptali,

c) Nüfus cüzdan›n›n iptal ve imha edilmeküzere T.C. ‹lçe Nüfus Müdürlü¤ü’ne gönderil-mesi,

d) Cenaze Nakil Belgesinin onayl› Türkçe çe-virisi,

e) Ölüm sebebi tespit eden belgelerin dosya-ya eklenmesi sebebiyle adli olaylarda mahalliSavc›l›klardan ölüm veya kaza raporlar›n›n te-mini,

f) Kay›tl› bulundu¤u T.C. ‹lçe Nüfus Müdür-lü¤ü’ne mernis ölüm bildirimi gönderilerekölüm tescilinin sa¤lanmas›,

g) Yabanc› uyruklu e�in ölümü halinde, va-tanda�›m›z›n kay›tl› bulundu¤u T.C. ‹lçe NüfusMüdürlü¤ü’ne ölüm bildirimi yap›lmas›,


103

h) Miras konusunda vatanda�lar›m›za bilgiverilmesi.

f. AAlmanya’daki DDinî ‹‹�lemler

Cenazenin Alman makamlar›ndaki formali-telerinin görevli firma taraf›ndan tamamlan-mas›ndan sonra cenaze sahiplerinin iste¤ido¤rultusunda cenaze en yak›n gasilhanede‹slami usul ve kaidelere göre y›kanarak kefen-lenir. Cenaze kefenlendikten sonra nakil içinkullan›lan uluslararas› standartlara uygun birtabuta konularak cenaze yak›nlar›n›n r›zas› dâ-hilinde en yak›n camide namaz› k›l›n›r.

g. CCenazenin TTürkiye’ye NNakli

Alman makamlar›nda ve Ba�konsolosluktakiresmi ve dinî i�lemleri tamamlanan cenazeninvefat etti¤i yere en yak›n havaalan›ndan, def-nedilece¤i yere en yak›n havaliman›na uygunuçu� program› haz›rlan›r. Tabut Kargo �irketiarac›l›¤› ile uçakta yük olarak yüklenir veAWB-Nr olarak adland›r›lan kargo numaras›kayd› yap›l›r. Cenaze havaliman›n Kargo bölü-müne götürülerek tart›l›r ve teslim edilir. Güm-rük i�lemleri yap›larak al›c› ismi de belirtilerekilgili uçak �irketine evraklar teslim edilir.

Vefat eden ki�i Cenaze Fonuna üye ise, indi-¤i havaliman›ndan fonun anla�mal› olarak ça-l›�t›¤› firma taraf›ndan kar�›lanarak, cenaze


104

sahiplerinin daha önceden bildirdikleri adreseteslim edilir.

Vefat eden ki�i, herhangi bir Cenaze Fonunaüye de¤ilse, cenaze yak›nlar› taraf›ndan bizzatilgili havaliman›nda teslim al›n›r.

Cenazelerin nakli 10.02.1937 tarihli Cena-zelerin Nakline Mahsus Beynelmilel ‹tilafnameve 26.10.1973 tarihli Cenazelerin Nakli Anla�-mas› hükümlerine göre gerçekle�tirilir.

h. AAlmanya’daki MMezarl›klar

Almanya’da sembolik olan Berlin �ehitlikmezarl›¤›ndan ba�ka özel Müslüman mezarl›¤›yoktur.

Mezarl›k i�letmek için resmi kurum olma �ar-t› vard›r (Körperschaft des ÖffentlichenRechts). Mezarl›¤› i�leten resmi kurum bak›m,güvence, personel, yat›r›m, defin i�lemleri gibitüm sorumlulu¤u üstlenmelidir. Almanya’daMüslüman defin say›s›n›n az olmas› sebebiyleMüslüman kurum veya kurulu�lar bu �ekilde ta-lepte bulunmamaktad›r.

Belediyelere veya resmi kurumlara ait me-zarl›klarda Müslümanlara ayr›lm›�, K›bleyeyönlendirilmi� parseller bulunmaktad›r. Bele-diyeler genelde bu konularda Diyanet ‹�leriTürk ‹slam Birli¤i (D‹T‹B)’nden de bilgi edine-


105

rek, mezarl›k ve defin ile ilgili düzenlemelerigerçekle�tirmektedir.

Almanya’da mezarlar belirli süreler için kira-lan›r. Ebedi defin mümkün de¤ildir. Kira süre-si biten mezarlar belediyelerce kald›r›labilir.Kira ücretleri belediyeden belediyeye de¤i�ik-lik göstermektedir.

i. MMezar ÇÇe�itleri

Seçme mezar: Yöreye göre 20–25 y›l kira-lan›r ve süresi dolduktan sonra tekrar 20-25y›l uzat›labilir. Ebedi defin gibi olur, kira para-s› ödenmez ise, anla�ma fesh edilir. Geneldebelediyeler, Müslümanlar›n uzun süreli mezar-l›k iste¤inden dolay› Müslüman parsellerineseçme mezar imkan› sa¤larlar.

S›ra mezar: Yöreye göre 15-20 y›l kiralan›rve süresi dolduktan sonra uzatma imkan› ol-maz, süresi dolan mezar kald›r›labilir.

Ölü do¤um ve bebek defini için özel parsel-ler: Yöreye göre 10–15 y›l kiralan›r ve bir de-fa uzatma imkan› olur, daha sonra mezar kal-d›r›l›r.

E¤er ölü do¤um ve bebek mezar› istenmiyor-sa, birinci veya ikinci alternatif kullan›labilir.

Baz› belediyelerce mezarl›klarda cenaze y›-kama ve namaz›n› k›lma imkân› sa¤lan›r.


106

k. CCenazenin DDefnedilmesinden SSonra CCe-naze YYak›nlar› TTaraf›ndan YYap›lmas› GGere-kenler

l. TTürkiye’de YYap›lmas› GGereken ‹‹�lemler

1) VVeraset ‹‹lam›n›n ÇÇ›kart›lmas›

Veraset ilam›, ölen bir kimsenin mirasç›lar›-n› gösteren ve mahkemelerce verilen bir bel-gedir. Vefat eden ki�inin menkul ve gayri-menkullerinin yak›nlar›na intikali için önceveraset ilam›n›n mahkemeye müracaat edile-rek ç›kart›lmas› gerekmektedir.

2) EEvlenme KKay›t ÖÖrne¤i AAl›nmas›

Özellikle vefat eden evli ise ve Almanya’da-ki i�lemler s›ras›nda uluslararas› evlenme cüz-dan› veya tercümesi teslim edilemedi ise mut-laka Türkiye’den “Evlenme Kay›t Örne¤i”ninal›nmas› ve Kamu Düzeni Dairesi (Stande-samt)’ne teslim edilmesi gerekmektedir.

m. AAlmanya’da YYap›lmas› GGereken ‹‹�lemler

-Vefat edenin ba¤l› oldu¤u emekli sand›¤›naen k›sa sürede bildirimin yap›lmas›,

-Vefat edenin Sa¤l›k Sigortas›’na bildiriminyap›lmas›,

-Vefat edenin ba¤l› oldu¤u muhtarl›¤a bildiri-min yap›lmas›,

-Vefat edenin bankas›na bildirimin yap›lmas›,


107

Özellikle, vefat edenin evde bulunan evrakla-r› ile ad›na gelen mektuplar›n incelenerek üyeoldu¤u sigorta, otomobil kulübü vb. kurum vekurulu�lara da ölüm bildiriminin yap›lmas› ge-rekmektedir.

2- WWASH‹NGTON BBÜYÜKELÇ‹L‹�‹

a. CCenazenin AABD’de DDefnedilmesi HHalindeGereken BBilgi vve BBelgeler

Son y›llarda göçmenlik, e¤itim, çal›�ma vb.amaçlarla ABD'ye gelen ve yerle�en vatanda�-lar›m›z›n say›s› giderek artmaktad›r. Ölüm vaka-lar› da buna ba¤l› olarak giderek yükselmekte-dir.

-ABD'de cenaze hizmetleri, bir ticari kuru-lu� olan Cenaze Evleri (Funeral Home) tara-f›ndan ücret kar�›l›¤› yerine getirilmektedir.

-ABD'de defin yap›lmas› durumunda, cena-ze masraflar›n› ödeyecek ki�inin öncelikleödemeyi yapmas› veya taahhüt etmesi gerek-mektedir.

-Baz› büyük �ehirlerdeki mezarl›klarda Müs-lümanlara ayr›lm›� bölümler de bulunabilmek-tedir.

-Ölenin kimsesiz olmas› veya defin masraf-lar›n› yüklenecek ki�i veya kurum olmamas›durumunda cenaze yak›lmaktad›r.


108

b. CCenazenin ÜÜlke DD›�›na ÇÇ›kmas› DDuru-munda GGereken BBelgeler

- Ölüm Belgesi

- Tahnit Belgesi ve Tasdikli Çevirisi

- Ölüde Bula�›c› Hastal›k Bulunmad›¤›n› Be-lirten Rapor ve Tercümesi

- Cenaze Nakil Belgesi ve Tasdikli Tercümesi

- Ölen Ki�inin Nüfus Cüzdan› ve Pasaportu

- Mernis Ölüm Tutana¤›

ABD'de yap›lacak en ucuz defin hizmetininmaliyeti mezarl›k ücreti dahil 4.000 Dolar ce-naze evine ve 4.000 Dolar da mezar masraf-lar› olmak üzere yakla�›k 8.000 Dolar civar›n-dad›r.

Cenazenin Türkiye'ye gönderilmesi duru-munda cenaze �irketine 6.000 Dolar, nakliyeiçin de yakla�›k 2.000 Dolar civar›nda ödemeyap›lmas› gerekmektedir.

Avrupa'daki vatanda�lar›m›z›n kendi arala-r›nda kurduklar› ve iyi hizmet verdi¤i bilinenCenaze Fonu veya Sand›¤› gibi örgütlenmele-rin ABD'deki vatanda�lar›m›z aras›nda henüzkurulmam›� olmas› önemli bir eksikliktir. Bunedenle ABD'de öncelikle de New York'taAvrupa’da oldu¤u gibi cenaze hizmetlerinidüzenleyen bir birimin bir an önce kurulmas›imkanlar›n›n ara�t›r›lmas› uygun olacakt›r.


109

3- KKANBERRA BBÜYÜKELÇ‹L‹�‹

1- AAvustralya MMakamlar›nca YYap›lan ‹‹�lemler

a. CCenaze AAvustralya'da DDefnedilecekse

- Doktor veya Adli T›p Raporu al›nmas›,

- Mezarl›ktan yer ay›rtma i�lemlerinin ya-p›lmas›,

- Births, Deaths and Marriages Registrati-on Ofisine ölüm bildirimi yap›lmas› ve bura-dan Ölüm Sertifikas› al›nmas› (Death Certifi-cate) gerekir.

b. CCenaze TTürkiye'ye GGönderilecekse

-Doktor veya Adli T›p Raporu al›nmas›,

-‹laçlama Raporu (Embalming Certificate)al›nmas› (The Australian Institute of Embal-ming Office'den),

-Births, Deaths and Marriages RegistrationOfisine ölüm bildirimi yap›lmas› ve buradanÖlüm Sertifikas› al›nmas›,

-Eyalet Sa¤l›k Bakanl›¤›’ndan cenazenin yurt-d›�›na ç›k›�›na ili�kin belgenin al›nmas›,

- Havayolu seyahat acentalar›ndan kargo na-kil i�lemlerinin yap›lmas› gerekir.

2- BBa�konsolosluklar›m›zca YYap›lan ‹‹�lemler

a. CCenaze AAvustralya'da DDefnedilecekse

Cenazenin bir yak›n› ölünün nüfus kütü¤ün-de kayd›n›n kapat›lmas› amac›yla a�a¤›dakibelgelerle Ba�konsoloslu¤umuza ba�vurur:


110

- Ölüm Sertifikas› (Death Certificate),

- Ölünün Nüfus Cüzdan›,

- Ölünün Pasaportu.

Söz konusu belgelere dayanarak ölü içinMernis Ölüm Formu düzenlenir ve ba¤l› bu-lundu¤u Nüfus Müdürlü¤ü'ne gönderilir.

b. CCenaze TTürkiye'ye GGönderilecekse

Cenaze yak›nlar›n›n veya nakil �irketi görev-lisinin, cenazenin Türkiye'ye naklini gerçek-le�tirmek için yukar›da belirtilen belgelerle bir-likte Ba�konsoloslu¤umuza ba�vurmas› halin-de Nakil Belgesi (Laissez-Passer for Corpse)düzenlenir. Ayn› zamanda Mernis Ölüm For-mu da düzenlenerek ba¤l› bulundu¤u NüfusMüdürlü¤üne gönderilir.

Vatanda�lar›m›z›n yo¤un olarak bulundu¤uSidney ve Melburn'da, cenaze hizmetlerini yü-rüten Türk kurulu�lar› bulunmaktad›r.

Söz konusu kurulu�lar›n telefon, fax ve adres-leri �unlard›r:

NSW ‹slami Cenaze ve Yard›m Fonu:

Tel: 00 61 2 97 49 23 01

Ba�kan Emin Alk›n: Tel: 00 61 411 78 20 90.

Broadmeadows Türk-‹slam ve Kültür Mer-kezi bünyesinde kurulan "Australian IslamicFuneral Services-AFI"


111

Adres: Australian Islamic Funeral Services 45-55 King Street, Broadmeadows Vic., 3047

- Tel: 00 61 3 93 59 00 54 / 00 61 3 93 0526 72 - Faks: 00 61 3 93 57 12 13

Avustralya'da turist olarak bulunan vatan-da�lar›m›z için söz konusu i�lemlerde birfarkl›l›k bulunmamaktad›r.

4- RR‹YAD BBÜYÜKELÇ‹L‹�‹

Suudi Arabistan'dan Türkiye'ye cenaze nak-line ili�kin i�lemler ve bu kapsamda gerekliolan belgeler �unlard›r:

a. VVekaletname

‹lk ad›m olarak, cenaze i�lemlerini Suudi Ara-bistan'da takip edecek �ahsa, vefat eden ki�ininTürkiye'deki yak›nlar› (e�, baba, anne veya rü�tça¤›nda bulunan çocuklar) taraf›ndan Noterdentasdikli vekaletname düzenlenmelidir.

Söz konusu vekaletname görev bölgesine gö-re, Riyad Büyükelçili¤i Konsolosluk �ubesi veyaCidde Ba�konsoloslu¤u'na faks ile ula�t›¤›nda,nakil i�lemlerini takip edecek �ahs› Suudi Ara-bistan makamlar› nezdinde yetkilendiren ve ce-nazenin Türkiye'ye gönderilmesinde sak›nca bu-lunmad›¤›n› gösteren iki ayr› belge düzenlenir.

Vekaletnamesinin Arapça'ya tercümesi yap›l-d›ktan sonra, Konsolosluk �ubesi veya Ba�kon-solosluk taraf›ndan tasdik edilir ve Riyad'daki


112

D›�i�leri Bakanl›¤›'ndan veya bu Bakanl›¤›nMekke Bölgesi Müdürlü¤ü'nden onaylat›l›r.

Önemli bir hat›rlatma: Vefat eden ki�i ile il-gili bir alacak-verecek, tazminat vb. durum sözkonusu ise veya vefat eden ki�iye ait yüklümiktarda para ve/veya de¤erli e�yan›n danaklinin yap›laca¤› durumlarda, Konsolosluk�ubesi/Ba�konsolosluk taraf›ndan yap›lan ve-kaletname tasdikleri Suudi makamlar›nca ka-bul edilmeyebilir.

Bu durumda, Türkiye'de düzenlenen veka-letnamenin yeminli bir tercüman taraf›ndanyap›lacak ve Noter taraf›ndan tasdik edilecekArapça'ya tercümesinin D›�i�leri Bakanl›¤›-m›zdan ve sonra da Suudi Arabistan'›n Anka-ra Büyükelçili¤i Konsolosluk �ubesi veya ‹s-tanbul Ba�konsoloslu¤u'ndan onaylat›lmas›gerekmektedir.)

b. TT›bbî RRapor

Vefat›n meydana geldi¤i veya cenazeninnakledildi¤i hastaneden temin edilir.

c. ÖÖlüm BBelgesi

Müteveffan›n bulundu¤u hastaneden "VefatTebligat Formu" al›n›r. Bu form ile ba�vurulanNüfus Dairesi, ölüm belgesini düzenler. (Bu bel-genin Konsolosluk �ubesi veya Ba�konsolos-lukta yap›lacak son i�lemler için ibraz edilmesigereklidir).


113

d. PPolis RRaporu

Ölümün meydana geldi¤i mahallin polis ka-rakolundan, cenazenin Türkiye'ye gönderil-mesinde sak›nca olmad›¤› yönünde yaz› al›n›r.

e. AAdlî RRapor

Adli rapor, sadece ölüm olay›nda cinayet�üphesi olmas› halinde gereklidir.

f. EEmirlik MMüsaadesi

Cenazenin Türkiye'ye gitmesi için vefateden ki�inin ba¤l› bulundu¤u Emirlik'ten al›n›r.(Cenazenin nakledilece¤i uçu�un bilgileriniiçeren yaz›, ilgili havayolunun kargo servisin-den al›narak Emirlik'e ba�vuru s›ras›nda ibrazedilir).

g. DDefin ‹‹zni

Gömülme iznidir. Hastane morgundan verilir.

h. TTahnit BBelgesi

Cesedin sevkinden önce gerekli ilaçlaman›nyap›ld›¤›n› gösteren belgedir. Hastane mor-gundan verilir ve tabut ilgili hastane taraf›ndamühürlenir.

i. KKonsolosluk ��ubesi/Ba�konsoloslu¤a SSonA�amada ‹‹braz EEdilmesi ZZorunlu OOlan BBelgeler

- Ölüm Belgesi,

- Vefat eden ki�iye ait nüfus cüzdan›n›n ön vearka sayfalar›n›n fotokopisi,


114

- Pasaport Dairesi'nden (Cevazat) vefat edenki�i için al›nan ç›k›� (final/exit) vizesini ta�›yanpasaport.

- Yukar›da belirtilen belgelerden Arapçaolanlar›n, yetkili bir tercüman taraf›ndan Türk-çe'ye tercüme edilerek, alt›�ar nüsha halindeKonsolosluk �ubesi/Ba�konsolosluk taraf›ndantasdik edilmesi

(Tercümanlara ait irtibat bilgileri Konsolos-luk �ubesi/Ba�konsolosluktan temin edilebi-lir).

Ayr›ca ilgili makamlar›m›za iletilmek üzereölüm tutana¤› düzenlenir.

- Tasdik olunan tüm belgelerin, cenaze nak-li i�lemi için ilgili havayolunun kargo bölümü-ne ibraz edilmesi

- Yukar›da s›ralanan tüm i�lemlerin tamam-lanarak cenazenin Türkiye'ye naklinin tamam-lanma süresi

Ölümün meydana geldi¤i tarihten itibaren20 gün içinde, cenazenin nakli ya da SuudiArabistan'da defni konusunda Suudi makam-lar›na Konsolosluk �ubesi/Ba�konsolosluk ta-raf›ndan bildirimde bulunulmad›¤› takdirde,cenazenin orada defnedilmesi yönünde SuudiArabistan makamlar›nca karar al›nabilir.


115

k. GGerekli TTelefonlar

T.C. RRiyad BBüyükelçili¤i:

Tel: 00966-1-482 01 01

Faks: 00966-1-488 78 23

T.C. CCidde BBa�konsoloslu¤u: Tel: 00966-2-660 16 07 / 665 48 73 Faks: 00966-2-66522 80

THY RRiyad: 00966-1- 463 16 00 / 46426 67 - THY Cidde: 00966-2- 660 01 27.


116

IV. BBÖLÜM

�EH‹TL‹K

1- ��ehit KKavram›n›n TTan›m›

Askerlik görevinde, disiplinsizlik ve ihmaligörülenlerin d›�›nda vefat edenlerin hepsi �e-hit olarak de¤erlendirilir. �ehitlik statüsü veri-len ölüm �ekilleri �unlard›r:

-Harpte fiilen ate� alt›nda ölenler veya teda-visi s›ras›nda bu yaran›n sebep ve tesiri ileölenler veya geride bulunup da dü�man silah-lar›n›n tesiriyle ölenler ya da yaralan›p tedavis›ras›nda bu yaran›n sebep ve tesiriyle ölenler,

-‹ç güvenlik görevlerinde (disiplinsizlik ve ih-mali görülenler hariç) veya terör ve anar�i ilemücadelede ölenler ya da yaralan›p tedavi s›-ras›nda bu yaran›n sebep ve tesiriyle ölenler,

118

gg

-E¤itim, at›�, tatbikat, manevra gibi görevle-ri yapan asker ki�ilerden; görev yapt›klar› s›ra-da veya yetkili makamlarca görevlendirilmele-ri nedeniyle, sabit görev yerlerinden ayr›ld›k-tan sonra, vuku bulan bir olayda ölenler veyayaralan›p da sonradan bu yaran›n sebep ve te-siriyle ölenler,

-Kaçakç›l›¤›n men ve takibinde fiilen çat›�-ma s›ras›nda ölenler ya da yaralan›p tedavi s›-ras›nda bu yaran›n sebep ve tesiriyle ölenler,

-Hudut emniyet hizmetlerinde iken silahl›çat›�ma s›ras›nda veya hudut emniyet hiz-metlerinin ifas›na yönelik di¤er faaliyetler s›-ras›nda kaza ve olaylarda ölenler ya da yara-lan›p tedavi s›ras›nda bu yaran›n sebep ve te-siriyle ölenler (disiplinsizlik ve ihmali görü-lenler hariç),

-TSK mensubu veya TSK’dan ayr›lanlardan(emekli, istifa vb.) daha önce TSK mensubuolmalar› gerekçesiyle terör eylemlerine muha-tap olarak ölenler,

-Herhangi bir askeri tesis, k›�la ve binan›nvs. yang›n, sel, deprem, heyelan, ç›¤ gibi do-¤al afetlere maruz kalmas› nedeniyle ölenler,

-Hangi meslek s›n›f›ndan olursa olsun, vazi-feli olarak askeri uçak ve askeri maksatla kul-lan›lan uçak, helikopter, gemi ve denizalt›n›nherhangi bir sebep ve etkiyle dü�mesi, batma-


119

s›, infilak etmesi sonucu bu vas›talarda bulu-nanlardan ölenler (disiplinsizlik ve ihmali gö-rülenler hariç),

-Yurtd›�›nda sürekli görev veya her türlü ge-çici görev nedeniyle bulunan Türk Silahl› Kuv-vetleri personelinden, bu görevlerinden dolay›(görevleri sona ermi� olsa bile) maruz kald›kla-r› tedhi� veya u¤rad›klar› suikast sonucu ölen-ler, T.C. Anayasas›’n›n 92. Maddesi veyaTürkiye’nin taraf oldu¤u antla�malar uyar›ncaya da 926 Say›l› Türk Silahl› Kuvvetleri Perso-nel Kanunu’nun ek-10. maddesi gere¤incegörevlendirilenler ve yabanc› ülkelerde veyauluslararas› sahalarda yap›lan görev, e¤itim,tatbikat, manevra veya hareket s›ras›nda bufaaliyetlerin sebep ve tesiriyle ölenler (ölümolay› do¤rudan kendi kusuru sonucu meydanagelenler hariç), �ehit olarak tan›mlan›r ve �e-hitli¤e gömülür. Ölen personelin �ehitli¤e def-nedilip defnedilmemesi ilgili komutanl›k/ku-rumlar taraf›ndan belirlenir.

2- ��ehit CCenaze TTörenleri

Ülke savunmas›, vatan›n bölünmez bütün-lü¤ü ve milletin huzuru için ölümü göze ala-rak çarp›�an ve can›n› feda eden aziz �ehitle-rimizin, Türk Silahl› Kuvvetleri’nin birlik vebütünlü¤ünü, çelikle�mi� iradesini, kararl›l›¤›-n› ve �ehitlere sayg›s›n› gösterecek törenlerle


120

u¤urlanmalar› esas al›n›r. Bu maksatla nor-mal cenaze törenlerine ilave olarak a�a¤›dakibelirtilen esaslar uygulan›r:

�ehit general ve amirallere uygulanacakesaslar, normal cenaze törenleri için belirti-lenlere benzer �ekilde icra edilir.

�ehit subay, astsubay, sivil memur, uzmanerba�, uzman jandarma ile erba� ve erlerin ce-naze törenleri için iki tak›ml› bir bölük, bandove top arabas›ndan müte�ekkil bir tören birli¤igörevlendirilir.

Top arabas› temin edilemedi¤i hallerde ce-naze arac› görevlendirilir.

�ehitler, �ehit dü�tükleri bölgeden defnedi-lecekleri bölgeye törenle u¤urlan›r. U¤urlamatörenine bir tören mangas›, Garnizon Komu-tan› veya temsilcisi ile uygun görülecek per-sonel kat›l›r. Nakil mümkün oldu¤u takdirdeuçakla yap›l›r.

Karayolundan geçi�lerde polis ve jandarmataraf›ndan yol emniyeti ve eskort hizmetininsa¤lanmas› koordine edilir.

�ehit cenaze töreni, defnedilecek mahallinköy gibi küçük bir yer olmas› ve bu nedenle ge-ni� bir kat›l›m sa¤lanamamas› ihtimali kar�›s›n-da, �ayet ailesi de muvafakat ederse en yak›ndaha büyük meskun yerde yap›l›r.


121

Birden fazla ve birbirine yak›n bölgeden �ehitolan personelin merkezi bir garnizonda cenazetörenini icras› halinde, �ehidin köylerinden kat›l-mak isteyenlere gidi�-dönü�leri için iki arac›geçmemek üzere araç kiralanabilir.

�ehit, merkezi bir yerde yap›lan töreni müte-akip defnedilece¤i yere uygun bir araçla sevkedilir. Ayr› ayr› yerlere defnedilecek bir cenazeiçin defin yerinde ayr› bir manga görevlendirilir.

Kara, Deniz ve Hava Kuvvetlerine mensupbirliklerin bulunmad›¤› ve tören birli¤inin sev-kinin mümkün olmad›¤› küçük yerle�im birim-lerinde yap›lacak defin törenlerine, jandarmabirliklerinden bir manga görevlendirilir ve say-g› at›�› bu manga taraf›ndan yap›l›r.

�ehitlerin tabutu üzerine sar›lan bayrak, y›l-d›z› üste gelecek �ekilde katlan›r, ailesinin ta-lebi halinde e�i, en büyük erkek evlad›ndanba�layarak çocuklar›, baba veya annesi s›ras›-na göre kanuni mirasç›lar›na k›rm›z› kadifekapl› kutu içine konularak verilir.

Ba�kentte icra edilecek olan �ehit cenazetörenlerinin �ehitlik veya mezarl›kta icra edile-cek olan defin safhas›na, Merkez Komutan›,cenaze için görevlendirilen k›t’a ve personelile �ehidin ba¤l› bulundu¤u Kuvvet Komutan-l›¤› veya Jandarma Genel Komutanl›¤›’ndanyeterli say›da personelin kat›l›m› sa¤lan›r.

EK-I

122


123

3- ��ehitlikler

Askerlik görevini ifa ederken vefat eden ve�ehitlik makam›na ula�an birçok �ehidimizvard›r. Bu �ehitlerin bir k›sm›, vatan savunma-s› için can›n› seve seve feda eden kimselerdir.Onlar›n sayesinde içinde ya�ad›¤›m›z ülkemiz-de huzur ve bar›� içerisinde ya�ama imkân›bulmaktay›z. Bir k›sm› da, farkl› ülkelerdemeydana gelen sava�lara gönderilen ve dünyabar›�›na katk› sa¤lamak için can›n› feda eden�ehitlerimizdir. Gerek vatan savunmas› için�ehit olanlar, gerekse dünya bar›�›na katk› içinülke d›�›nda can›n› feda eden �ehitlerimiz için�ehitlikler tesis edilmi�tir.

Kur’an-› Kerim ve Hadis-i �eriflerde büyükbir övgüyle övülen ve üstün bir makama ka-vu�tuklar› belirtilen �ehitlerimizin medfun bu-lundu¤u �ehitliklerin ziyaret edilmesi, hem birvatanda�l›k görevi hem de büyük bir vefa ör-ne¤i olacakt›r. Bu aç›dan f›rsat buldukça �ehit-liklerin ziyaret edilmesi, özellikle genç nesille-re bu al›�kanl›¤›n kazand›r›lmas› konusundagayret edilmesi gerekir.

V. BBÖLÜM

HUKUK‹ ‹‹�LEMLER

1- OOTOPS‹

a. TTan›m›

Otopsi, ölen ki�inin ölüm nedenini sapta-mak amac›yla cesedinin tüm bo�luklar›n›n aç›-l›p, bütün sistem ve organlar›n›n eldeki yön-temlerle incelenmesi i�lemidir.

b. OOtopsi NNerede, NNiçin vve NNas›l YYap›l›r?

Otopsi, t›bbî ve adlî olmak üzere iki çe�ittir.T›bbî otopsi, hastal›k ve ölüm nedenlerinintespiti amac›yla ölünün yak›nlar›n›n talebi üze-rine hekimler taraf›ndan yap›lan otopsidir.Adlî otopsi ise adlî vaka hallerinde Cumhuri-yet savc›s›n›n talebi üzerine yap›lan otopsidir.

Otopsinin temel amac›, cesedin niçin ve na-s›l öldü¤üne ya da nas›l öldürüldü¤üne ili�kin

124

gg


125

sorulara kar�›l›k bulmakt›r. Trafik kazas›, yara-lanma, zehirlenme, adam öldürme, intihar gi-bi bilinen adlî vakalarda ya da �üpheli ölümolaylar›nda olay› ayd›nlatmak amac›yla mutla-ka adlî otopsi yap›lmas› gerekir.

Bu gibi hâllerde otopsi iste¤i ilgili Cumhuri-yet savc›s› taraf›ndan yap›l›r.

Adlî otopsi için Cumhuriyet savc›s› d›�›ndaherhangi bir makam›n ya da cenaze yak›nlar›-n›n iznine gerek yoktur.

Bir ölümün do¤al nedenlerden meydana gel-medi¤i �üphesini do¤uracak bir durumun varl›-¤› veya ölünün kimli¤inin belirlenememesi ha-linde kolluk görevlisi, köy muhtar› ya da sa¤l›kveya cenaze i�leriyle görevli ki�iler, durumuderhal Cumhuriyet Ba�savc›l›¤›na bildirmekleyükümlüdür.

Bu halde ölünün gömülmesi ancak Cumhu-riyet savc›s› taraf›ndan verilecek yaz›l› izneba¤l›d›r.

‹zinsiz olarak cenaze nakledenler ile defne-denlerin cezaland›r›laca¤› Umumi H›fz›s›hhaKanunu’nun 299 ve 301. maddelerinde aç›kçabelirtilmi�tir.

Adli vakalara dair otopsiler CMK’nun 87.maddesine göre, Cumhuriyet savc›s›n›n huzu-runda biri adlî t›p, di¤eri patoloji uzman› veyadi¤er dallardan birisinin mensubu veya biri pra-


126

tisyen iki hekim taraf›ndan yap›l›r. Zorunlulukbulundu¤unda otopsi i�lemi bir hekim taraf›n-dan da yap›labilir. Bu durum otopsi raporundaaç›kça belirtilir.

Otopsi, cesedin durumu imkan verdi¤i takdir-de, mutlaka ba�, gö¤üs ve karn›n aç›lmas›n› ge-rektirir. Otopsi bittikten sonra aç›lan bo�luklarusulüne uygun dikilerek kapat›l›r. Bu diki�ler nor-mal bir cerrahî diki�e göre daha kaba görünselerde hastan›n yüzünün ve vücudunun genel görü-nü�ünde otopsi nedeniyle belirgin bir bozulmaolmas› söz konusu de¤ildir. Otopsi, ölene zararvermez.

Cesetlerin adlî ölü muayenesi, olay yerindebulundu¤u ortamlarda veya hastanelerdeotopsi salonlar›nda yap›labilir.

Otopsi i�leminden sonra otopsi tutana¤›n›nbir sureti ile birlikte varsa cesede ait kimlikbelgesi, nüfustan dü�üm i�leminin yap›lmas›amac›yla Nüfus Müdürlü¤üne gönderilir.

Yurt d›�›ndan Türkiye’ye getirilecek cenaze-ler için Konsolosluklarda düzenlenecek CenazeNakil Belgelerinde ölüm nedeni ile adlî vaka so-nucu ölümlerde otopsi yap›l›p yap›lmad›¤› belir-tilir. Yurt d›�›ndaki adli vaka sonucu ölümlerde,yerel makamlar taraf›ndan gerek görülmemi�olsa dahi Türkiye’ye giri�te Cumhuriyet Savc›s›taraf›ndan otopsi yap›lmas› talep edilebilir.


127

c. OOtopsi ‹‹çin MMezar AAç›lmas› ((Feth-i KKabir)

Umumi H›fz›s›hha Kanunu’nun 227. mad-desine göre, adlî otopsi için cesedin mezar-dan ç›kart›lmas› hali hariç olmak üzere, ce-setlerin tamam›yla tahallül ve tefessühündenönce mezar aç›larak ölünün ç›kar›lmas› içinöncelikle belediyeden izin al›nmal›d›r.

Üzerinde otopsi i�lemi yap›lmadan ya daeksik yap›larak gömülen bir ceset, ölüm ne-denini saptamak amac›yla otopsi yap›lmas›için mezardan ç›kar›labilir.

Bu husustaki karar, soru�turma evresindeCumhuriyet savc›s›, kovu�turma evresindemahkeme taraf›ndan verilir.

Mezardan ç›karma karar›, ara�t›rman›namac›n› tehlikeye dü�ürmeyecekse ve ula�›l-mas› da zor de¤ilse, ölünün bir yak›n›na der-hal bildirilir. Otopsi yap›l›rken, cesedin gö-rüntüleri kayda al›n›r.

d. DDefin RRuhsat›

Adli vakalarda, defin ruhsat› otopsi i�le-minden sonra Cumhuriyet savc›s› taraf›ndandüzenlenerek ölü yak›nlar›na ya da kimlik ta-n›¤›na verilir. Cenazeyi ta�›ma ve gömme i�-lemleri bu belgeye göre yap›l›r.


128

2- NNÜFUS ‹‹�LEMLER‹

a. Ölüm Olay›n›n Nüfus Müdürlü¤üne Bildi-rim Süresi ve Yükümlü Olanlar

Ölüm olay›n›n Nüfus Müdürlü¤ü’ne bildirimsüresi ile bu konuda kimlerin veya hangi ma-kamlar›n yükümlü oldu¤u 5490 Say›l› NüfusHizmetleri Kanunu’nun 31. maddesinde ay-r›nt›l› olarak düzenlenmi�tir. Buna göre;

a) �ehir ve kasabalarda 24/4/1930 tarihlive 1593 say›l› Umumi H›fz›ss›hha Kanunu ge-re¤ince defin ruhsat› vermeye yetkili olanlar,

b) Köylerde, varsa resmi tabip veya sa¤l›kkurulu�u yetkilileri, yoksa köy muhtarlar›,

c) Hastane ve bak›m evi gibi sa¤l›k kurumla-r›nda kurum amirlikleri,

ç) Askerî birliklerde tabipler veya iç hizmetmevzuat›na göre k›ta komutanl›klar›nca gö-revlendirilmi� olanlar ve askerlik �ubeleri,

d) Do¤al afetlerde mülki idare amirlerincegörevlendirilecek memurlar,

e) Adlî olaylarda ve kazalarda ilgili Cumhuri-yet savc›l›klar›, olay›n meydana geldi¤i tarih-ten itibaren, d›� temsilcilikler ise olaydan ha-berdar olduklar› tarihten itibaren on gün içeri-sinde Nüfus Genel Müdürlü¤ü’ne ya da NüfusMüdürlü¤üne bildirmekle yükümlüdürler.

Kanuni süre geçtikten sonra Nüfus Müdür-lüklerine gelen ölümlere ait tutanaklar resmi


129

sa¤l›k kurumlar› kay›tlar›na veya di¤er resmibelgelere dayan›larak düzenlenmi� ise NüfusMüdürlüklerince kabul edilip i�leme al›n›r.

Yurt içinde meydana gelen ölümlerde, ölümnerede meydana gelmi�se o yerin Nüfus Mü-dürlü¤üne, ölüm yerinin tespit edilememesi hâ-linde ceset nerede bulunmu�sa o yerin, ölümbir ta�›t içinde olmu�sa bu ta�›ttan ç›kar›ld›¤› ye-rin Nüfus Müdürlü¤üne bildirilir. Ölenin kayd›yoksa yap›lacak soru�turma sonunda Türk va-tanda�l›¤› ve ailesi tespit edildi¤i takdirde do-¤um tutana¤› düzenlenerek aile kütü¤üne öncedo¤um, sonra ölüm olay› i�lenir.

b. Ölüm Olay›n›n Nüfus Müdürlü¤üne Süre-sinde Bildirilmemesinin Yapt›r›m›

Nüfus olaylar›n› bildirmekle görevli olup, bugörevlerini Nüfus Kanunu’nda belirtilen süre-ler içinde yerine getirmeyen kamu görevlileri-ne idari para cezas› verilece¤i ayn› kanunun68. maddesinde aç›kça düzenlenmi�tir.

3- VVERASET ‹‹LAMI

Veraset belgesi, miras b›rakan›n mirasç›lar›ile bunlar›n miras paylar›n› gösteren mahkeme-ce verilmi�, aksi sabit oluncaya kadar geçerlihukuki bir belgedir. Veraset ilam› ç›karmak içingerekli belgeler �unlard›r:

1. Sulh Hukuk Mahkemesine yaz›lacak talepdilekçesi,


130

2. Miras b›rakan ile murisleri gösteren ailenüfus kayd›,

Yukar›da say›lan belgelerle birlikte talep di-lekçesi mahkemeye sunulur. Bu i�lem bir avu-kat kanal› ile yap›labilece¤i gibi mirasç›lardanbiri vas›tas› ile de yap›labilir. Mahkeme duru�-ma günü verir. Mahkeme gerek görürse du-ru�ma günü tan›k da dinlenebilir. Davac›n›nölenin mirasç›s› oldu¤u konusunda bir sorunç›kmaz ise veraset ilam› karar› verilir. Verasetilam› ald›ktan sonra ölen ki�iden kalan gayri-menkul varsa bunlarla ilgili ba¤l› bulundu¤ubelediyeye emlak beyan› verilir. Ayr›ca mali-yede veraset intikal vergisiyle ilgili i�lemler ya-p›l›r.

Veraset ilam› al›nmas› her zaman mümkünolup belli bir süreye tabi de¤ildir. Varisler ve-ya varislerden birisi, diledi¤i yerdeki Sulh Hu-kuk Mahkemesi’ne müracaat ederek, verasetilam› talebinde bulunabilir.


131

EKLER:

Ek-1: Taziyede Yap›lacak Örnek Konu�ma Metni Ek-2: Veraset ‹lam› Talep Dilekçe Örne¤iEk-3: Ölüm RaporuEk-4: Ücretsiz Defin Talebi DilekçesiEk-5: Cenaze Bilgi FormuEk-6: �ehir Mezarl›¤› Defin Ücret ‹rsaliyesiEk-7: Sa¤l›k Müdürlü¤ü Cenaze Kay›t BelgesiEK-8: Defin Ruhsat›Ek-9: ‹çi�leri Bakanl›¤› Mernis Ölüm FormuEk-10: Savc›l›k Ölüm Nedeni Tespit Talep Dilek-çesi Örne¤iEk-11: Cenaze Nakil ve Tabut Mühürleme‹zin Dilekçesi Örne¤iEk-12: Cenaze Nakil izin Dilekçesi Örne¤i

TAZ‹YEDE YYAPILACAK ÖÖRNEK KKONU�MA

“Ölüm güzel �ey budur perde arkas›ndan haber,Hiç güzel olmasayd› ölür müydü Peygamber”

Necip Faz›l KISAKÜREK

K›ymetli hhan›mefendiler-beyefendiler,

Karde�imiz, “Her nefis ölümü tad›c›d›r…” ve “Biz Al-

lah’tan geldik ve O’na dönece¤iz …” ayetleriyle ifade

edilen ilahi ferman gere¤i aram›zdan ayr›lm›�t›r. Her

canl› varl›k gibi insan da bir gün ölmek üzere do¤ar. ‹n-

san Yüce Mevla’n›n kendisine takdir etti¤i hayat süre-

since ya�ar ve zaman› geldi¤inde dünya hayat›na veda

eder. Ki�inin sahip oldu¤u mal›, mülkü, makam› ve iti-

bar›, ölümüne mani olamaz. Hayat›n sahibi olan Allah

(c.c.), diledi¤i zaman o hayat› geri al›r. Nitekim “Sen-

den önce hiçbir be�ere ölümsüzlü¤ü vermedik. �imdi

sen ölürsen onlar ölümsüz mü kalacaklar?” (Enbiya,34) ayetinde, ölümün insanl›¤›n de¤i�mez kaderi oldu-

¤u aç›kça vurgulanmaktad›r.

De¤erli kkarde�lerim,

Ölüm bir yok olu� de¤ildir. Ölüm, as›l ebedi ahiret

hayat›n›n ba�lang›c›d›r. Ölüme her an haz›r olmal›y›z.

Allah (c.c.)’a kar�› kulluk vazifemizi en iyi �ekilde yap-

mal›y›z. Dünya hayat› bir imtihand›r. Bu imtihanda ba-

�ar›l› olanlar›n mükâfat› cennettir. Ki�inin cenneti elde

etmesi için Allah’›n emirlerine s›ms›k› sar›lmas› ve ya-

saklar›ndan da kaç›nmas› gerekir. Çünkü Allah insanla-

r› sadece kendisine kulluk etmeleri için yaratm›�t›r. (Za-riyat, 56)

132

EK-I


133

K›ymetli MMüslümanlar!

Sevdiklerimizin ölümü, bizler için büyük bir ac› ve ›st›-rap vesilesidir. Ancak s›k›nt›lara katlanmak, Yüce Mev-la’ya tevekkül ederek O’ndan gelen ac› ve tatl› her �eyibüyük bir sab›rla kar�›lamak zorunday›z. Nitekim Pey-gamber Efendimiz (s.a.s.), ölüm ac›lar›n›n en büyü¤ünüya�am›�t›r. Dünyay› �ereflendirdi¤inde babas›, sonra biri-cik annesi, daha sonra dedesi ve amcas› ebediyete göç et-mi�ler. Kendisine en çok ihtiyac› oldu¤u bir anda da sev-gili e�i Hz. Hatice validemizi kaybetmi�tir. Kâinat›n Efen-disi (s.a.s.) bütün bu ac›lar› büyük bir sab›rla kar�›lam›� vebiz ümmetine her konuda oldu¤u gibi bu konuda da engüzel örnek olmu�tur.

De¤erli kkarde�lerim,

Karde�imizin vefat›, dünyan›n geçici oldu¤unu bizeyeniden hat›rlatmaktad›r. Peygamberimiz (s.a.s.),“Ben dünyada bir yolcuyum. Yola devam ederkendünyada bir a¤ac›n gölgesinde bir süre dinlendim vesonra yoluma devam ettim” ifadeleriyle dünya hayat›-n›n geçici oldu¤una i�aret ederek as›l hayat›n ahirethayat› oldu¤unu ilan etmektedir.

Her birimiz bu dünyadaki misafirli¤imizin bir gün mut-laka sona erece¤inin daima �uurunda olmal›y›z. Gelip ge-çici heveslerle vaktimizi harcamadan baki olan alem içinhaz›rl›¤›m›z› yapmal› ve bizden önce oraya giden dostlar›-m›z›, sevdiklerimizi daima hay›rla yad etmeliyiz. Vefateden yak›nlar›n›z› fatihas›z ve duas›z b›rakmamal›y›z. He-pinizin ba�› sa¤ olsun. Cenab-› Hakk bütün ölmü�lerimi-zin taksirat›n› afetsin. Makamlar›n› cennet eylesin.

Not: Cenaze evinin durumuna göre konu�man›n süre-si iyi ayarlanmal›, mümkünse k›sa tutulmal›d›r.

Veraset ‹‹lam› TTalep DDilekçe ÖÖrne¤i:

……… SULH HUKUK MAHKEMES‹NE

Davac›: (Veraset ilam› almak için müracaatedenin ad›, soyad› ve adres bilgileri yaz›l›r.)

Daval›: Has›ms›zDava KKonusu: Veraset ilam› istemi.Dava TTarihi: …./…../20.…. (Dilekçe tarihi

yaz›lacak)

Aç›klamalar:Miras b›rakan………………….. n›n mirasç›-

s› bulunmaktay›m. Miras b›rakan …/…./20….. tarihinde vefat etmi�tir. Geride mirasç›olarak ekte sunulan nüfus aile kay›t tablosun-daki ki�iler kalm›�t›r.

Hukukî NNedenler: MK, HUMK vs. deliller.Deliller: Nüfus aile kay›t tablosu, tan›k vs.

deliller.Sonuç vve ‹‹stem: Taraf›m›za miras b›rakan›n

mirasç›lar›n› gösterir Veraset ‹lam› verilmesinisayg›lar›mla arz ve talep ederim.

Davac›

Ad› ve Soyad›

134

EK-II

‹mza

ÖLÜM RAPORU

Ölenin :Ad› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Soyad› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Baba Ad› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ana Ad› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Do¤um Tarihi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Do¤um Yeri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ölüm Tarihi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ölüm Saati . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Muhtemel Ölüm Nedeni . . . . . . . . . . . . . .Ölüm Adresi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

NOT : Darp ve Cebir izine rastlanmam›�t›r.

Ölümü Tesbit Eden Tabip

135

EK-III

T.C.BÜYÜK�EH‹R BELED‹YE BA�KANLI�I

Mezarl›klar �ube Müdürlü¤ü-------------------

Ü.NoH.NoLef . Özü : ………………………

BÜYÜK�EH‹R BELED‹YE BA�KANLI�INA

.......................tarihinde……….…hanesine………………......hastal›¤›ndan ölen…………..ilçesine................................……………………………köy................................./m a h a l l e ’ d e n … … … … … … … d o ¤ u m l u… … … … … … … … … . k › z › / o ¤ l u………..……’n›n fakir oldu¤u hastanenin ili�ikyaz›s›ndan anla�›ld›¤›ndan �ehir Mezarl›¤›ndaparas›z olarak gömülmesi dile¤iyle sunulur.

Sa¤l›k ‹�leri Müdürü

Onay

.../.../2008Belediye Ba�kan›

EK-IV

136

137

EK-V

……………… BELED‹YES‹SA�LIK ‹�LER‹ MÜDÜRLÜ�Ü

CENAZE B‹LG‹ FORMU

CENAZE ‹�LEM NO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .CENAZEN‹N B‹LD‹R‹LD‹�‹ TAR‹H . . . . . . . . . . . . . . . .CENAZE B‹LD‹R‹M‹N‹ ALAN GÖREVL‹N‹N ADI:. . . . . . .CENAZE B‹LD‹R‹M‹ YAPANIN ADI: . . . . . . . . . . . . . . .CENAZE B‹LD‹R‹M‹ YAPANIN TELEFONU:.ÖLEN‹N ADI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .CENAZEN‹N BULUNDU�U YER‹N ADRES‹: . . . . . . . . .CENAZEN‹N BULUNDU�U YER‹N TELEFONU: . . . . . .CENAZE ‹HT‹YAÇ KUTUSU TALEB‹ VAR MI: . . . . . . .CENAZE EV‹NE VARI� SAAT‹: . . . . . . . . . . . . . . . . . .CENAZE ‹HT‹YAÇ KUTUSUNU TESL‹M ALANIN ADI:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .CENAZE ‹HT‹YAÇ KUTUSUNU TESL‹M ALANIN TLF: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .CENAZE ‹HT‹YAÇ KUTUSUNU TESL‹M ALANIN‹MZASI : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .CENAZE ‹HT‹YAÇ KUTUSUNU TESL‹M EDEN‹NADI:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .CENAZE ‹HT‹YAÇ KUTUSUNU TESL‹M EDEN‹N‹MZASI : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Yukar›da belirtilen bilgilerin do¤ru oldu¤unu kabul vebeyan ediyorum.

BEYAN SAH‹B‹ CENAZE YAKININ ADI: . . . . . . . . . . . .BEYAN SAH‹B‹ CENAZE YAKININ TELEFONU: . . . . . .BEYAN SAH‹B‹ CENAZE YAKININ ‹MZASI: . . . . . . . . .

……………………… BBELED‹YES‹(�EH‹R) Mezarl›¤›na gömülecek ölüler için al›-

nacak paraya ait irsaliyedir.

Hizmetin Nev’i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Yedi Ya�›na kadar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .LiraYedi Ya�›ndan yukar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Lira(1) Mezarl›kta gasil (y›kama) ücreti . . . . . . . . . . . . .(2) Mezarl›kta kefen ücreti (kaput bezi) . . . . . . . . . . .(3) Mezarl›kta kefen ücreti (patiska) . . . . . . . . . . . . .(4) Mezar tahtas› ücreti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(5) Tabut ücreti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(6) Yaln›z mezar açma ve kapama ücreti . . . . . . . . .(7) Lahitsiz tek mezar ücreti . . . . . . . . . . . . . . . . . .(8) Beton lahitli tek mezar ücreti . . . . . . . . . . . . . . .(9) Aile makberi ücreti (ahitsiz) . . . . . . . . . . . . . . . .(11) Ev Mâbede, oradan mezarl›¤a otomobille getiril-mesi ücreti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(12) Evden mezar› mâbede, tekrar mezar› otomobillegetirilmesi ücreti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . (13) Tesis kar�›l›¤› ücreti (amortisman) . . . . . . . . . . .TOPLAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

HESAP ‹�LER‹ MÜDÜRLÜ�ÜNEYukar›da müfredat› i�aret olunan …………..……. Li-

ran›n …………………………… den al›narak irad kay-dedilmesini ve irsaliyenin iadesi rica olunur. . . . . . .

…/…./200Mezarl›k Md.

MEZARLIK MÜDÜRLÜ�ÜNELira al›nm›� ve mukabilinde …………. numaral› mak-buz verilmi�tir. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.../.../20…Ölüm Beyannamesinin..Tarih.............No:Cenazenin ismi soyad›:…Kabir alan›n ismi soyad› adresi

EK-VI

138

EK-VII

139

….……….BELED‹YES‹............. :: ..../.../20SA�LIK MMÜDÜRLÜ�Ü.............: CCilt NNo:......CENAZE MMEMURLU�U............: SS›ra NNo:.....(1) Baba Ad›, Ad› Soyad›(2) Anas›n›n Ad›(3) Do¤um Tarihi (veya ya�› ve do¤um y.)(4) Evlimi, Evli ise kimin kar›s› veya kocas›(5) Milliyet, Tabiiyeti ve Dini(6) Ölüm Tarihi(7) Öldü¤ü Yer(8) Ölünün vefat etti¤i veya oturdu¤u mahalleve mahallenin mensup oldu¤u muhtarl›k(9) Nüfus kütü¤ünde ‹li

>> >> ‹lçesi>> >> Buca¤› ve Mahallesi>> >> Hane No

(10) Ölüm Sebebi(11) Gömme ‹zin kayd›n›n tarih ve numaras›ve izin verenin adresi(12) A- Y›kama (A)…………………………

B- Teçhiz, tekfin (B)…………………………C- Aç›p Kapama (C)…………………………D- Mezar Tahtas› (D)…………………………E- Tabut (E)…………………………

Ücretli …………………………Ücretsiz fakir …………………………

Hastane veya ailesi taraf›ndan(13 ‹rsaliye tarih ve nosu: (14) NakilA- Bulundu¤u yerdeki mezarl›¤a (A)…………………………B- >> >> mabet mezarl›¤a (B)…………………………C- >> >> gasilhaneye (C)…………………………Mabet ve mezarl›¤a dönü� ................................

(15) Lahidli, Lahidsiz, umumi mezarlarlaaile makberlerinden hangisinegömülmesi arzu olundu¤u(16) Otobüs(17) Çelenk

Cenaze Sahibinin adresi,imza ve telefonu

Cenaze Kay›t Memuru

EK-VIII

140

EK -- 88 ‹‹LE ‹‹LG‹L‹ AAÇIKLAMALAR

Formun do¤ru bir �ekilde doldurulmas›na ili�-kin aç›klamalar

Okunakl› bir �ekilde, büyük harf ve kal›c› siyahmürekkep kullan›larak veya daktilo ile doldurul-mu� olmal›d›r;

T›bbî terimlerin k›saltmalar›n› içermemelidir;Bölüm I’in (a) sat›r›na ölüm �eklini içermeyen

bir giri� yap›lmal›d›r;Bölüm I’de durumlar, nedensel s›ralaman›n

yükselen düzenine göre numaraland›r›lmal›d›r;Bölüm I’de her zaman ölüme yol açan temel

s›ralamay› göstermelidir;Hiçbir zaman bölüm II’de esas neden gösteril-

memelidir;Süre ile ilgili giri�ler doldurulmal›d›r;2.4.1.1 Bölüm I (a) Sat›r– Do¤rudan ölüme sebep olan hastal›k ya da

durumSat›r I (a)’ya en yak›n ölüm nedenini kaydedin,

örne¤in do¤rudan ölümden önce gerçekle�enveya komplikasyon.

Sat›r I (a)’da her zaman bir kay›t olmal›d›r:Bu durum, yaln›zca en yak›n ölüm nedenin-

den önce meydana gelen herhangi bir hastal›kveya yaralanmadan kaynaklanm›yorsa ya dabunlar›n bir sonucu olarak ortaya ç›kmad›ysa,belgenin I’inci bölümünde rapor edilmi� tekdurum olabilir (örne¤in “viral miyokardit” sözkonusuysa).

141

EK-IX

142

T.C.……………… BELED‹YE BA�KANLI�I

SA�LIK ‹�LER‹ MÜDÜRLÜ�Ü

…../…./2008

CUMHUR‹YET SAVCILI�INA…………….

…./…./…...do¤umlu,.........................o¤-lu/k›z›..................................... ’n›n……………………………………………………………/……….. adresinde yap›lan ölü mu-ayenesinde, kesin ölüm nedeni tespit edileme-di¤inden, kesin ölüm nedeninin tespiti için ge-re¤ini arz ve rica ederim.

Sayg›lar›mla

Dr. …………………….

T.C.

……………… BELED‹YE BA�KANLI�I

SA�LIK ‹�LER‹ MÜDÜRLÜ�Ü

SAYI: 16-01/

KONU: Cenaze Nakil Hk.

‹lçemizde..…….........…………………...ne-

ticesi, vefat eden………………….’nin tabutu

usulüne uygun �ekilde mühürlenerek nakline

müsade edilmi�tir.

Gere¤ini arz ve rica ederim.

SA�LIK ‹�LER‹ MÜDÜRÜ

EK-X

143

EK-XI

144

T.C.……………… BELED‹YE BA�KANLI�I

SA�LIK ‹�LER‹ MÜDÜRLÜ�ÜNE

………………günü vefat eden ………........isimli cenazemi ……………………………negötürece¤imden gereken i�lemin yap›lmas›n›arz ederim. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

…. /... / 20..

CENAZE SAH‹B‹N‹N ADRES‹ : . . . . . . . .

Cenaze SahibininADI VE SOYADI

EK-XII

145

KAYNAKÇA

1- TDV. ‹slam ‹lmihali, I-II, Ankara, 20072- Büyük ‹slâm ‹lmihali, D‹B Yay›nlar›, Ankara, 20073- Mehmet �ener, “Cenaze”, D‹A, VII, 354-357.4-Muhammed Nâsuriddin el- Elbânî, Ahkâmü’l-Cenâiz

ve Bide’uha, Beyrut, 1969.5- www.e-konsolosluk.net6. www.cenazefonu.de7. ‹lgili Kamu Kurum ve Kurulu�lar›n›n Mevzuat›

cenaze hh‹zmetler‹ rehber‹ · vatandalar›m›z›n her yerden ücretsiz olarak aray›p...

Documents