cennetİ yİtİrme korkusu

7/28/2019 CENNET YTRME KORKUSU

1/9

I- CENNET YTRME KORKUSU

lk Gnah, Hildesheim Katedrali

Ondan yeme, diye emrettiim aatan yedin mi? Ve adam dedi: Yanma verdiin okadn aatan bana verdi, ve yedim. Ve RAB Allah kadna dedi: Bu yaptn nedir? Vekadn dedi: ylan beni aldatt, ve yedim.Kitab- Mukaddes ( tekvin, 3)

Cenneti cennet yapan orada iyi ve ktnn bulunmamasdr.Orada gzellik bilebulanktr, nk seilmez. Cennette olan yargda bulunamaz, karar veremez ve seimyapamaz; cennet bu yzden cennettir; bu yzden tmden kendini teslim etme, btnyleimann iinde olmaktr. Cennet vaadedilir; karar vermeyi gerektirecek akl askya alaniman sahibi oraya varmtr zaten.

Havvay gnaha eken bu olmal. Cennet btn ssne karn boucu bir yerdir;Havvann cennetteki herhangi bir eyden ya da btnyle cennetten fark yoktur. Havvasadece, deme sunulmu cennetin bir nesnesidir. Bu, belki iyi ve kty bilmekmeraknn neden demde deil de Havvada patlak verdiini aklayabilir. Bylelikleylan, kolaylkla Havvann akln eler; iyiyi ve kty bilmek neden cezbedici olmasn?Bunlar yalnz Tanrnn bildii eyler. Havva neden cennetin ssl bir iei olmak yerine,

Tanrya yknmesin? nk, Tanrnn yasaklar, snrlar var, ltfu var, yani; iyileri vektleri var, bu da demektir ki Tanrnn bir yasas var.Neden Havva kendi yasasnkoymaya heveslenmesin?

Tanrnn dem ile Havvann nne koyduu ey; cennette usluca oturmak iyi, iyive kty bilmeyi istemek kt eydir idi. Havva, Tanrnn koyduu yasa ihll ederek,Tanrnn iyisini ve ktsn reddeder, Tanrnn rettiini deil, kendi bilecei iyi vekty ister. Bu, Katolik inancnda yedi byk gnahtan biri saylan kibir gnahdr, amaaslnda kiinin kendi iyi ve ktsn yaratma isteidir.

Meyve bize dorudan reme fikrini verir. Dokunulmayan ve dalnda asl duranmeyveler; hazr dorular, hazr bilgiler, hazr doumlardr. Bunlar Tanr laboratuvarndahazrlanm ve ilk insanlar yalnzca ierik olarak deil, retilme esaslarnn gizliliindentr de amaktadrlar ve bu yzden onlar iin yasaklanmtrlar. Bilmek sancl bir itir,cennetin tm gzellii orada sancnn olmamasdr.Havva kendi iyisini ve ktsn bilmekisterken,yani kendini grmek isterken, ilk kendi isteklerini grr, istekleri ona kendinigsterebilir nk. Bylelikle, istemenin de iin iine girmesiyle meyve dpedz birretim fikriyle snrl kalmaz, o Havvann cinselliine iaret eder. Havvann hazlardanyola kp kendisini bulmak istemesi; insana ait iyinin, ktnn, bilginin olmad cennettekendisinden hareket edilecek tek eydir.

Her su cesaret ister, ama Havvannki gibi bir su; hazr dorular, tatl cenneti birkenara koyup, iyi ve ktyle yzyze gelmeyi istemek, daha byk bir cesaret ister.Bundandr ki Havvann, demi de ortak ettii cesareti, Tanrnn kendilerini cennettenkovduunun bildirilmesiyle en koyusundan bir korkuya dnr. dem bandan beri pekiten gnaha itirak etmemi ya da hibir zaman Havva kadar gnaha meyletmemi

olacak ki; meyveyi kendisi de yemi olmasna karn, cesaretle evet, yasakt ama yedimdiyecek yerde suu Havvaya ykmaya alr (Hatta nerdeyse dem, Havvay banasard iin Tanrya kyor: yanma verdiin bu kadn aatan verdi ve ben de


2/9

yedim). Ama Tanr, onlar cennetten kovup, dnyaya mahkm ederek, tam da Havvannbilmek istedii iyi ve ktlerin cehennemvri lne terk eder. Bylece ilk yasalarnyaparlar; plak bedenden utan! dem ve Havvann ocuklarna, anne ve babalarndantr verilen ceza; kendi yasan kendin koy, sen yargla, sen karar ver, sen ltfetcezasdr. nsann kendisine bir dl gibi verdii; Havvann ben kendim seebilirimiddiasna kar verilen bu ceza aslnda kiinin kendi iyi ve ktsn yaratma sorunlaryla

ba edememe korkusudur.Gnahna karlk Tanrnn Havvaya verdii ceza, Tanrnn adaletini gsterecek

niteliktedir: Zahmetini ve gebeliini ziyadesiyle oaltacam; ar ile evltdouracaksn; ve arzun kocana olacak, o da sana hkim olacaktr. Buna karn demincezas sadece topra ilemek yani, almak olur. Yine de erkek Tanrnn cezasadaletlidir nk Havva retim amacyla yaratlm bedeninden haz almaya almtr.dem, cenneti yitirecei korkusuyla sulu olarak Havvay iaret eder. Ama Havva dadnyayla karlamaya cesaret edemez ve suu kendisini kandran ylana atar. deme veHavvaya verilen ceza yannda Tanr ylan da cezalandrr: Bunu yaptn iin btnsrlardan ve kr hayvanlarndan daha lanetlisin; karnnn stnde yryeceksin, vemrnn btn gnlerinde toprak yiyeceksin Peki, RAB Allahn yapt btn krhayvanlarnn en hilekr ylan kimdir? Havvann ta kendisi! Havva suu ylanda bularak

kendisini sulamaktadr. Zaten deminkininden fazla olan cezas, ylana verilen ceza ilebirlikte bir kat daha katlanr. (Byle bir anlaytan dolaydr ki yzyllarca ve bugn bilednyann pek ok yerinde kadn, srlardan daha deerli grlmemitir).

Snama

Resmin bir yarsnda dem ile Havva, dier yarsnda sa ile eytan var. dem ilesa, yzleri, salar ve ne uzattklar bacaklaryla birbirleriyle tam bir benzerlik iindeler.Yalnz sa iki elini kendine ekerek eytandan saknrken, dem, Havvann uzattmeyveyi alp almama konusunda kuku iinde; bir eliyle sakndn gsteren bir jestyaparken, dier eliyle elmaya uzanyor. Resimde kurulan bu paralellikten anlyoruz ki;dem sadr (ya da olma potansiyeli vardr). Havva ise eytandr (ya da olmapotansiyeli vardr). Ylan, Havvann olmak istedii Havva, uzun sar sal kadn ise olmasgereken Havvadr. Havva meyveyi alarak kendi olur.


3/9

Adem ve Havva'nn Azarlanmas

dem umutsuzca, gnah ilediklerinden tr kendilerini azarlayan TanryaHavvay ikyet ediyor. Havva da sulu olarak ylan iaret ediyor.

Cennetteki bu iki kadndan hangisi ilk yaratlan kadn?

lk Gnah, Hugo Van Der Goes


4/9

lk Gnah, Michelangelo

lk Gnah, Raffaello Sanzio

II- YOLDAN IKMA KORKUSU


5/9

Son Yemek, Leonardo da Vinci

Akam olunca, sa Onikilerle geldi. Ve sofrada oturup yerlerken dedi: Dorusu sizederim: Benimle beraber yemekte olan biri beni ele verecektir. Onlar da kederlenmee vebirer birer kendisine: Ben miyim? demee baladlar. Onlara dedi: Benimle sahana bananOnikilerden biri. Geri insanolu kendisi iin yazlm olduu zere gidiyor;...

Markos,14

sa hakiktin kurucusudur. sa yolu izmitir, havariler o yolu izlerler.

Son akam yemeinde, kendisinin ele verileceini ve ldrleceini bilmesine karnsa, korkudan uzaktr. Hep yazgsna boyun emi, byk bir dinginlik iinde, havarilerineve ayn zamanda resmin izleyicisine efaat datr halde resmedilmitir. Kendidorusunun gerei; o ac sonla kar karya kalmaktr. Bunu en iyi sa bilir ve bunu eniyi O gsleyebilir.

sa, iinizden biri beni ele verecek dediinde, havariler korkuya kaplrlar, her biriyoksa ben miyim o? diye sorarlar. Havariler kendi imanlarna bir trl gvenemezlernk, hep sann dorusuna krn tuttuu ip gibi tutunarak yrmlerdir. Naslkendilerini tanmyorlarsa, inandklar doruyu da tam olarak biliyor deillerdir. Bu yzdenonlarda yoldan kma korkusu ok kolay belirir. sann dorusunun ekim alannagirebilmilerdir ama asla onun iinde olamazlar. nk bu doruluun tek bir belirleyicisivardr: o da sadr. Nitekim sa, son yemekten nce havarilerin ayaklarn ykar ancakPetrus ayaklarn sann ykamasna izin vermek istemez. nk bu gerekten de aklalmaz bir eydir, Tanrnn olu sa nasl olur da ayak ykayabilir? Ama sanneylemlerindeki doruluk, ona sahip olmayp, yalnzca onu takip eden izleyicilerinanlayaca trden deildir. Bu saya ait bir eydir ve onu, ondan bakas tam olarakbilemez ve kavrayamaz. Belki Nietzsche de bu yzden yalnz bir Hristiyan vard, o daarmhta ld demitir.

sa kendine inanmtr, bunun bedeli armhta lmektir. Bu sann kendi zerindekitasarmnn zorunlu sonucudur ve hatta byle bir son, bu tasarm gerekleyen en nemliaamadr. Eer byle bir bedel deme gereklemeseydi, sann doruluu gcnyitirecekti. yleyse sann doruluunun gcn katlamas iin, acsna karnmerhametindeki iddeti de arttrmas gereklidir. Son yemek sahnelerinde, sa mmknolduunca bu kartln younluu iinde resmedilmeye allm grnyor.

sa, byle acsna boyun emi bir halde iinizden biri beni ele verecek dediinde;her bir havari sz edilenin kendisi olabileceini, kendisi fark etmemi olsa da yoldan


6/9

km olabileceini dnyor. Hepsi aknlk ve korku iinde. Korku iindeler nkinandklar eyin gerekte ne olduunu bilmiyorlar, bundan tr de kendilerinitartamyorlar. Havariler, bir fikrin ya da inancn peine taklmaya kararl ama hepsibirbirinden ekici (!) bir ok fikir ve inancn karsnda akn kalakalm bu a insangibiler. Kii, inanyor olduu ilkelerden sapm olabileceinden srekli kaygl ve sularnlye vuracak durumda olmaynca, daha dorusu byle bir lte sahip deilse; ya

srekli sululuk duygusu iinde kalr ya da srekli sulama peindir. Eylemlerinin erilii,doruluu konusunda havarilerin de ellerinde bir ltleri yok nk bu lt yalnzca odoruluu ne sren tarafndan bilinir. Dorulua nfuz edemeyen ona yabancdr,sadece evresinde kalmakla yetinebilir.

Havarilerin zerindeki bu korku, kendi kendilerinden duyduklar kukudan ileri gelir.sann szyle kendi vicdanlarna dnerler. S. Dalinin son yemek konulu resmi,birbirleriyle ilikiyi kesip, kendilerine ynelen ve ilerine kapanan havarilerin kendilerinisorguya ekilerinin resmidir sanki.

Yahya, havariler arasnda en gen olan ve sann en sevdiidir. ou zaman basann gsnde ya da masaya dayal uyuklarken resmedilmitir. En sevilendir nk enbiim verilmeye msait olandr. Sunulan doruluk, nceki bilgi ve nyarglarla

bozulmayaca iin en ok Yahyada gl olacaktr. Havarilerin hepsi balarn,yalarndan tr elde ettikleri bilgi ve deneyim sayesinde dik tutabiliyorken, genYahyann ba durmadan ya sann gsne ya da masaya der. Yalnz Yahya tmylesay kendine dayanak yapmtr. Havariler arasnda hakikte en yakn Yahyadr ancak oda kendisine en uzakta olandr. Korkmak yerine uyur, uykusu onu bir yzlemenineiine gelmekten kurtarr.

Son yemek konulu resimlerde, saya ihanet eden Yahuda, hep dier havarilerdenayr, masadan atld atlacak resmedilmitir. Yahuda para karlnda say ba rahiplereteslim etmeye sz vermitir. Masada hep, sessizce sulu diye tm baklarn kendisineynelmesini beklemektedir sanki. O da korkudan uzaktr, yalnz diken stndedir; belkide plannn gerekleip gereklemeyeceini dnmekten tr, yoksa Yahuda yemekteyaptndan pimanlk duyuyor bir halde resmedilmemitir. Sadk olan dier havarilerde

yoldan ktklarna dair yaanan korku, dpedz say ele vermi olan Yahudada yoktur.Yahuda, pek iine girmeyi beceremedii sann dorusuyla sonunda balarn koparm,onu sorgulamaya, onunla savamaya da kalkmam, karsnda bir yabanc olduu bueyin yerine basite kendisini ne srm ve bunu da ald 30 gmle yapmtr. EerYahuda say sorgulama iinde olsayd ve bu sorgulayn ardndan ona bir ekilde ihanetetseydi, bunun iin kendini sann dorusuyla bir balant iinde grmesi, say vekendisini anlamas gerekecekti. Bu trden sorgulaylarda da kendisini kararlar vermekzorunda hissedecek ve korkuyla tanacakt. Ancak Yahuda parayla tanmay tercihetmitir.

Son Yemek, Philippe de Champaigne


7/9

Son Yemek, Salvador Dali


8/9

III- KENDNDEN DUYULAN KORKU

Meryem'e Mjde (Haber), Simone Martini

Ave Maria, gratia plena

(Selm sana, ey Tanrnn Ltfuna eren kadn!)

Kurtarc Mesihi douracak olmak, Tanrnn Meryeme bahettii bir ltuftur.Meryem seilmitir, ancak o seilmiliinin nedenini bilemez, hatta kendisine gsterilenltfun esas mahiyetini de bilemez. Bu yzden melee inanmak zorundadr.

Hediyeyi bir ltufa eviren, kendisine ltfedilenin, kendisi ya da eline geen eyhakkndaki bilgisinin eksiklii ya da tmden yokluudur.Ne kadar istenilesi bir ey olursaolsun, hediye de, ona ulama yolu da bizim iin bir giz tamaz. Ltfu hediyeden ayr klanonun sadece hediyeden daha istenir bir ey olmas deil, tad gizlilikten dolay okdaha ekici olmasdr. Ltfeden olarak sadece Tanr, neden Meryem'i setiinin ve ona neverdiinin bilgisine sahiptir.

Martininin Meryemi, melek ona byle byk bir mjde verirken korkuyla bzrve adeta kendini giysisinin iine saklamaya alr. Tanr Meryemi uygun grmtr amaMeryemin ltfa inanabilmesi iin, kendisi hakknda bilmedii eyin, Tanr tarafndanbiliniyor olduuna iman etmesi gerekir ya da bunu yapamyorsa kendi kendisini ltfauygun bulmas gerekir ki; bunun iin de Meryem kendisi ve mjde hakkndaki bilgisinitamamlamaldr. Martininin Meryemi ltfun bedelini deyip deyemeyecei elikisiiinde korkuyla kaskat kesilmitir. Meryem eer Tanrya iman ederse, ltfun bedelini dedeyebileceine iman eder ama kendisine dayanmak ister ve bilgisini tamamlamayaynelirse bu, o bilene kadar hep korkunun sularyla boumak zorunda kalaca anlamnagelir. Meryem ltfu haketmek iin cesaret gstermelidir. Cesaret gsterip imana geer vecesaret ile korkuyu sonsuza kadar askya alr ya da cesaret gsterir ve korkuylasavamak zere kendisine dner.

Meryemin bu atmas, sanatnn kendi gc karsnda girdii atmaya benzerniteliktedir. Sanatnn, gerekliin ilk grntsn ister istemez arptp, ikinci birgrnt kuran bir bak vardr. Ancak, grnty arptan bu bak asla gerekliin ilk


9/9

grntsne geri evrilemez, ilk grnty kuramaz, gerekliin ilk grnts onda herzaman bulanktr. Bu bak onda doaldr, bu onun bir yetisidir. Bir gezegenin evresindednp duran ve eer gezegenin ekim alanndan kurtulabilse uzay boluuna frlayacakolan bir uydu gibidir ve asla gezegene demez (onunla akmaz ) ama asla ondan dakurtulamaz. Bu yzden hep gereklie bal kalr ama onu krabilir ve iini aabilir ancakbir yandan da uzay boluuna frlamamak becerisini gstermelidir, yani iini at

gereklii datmamak, onu paralamamak zorundadr. Gerekliin grntsn arptanbakyla onda deiebilir olanlar yeniden dzenlemi olur ve bunu yaparken dedeimeyen eyi ortaya karr. Bylece ilk grnt, arptlm ikincisiyle sabit merkeznoktasn belli eder.

Grntye bakmasyla birlikte grnty kryor olmas, bu bakn onda doalolduunu gsterir. Bu yzden diyebiliriz ki byle bir baka sahip olmak bir ltuftur. Enok da byle bir yetinin nasl elde edildii bilinmedii iin bu byledir. Ltuftur nk;ona ve onun yapt ie bakana, gerekliin bilgisini sakl olduu grntden kazyarakgerekliin zorbalna kar g kazandrr ve ltuftur nk; gizlidir, bunun sanatnnkendi isteiyle ap kapayaca bir kaps yoktur. Eer bu kapnn ak kalmasnkabullenirse, bedeline de katlanmak zorunda kalr. Asla sadece bakmakla arpttgrntnn ilk haline dnemez. Sadece bakarak, srekli gereklii aratrmak zorundadr,

bylece Sisyphos gibi biteviye urar,kurar ve kefedilmesiyle boyna deien ilkgrnty yine kurmak zorunda kalr. Ancak durmadan ilk grntye gre ileyen birdnyadan dar atlr. Tek bana grd iin, grntleri ileyemeyen bir baka sahipolan dnyay grdne srekli ikna etmek zorunda kalr. Kendini bu yetiden syramaz(ya da kendini kreltmesi, kendini bu yetiye brakmasndan daha zordur) Tek banagrebilme cesaretini gstermek zorundadr, kurduu grntde, gerekliin kaymaznoktasn bulmak konusunda yalnz kendisine dayanmak zorundadr.

Mjde! O, suda krlan ubuk grntsnde, suda ubuun krld fikrine ulaabilir.Ama buna hi cesaret edemeyebilir de!

Ayn Meryemin kendi seilmilii konusundaki bilgisizlii gibi, sanat da neden

byle bir baka sahip olduunu ve bununla baedip edemeyeceini bilemez.Yine Meryem gibi o da elindeki eyin aslnda ne olduunun btnylefarknda deildir, yine Meryemin bilgisizliinden tr yaad korku gibi, oda cesareti ile korkusu arasndaki gerilim iinde yaar.Kktencilik Tm Uygarnsanln Dmandr

cennetİ yİtİrme korkusu

Documents