centro boletín aldizkaria -...
TRANSCRIPT
Las drogas, como tantas otras actividades consideradas escandalosaspor las normas sociales, han sufrido el veto de las pantallas como intentode ocultar y negar lo que sucede en el mundo real. En el caso de España, ladroga no ha sido un elemento frecuente en el cine español y se ha de espe-rar hasta la transición democrática para que llegue a las pantallas. Cuandolo hace, se trata de producciones de marcado carácter oportunista y quebajo su afán de denuncia ocultan la utilización de la droga como reclamocomercial. En este sentido es paradigmático el caso de El pico y su conti-nuación El pico II. Esta situación está cambiando en los últimos años y lasdrogas legales e ilegales se consumen y aparecen frecuentemente en losfilms comerciales. En Estados Unidos, en un estudio sobre las 200 pelícu-las más alquiladas en los vídeo-clubs, el alcohol y tabaco aparecieron enmás del 90% de las películas y las drogas ilegales en el 22%.
El cine y las drogas tienen una relación ficticia por partida triple. El sépti-mo arte transforma la realidad, ilusiona, manipula y engaña en aras de unosminutos de felicidad. Cuando la película se acaba queda la emoción. Gracias alas drogas también soñamos, nos ilusionamos, viajamos a otros mundos, vemoscon otros ojos y nuestro mundo emocional se distorsiona. Su efecto también seacaba después de unos minutos de felicidad aunque el recuerdo de la quimeraperdura. En segundo lugar, las drogas que los actores consumen en las pelícu-las, al igual que los cigarrillos de chocolate de los niños y el whisky de los baresde alterne, son harina, té con hielo, aspirinas y carne trémula de un doble malpagado que se inyecta antibiótico. Los decorados y los protagonistas son tanirreales como los drogadictos y sus escenarios. Por último, el cine no es undocumental sobre ‘el mundo de la droga’ ni un testimonio materno. El cine esuna producción cultural, una expresión artística del hiperrealismo, neorrealis-mo, surrealismo o realismo social difícilmente neutra. El cine no satisface lasexpectativas de los profesionales de las drogodependencias porque no reflejanuestra perspectiva del fenómeno.
¿Hay algo más ficticio que la droga en el cine? Las drogas son una qui-mera, el cine es una fantasía y su conjunción una ficción. Pese a estas pre-misas, las películas comerciales son productos económicos, culturales yartísticos que siguen mereciendo nuestra atención por varios motivos. Enprimer lugar, son una fuente de información de primera mano sobre drogas
para jóvenes y adultos: formas de consumo, argot, efectos indeseables,evolución a largo plazo, descripción de efectos, modelos de tratamiento,etc. Recuérdese a este respecto la repercusión popular que ha tenido laescena de la recuperación de una sobredosis mediante una inyección en elcorazón en Pulp Fiction. En este aspecto, las autoridades sanitarias esta-dounidenses se muestran preocupadas porque las películas tienden a legi-timar, normalizar, trivializar o glorificar las drogas y sugerir a los jóvenesque su consumo no tiene consecuencias negativas.
En segundo lugar, a través de las películas comerciales la industria pro-mociona marcas de alcohol y tabaco, consideradas aquí como un coche, unhotel u otro bien de consumo. Esta influencia debe ser reconocida y abordada.
En tercer lugar, el cine influye en la construcción social de las drogode-pendencias. No hay mejor médico que el que ayuda a Frank Sinatra en El hom-bre del brazo de oro, ni un alcohólico recibirá mejor ayuda que en AlcohólicosAnónimos (Días de vino y rosas), ni existen centros de tratamiento más buro-cratizados que los recorridos por la pareja de heroinómanos de Gridlock’d (pre-miada por ello por el NIDA). Los fumadores de las películas son más románti-cos y sexualmente activos que los no fumadores. Por último, diversas investi-gaciones han demostrado la utilidad de los filmes para la adquisición y aplica-ción de conocimientos en el ámbito de la psicopatología, la psicología forense,la psicología evolutiva y el método científico.
En nuestra opinión, y por los motivos expuestos, las películas comer-ciales son un elemento de debate muy interesante en la formación sobreadicción a drogas. Por ello, en el Grup de Investigación sobre Adicciones(ADC) aleccionamos a los alumnos a trabajar en monográficos sobre cine yadicciones, con la seguridad de que este trabajo ayudará en su formacióncultural y científica. Y nos parece más útil, en lugar de buscar improbablesrelaciones causales o pretender coartar la expresión de determinados men-sajes, aprender a utilizar el cine como recurso formativo e informativo y aanalizar, de entre todos los argumentos que el cine genera, qué mensajesafectan al mundo de las drogodependencias y de qué forma lo hacen.
Xavier Sánchez-CarbonellUniversitat Ramon Llull
bolet ínald izkar ia
CDD DDZ
57
No
vie
mb
re
1
99
9
Az
ar
oa
Drogas y cine: una relacción de ficción
AurkibideaI N D I C E
RESEÑAS- El papel de los padres y las madres en el tratamiento de hijos toxicómanos ................................................................ 2- Tendencias europeas sobre políticas en materia de drogodependencias ...................................................................... 2- Erlijiozaletasunaren eragina droga erabileraren gainean Eskoziako ikasleengan ............................................................ 3- El uso de recompensas económicas como refuerzo en el tratamiento de la adicción a la cocaína .................................. 4- Anfetamina erabiltzaileen tratamendua: epe luzeko abstinentziarekin erlazionaturiko faktoreen azterketa .................... 5
ENCUENTROS ................................................................................................................................................................ 6
LA CITA- El consumo de tabaco, alcohol y cannabis. Un viejo problema, una nueva realidad. Bilbao, 12 de noviembre ................ 6
HERRAMIENTAS- Calcula bien lo que bebes. Gobierno de Navarra. Departamento de Salud .................................................................... 7
EXPERIENCIAS- Prestaciones sociales, integración laboral y drogodependencias en los EE.UU. ............................................................ 8- Cinco casos de buena práctica ................................................................................................................................ 9
ESTUDIOS- El uso de Cannabis en Amsterdam............................................................................................................................ 10
BIBLIOGRAFIA ................................................................................................................................................................ 11
57
Centro de Documentaci�n
de drogodependenc ias
Drogamenpekotasune i
buruzko dokumentazio
Zentrua
DDZ-CDD / Reina Regente 5, bajo/behea. / 20003 Donostia - San Sebastián / Tel. 943423656 Fax 943293007 / Email: [email protected]
El papel de lospadres y las madresen el tratamiento de
hijos toxicómanos
GARCÍA MARTÍN, E.
“Intervenciones grupales con padres para
disminuir las tasas de recaída y abandono de
tratamiento en hijos toxicómanos”,
Experiencias europeas de atención a
drogodependientes con hijos, col. Haize Gain, nº 5,
1999.
Aunque numerosos estudios dejan
patente la influencia de los factores fami-
liares en la recaída y en el abandono tera-
péutico en toxicómanos, no se han anali-
zado en profundidad y con los instrumen-
tos adecuados los aspectos y matices de
la interacción familiar y la forma en la que
esta incide en la evolución del hijo toxicó-
mano. Para paliar tal vacío, el autor de
este artículo recurre a un concepto
ampliamente utilizado en el campo de la
salud mental, la Emoción Expresada (EE),
y determina, a través de una encuesta, la
influencia de las diferentes actitudes
paternas y maternas. Sus resultados son
aplicados en el diseño de un modelo de
intervención dirigido a modificar tales
actitudes para disminuir la tasa de aban-
donos y recaídas de sus hijos.
Las investigaciones sobre Emoción
Expresada han mostrado que la presencia
de familiares altamente críticos o impli-
cados con el paciente constituye un
estresor crónico de gran magnitud y,
como tal, potencia la recaída en esquizo-
frenias y otras patologías como la depre-
sión, la anorexia y la bulimia nerviosa.
Para conocer la aplicabilidad del concep-
to de Emoción Expresada como predictor
de la recaída y el abandono de trata-
miento en toxicomanías, el autor realizó
un estudio con cerca de 50 toxicómanos
y sus familias que solicitaron el ingreso
en una comunidad terapéutica. Las con-
clusiones del estudio señalaban, por un
lado, que la EE de la madre no se rela-
ciona con la recaída, mientras que la acti-
tud del padre parece fundamental para
evitarla. Los resultados sugieren, en ese
sentido, que el toxicómano necesita la
presencia del padre, un padre que no le
critica e infravalora y que adopta una
actitud positiva hacia su hijo.
Por el contrario, no se encontró nin-
guna relación significativa entre las tasas
de abandono y la EE del padre, mientras
que en el caso de la madre se hallaron
nueve combinaciones de escalas signifi-
cativamente relacionadas con la interrup-
ción del tratamiento. Estos resultados
parecen indicar, dice el autor, que una
actitud comprensiva y tolerante por
parte de las madres no previene el aban-
dono del proceso rehabilitador y que sí lo
hace una postura más fría, exigente y
firme por parte de estas.
Con tales premisas, la distinta influen-
cia de padres y madres en el tratamiento
de hijos toxicómanos y la necesidad de
adoptar actitudes opuestas a las tradicio-
nalmente aceptadas, se desarrolló un
modelo de intervención grupal en tres
comunidades terapéuticas. Los objetivos
de la intervención consistían en aumentar
la influencia del padre, ayudándole a valo-
rar positivamente el esfuerzo de su hijo, y
en conseguir que las madres adoptaran
una actitud firme que, al mismo tiempo,
no implicara rechazo. De los diferentes
modelos utilizados para modificar la
Emoción Expresada de padres y madres se
utilizó el Entrenamiento en Habilidades
Sociales: en el caso de los padres, se les
enseñaba a adoptar un papel constructivo
y a evitar críticas innecesarias, así como a
reforzar de forma adecuada los aspectos
positivos de la conducta del hijo. En el
caso de las madres, se trabajaron habili-
dades para no ceder ante manipulaciones
afectivas, se les enseñó a mostrarse más
firmes ante la posibilidad de abandono y a
ser más críticas con las actitudes negati-
vas de sus hijos. La intervención se realizó
a través de quince sesiones de 90 minu-
tos. En las diez primeras sesiones, padres
y madres se separaron en dos grupos dife-
rentes, el de padres dirigido por un tera-
peuta masculino y el de madres por una
terapeuta femenina.
En la actualidad se están recogiendo
los datos de seguimiento de la interven-
ción, por lo que el artículo no ofrece resul-
tados concluyentes respecto a la utilidad
de estas intervenciones. Sin embargo, sí se
extraen una serie de conclusiones deriva-
das de la aplicación del modelo: uno de los
aspectos más significativos es el alto nivel
de asistencia a todas las sesiones tanto
por parte de las madres como de los
padres, sobre todo si se tiene en cuenta
que estos últimos suelen desvincularse
rápidamente del proceso de rehabilitación
de sus hijos. Por otro lado, se observó que
los padres se integraron rápidamente en
una identidad grupal masculina, lo que
permitió que se pudiera trabajar con
aspectos emocionales paternos que en un
entorno mixto tendrían más difícil cabida.
En ese sentido, se intentó romper desde
un principio los clásicos esquemas de
padre periférico–madre sobreimplicada y
padre-autoridad, madre-afectividad, que
en numerosas ocasiones cronifican un pro-
blema y limitan la riqueza de sus solucio-
nes. En ese sentido, destaca el autor, sor-
prendió la capacidad de los padres de
expresar un mundo afectivo tradicional-
mente atribuido a la madre. Respecto a
estas, también sorprendió su capacidad
para asumir papeles de autoridad que
antes delegaban en los padres.
Otra de las reflexiones que se deriva
de la aplicación de estas intervenciones es
la inseguridad de los padres respecto a los
recursos propios para hacer frente a una
situación crítica en la evolución del hijo
una vez terminado el tratamiento. Por esa
razón, concluye el autor, parece necesario
dotar a los padres de recursos y técnicas
no sólo para prevenir los fenómenos de
recaída y abandono, sino para saber cómo
reaccionar ante ellos cuando ocurren.
Tendencias europeassobre políticas en materia de
drogodependencias
KINNUNEN, A. Y NILSON, M.
“Recent trends in drug treatment in Europe”,
European Addiction Research, 1999,5, pp. 145-
152.
El presente artículo describe las tenden-
cias más recientes respecto al tratamien-
to de las drogodependencias en Europa,
incluyendo la mayoría de los países de la
Unión Europea, Suiza, Polonia y Rusia. Se
analizan cuatro áreas temáticas: la inci-
dencia de las drogodependencias en los
países señalados, los cambios legislativos
más recientes, el peso de las estrategias
de reducción de daños en las respectivas
políticas nacionales y las experiencias
existentes en relación a la dispensación
de heroína bajo control médico.
2
laburpenak r e s e ñ a s
Respecto a la incidencia del consumo,
el informe señala que, a pesar de la
importancia concedida a las nuevas dro-
gas sintéticas o recreativas, la heroína
sigue siendo –salvo en Suecia y Finlandia-
la sustancia que con mayor frecuencia
causa el ingreso en los centros de trata-
miento. Por otro lado, se ha producido un
incremento en el consumo de heroína en
países como Austria, Finlandia, Polonia y
Rusia, en los que hasta ahora la prevalen-
cia del uso de esta sustancia era relativa-
mente baja. Por el contrario, en la mayo-
ría de los países del centro de Europa, el
consumo de drogas ilegales parece haber-
se estabilizado e, incluso, reducido.
El estudio destaca, por otra parte, que
las estrategias de reducción de daños se
han generalizado y que muchos países han
adoptado las políticas emprendidas hace ya
años en Holanda, Inglaterra y Suiza. Sin
embargo, no todos los países han adopta-
do estas estrategias al mismo ritmo ni de la
misma forma: en Francia, por ejemplo, se
ha desarrollado una red de centros de bajo
umbral –boutiques- con equipos multidisci-
plinares, se han puesto en marcha progra-
mas de intercambio de jeringuillas y de dis-
pensación de metadona y, desde 1996, se
ha posibilitado la prescripción por parte de
los médicos de cabecera de buprenorfina
(Subutex) como tratamiento de sustitución
alternativo. En Inglaterra, se está desarro-
llando una nueva estrategia que incide en la
cooperación entre los distintos agentes
comunitarios y en la relación entre las dro-
godependencias y otros fenómenos como
la pobreza o la exclusión social.
En Alemania, la prescripción de sustitu-
tos opiáceos como la metadona o la codeí-
na se ha generalizado en los últimos ocho
años y el Gobierno se ha comprometido a
legalizar las ‘narcosalas’. Sin embargo, los
nuevos métodos de sustitución no están
exentos de riesgo, como lo demuestra el
hecho de que algunas de las personas que
acuden a los centros de tratamiento lo
hacen por su dependencia respecto de la
codeína o de la metadona. También en
Polonia la reducción de daños se ha con-
vertido en una alternativa ampliamente uti-
lizada, mientras que en Rusia, al contrario
del resto de los países, la legislación de
1997 restringe las posibilidades de encarar
el problema de la adicción fuera de la con-
sabida ‘guerra a las drogas’.
Durante años, la prescripción de heroí-
na inyectable fue característica del sistema
de tratamiento británico. Sin embargo, los
experimentos realizados en Liverpool abrie-
ron la puerta a una serie de experiencias
piloto en Suiza y estas, a su vez, a nuevas
experiencias en Holanda, Dinamarca y
Alemania. Actualmente, el número de usua-
rios que reciben este tipo de tratamiento en
Suiza es de 1.000 personas. En febrero de
1999, el Parlamento holandés aprobó la
ampliación a cuatro ciudades más de sus
dos programas experimentales (basados en
Amsterdam y Rotterdam) de distribución de
heroína. Los socialdemócratas alemanes,
tras su llegada al poder en septiembre de
1998, se comprometieron a iniciar un pro-
grama de dispensación de heroína y en
España, después de que algunas comunida-
des autónomas mostraran su disposición a
iniciar programas similares, se ha creado
una comisión de estudio al efecto.
En lo que respecta a la aplicación de la
legislación en los diferentes países euro-
peos, el informe destaca que la normativa
tiende a ser más estricta en Suecia,
Finlandia y Noruega, países en los que la
posesión y el consumo están penalizados,
que en el resto del continente. En la
mayoría de los países, sin embargo, se
está dando un doble proceso por despe-
nalización parcial del consumo y represión
creciente del tráfico. Así, la posesión de
cantidades poco elevadas para consumo
propio no suele ser castigada, mientras
que las penas por tráfico en grandes can-
tidades se han endurecido. Sólo en Rusia
la represión de toda clase de consumo
–incluidas sustancias sustitutivas como la
metadona- se ha mantenido e incluso
incrementado desde 1997. En la mayor
parte de los países los tratamientos son
voluntarios aunque en ocasiones –caso de
Suecia u Holanda- la derivación puede ser
forzosa. Finalmente, el estudio destaca
que en la mayoría de los países, incluyen-
do el Estado español, se ha incrementado
la oferta de servicios dentro de los cen-
tros penitenciarios.
El panorama que se observa en
Europa es, por tanto, el de una progresiva
consolidación en todo el continente de los
programas de reducción de daños, trata-
mientos de sustitución y programas de
bajo umbral, así como una mayor diversi-
ficación de las ofertas de tratamiento
para distintos tipos de usuarios, lo que
implica el desarrollo de programas no
necesariamente orientados a la abstinen-
cia. En la mayoría de los países, el debate
sobre las drogas se ha polarizado, conclu-
ye el informe, con voces que reclaman
tanto la liberalización como una regula-
ción más severa. Es previsible, en cual-
quier caso, que el nuevo plan de acción de
la UE mantenga la necesidad de equilibrar
las medidas de reducción de la oferta y la
demanda y que adopte una estrategia más
centrada en la salud pública.
Erlijiozaletasunareneragina droga
erabileraren gaineanEskoziako
ikasleengan
ENGS, R.C. ETA MULLEN, K.
“The effect of religion and religiosity on drug
use among a selected sample of post
secondary students in Scotland” Addiction
Research, 1999, vol. 7, nº 2, 149-170.
Numerosos estudios sugieren que las
variables religiosas están asociadas al
uso y abuso de drogas. Aún así, son
pocos los trabajos que han analizado el
uso de sustancias legales e ilegales al
mismo tiempo. El propósito de este estu-
dio ha sido investigar las pautas de con-
sumo de estas substancias entre estu-
diantes universitarios en función de su
opción religiosa y su religiosidad. Los
resultados muestran que, en general,
quienes afirman no tener creencias reli-
giosas son más propensos a consumir
drogas, ya sean legales o ilegales, en
comparación con aquellos que afirman
ser muy religiosos. Los autores concluyen
que, para esta muestra de estudiantes
universitarios, el hecho de ser muy reli-
gioso está asociado a un consumo más
moderado y, además, que un consumo
elevado de tabaco o alcohol está relacio-
nado con el consumo de drogas ilegales.
Erlijiozaletasuna eta alkohol erabilera-
ren arteko erlazioa denbora luzez ikertu
izan da. Gai honi buruz idatzi duten auto-
reak bat datoz erlijio talde batekiko lotura
eta alkohol kontsumoa alderantziz propor-
tzionalak direla baieztatzean. Nahiz eta
ikusi den erlazio hau erlijio talde batetik
bestera mantentzen dela, asoziazio honen
indarra ez da berdina talde guztietarako.
Desberdintasunak topatu dira, bereziki,
talde katoliko eta protestanteen artean.
laburpenakr e s e ñ a s
3
Askoz gutxiago dakigu erlijiozaletasu-
na eta erlijio aukera eta bestelako drogen
erabileraren arteko erlazioari buruz, batez
ere elizkoitasuna kontutan hartzen duten
estudioen gehiengoak alkohola, tabakoa
eta droga ilegalak bereizten dituelako.
Estudio honen helburua, beraz, unibertsi-
tate ikasleen alkohol, tabako eta droga
ilegalen erabilera ereduak beraien elizkoi-
tasun eta erlijio aukeraren arabera azter-
tzea izan da, ondorengoa jakiteko asmoz:
ea sustantzien erabileran desberdintasun
esanguratsurik ba ote dagoen erlijioa
garrantzitsutzat hartzen dutenen eta
garrantzirik ematen ez diotenen artean,
eta ea desberdintasun hau antzematen
den erlijio talde batetik bestera. Honekin
batera, tabakoaren eta alkoholaren erabi-
lera droga ilegalen kontsumoaren aurri-
kusle izan daitekeen ere aztertu dute.
Horretarako, 3.117 emakume eta 949
gizonezkoz osaturiko lagina osatu zen:
hauen artean, %40.9 Church of Scotland-
ekoak, %20.2 “beste elizetako protestan-
teak”, %18.3 katolikoak eta %20.6 “erlijio-
rik ez zutenak” edo “beste erlijio batzueta-
koak” ziren. Pertsona hauei buruturiko
inkesten bidez determinatu nahi zena zen,
alde batetik, sustantzien erabileraren zen-
batekoa eta maiztasuna; bestetik, zein
erlijiotakoak ziren; eta azkenik ea beren
burua elizkoi edo ez elizkoitzat hartzen
zuten. Artikuluak estudio horren emaitzak
laburbiltzen ditu droga mota bakoitzari
dagokionez. Lehenik, droga mota horren
erabileran elizkoia izateak edo ez izateak
duen eragina aztertzen du. Bigarrenik,
erlijio talde batekoa edo bestekoa izateak
duen eragina, eta azkenik, droga mota
horren erabilerak beste sustantzia batzue-
na errazten ote duen argitzea da asmoa.
Emaitza hauetatik zenbait ondorio
atera daiteke. Lehendabizi, estudioan
parte hartu duten pertsonen erlijio auke-
rak eta beraien sinesmenaren indarrak
eragin argia du bai droga legalen eta ile-
galen erabileran. Bigarren, arazo hauetan
garrantzia fedeari eta ez eliza motari ema-
ten diotenen teoria indargabe gelditzen
da, eliza motaren arabera emaitzetan des-
berdintasunak eman direla ikusi baita.
Izan ere, katolikoak dira droga ilegal zein
legalak kontsumitzeko joera handiagoa
azaltzen dutenak.
Hirugarren, esan beharra dago eskola
umeen artean buruturiko honen antzeko
lan baten emaitza berdintsuak lortu direla.
Honek adieraz dezakeena da gaztetan har-
tzen diren jarrerak heldutasunera pasatze-
an mantendu egiten direla, drogen preben-
tzio programak gazteenengan zentratu
beharko liratekeela argi eta garbi utziaz.
Laugarrenik, osasunari dagokionez, protes-
tanteen eta erlijio aukerarik ez dutenen
jarrerak erabat polarizatuta daude, katoli-
koen artean kontsumo maila desberdin
gehiago topa daitekeen bitartean. Bos-
garren, alkoholaren gehiegizko erabilera
eta tabakoa erretzea beste sustantzien
(marihuana, LSD, estasia) erabilerarekin
zuzenean erlazionatua dagoela ikusi da.
Recompensaseconómicas como
refuerzo en eltratamiento de la
adicción a la cocaína
ROTHFLEISCH,J. Y OTROS
“Use of monetary reinforcers by cocaine-
dependent outpatients”. Journal of Substance
Abuse Treatment, vol. 17, nº 3, 1999, págs.
229-236.
Las intervenciones orientadas a reforzar
a través de premios o recompensas una
conducta determinada han sido muy utili-
zadas en la atención a personas depen-
dientes de opiáceos para estimular su
retención en el tratamiento y mantener su
abstinencia. En estas intervenciones se
han utilizado refuerzos de carácter muy
diverso, desde mejoras en el tratamiento
hasta bonos canjeables por entradas de
cine o material educativo, que han mos-
trado tener gran eficacia como refuerzos
en el tratamiento cuando su concesión se
ha condicionado a la consecución de
determinadas metas.
Algunos autores han sugerido que la
utilización de dinero como refuerzo en el
tratamiento de drogodependientes pre-
senta ciertas ventajas, como son un grado
de recompensa equiparable a la que la
cocaína ofrece a quienes la consumen, o
su valor terapéutico en cuanto que aporta
al drogodependiente la oportunidad de
aprender a manejar el dinero de forma
más racional. Sin embargo, a pesar de las
ventajas de los refuerzos monetarios fren-
te a los de otro tipo, su demostrada efec-
tividad y la preferencia manifestada por
los drogodependientes hacia esta clase de
recompensa, el dinero se ha utilizado
poco como incentivo en el tratamiento de
las drogodependencias, principalmente
por temor a que estimulara en los pacien-
tes conductas indeseadas, como la adqui-
sición de drogas, por ejemplo.
Para confirmar si estos temores tienen
algún fundamento, un grupo de investiga-
dores analizó el uso que un grupo de per-
sonas adictas a la cocaína dio a las recom-
pensas económicas obtenidas durante su
tratamiento. Los datos se refieren a 48
sujetos participantes en dos experiencias
de tratamiento (una con mujeres embara-
zadas y otra con pacientes expuestos a
tuberculosis) en las que se utilizaron como
incentivo refuerzos económicos condicio-
nales para reducir el consumo de cocaína y
aumentar el nivel de adhesión al trata-
miento. En ambas experiencias, la inter-
vención básica consistió en un programa
que incluía terapia de carácter conductista
y atención médica. Como parte del trata-
miento todos los sujetos se sometieron a
análisis de orina tres veces por semana,
obteniendo 18 dólares por cada muestra
de orina sin droga y otros 20 dólares extra
si todas las incidencias de la semana fue-
ron resueltas satisfactoriamente.
La utilización que cada individuo hizo
de las recompensas económicas obtenidas
se clasificó en doce categorías y veinticua-
tro subcategorías de prioridades y se esta-
blecieron las proporciones de uso para
cada una de ellas. Los refuerzos moneta-
rios fueron utilizados muy infrecuentemen-
te (2%) para adquirir drogas o alcohol. Por
el contrario, se emplearon principalmente
para pagar gastos asociados a actividades
de la vida diaria (por ejemplo gas o comi-
da) (25%); gastos financieros, fondos de
inversión o pago de deudas (18%); gastos
personales como ropa y cosmética (15%) y
gastos de alojamiento y mantenimiento,
como renta o facturas (11%).
Para los autores, estos resultados tie-
nen importantes implicaciones acerca del
uso del dinero como refuerzo condicional
para aumentar el nivel de abstinencia de
los pacientes. A veces resulta difícil selec-
cionar recompensas que puedan competir
con los efectos reforzadores del alcohol y
las drogas: el dinero puede constituir un
refuerzo flexible y acomodable a las prefe-
rencias individuales del drogodependiente
que, según ponen de manifiesto estos mis-
mos resultados, no son casi nunca la com-
pra de drogas o alcohol.
4
laburpenak r e s e ñ a s
El estudio muestra también que no se
dan diferencias significativas entre hom-
bres y mujeres en cuanto a la utilización
de las recompensas económicas. Por otra
parte, los pacientes con mayores éxitos en el
tratamiento utilizan sus recompensas eco-
nómicas para gastos del hogar en mayor
medida que los pacientes con tratamiento
menos exitoso, lo cual sugiere una estrecha
relación entre la utilización de los refuerzos
para mejorar las condiciones de vida y el
nivel de abstinencia.
Finalmente, hay que señalar que los
pacientes estudiados por estos autores
proceden de un bajo nivel socioeconómi-
co, lo que ha de tenerse en cuenta a la
hora de intentar generalizar los resulta-
dos obtenidos a pacientes de nivel socio-
económico superior. No obstante, incluso
con estas limitaciones, los resultados del
presente estudio apoyan el uso de
refuerzos monetarios en el tratamiento
de la dependencia de la cocaína.
Anfetaminaerabiltzaileen
abstinentziarekinerlazionaturiko
faktoreen azterketa
KLEE, H. ET AL.
“Amphetamine users in treatment: factor
associated with sustained abstinence of
street drugs”, Addiction Research, vol. 7, nº 3,
pp. 239-266, 1999.
Los datos que se presentan en este artícu-
lo son producto de la investigación realiza-
da por las instituciones británicas para
analizar los obstáculos que dificultan la
prestación de servicios efectivos a los con-
sumidores de anfetaminas. Dentro de un
plan de estudio longitudinal, los consumi-
dores de esta sustancia que acudieron a
las delegaciones del noroeste de Inglaterra
en busca de tratamiento fueron sometidos
a una serie de entrevistas por un período
de entre seis y nueve meses. Casi la mitad
de la muestra consiguió mantener la absti-
nencia hasta el final del proyecto. Los fac-
tores previos al tratamiento que contribu-
yeron a su éxito fueron: ser mujer, haber
pensado en el suicidio y la pérdida de amis-
tades por causa de la drogadicción. Los
factores de éxito posteriores al tratamien-
to fueron: la ayuda de profesionales, el
contacto con el padre y la mejora del esti-
lo de vida.
1980-ko hamarkada ezkeroztik, anfe-
tamina sulfatoa marihuanaren atzetik
gehien erabiltzen den droga izatera iritsi
da, batez ere gazteen artean. Datu hau ez
da duela gutxi arte argiratu, komunikabide-
ek ekstasia-ren inguruan izan duten ardura
dela eta. Hala ere, azkenaldiko ikerketak
direla medio, sikoestimulanteen erabilera
gero eta argiago dago. 1996-an buruturiko
5.000 pertsonen lagin baten azterketak
honako hau erakutsi du: anfetaminen erabi-
lera MDMA-rena baino zabalduago dago,
erabiltzaileen gehiengoa 16 eta 22 urte
bitartekoa da eta laginaren %23-k azken
hiru hilabeteetan erabili du azkeneko aldiz.
Esan beharra dago datu hauek Inglaterra-
ren kasurako ez ezik Europa osorako ere
balio dutela.
Nahiz eta orain arteko tratamendu
aukerak batipat opiazeoen erabiltzaileei
zuzendu diren eta beraiek izan diren beze-
rorik nagusienak, aipaturiko anfetamina
kontsumoaren maiztasunak eta erabilera
gogorrak (xiringa bidezko administrazioa
gero eta hedatuago dago), populazio
honen tratamendu beharrak oraindik ase-
tzeke daudela pentsarazten du. Guzti honi
anfetamina erabiltzaileen zenbatekoa urte-
tik urtera handituz doala gehitzen badio-
gu, juzkuzkoa dirudi tratamendua popula-
zio honi gerturatzeak, nahiz eta ez dagoen
oso argi dauden zerbitzuak beraientzako
aproposenak ote diren.
Artikulu hau Department of Health Task
Force-ren aginduz, eta droga kontsumitzai-
leentzako zerbitzuak birraztertzeko asmoz
buruturiko estudio batetako datuetan oina-
rritzen da. Drogazaleen tratamendu klini-
koa eta bezeroek lorturiko arrakasta maila
desberdinak gertatu ziren estudioan zehar.
Autoreek, bezero arrakastatsuen oinarrizko
ezaugarriak emaitza makalagoak izan
zituztenekin alderatu dituzte, drogekiko
jarrera aldaketa positibo honen oinarrian
dauden faktoreak zeintzu izan daitezkeen
jakiteko helburuaz.
Ikerketan, tratamendu bila zebiltzan
kaleko anfetamina erabiltzaileen lagin
mugatu baten emaitzak tratamendurik
jaso ez zuten kontrol talde batenekin kon-
paratu zituzten. Prozesu hau sei eta bede-
ratzi hilabete artean luzatu zen eta epe
horretan, datuen bilketarako, elkarrizketa
semiegituratuak erabili ziren. Galdera
hauen bidez aurreko eta egungo droga
erabilera, anfetamina erabilera, adminis-
trazio bidea, osasuna, giza-erlazioak,
familia, krimenarekin harremana, drogen
kontrola, aurreko tratamendu esperien-
tziak eta abar aztertzea zen asmoa.
Tratamenduaren arrakastarekin loturiko
faktoreen analisi estadistikoak, kaleko
anfetaminaren erabilera zenbait hilabetez
kontrolatzeko ahalmenarekin loturiko zen-
bait ezaugarri utzi du agerian.
Lehenik, abstinentziari eusterakoan
zerikusirik ez duten faktoreak isolatu dira:
ez dirudi, zentzu honetan, erabileraren
maiztasuna edota kopurua, adina, osasun
egoera edo aldez aurretik anfetaminak
uzteko saiakera antzuak arrakasta honetan
eragina dutenik. Alderantziz, polizi zaintza-
pean egona izatea, emakumezkoa izatea,
lagunak drogaren eraginez galdu izana eta
bere burua hiltzeko ideiak eduki izana tra-
tamenduaren arrakastarekin zuzenki erla-
zionatzen direla frogatu da.
Bigarrenik, droga erabililtzeke jarrai-
tzeko tratamendua bukatu osteko faktore
esanguratsuenak zeintzu diren aztertzen
ditu ikerketak: bizimodu aldaketa dela eta
ondorio positiborik nabaritzea, harreman
iraunkorra aitarekin, osasun arloko langile-
en laguntza eta tratamenduari etekinik
antzematea. Droga uzteko, eta ez bakarrik
kontrolpean mantentzeko, nahiak garran-
tzia aparta du ere, baina ikertzaileek erabil-
garria izateko kontzeptu hori hobe definitu
beharko litzatekela uste dute. Laguntza
profesionalari dagokionez, ikertzaileen
ustez, komenigarriagoa suertatzen da
droga arloko langileen aholkularitza, trata-
mendua farmakologian oinarritzen duten
medikuen laguntza baino.
Egileen arabera, datu hauek azalean
jartzen duten arazo nagusia zera da: nola
tratatu motibazio nahikoa agertzen ez
duten pazienteak, abstinentziari eusteko
gogo murritza, estigmatizazioaren beldurra
edota famili arteko laguntza urria dutenak.
Bestalde, egileek Britainia Handiko droga
tratamendu sistema opiazeoen inguruan
oinarriturik darraiela diote, nahiz eta, gaur
egun, opiazeo kontsumitzaileak droga era-
biltzaile guzien zati bat baino ez izan.
Horrenbestez, amaitzen dute, ezkutuan
dauden anfetamina kontsumitzaileen beha-
rretara egokitutako tratamendu araudiak
garatzea ezinbestekoa da anfetaminen era-
bilerak sor ditzaken gaitzak sahiestu nahi
badira.
laburpenakr e s e ñ a s
5
6
topaketak e n c u e n t r o s
1 9 9 9
10-16 de noviembre
10-12 de noviembre
10-12 de noviembre
10-12 de noviembre
11-12 noviembre
12 de noviembre
13-14 de noviemnbre
14-18 de noviembre
18-20 de noviembre
18-20 de noviembre
T í t u l o
Primera Conferencia Internacionalsobre Vida Nocturna, Consumo deDrogas y Salud
VI Encuentro Nacional sobreDrogodependencias y su EnfoqueComunitario
I Simposio europeo sobre accióncomunitaria en para la prevención delalcoholismo
1st International Conference on nightlife, substance use and related healthissues
Formación de educadores para laprevención en la escuela
Consumo de tabaco, alcohol ycannabis. Un viejo problema, unanueva realidad
Advances in Alcoholism and DrugAddiction
Conferencia Internacional OMS sobreTabaco y Salud
European symposium on communityaction to prevent alcohol problems
Comorbilidad psíquica y somática endrogodependencias
Luga r
Amsterdam(Holanda)
Chiclana de laFrontera (Cádiz)
Oporto (Portugal)
Amsterdam(Holanda)
Deusto
Bilbao
Estrasburgo(Francia)
Kobe (Japón)
Oporto (Portugal)
Asturias
Organ i zac ión
Hit Conferences
Centro Provincial deDrogodependencias deCádiz
Centro Regional deAlcoologia do Porto
Instituto Deusto deDrogodependencias
Osorik
Asociación Europea dePsiquiatría
Tobacco Free IniciativeOMS
Centro Regional deAlcoología do Porto
Delegación deSocidrogalcohol enAsturias
In fo rmac ión
Hit Conferences1 st floor Cavern Court, 8 Mathew Street,Liverpool L6 2 RE UKTel. 44 151 227 4423 - Fax 44 151 236 [email protected]
Secretaría del VI Encuentro Nacional sobreDrogodependenciasC/ José Celestino Mutis, 1 - 11071 CádizApdo. 671
Centro Regional de Alcoologia do Porto. Rua Professor Alvaro Rodrigues 4100 040 [email protected]
Caven Court. 8 Mathew StreetLiverpool L& 2RE UKTel. 44 151 227 4423 - Fax 44 151 236 [email protected]
Instituto Deusto de Drogodependencias Avd. de las Universidades 24, 48007 BilbaoTel/ fax: 944 139 083
Osorik Apdo. de Correos 1.056, 48080 BilbaoTel. y fax: 94 444 56 89
A. Martín, Clinique Psychiatrique, HopitauxUniversitaires, F-67091 EstrasburgoTel. 03 88 11 54 06 - Fax 05 88 11 61 89
Derek YachTobacco Fee Iniciative, OMSTel. 41 22 791 4769 - Fax 41 22 791 [email protected]
CRAP. Rua Professor Alvaro Rodrigues 4100-040 PortoTel. 51 2 610 01 92 - Fax. 351 2 610 25 [email protected] Jose Fernández Miranda
Llano Ponte, 49, bajo. 33400 AvilésTel 985 510620 - Fax 985 542992Sfgp2correo.cop.es
Osorik, la Asociación de Titulados en Salud Pública por la UPV,organiza el próximo 12 de noviembre las Cuartas Jornadas deSalud Pública, que este año girarán en torno al consumo detabaco, alcohol y cannabis. A lo largo de la jornada se celebrarántres sesiones sobre la eficacia de las políticas preventivasactuales, los patrones de consumo y de percepción social y sobreel impacto socio sanitario de los estilos de vida asociados alconsumo de drogas.
En cada una de las sesiones se analizarán diversas cuestiones,como la psicopatología del abuso (Juan José Goiriena), elprotagonismo de las drogas en el ocio (María Angeles Becerro) o
la prevención a través de las medidas legales de restricción de laventa, publicidad y consumo de sustancias (José Luis Ramos). Lasede de la jornada será la Escuela Universitaria de EstudiosEmpresariales de Bilbao.
Dirección de contactoOsorik
Apdo. de Correos 1.05648080 Bilbao
Tel/fax [email protected]
EL CONSMO DE TABACO, ALCOHOL Y CANNABIS. UN VIEJOPROBLEMA, UNA NUEVA REALIDADBilbao, 12 de noviembre
bereziki l a c i t a
7
topaketake n c u e n t r o s
1 9 9 9
26 de noviembre
26-28 noviembre
1-3 de diciembre
1-3 de diciembre
2-3 de diciembre
2-3 de diciembre
11 de diciembre
15 y 17 de diciembre
27-28 de enero
3-5 de febrero
26-27 de febrero
8 de marzo
T í t u l o
Les adolescents, sont-ils toxicomanes?
VIII Jornadas de DrogodependenciaAlcohólica
Nuevas fronteras en la prevención ytratamiento de la drogodependenciapara el siglo XXI
Primer Congreso Europeo sobreDrogas y Prevención de RiesgosLaborales
Los jóvenes y el alcohol en Europa.
Nuevas interpretaciones y nuevosabordajes del alcoholismo
Perspectiva actual del movimientosocial en alcoholismo
Ética del consumo de drogas
Jornadas estatales sobre drogas ymenores
Usos, riesgos y dependencias: haciamodelos y prácticas transculturales
Simposium internacional: la adicciónen la mujer
XXVI Jornadas nacionales deSocidrogalcohol
Luga r
Marsella (Francia)
Torremolinos(Málaga)
Montevideo(Uruguay)
Madrid
Toulouse (Francia)
Deusto
La Roda(Albacete)
Deusto
Aviles
Oporto (Portugal)
Madrid
Madrid
Organ i zac ión
Centre médicopsichologique del’enfant et de sa famille
Area
Fundación Manantiales
Ayuntamiento de Madrid
Centre de Valorisationde la Recherche
Instituto Deusto deDrogodependencias
Asociación Drogalcohol
Instituto Deusto deDrogodependencias
Itaca
Erit
Instituto Spiral
Socidrogalcohol
I n fo rmac ión
Chu Sainte MargueriteF-13274 Marseille CedexTel. 04 91 74 42 95 - Fax 04 91 74 46 09
Federación Al AndalusC/ Prim, 3, 1º izq. - 29005 MálagaTel. 952 21 1693 - [email protected]
Juan José AboyBr. Arigas 1141, 11200 MontevideoTel. 5982 403 0421 - Fax. 5982 402 [email protected]
Departamento de Salud LaboralC/ Francos Rodríguez, s/n - 28040 MadridTel. 91 588 31 76 - Fax 91 588 32 09
Place Anatole France F-31042 Toulouse CedexTel. 05 61 12 86 45 - Fax 05 61 12 86 [email protected]
Secretaría del SymposiumAvda. de las Universidades, 24 - 48007 BilbaoTel 944 139 083
[email protected]. Apdo. 477, 46080 ValenciaVoz y fax: 963 601 506- [email protected]
Instituto Deusto de Drogodependencias Avd. de las Universidades 24, 48007 BilbaoTel/ fax: 944 139 083
ItacaTel. 91 447 84 50
Erit. 154, Rue de Vieux Pont de Sévres92100 Boulogne, FranciaFax 33 141 419805 - [email protected]
C/ Marqués de Valdeiglesias, 2 - 28004 MadridTel. 91 522 07 07 - Fax 91 522 00 [email protected]
C/ Gran Vía, 9, 3º. 28013 MadridTel. 91 559 70 47 -Fax. 547 16 [email protected]
En mayo de 1999, se modificó la normativa referente a lastasas de alcoholemia permitidas para la conducción. Aprovechan-do esta reforma, que tuvo gran repercusión en los medios decomunicación, el Gobierno de Navarra diseñó diferentes accionesencaminadas a fomentar el consumo responsable y la reducciónde riesgos en la conducción. A principios de verano se editó elfolleto “Tómatelo con calma”, en el que se planteaban diez orien-taciones encaminadas a beber más despacio y a utilizar el trans-porte público cuando se tiene previsto beber alcohol.
Ahora se presenta un nuevo material con el que se puede cal-cular la cantidad de alcohol que una persona puede ingerir en untiempo determinado, en función de su peso, sexo y del tipo debebida consumida, para mantenerse dentro de los límites marca-
dos por la legislación de tráfico. Una ruedaregulable en la que se marca el peso y el sexo dela persona indica con cuántos gramos de alcoholalcanza esa persona los topes de alcoholemia de0,30 o 0,50 gr./l. de sangre marcados por lalegislación, y los gramos de alcohol eliminadoscada hora. Además, una tabla relaciona esascantidades con distintos tipos y medidas debebida. La campaña está dirigida fundamental-mente a conductores jóvenes y de edad media(entre 18 y 50) años, considerados como el grupo especial deriesgo, y pretende recomendar la utilización del transporte públi-co y hacer cada vez más frecuente la no conducción de vehículoscuando se tiene intención de consumir alcohol.
CALCULA BIEN LO QUE BEBESGobierno de Navarra. Departamento de Salud
t resnakh e r r a m i e n t a s
Hasta la entrada en vigor de la hoy vigente Ley de Responsabi-lidad Personal, en 1997, las personas con escasos recursos e hijosmenores a cargo tenían derecho a recibir, por tiempo indefinido,una prestación económica equiparable a lo que en Europa se cono-ce como salario social o ingreso mínimo de inserción. La nueva Leyelimina este derecho, facultando a los estados a conceder o dene-gar tales ayudas en función de sus propios criterios, limita su pres-tación a un plazo máximo de cinco años, y obliga a sus beneficia-rios a participar en actividades de inserción laboral o en empleospropiamente dichos en un plazo máximo de dos años.
Si bien, en algunos casos, la adicción a drogas legales o ilega-les o la participación en programas de tratamiento es motivo paraser provisionalmente eximido de algunas de estas obligaciones, porlo general se aplican a las personas con drogodependencias lasmismas condiciones que al resto de la población. La exigencia detrabajar y de abandonar el sistema de ayudas sociales en el plazode tiempo más breve posible alcanza a todos por igual.
La nueva legislación contiene disposiciones que afectan especí-ficamente a las personas con drogodependencias, como la prohibi-ción de dedicar fondos federales de asistencia social a la presta-ción de servicios médicos u hospitalarios. Además, nueve estados,de un total de 50, someten a los beneficiarios y solicitantes deprestaciones sociales a análisis obligatorios para detectar posiblescasos de adicción. En la mayoría de los casos, la participación enprogramas de tratamiento es obligatoria para la continuidad de lasprestaciones, si bien suele computarse como actividad laboral alobjeto de cumplir con los requerimientos de participación laboralque la Ley impone. La mayoría de los estados, por otro lado, sehan acogido a la normativa federal que permite denegar las pres-taciones a personas condenadas por delitos relacionados con eluso o el tráfico de sustancias ilegales. Quienes han optado por per-mitir su acceso a las prestaciones lo han condicionado a su partici-pación en un programa de tratamiento.
La prevalencia del abuso de drogas entre los beneficiarios deayudas sociales es alta, en torno al 20% del total, y su adicciónconstituye, según las bases teóricas de la reforma norteamericana,un obstáculo fundamental para su acceso al empleo y, sobre todo,para la conservación del puesto de trabajo. Estas circunstancias,junto a la conversión del sistema de prestaciones sociales en un
dispositivo de integración laboral, han forzado a los estados adesarrollar programas de tratamiento y de inserción laboral espe-cíficos para este colectivo. En el marco la reforma social nortea-mericana, la adicción a las drogas se concibe, únicamente, comouna más de las barreras al empleo, contra la que es preciso actuarpara lograr el objetivo de inserción laboral. Para ello, se han servi-do de los fondos que la administración federal ha dispuesto paraofrecer servicios a los beneficiarios de ayudas sociales con másdificultades de acceso al empleo (Welfare to Work Grants), entrecuyos requisitos de admisión figura el de padecer alguna clase dedrogodependencia. Casi la mitad de las entidades que prestan ser-vicios de inserción laboral incluyen programas para el tratamientode las adicciones, concebidos como servicios de apoyo para la con-secución o el mantenimiento del empleo.
Lecciones desde Oregón
Oregon es uno de los estados que con más eficacia, según losinformes evaluativos, ha desarrollado los servicios para las per-sonas drogodependientes que, al mismo tiempo, reciben o solici-tan prestaciones sociales. El análisis de su programa Jobs forOregon’s Future pone de manifiesto algunas de las claves queinciden en una inserción laboral exitosa:
• La participación en programas de desintoxicación y otrostratamientos no exime a sus usuarios de trabajar, y la mayorparte de los programas son diseñados para compatibilizartrabajo y tratamiento.
• Una consecuencia de ello es la prioridad concedida a serviciosligeros, atención ambulatoria, grupos de apoyo y similares.
• Es necesaria una colaboración estrecha entre el dispositivode asistencia social y el de tratamiento de las drogodepen-dencias, y la formación de los trabajadores de ambos cam-pos en ambas disciplinas.
• Las entidades locales y sin ánimo de lucro encargadas de laprestación de los servicios tienen una amplia libertad paradiseñar y ejecutar sus propios programas. Se ha creado, enese sentido, una amplia red de partenariado en el que lasentidades de ámbito local juegan un papel destacado.
Desde 1997, el sistema de protección social norteamericano se ha modificado profundamente al introduciruna serie de leyes que condicionan el pago de prestaciones económicas a familias pobres a la integración
laboral de sus miembros adultos. Esta nueva estrategia, conocida en EE.UU. como ‘work first’, afectadirectamente a las personas con drogodependencias que, si quieren seguir recibiendo ayudas económicas, hande acceder a un empleo o participar en programas obligatorios de tratamiento. Aunque aún es pronto paraevaluar los resultados de esta reforma, se pueden adelantar ya algunas de sus consecuencias: por un lado,
los estados han optado por desarrollar programas de tratamiento para personas drogodependientesdirectamente orientados a su inserción laboral; por otro, muchas de estas personas han perdido, o perderán
pronto, el acceso a las prestaciones sociales debido a la nueva normativa.
PRESTACIONES SOCIALES, INTEGRACIÓN LABORAL YDROGODEPENDENCIAS EN LOS EE.UU.
8
esperientziake x p e r i e n c i a s
9
esperientziake x p e r i e n c i a s
Un estudio publicado el pasado mesde agosto por la American PublicServices Association (APHSA) daba cuen-ta de las reformas introducidas en algu-nos estados para hacer frente a las exi-gencias que la nueva legislación socialimpone en el ámbito de la inserciónlaboral a las personas con drogodepen-dencias. El informe presenta cinco casosde buena práctica considerados ejempla-res por los autores del informe:
• En Carolina del Norte, cada oficinalocal de servicios sociales cuenta conun técnico de drogodependenciasencargado de diagnosticar los casosde adiciones y de elaborar los planesde atención individuales. Si se deter-mina la necesidad de recibir trata-miento, el usuario debe participarsatisfactoriamente en el mismo comocondición para la recepción de ayudaseconómicas y servicios de apoyo(atención infantil ayudas al transpor-te, etc.).
• En Illinois, todos los solicitantes deayudas sociales pasan un examen paradeterminar su grado de adicción. Eltratamiento es obligatorio si se esta-blece que existe una drogodependen-cia que dificulta el acceso al empleo.Los trabajadores sociales realizaron unambicioso plan de formación con aten-ción específica a los problemas plante-ados por las drogodependencias.
• En Oregon, los servicios de diagnósti-co, asesoramiento y tratamiento sonobligatorios si se determina que son
necesarios para una inserción laboralexitosa y si se prestan de forma gra-tuita a los usuarios. Se incluyen den-tro del plan individual de inserción yla no participación en los mismosimplica sanciones progresivas quereducen el importe de las ayudas eco-nómicas. La principal innovación deeste estado es la integración a nivellocal de los servicios de empleo y dedrogodependencias, junto a los desalud mental, atención infantil y bie-nestar social. Un equipo multidiscipli-nar con representantes de diversosorganismos y del que forma parte unexperto en drogodependencias atien-de a los beneficiarios y solicitantes deprestaciones. Existen protocolos queregulan la coordinación entre los res-ponsables de la gestión de casos y losexpertos en drogodependencias y losdistintos tipos de actividades labora-les que pueden realizarse durante eltratamiento.
• En Maryland, los beneficiarios que noparticipan en los servicios de trata-miento a los que han sido derivadospierden el derecho a la prestación. Laprincipal innovación del programa esla coordinación entre el servicio públi-co de salud, responsable de prestar ofinanciar el tratamiento, y los servi-cios sociales, así como la dotación defondos extraordinarios para la finan-ciación de servicios residenciales detratamiento para los beneficiarios dela asistencia social.
• En Nevada, los servicios sociales hancentrado su trabajo sobre los usua-rios con mayores problemas deinserción laboral, entre los que seencuentran las personas drogode-pendientes. Los trabajadores socia-les, que forman parte de un equipomultidisciplinar, aplican un test paradeterminar el grado de adicción delos usuarios y la necesidad de queparticipe en servicios específicos detratamiento, que se incluyen en elplan de inserción. Los trabajadoressociales han recibido formaciónespecífica para realizar las pruebasde diagnóstico y determinar el tipode tratamiento requerido por losusuarios.
Independientemente de la configura-ción concreta de los programas, puedeverse que todos ellos tienen en comúnlas mismas características: a) el desarro-llo de herramientas para detectar casosde drogodependencias entre los benefi-ciarios de las ayudas y la realización deanálisis obligatorios; b) la elaboración deun plan individual de inserción que elusuario debe cumplir bajo amenaza desanción o interrupción de las prestacio-nes; c) la inclusión de servicios de trata-miento de drogodependencias en talesplanes; y d) un funcionamiento multidis-ciplinar que implica una estrecha coordi-nación entre los técnicos de drogode-pendencias, los de inserción laboral y losresponsables de la concesión de lasprestaciones sociales.
CINCO CASOS DE BUENA PRACTICA
Las evaluaciones realizadas en diversos estados parecensugerir que los servicios de tratamiento son efectivos en térmi-nos de reducción del consumo y de inserción laboral, lo que inclu-ye una mayor productividad, un mayor nivel de ingresos salaria-les, una mejora general en el estado físico y psíquico de lospacientes y una considerable reducción del gasto en servicios deatención médica y en prestaciones sociales. Algunas opiniones,no obstante, alertan sobre el enfoque que se ha dado a las polí-ticas de asistencia social para personas drogodependientes. En lamedida que el uso de drogas ilegales es síntoma de otras dificul-tades, viene a decir Jayakody, la inserción laboral cuasi forzosa yla política de sanciones será menos eficaz que las medidas detipo terapéutico a la hora de prevenir el consumo de drogas.
En cualquier caso, el esquema descrito difícilmente podríaadaptarse a la realidad de nuestro entorno, puesto que existen
diferencias radicales respecto a la práctica en el campo de lasdrogodependencias y respecto a la concepción de la protecciónsocial. Sin embargo, en la medida que también entre nosotros lainserción laboral de los drogodependientes es un reto irresuelto,la puesta en práctica de las estrategias aplicadas en algunos esta-dos norteamericanos puede ser útil para encarar de forma máseficaz el problema.
La información contenida en este trabajo proviene de cuatro estudios
recientes: “Integrating alcohol and drug treatment into a work-oriented welfare
program: lessons from Oregon” Kirby,G. et al. Mathematica Policy Research Inc.,
junio de 1999; “Understanding health status barriers that hinder the transition
from welfare to work”, Callahan,S. National Governor’s Association, 1999; “Wel-
fare reform, substance abuse and mental health”, Jayakody, R., septiembre de
1999; “Building Bridges: states respond to substance abuse and welfare
reform”, American Public Services Association, agosto de 1999.
El interés de realizar un estudio de estas características en laciudad de Amsterdam radica en que se trata de es una de las áreasen las que existe un mayor número de consumidores habituales decannabis entre la población; al mismo tiempo, ofrece la posibili-dad de aclarar cómo se produce el uso del cannabis en un contex-to normalizado y en situaciones no condicionadas por la crimina-lización o la marginalización social. Es de suponer, en ese sentido,que los resultados del estudio pueden ofrecer pistas de cómo evo-lucionaría el consumo de esta sustancia si en otros lugares se apli-caran políticas similares y si la penalización legal y/o social delconsumo no fueran condicionantes del mismo.
Se estima que un 30% de la población adulta de Amsterdamha consumido cannabis en alguna ocasión y que un 12% (72.000personas) lo ha hecho en más de 25 ocasiones, por lo que puedeconsiderarse consumidor habitual. De ese colectivo, se seleccionóuna muestra de 536 personas, de las que 216 contestaron a uncuestionario de 69 páginas en el que se les interrogaba sobretodas las cuestiones que afectan al consumo: iniciación en el uso,nivel y patrones de consumo, combinaciones, formas de adquisi-ción y de administración, efectos, ventajas y desventajes percibi-das, grado de dependencia y otras cuestiones similares.
De las características de la muestra cabe señalar que la mediade edad de los encuestados es de 34 años; la edad media de inicioen el consumo de 17, y en la mayor parte de los casos, al menos lamitad del círculo social del encuestado consume también cannabis.
Respecto a los patrones de uso, el grupo más numeroso (48%de los encuestados) es el formado por quienes, tras iniciarse en eluso de cannabis, experimentaron una fase de incremento progresi-vo en el consumo, una fase de consumo elevado y una última etapaen la que éste remite. La duración media de la fase de uso intensoes de 39 meses (más larga que la detectada en usuarios de cocaí-na, que es de 19). Cerca de la mitad de los consumidores consumencannabis diariamente cuando se sitúan en esta fase y un 10% de losencuestados lo han consumido con esa frecuencia en los tres mesesanteriores a la encuesta. El segundo grupo más numeroso (24%)con respecto al consumo es el que no distingue fases concretas. Elpatrón de uso más asociado a la existencia de problemas (“cada vezmás”) corresponde al 6% de los consumidores.
El frecuente retorno a una situación de abstinencia despuésde un periodo más o menos largo o intenso de consumo es otrode los fenómenos detectados. El 38% de los encuestados nohabían consumido cannabis en los doce meses anteriores a laencuesta y el 50% no lo habían hecho en los últimos tres meses.Ello supone que una proporción elevada de consumidores habi-tuales, incluso de quienes consumen en grandes dosis, evolucio-na hacia la abstinencia o hacia un uso infrecuente tras una etapade consumo de varios años (catorce como media). Sólo un 4% delos encuestados consume de forma casi constante y en cantida-des elevadas desde los primeros contactos con la droga.
Métodos de autorregulación
En relación a las preferencias sobre la pureza del cannabisconsumido, al menos dos terceras partes de los consumidoresprefieren que sea moderado antes que excesivamente fuerte ysólo un 30% lo prefiere fuerte o muy fuerte. Los investigadoresconcluyen que la mayoría de los usuarios establece un niveldeterminado de intoxicación como deseable y dosifican la canti-dad consumida para alcanzar ese nivel sin superarlo. Los consu-midores parecen contar, en ese sentido, con mecanismos deregulación y control propios a través de los cuales modular elconsumo en función de las circunstancias. La experiencia perso-nal respecto a los efectos de los diferentes tipos de uso se pre-senta como el principal mecanismo regulador y consiste, funda-mentalmente, en un cálculo de coste beneficio en el que se pon-deran riegos, ventajas y desventajas.
Entre los efectos positivos, la relajación es el principal efec-to señalado por los usuarios, que observan más consecuenciasbeneficiosas que perjudiciales. También se cita una mejora en lacapacidad de relacionarse socialmente y otros efectos como laamplificación de los sentidos, la creatividad o una mejor activi-dad sexual. Aunque, en conjunto, los encuestados señalaronnumerosos efectos negativos, la mayoría de éstos fueron rese-ñados por grupos muy reducidos de consumidores. El más cita-do es la somnolencia o la falta de actividad a la que el consumoinduce, seguido de la fatiga, falta de concentración, paranoia yconfusión (citadas las dos últimas por el 9% de los usuarios). Encualquier caso, las normas autoreguladoras que los usuarios seimponen actúan, en general, como factores preventivos de losefectos negativos.
Como ya se ha dicho, casi un 40% de los encuestados nohabía consumido cannabis en los últimos doce meses, aunquemás de la mitad de ellos no descartaba reemprender su uso enel futuro. El 60% de los encuestados señalaron que habían expe-rimentado periodos de abstinencia superiores a un mes duranteal menos cinco veces desde que se iniciaron en el consumo. Elmás largo de estos periodos duró, de media, un año y medio. Un40% de la muestra señaló que, en un momento dado, decidióreducir su uso, mientras que una minoría, el 15%, señalabahaber tenido dificultades para poder interrumpir el consumo. Enese sentido, a la hora de determinar la dependencia con los cri-terios del DSM IV, el 39% no presenta ningún criterio, el 37%uno o dos y el 24% tres o más. Cerca de 20 usuarios, un 10% dela muestra, declara haber valorado la posibilidad de pedir ayudaen relación a los problemas causados por el uso del cannabis.
Finalmente, el estudio destaca que el uso de otras drogas(que ha consumido alguna vez el 65% de los consumidores decannabis) tiene un carácter experimental y que es abandonado alos pocos meses de iniciarse.
10
ikerketak e s t u d i o s
.
Peter Cohen y Arjan Sas, dos investigadores del Centro de Análisis de las Drogodependencias de la Universidad deAmsterdam (CEDRO), han estudiado los patrones de uso del cannabis entre los consumidores habituales de esa
ciudad. Sus resultados indican que la mayor parte de quienes consumen esa sustancia abandonan o reducen su usopasados algunos años y aplican mecanismos de autorregulación basados en un análisis de coste/beneficio en el que se
ponderan los efectos negativos y los positivos. El interés añadido de estos resultados radica en que el consumo serealiza en unas condiciones de tolerancia hacia el cannabis. Se trata por tanto de patrones de uso que no estánsesgados por unas condiciones de uso anómalas (prohibición, marginalidad, tráfico ilegal...) y que podrían ser
generalizables a otros lugares que desarrollaran una política similar.
EL USO DE CANNABIS EN AMSTERDAM
11
bibliografiab i b l i o g r a f í a
D rogodependencias
GENERAL
1 “TERZA CONFERENZA EUROPEA DEGLI OPERATORI DELLE TOSSICODEPEN-DENZE. BOLOGNA, 5, 6 , 7 FEBBRAIO 1998. ABSTRACT. DROGHE E CRISI DELLESOCIETA EUROPEE RIVEDERE LA QUALITA DEGLI INTERVENTI”, BOLOÑA (FR),FEDERATION EUROPEENNE DES ASSOCIATIONS D´INTERVENANTS EN TOXI-COMANIE, 1998, págs. 168, Biblio. Q1a FOL.104, D17 FOL.25
DROGODEPENDENCIAS, TRATAMIENTO, PREVENCION, REDUCCION DE RIESGO, FAMILIA, INTEGRA-
CION SOCIAL, SERVICIOS Y CENTROS, PRISION, PROSTITUCION, EVALUACION DE SERVICIOS, GENE-
RALIDADES, REUNIONES INTERNACIONALES.
2 ROBLES,G. “LA PREVENCION ES TAREA DE TODA LA SOCIEDAD”, CONVIVIR,15, 1999, págs. 15-18, Biblio. R.1205
DROGODEPENDENCIAS, PREVENCION, ACCION CONTRA LAS DROGODEPENDENCIAS, GENERALIDA-
DES, OPINION PUBLICA, ENTREVISTAS.
MEDIC INA
3 “ENTREVISTA A UNA ENFERMERA QUE TRABAJA EN UNA CASA ABIERTA PARAPERSONAS DROGODEPENDIENTES”, ENTRE TODOS-AS, 17, 1999, págs. 3-3,Biblio. R.1125
DROGODEPENDENCIAS, ENFERMERA, ACTIVIDADES PROFESIONALES, ACTITUDES PROFESIONALES,
OPINION.
4 ALCARAZ DEL CASTILLO,F., Y OTROS “CONSUMO DE ALCOHOL, TABACO, COCAI-NA Y OTRAS DROGAS EN BOLIVIA 1998”, BOLIVIA, CENTRO LATINOAMERICANODE INVESTIGACION CIENTIFICA, 20, 1998, págs. 324, Biblio. Q1a.81, D49.80
DROGODEPENDENCIAS, CONSUMO, DATOS EPIDEMIOLOGICOS, ACTITUDES SOCIALES, OPINION
PUBLICA, PREVENCION, RECOMENDACIONES, BOLIVIA.
5 ALCARAZ DEL CASTILLO,F., Y OTROS “EL CONSUMO URBANO DE ALCOHOL,TABACO, COCAINA Y OTRAS DROGAS EN BOLIVIA 1992-1996-1998 (ESTUDIOCOMPARATIVO)”, BOLIVIA, CENTRO LATINOAMERICANO DE INVESTIGACIONCIENTIFICA, 21, 1998, págs. 318, Biblio. Q1g.80, D49.81
DROGODEPENDENCIAS, CONSUMO, MEDIO URBANO, ESTUDIO COMPARATIVO, BOLIVIA, EVOLU-
CION, SEGUIMIENTO.
6 FULKERSON,J.A., Y OTROS “DSM-IV SUBSTANCE ABUSE AND DEPENDENCE:ARE THERE REALLY TWO DIMENSIONS OF SUBSTANCE USE DISORDERS INADOLESCENTS?”, ADDICTION, 94, 4, 1999, págs. 495-506, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, ADOLESCENTES, CONSUMO, DIAGNOSTICO, DSM, TERMINOLOGIA, CRITICA.
7 MONTANER,J.S.G., Y OTROS “A RANDOMIZED, DOUBLE-BLIND TRIAL COMPA-RING COMBINATIONS OF NEVIRAPINE, DIDANOSINE, AND ZIDOVUDINE FOR HIV-INFECTED PATIENTS. THE INCAS TRIAL”, JOURNAL OF THE AMERICAN MEDICALASSOCIATION, 279, 12, 1998, págs. 930-937, Biblio. A3c FOL.35, D45 FOL.26
DROGODEPENDENCIAS, SIDA, TRATAMIENTO, FARMACOS, INVESTIGACION, PROYECTOS PILOTO,
COLABORACION.
8 TELEFONICA “TELEFONICA AL SERVICIO DE LA SOCIEDAD. MEMORIA SOCIAL1997”, MADRID, TELEFONICA, 1998, págs. 135, Biblio. O2.6, 10.64
DEFICIENCIAS, POBREZA, ENFERMOS, ANCIANOS, MENORES, DROGODEPENDENCIAS, EMPRESA
PUBLICA, INFORMATICA, TELEFONO SOCIAL, COLABORACION, AYUDAS, SERVICIOS DE SALUD, SER-
VICIOS DE APOYO, PROGRAMAS DE ACTIVIDADES.
PS ICOLOGÍA
9 GUYDISH,J., Y OTROS “DRUG ABUSE DAY TREATMENT: A RANDOMIZED CLINI-CAL TRIAL COMPARING DAY AND RESIDENTIAL TREATMENT PROGRAMS”,JOURNAL OF CONSULTING AND CLINICAL PSYCHOLOGY, 66, 2, 1998, págs.280-289, Biblio. Q1n FOL.36, D93 FOL.12
DROGODEPENDENCIAS, TRATAMIENTO, SERVICIOS AMBULATORIOS, COMUNIDADES TERAPEUTICAS,
ESTUDIO COMPARATIVO, EFECTOS, DEPRESION, AUTOESTIMA, SOCIALIZACION, EVALUACION DE
SERVICIOS.
10 VERA,E., RIGAUD,A. “DU PRINCIPE DE PLAISIR A L´EXPERIENCE DEL´EXCES”, ALCOOLOGIE, 21, 1, 1999, págs. 31-34, Biblio. R.1345
DROGODEPENDENCIAS, CONSUMO, MOTIVACION, ACTITUDES, EFECTOS, PERSONALIDAD, AUTODE-
TERMINACION, CONTROL.
EDUCACIÓN
11 GID “TEATRO INTERACTIVO PARA LA PREVENCION: UNA EXPERIENCIA DE PRE-VENCION CON NIÑOS, AS”, BOLETIN GID, 23, 1999, págs. 10-10, Biblio. R.1208
DROGODEPENDENCIAS, PREVENCION, FACTOR DE RIESGO, INTERVENCION, TEATRO, EDUCACION
PRIMARIA, MEDIO EDUCATIVO, EXPERIENCIAS, MADRID.
T IEMPO L IBRE
12 GID “TEATRO INTERACTIVO PARA LA PREVENCION: UNA EXPERIENCIA DE PRE-VENCION CON NIÑOS, AS”, BOLETIN GID, 23, 1999, págs. 10-10, Biblio. R.1208
DROGODEPENDENCIAS, PREVENCION, FACTOR DE RIESGO, INTERVENCION, TEATRO, EDUCACION
PRIMARIA, MEDIO EDUCATIVO, EXPERIENCIAS, MADRID.
13 VARIOS AUTORES “CONGRESO ALCOHOL, DROGAS DE SINTESIS Y ALTERNATIVASDE OCIO Y TIEMPO LBRE PARA JOVENES. MADRID, 26, 27 Y 28 DE MARZO DE1998.”, MADRID, CRUZ ROJA JUVENTUD, 1998, págs. 188, Biblio. Q1f.7, D82.3
DROGODEPENDENCIAS, JUVENTUD, OCIO, REUNIONES INTERNACIONALES, ESPAÑA, CRUZ ROJA,
EXPERIENCIAS.
CUESTIONES SOCIALES
14 “ADICCION A SUSTANCIAS PSICOACTIVAS Y EXCLUSION SOCIAL”, BOLETIN GID,23, 1999, págs. 1-1, Biblio. R.1208
DROGODEPENDENCIAS, EXCLUSION SOCIAL, INTERVENCION, RECOMENDACIONES, PROGRAMAS DE
INSERCION, GENERALIDADES.
15 “ENTREVISTA A UNA ENFERMERA QUE TRABAJA EN UNA CASA ABIERTA PARAPERSONAS DROGODEPENDIENTES”, ENTRE TODOS-AS, 17, 1999, págs. 3-3,Biblio. R.1125
DROGODEPENDENCIAS, ENFERMERA, ACTIVIDADES PROFESIONALES, ACTITUDES PROFESIONALES,
OPINION.
16 “NORMALIZAR LA PREVENCION”, ENTRE TODOS-AS, 17, 1999, págs. 2, Biblio.R.1125
DROGODEPENDENCIAS, PREVENCION, INTERVENCION, NORMALIZACION, RECOMENDACIONES,
ONG, GENERALIDADES.
17 “PROYECTO DINAMO. UNA EXPERIENCIA PARA LA INTEGRACION PERSONAL,SOCIAL Y ECONOMICA DE EX-DROGODEPENDIENTES”, BOLETIN GID, 23,1999, págs. 6-7, Biblio. R.1208
DROGODEPENDENCIAS, EX-ADICTOS, INTEGRACION SOCIAL, PROGRAMAS DE INSERCION, EXPE-
RIENCIAS, CARACTERISTICAS SERVICIO, OBJETIVOS, METODOLOGIA.
18 “SEMINARIO EUROPEO “EURO-BOLA DE NIEVE” PARA LA REDUCCION DERIESGOS ENTRE USUARIOS DE DROGAS”, BOLETIN GID, 23, 1999, págs. 4-4,Biblio. R.1208
DROGODEPENDENCIAS, REDUCCION DE RIESGO, COMPAÑEROS, AGENTE DE SALUD COMUNITARIO,
PLANES DROGA, EXPERIENCIAS, EUROPA, REUNIONES INTERNACIONALES.
19 “UN PASO AL FRENTE”, CONVIVIR, 15, 1999, págs. 27-30, Biblio. R.1205
DROGODEPENDENCIAS, PROGRAMAS DE INSERCION, VIVIENDA ASISTIDA, EXPERIENCIAS, MADRID.
20 ALCARAZ DEL CASTILLO,F., Y OTROS “CONSUMO DE ALCOHOL, TABACO,COCAINA Y OTRAS DROGAS EN BOLIVIA 1998”, BOLIVIA, CENTRO LATINOA-MERICANO DE INVESTIGACION CIENTIFICA, 20, 1998, págs. 324, Biblio.Q1a.81, D49.80
DROGODEPENDENCIAS, CONSUMO, DATOS EPIDEMIOLOGICOS, ACTITUDES SOCIALES, OPINION
PUBLICA, PREVENCION, RECOMENDACIONES, BOLIVIA.
21 CASTELLANOS,V. “TRATAMIENTO PERIODISTICO DE LAS DROGAS Y LAS DRO-GODEPENDENCIAS”, ENTRE TODOS-AS, 17, 1999, págs. 5-5, Biblio. R.1125
DROGODEPENDENCIAS, MEDIOS DE COMUNICACION, PRENSA, ACTITUDES SOCIALES.
22 CATALANO,R.F., Y OTROS “AN EXPERIMENTAL INTERVENTION WITH FAMILIESOF SUBSTANCE ABUSERS: ONE-YEAR FOLLOW-UP OF THE FOCUS ON FAMILIESPROJECT”, ADDICTION, 94, 2, 1999, págs. 241-254, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, INTERVENCION FAMILIAR, EFECTOS, SEGUIMIENTO, EVALUACION DE
SERVICIOS.
23 GID “PROGRAMA PARA LA INTERVENCION SOBRE LAS DROGODEPENDENCIASEN CENTROS PENITENCIARIOS DE CASTILLA-LA MANCHA”, BOLETIN GID, 23,1999, págs. 8-9, Biblio. R.1208
DROGODEPENDENCIAS, DELINCUENCIA, PRISION, INTERVENCION, TRATAMIENTO, APOYO PSICOLO-
GICO, APOYO SOCIAL, CARACTERISTICAS SERVICIO, CASTILLA-LA MANCHA.
24 GID “TEATRO INTERACTIVO PARA LA PREVENCION: UNA EXPERIENCIA DE PRE-VENCION CON NIÑOS, AS”, BOLETIN GID, 23, 1999, págs. 10-10, Biblio.R.1208
DROGODEPENDENCIAS, PREVENCION, FACTOR DE RIESGO, INTERVENCION, TEATRO, EDUCACION
PRIMARIA, MEDIO EDUCATIVO, EXPERIENCIAS, MADRID.
25 IBAÑEZ,P., SENRA,M.P. “ASPECTOS PSICOSANITARIOS Y PERSPECTIVAS DEFUTURO DEL DROGODEPENDIENTE”, REVISTA DE CIENCIAS DE LA EDUCA-CION, 176, 1998, págs. 453-465, Biblio. R.424
DROGODEPENDENCIAS, FORMA DE VIDA, FACTORES SOCIALES, FACTORES PSICOLOGICOS, CARACTE-
RISTICAS POBLACION, ESTUDIO DESCRIPTIVO, NECESIDADES, SERVICIOS SANITARIOS, PERSPECTIVAS.
12
bibliografia b i b l i o g r a f í a26 TELEFONICA “TELEFONICA AL SERVICIO DE LA SOCIEDAD. MEMORIA SOCIAL
1997”, MADRID, TELEFONICA, 1998, págs. 135, Biblio. O2.6, 10.64
DEFICIENCIAS, POBREZA, ENFERMOS, ANCIANOS, MENORES, DROGODEPENDENCIAS, EMPRESA
PUBLICA, INFORMATICA, TELEFONO SOCIAL, COLABORACION, AYUDAS, SERVICIOS DE SALUD, SER-
VICIOS DE APOYO, PROGRAMAS DE ACTIVIDADES.
27 VALENTINE,J., Y OTROS “SUBSTANCE ABUSE IN PREVENTION IN MULTICUL-TURAL COMMUNITIES”, NEW YORK (USA), HAWORTH PRESS, 1998, págs. 171,Biblio. Q1g.79, D63.22.30
DROGODEPENDENCIAS, PREVENCION, CULTURA, ETNIA, INTERVENCION, EXPERIENCIAS, EVALUACION.
28 VARIOS AUTORES “META-ANALYSIS OF CUE-REACTIVITY IN ADDICTION RESE-ARCH”, ADDICTION, 94, 3, 1999, págs. 327-352, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, CONSUMO, FACTOR DE RIESGO, ACTITUDES, LITERATURA CIENTIFICA, ANA-
LISIS, CRITICA.
29 VERA,E., RIGAUD,A. “DU PRINCIPE DE PLAISIR A L´EXPERIENCE DEL´EXCES”, ALCOOLOGIE, 21, 1, 1999, págs. 31-34, Biblio. R.1345
DROGODEPENDENCIAS, CONSUMO, MOTIVACION, ACTITUDES, EFECTOS, PERSONALIDAD, AUTODE-
TERMINACION, CONTROL.
ETAPAS DE V IDA
30 BENDA,B.B., CORWYN,R.F. “ADOLESCENT DEVIANT BEHAVIOR: MULTIPLECONTINGENCY TABLE ANALYSES OF OVERLAP BETWEEN BEHAVIORS”, JOUR-NAL OF SOCIAL SERVICE RESEARCH, 24, 1, 1998, págs. 29-59, Biblio. R.300
ADOLESCENTES, PROBLEMAS DE CONDUCTA, DROGODEPENDENCIAS, FACTORES SOCIALES, EVA-
LUACION, USA.
31 FULKERSON,J.A., Y OTROS “DSM-IV SUBSTANCE ABUSE AND DEPENDENCE:ARE THERE REALLY TWO DIMENSIONS OF SUBSTANCE USE DISORDERS INADOLESCENTS?”, ADDICTION, 94, 4, 1999, págs. 495-506, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, ADOLESCENTES, CONSUMO, DIAGNOSTICO, DSM, TERMINOLOGIA, CRITICA.
32 TELEFONICA “TELEFONICA AL SERVICIO DE LA SOCIEDAD. MEMORIA SOCIAL1997”, MADRID, TELEFONICA, 1998, págs. 135, Biblio. O2.6, 10.64
DEFICIENCIAS, POBREZA, ENFERMOS, ANCIANOS, MENORES, DROGODEPENDENCIAS, EMPRESA
PUBLICA, INFORMATICA, TELEFONO SOCIAL, COLABORACION, AYUDAS, SERVICIOS DE SALUD, SER-
VICIOS DE APOYO, PROGRAMAS DE ACTIVIDADES.
33 VARIOS AUTORES “CONGRESO ALCOHOL, DROGAS DE SINTESIS Y ALTERNATIVASDE OCIO Y TIEMPO LBRE PARA JOVENES. MADRID, 26, 27 Y 28 DE MARZO DE1998.”, MADRID, CRUZ ROJA JUVENTUD, 1998, págs. 188, Biblio. Q1f.7, D82.3
DROGODEPENDENCIAS, JUVENTUD, OCIO, REUNIONES INTERNACIONALES, ESPAÑA, CRUZ ROJA,
EXPERIENCIAS.
SERVIC IOS Y CENTROS
34 CATALANO,R.F., Y OTROS “AN EXPERIMENTAL INTERVENTION WITH FAMILIESOF SUBSTANCE ABUSERS: ONE-YEAR FOLLOW-UP OF THE FOCUS ON FAMILIESPROJECT”, ADDICTION, 94, 2, 1999, págs. 241-254, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, INTERVENCION FAMILIAR, EFECTOS, SEGUIMIENTO, EVALUACION DE
SERVICIOS.
35 GUYDISH,J., Y OTROS “DRUG ABUSE DAY TREATMENT: A RANDOMIZED CLINI-CAL TRIAL COMPARING DAY AND RESIDENTIAL TREATMENT PROGRAMS”,JOURNAL OF CONSULTING AND CLINICAL PSYCHOLOGY, 66, 2, 1998, págs.280-289, Biblio. Q1n FOL.36, D93 FOL.12
DROGODEPENDENCIAS, TRATAMIENTO, SERVICIOS AMBULATORIOS, COMUNIDADES TERAPEUTICAS,
ESTUDIO COMPARATIVO, EFECTOS, DEPRESION, AUTOESTIMA, SOCIALIZACION, EVALUACION DE
SERVICIOS.
36 MARTIN,J.C. “COORDINACION Y CALIDAD”, BOLETIN GID, 23, 1999, págs. 1-1,Biblio. R.1208
DROGODEPENDENCIAS, SERVICIOS Y CENTROS, CALIDAD DE LA ATENCION, CONTROL, COORDINA-
CION, RECOMENDACIONES, GENERALIDADES, OPINION PUBLICA.
A lcohol
GENERAL
37 MORENON,J., MORENON,M. “REFLEXIONS SUR CERTAINS “SYMPTOMES” DEL´ALCOOLISME”, ALCOOLOGIE, 21, 1, 1999, págs. 73-76, Biblio. R.1345
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOLISMO, SINTOMATOLOGIA, GENERALIDADES.
38 SOCIETE FRANCAISE D´ALCOOLOGIE “ANNUAIRE 1999 SOCIETE FRANÇAISED´ALCOOLOGIE”, PARIS (FR), SOCIETE FRANCAISE D´ALCOOLOGIE, 1999,págs. 47, Biblio. Q2 FOL.34, D17.1 FOL.21
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOL, ASOCIACIONES, DIRECTORIOS, FRANCIA.
MEDIC INA
39 AUBIN,H.J., Y OTROS “CHANGES IN CIGARETTE SMOKING AND COFFEE DRIN-KING AFTER ALCOHOL DETOXIFICATION IN ALCOHOLICS”, ADDICTION, 94, 3,1999, págs. 411-416, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOLISMO, DESINTOXICACION, POLIUSO DE DROGAS, TABACO, CAFEI-
NA, CONSUMO, ACTITUDES, SEGUIMIENTO.
40 BESSON,J., Y OTROS “COMBINED EFFICACY OF ACAMPROSATE AND DISULFI-RAM IN THE TREATMENT OF ALCOHOLISM: A CONTROLLED STUDY”, ALCOHO-LISM: CLINICAL AND EXPERIMENTAL RESEARCH, 22, 3, 1998, págs. 573-579,Biblio. Q2a FOL.21, D45 FOL.25
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOLISMO, TRATAMIENTO MEDICO, FARMACOS, EFECTOS, RECAIDA,
PREVENCION, ABSTINENCIA, EVALUACION.
41 CAETANO,R. “THE IDENTIFICATION OF ALCOHOL DEPENDENCE CRITERIA IN THEGENERAL POPULATION”, ADDICTION, 94, 2, 1999, págs. 255-267, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOLISMO, DIAGNOSTICO, CRITERIOS, AUTOINFORMES, RECOMENDA-
CIONES.
42 CHIGNON,J.M., PAPETA,D. “COMORBIDITE DES TROUBLES ANXIEUX ET ALCO-OLIQUES”, ALCOOLOGIE, 21, 1, 1999, págs. 43-55, Biblio. R.1345
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOLISMO, PROBLEMAS PSICOLOGICOS, ANSIEDAD, SINDROMES ASO-
CIADOS, LITERATURA CIENTIFICA.
43 CLAUSSEN,B. “ALCOHOL DISORDERS AND RE-EMPLOYMENT IN A 5-YEARFOLLOW-UP OF LONG-TERM UNEMPLOYED”, ADDICTION, 94, 1, 1999, págs.133-138, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOLISMO, PARO, INTERACCION, SEGUIMIENTO, FACTOR DE RIESGO.
44 GIESBRECHT,N. “REDUCING RISKS ASSOCIATED WITH DRINKING AMONG YOUNGADULTS: PROMOTING KNOWLEDGE-BASED PERSPECTIVES AND HARM REDUC-TION STRATEGIES”, ADDICTION, 94, 3, 1999, págs. 353-355, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, CONSUMO, ALCOHOL, JUVENTUD, FACTOR DE RIESGO, REDUCCION DE
DAÑOS, REDUCCION DE RIESGO, INFORMACION.
45 GUILLERM,L.C. “HOSPITALISATION DE NUIT EN CLINIQUE PRIVEE ET PATHO-LOGIE ALCOOLIQUE”, ALCOOLOGIE, 21, 1, 1999, págs. 57-63, Biblio. R.1345
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOLISMO, TRATAMIENTO MEDICO, HOSPITALIZACION, ALTERNATIVAS,
SECTOR PRIVADO, EXPERIENCIAS, ESTUDIO DESCRIPTIVO.
46 MOSHER,J.F. “ALCOHOL POLICY AND THE YOUNG ADULT: ESTABLISHING PRIO-RITIES, BUILDING PARTNERSHIPS, OVERCOMING BARRIERS”, ADDICTION, 94,3, 1999, págs. 357-369, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, JUVENTUD, ALCOHOLISMO, INTERVENCION, PRIORIDADES, RECOMENDA-
CIONES, ACCION CONTRA LAS DROGODEPENDENCIAS.
47 VARIOS AUTORES “COMMENTS ON PROJECT MATCH: MATCHING ALCOHOLTREATMENTS TO CLIENT HETEROGENEITY”, ADDICTION, 94, 1, 1999, págs.31-69, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOLISMO, TRATAMIENTO, SELECCION, PROYECTOS, CRITICA.
PS ICOLOGÍA
48 BATEL,P., Y OTROS “ESSAI D´EVALUATION DES ATTITUDES DE DENI EN CLINI-QUE ALCOOLOGIQUE”, ALCOOLOGIE, 21, 1, 1999, págs. 35-42, Biblio. R.1345
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOLISMO, TRATAMIENTO, ACTITUDES USUARIOS, EVALUACION, PER-
SONALIDAD, AUTOCONCEPTO, AUTOINFORMES, RECHAZO, ESCALAS.
49 CHIGNON,J.M., PAPETA,D. “COMORBIDITE DES TROUBLES ANXIEUX ET ALCO-OLIQUES”, ALCOOLOGIE, 21, 1, 1999, págs. 43-55, Biblio. R.1345
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOLISMO, PROBLEMAS PSICOLOGICOS, ANSIEDAD, SINDROMES ASO-
CIADOS, LITERATURA CIENTIFICA.
50 LEIGH,B.C. “PERIL, CHANCE, ADVENTURE: CONCEPTS OF RISK, ALCOHOL USEAND RISKY BEHAVIOR IN YOUNG ADULTS”, ADDICTION, 94, 3, 1999, págs.371-383, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOL, CONSUMO, RIESGO, CONCEPTO, JUVENTUD, CONDUCTA, ACTITUDES.
51 SARDA,A.J. “TATOUAGES ET ALCOOL”, ALCOOLOGIE, 21, 1, 1999, págs. 65-70,Biblio. R.1345
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOL, HABITOS SOCIALES, CULTURA, PERSONALIDAD, PROBLEMAS
PSICOLOGICOS.
52 STEVENSON,R.J., Y OTROS “THE RELATIONSHIP BETWEEN ALCOHOL SALESAND ASSAULT IN NEW SOUTH WALES, AUSTRALIA”, ADDICTION, 94, 3, 1999,págs. 397-410, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOL, VENTA, AGRESIVIDAD, INTERACCION, CONSUMO, EFECTOS.
13
bibliografiab i b l i o g r a f í a
TRABAJO
53 CLAUSSEN,B. “ALCOHOL DISORDERS AND RE-EMPLOYMENT IN A 5-YEARFOLLOW-UP OF LONG-TERM UNEMPLOYED”, ADDICTION, 94, 1, 1999, págs.133-138, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOLISMO, PARO, INTERACCION, SEGUIMIENTO, FACTOR DE RIESGO.
CUESTIONES SOCIALES
54 AUBIN,H.J., Y OTROS “CHANGES IN CIGARETTE SMOKING AND COFFEE DRIN-KING AFTER ALCOHOL DETOXIFICATION IN ALCOHOLICS”, ADDICTION, 94, 3,1999, págs. 411-416, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOLISMO, DESINTOXICACION, POLIUSO DE DROGAS, TABACO, CAFEI-
NA, CONSUMO, ACTITUDES, SEGUIMIENTO.
55 GIESBRECHT,N., GREENFIELD,T.K. “PUBLIC OPINIONS ON ALCOHOL POLICYISSUES: A COMPARISON OF AMERICAN AND CANADIAN SURVEYS”, ADDIC-TION, 94, 4, 1999, págs. 521-531, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOL, ACCION CONTRA LAS DROGODEPENDENCIAS, POLITICAS PUBLI-
CAS, OPINION PUBLICA, ESTUDIO COMPARATIVO, USA, CANADA.
56 PISSOCHET,P., Y OTROS “ALCOOL, PUBLICITE ET PREVENTION. LE REGARDDES JEUNES”, ALCOOLOGIE, 21, 1, 1999, págs. 15-24, Biblio. R.1345
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOL, PUBLICIDAD, PREVENCION, JUVENTUD, ACTITUDES SOCIALES.
57 PLAN MUNICIPAL DE PREVENCION DE DROGODEPENDENCIAS “SIN ALCO-HOL, CON CASCO, SIN RUIDOS”, MURCIA, REGION DE MURCIA, 7784, págs. 2,Biblio. Q2g FOL.24, D23 FOL.22
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOL, CAMPAÑAS DE PREVENCION, SEGURIDAD VIAL, PLANES LOCA-
LES, MURCIA.
58 SARDA,A.J. “TATOUAGES ET ALCOOL”, ALCOOLOGIE, 21, 1, 1999, págs. 65-70,Biblio. R.1345
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOL, HABITOS SOCIALES, CULTURA, PERSONALIDAD, PROBLEMAS
PSICOLOGICOS.
59 STEVENSON,R.J., Y OTROS “PROPERTY DAMAGE AND PUBLIC DISORDER:THEIR RELATIONSHIP WITH SALES OF ALCOHOL IN NEW SOUTH WALES, AUS-TRALIA”, DRUG AND ALCOHOL DEPENDENCE, 54, 2, 1999, págs. 163-170,Biblio. R.854
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOL, CONSUMO, VENTA, EFECTOS, DELINCUENCIA.
60 STEVENSON,R.J., Y OTROS “THE RELATIONSHIP BETWEEN ALCOHOL SALESAND ASSAULT IN NEW SOUTH WALES, AUSTRALIA”, ADDICTION, 94, 3, 1999,págs. 397-410, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOL, VENTA, AGRESIVIDAD, INTERACCION, CONSUMO, EFECTOS.
61 UPMARK,M., Y OTROS “DRINK DRIVING AND CRIMINAL BEHAVIOURS AS RISKFACTORS FOR RECEIPT OF DISABILITY PENSION AND SICK LEAVE: A PROSPECTI-VE STUDY OF YOUNG MEN”, ADDICTION, 94, 4, 1999, págs. 507-519, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, JUVENTUD, ALCOHOL, CONSUMO, DELINCUENCIA, AUTOMOVIL, ACCIDEN-
TES DE TRAFICO, EFECTOS, PRESTACIONES ECONOMICAS, ESTUDIO PROSPECTIVO, SUECIA.
62 VARIOS AUTORES “COMMENTS ON PROJECT MATCH: MATCHING ALCOHOLTREATMENTS TO CLIENT HETEROGENEITY”, ADDICTION, 94, 1, 1999, págs.31-69, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOLISMO, TRATAMIENTO, SELECCION, PROYECTOS, CRITICA.
ETAPAS DE V IDA
63 GIESBRECHT,N. “REDUCING RISKS ASSOCIATED WITH DRINKING AMONG YOUNGADULTS: PROMOTING KNOWLEDGE-BASED PERSPECTIVES AND HARM REDUC-TION STRATEGIES”, ADDICTION, 94, 3, 1999, págs. 353-355, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, CONSUMO, ALCOHOL, JUVENTUD, FACTOR DE RIESGO, REDUCCION DE
DAÑOS, REDUCCION DE RIESGO, INFORMACION.
64 LEIGH,B.C. “PERIL, CHANCE, ADVENTURE: CONCEPTS OF RISK, ALCOHOL USEAND RISKY BEHAVIOR IN YOUNG ADULTS”, ADDICTION, 94, 3, 1999, págs.371-383, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOL, CONSUMO, RIESGO, CONCEPTO, JUVENTUD, CONDUCTA, ACTITUDES.
65 MOSHER,J.F. “ALCOHOL POLICY AND THE YOUNG ADULT: ESTABLISHING PRIO-RITIES, BUILDING PARTNERSHIPS, OVERCOMING BARRIERS”, ADDICTION, 94,3, 1999, págs. 357-369, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, JUVENTUD, ALCOHOLISMO, INTERVENCION, PRIORIDADES, RECOMENDA-
CIONES, ACCION CONTRA LAS DROGODEPENDENCIAS.
66 PISSOCHET,P., Y OTROS “ALCOOL, PUBLICITE ET PREVENTION. LE REGARDDES JEUNES”, ALCOOLOGIE, 21, 1, 1999, págs. 15-24, Biblio. R.1345
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOL, PUBLICIDAD, PREVENCION, JUVENTUD, ACTITUDES SOCIALES.
67 UPMARK,M., Y OTROS “DRINK DRIVING AND CRIMINAL BEHAVIOURS AS RISKFACTORS FOR RECEIPT OF DISABILITY PENSION AND SICK LEAVE: A PROSPECTI-VE STUDY OF YOUNG MEN”, ADDICTION, 94, 4, 1999, págs. 507-519, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, JUVENTUD, ALCOHOL, CONSUMO, DELINCUENCIA, AUTOMOVIL, ACCIDEN-
TES DE TRAFICO, EFECTOS, PRESTACIONES ECONOMICAS, ESTUDIO PROSPECTIVO, SUECIA.
68 ZINS,M., Y OTROS “PREDICTORS OF CHANGE IN ALCOHOL CONSUMPTIONAMONG FRENCHMEN OF THE GAZEL STUDY COHORT”, ADDICTION, 94, 3,1999, págs. 385-395, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOL, JUVENTUD, CONSUMO, PREDICCION, FRANCIA, SEGUIMIENTO.
SERVIC IOS Y CENTROS
69 STEUDLER,F., THIRY-BOUR,C. “HISTORIQUE ET FONCTIONNEMENT DESCHAA”, ALCOOLOGIE, 21, 1, 1999, págs. 5-13, Biblio. R.1345
DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOLISMO, PREVENCION, NUTRICION, SERVICIOS Y CENTROS, CARAC-
TERISTICAS SERVICIO, ESTUDIO DESCRIPTIVO, HISTORIA, FRANCIA.
T abaco
GENERAL
70 AUBIN,H.J. “13EME JOURNEE DE TABACOLOGIE”, ALCOOLOGIE, 21, 1, 1999,págs. 83-92, Biblio. R.1345
DROGODEPENDENCIAS, TABAQUISMO, PREVENCION, MEDICINA, FACTORES SOCIALES, EFECTOS,
GENERALIDADES, REUNIONES NACIONALES, FRANCIA.
71 MATHENY,K.B., WEATHERMAN,K.E. “PREDICTORS OF SMOKING CESSATIONAND MAINTENANCE”, JOURNAL OF CLINICAL PSYCHOLOGY, 54, 2, 1998, págs.1-13, Biblio. Q3 FOL.40, D17.2 FOL.16
DROGODEPENDENCIAS, TABAQUISMO, ABANDONO, TRATAMIENTO, RESULTADOS, PREDICCION.
MEDIC INA
72 ETTER,J.F., Y OTROS “VALIDITY OF THE FAGERSTROM TEST FOR NICOTINEDEPENDENCE AND OF THE HEAVINESS OF SMOKING INDEX AMONG RELATI-VELY LIGHT SMOKERS”, ADDICTION, 94, 2, 1999, págs. 269-281, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, TABAQUISMO, DIAGNOSTICO, TESTS, VALIDEZ.
73 GARITI,P., Y OTROS “COTININE REPLACEMENT LEVELS FOR A 21 MG, DAYTRANSDERMAL NICOTINE PATCH IN AN OUTPATIENT TREATMENT SETTING”,DRUG AND ALCOHOL DEPENDENCE, 54, 2, 1999, págs. 111-116, Biblio. R.854
DROGODEPENDENCIAS, TABAQUISMO, TRATAMIENTO MEDICO, SERVICIOS AMBULATORIOS, NICOTINA.
74 SAVOLAINEN,S. “THE SMOKEFREE CLASS COMPETITION. A EUROPEAN SCHO-OL-BASED ANTI-SMOKING CAMPAIGN. AN OVERVIEW OF THE EXPERIENCES OF1997, 98 ROUND IN SEVEN COUNTRIES”, HELSINKI, NATIONAL PUBLIC HEALTHINSTITUTE (KTL) ENYPAT, 1998, págs. 46, Biblio. Q3c FOL.2, D72 FOL.12
DROGODEPENDENCIAS, TABAQUISMO, MEDIO EDUCATIVO, CAMPAÑAS DE PREVENCION, RESULTA-
DOS, PANORAMA INTERNACIONAL, EUROPA.
75 SLAMA,K., Y OTROS “FRENCH GENERAL PRACTITIONERS´ ATTITUDES ANDREPORTED PRACTICES IN RELATION TO THEIR PARTICIPATION AND EFFECTI-VENESS IN A MINIMAL SMOKING CESSATION PROGRAMME FOR PATIENTS”,ADDICTION, 94, 1, 1999, págs. 125-132, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, TABAQUISMO, INTERVENCION, MEDICO, ACTITUDES PROFESIONALES,
INVESTIGACION, FRANCIA.
76 VARIOS AUTORES “ARRET DU TABAC LES METHODES QUI MARCHENT”, SANTEDE L`HOMME, LA, 338, 1998, págs. I-XXIV, Biblio. R.1117
DROGODEPENDENCIAS, TABAQUISMO, INTERVENCION, DATOS EPIDEMIOLOGICOS, DESINTOXICA-
CION, ACTITUDES SOCIALES, EDUCACION SANITARIA, RECOMENDACIONES, PROYECTOS, FRANCIA.
77 WALLSTROM,M., Y OTROS “THE LONG-TERM EFFECT OF NICOTINE ON THEORAL MUCOSA”, ADDICTION, 94, 3, 1999, págs. 417-423, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, TABAQUISMO, NICOTINA, EFECTOS, MEDICINA, OTORRINOLARINGOLOGIA.
14
bibliografia b i b l i o g r a f í a78 WOODBY,L.L., Y OTROS “PREDICTORS OF SMOKING CESSATION DURING
PREGNANCY”, ADDICTION, 94, 2, 1999, págs. 283-292, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, TABAQUISMO, EMBARAZO, ABANDONO, PREDICCION.
PS ICOLOGÍA
79 FALOMIR,J.M., MUGNY,G. “INFLUENCE SOCIALE ET RESISTANCE AU CHANGE-MENT CHEZ LES FUMEURS”, ALCOOLOGIE, 21, 1, 1999, págs. 25-29, Biblio.R.1345
DROGODEPENDENCIAS, TABAQUISMO, ACTITUDES SOCIALES, FACTORES SOCIALES, RELACIONES
SOCIALES, EFECTOS, MODIFICACION DE CONDUCTA, CONSUMO, PSICOLOGIA SOCIAL.
EDUCACIÓN
80 SAVOLAINEN,S. “THE SMOKEFREE CLASS COMPETITION. A EUROPEAN SCHO-OL-BASED ANTI-SMOKING CAMPAIGN. AN OVERVIEW OF THE EXPERIENCESOF 1997, 98 ROUND IN SEVEN COUNTRIES”, HELSINKI, NATIONAL PUBLICHEALTH INSTITUTE (KTL) ENYPAT, 1998, págs. 46, Biblio. Q3c FOL.2, D72FOL.12
DROGODEPENDENCIAS, TABAQUISMO, MEDIO EDUCATIVO, CAMPAÑAS DE PREVENCION, RESULTA-
DOS, PANORAMA INTERNACIONAL, EUROPA.
CUESTIONES SOCIALES
81 FALOMIR,J.M., MUGNY,G. “INFLUENCE SOCIALE ET RESISTANCE AU CHANGEMENTCHEZ LES FUMEURS”, ALCOOLOGIE, 21, 1, 1999, págs. 25-29, Biblio. R.1345
DROGODEPENDENCIAS, TABAQUISMO, ACTITUDES SOCIALES, FACTORES SOCIALES, RELACIONES
SOCIALES, EFECTOS, MODIFICACION DE CONDUCTA, CONSUMO, PSICOLOGIA SOCIAL.
82 HUGHES,J.R., Y OTROS “ABILITY OF SMOKERS TO REDUCE THEIR SMOKINGAND ITS ASSOCIATION WITH FUTURE SMOKING CESSATION”, ADDICTION, 94,1, 1999, págs. 109-114, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, TABAQUISMO, CONSUMO MODERADO, ACTITUDES, EFECTOS, ABANDONO.
83 MADDEN,G.J., BICKEL,W.K. “ABSTINENCE AND PRICE EFFECTS ON DEMANDFOR CIGARETTES: A BEHAVIORAL-ECONOMIC ANALYSIS”, ADDICTION, 94, 4,1999, págs. 577-588, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, TABAQUISMO, REDUCCION DE LA DEMANDA, ABSTINENCIA, IMPUESTOS,
EFECTOS, CONSUMO, ACTITUDES SOCIALES.
84 SLAMA,K., Y OTROS “FRENCH GENERAL PRACTITIONERS´ ATTITUDES ANDREPORTED PRACTICES IN RELATION TO THEIR PARTICIPATION AND EFFECTI-VENESS IN A MINIMAL SMOKING CESSATION PROGRAMME FOR PATIENTS”,ADDICTION, 94, 1, 1999, págs. 125-132, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, TABAQUISMO, INTERVENCION, MEDICO, ACTITUDES PROFESIONALES,
INVESTIGACION, FRANCIA.
ETAPAS DE V IDA
85 ENGELS,R.C.M.E., Y OTROS “PREDICTABILITY OF SMOKING IN ADOLESCENCE:BETWEEN OPTIMISM AND PESSIMISM”, ADDICTION, 94, 1, 1999, págs. 115-124, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, TABACO, CONSUMO, ADOLESCENTES, PREDICCION.
SERVIC IOS Y CENTROS
86 CURRY,S.J., Y OTROS “USE AND COST EFFECTIVENESS OF SMOKING-CESSA-TION SERVICES UNDER FOUR INSURANCE PLANS IN A HEALTH MAINTENANCEORGANIZATION”, NEW ENGLAND JOURNAL OF MEDICINE, THE, 339, 1998,págs. 673-679, Biblio. Q3 FOL.42, D95 FOL.4
DROGODEPENDENCIAS, TABAQUISMO, INTERVENCION, SEGUROS, ANALISIS COSTE-EFICACIA,
ESTUDIO COMPARATIVO.
D rogas ilegales
GENERAL
87 “ENTERA-T DE LO QUE SON LAS DROGAS DE SINTESIS: PEPAS, VENENO, PIRU-LAS, TITI, PASTIS, TIZA, ... . ADI EGON ZER DIREN JAKIN EZAZU SINTESI-DRO-GAK: PEPAS, VENENO, PIRULAS, TITI, PASTIS, TIZA, ...”, DONOSTIA-SANSEBASTIAN, SERVICIOS DE PREVENCION MUNICIPALES, 7784, págs. 4, Biblio.Q4 FOL.117, D17.3 FOL.61
DROGODEPENDENCIAS, DROGAS DE SINTESIS, INFORMACION, CONCEPTO, EFECTOS, RIESGO.
88 DARKE,S., Y OTROS “FLUCTUATIONS IN HEROIN PURITY AND THE INCIDENCEOF FATAL HEROIN OVERDOSE”, DRUG AND ALCOHOL DEPENDENCE, 54, 2,1999, págs. 155-161, Biblio. R.854
DROGODEPENDENCIAS, HEROINA, DOSIS, RIESGO, PRODUCCION, MUERTE.
89 DELEGACION DEL GOBIERNO PARA EL PLAN NACIONAL SOBRE DROGAS“CONTROL DE SUSTANCIAS QUIMICAS CATALOGADAS PRECURSORES DE DRO-GAS”, MADRID, MINISTERIO DEL INTERIOR, 7784, págs. 2, Biblio. Q4 FOL.113,D17.3 FOL.59
DROGODEPENDENCIAS, DROGAS ILEGALES, PRODUCCION, CONTROL, INFORMACION.
90 STAUFFACHER,M. “SOUS-GROUPE SUR LES DEMANDES DE TRAITEMENT DUGROUPE POMPIDOU: USAGERS DE DROGUES TRAITES DANS 22 VILLES EUROPE-ENNES. DONNEES MISES A JOUR POUR 1996. TENDANCES 1992-1996”, LUXEM-BURGO (LU), UNION EUROPEA, 1998, págs. 115, Biblio. Q4 FOL.116, D17.3 FOL.57
DROGODEPENDENCIAS, TRATAMIENTO, DEMANDA DE TRATAMIENTO, CARACTERISTICAS USUARIO,
CONSUMO, ACTITUDES USUARIOS, RIESGO, PANORAMA INTERNACIONAL, UNION EUROPEA, INDI-
CADORES, DATOS EPIDEMIOLOGICOS.
91 VAN ETTEN,M.L., ANTHONY,J.C. “COMPARATIVE EPIDEMIOLOGY OF INITIALDRUG OPPORTUNITIES AND TRANSITIONS TO FIRST USE: MARIJUANA, COCAI-NE, HALLUCINOGENS AND HEROIN”, DRUG AND ALCOHOL DEPENDENCE, 54,2, 1999, págs. 117-125, Biblio. R.854
DROGODEPENDENCIAS, CONSUMO, FACTOR DE RIESGO, EPIDEMIOLOGIA, MARIHUANA, COCAINA,
ALUCINOGENOS, HEROINA, ESTUDIO COMPARATIVO.
MEDIC INA
92 AKHURST,J.S. “THE USE OF LOFEXIDINE BY DRUG DEPENDENCY UNITS IN THEUNITED KINGDOM”, EUROPEAN ADDICTION RESEARCH, 5, 1, 1999, págs. 43-49, Biblio. R.1142
DROGODEPENDENCIAS, OPIACEOS, TRATAMIENTO MEDICO, DESINTOXICACION, FARMACOS, EFEC-
TOS, INVESTIGACION, REINO UNIDO.
93 BARNETT,P.G. “THE COST-EFFECTIVENESS OF METHADONE MAINTENANCE ASA HEALTH CARE INTERVENTION”, ADDICTION, 94, 4, 1999, págs. 479-488,Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, OPIACEOS, TRATAMIENTO MEDICO, PROGRAMAS DE MANTENIMIENTO,
METADONA, ANALISIS COSTE-EFICACIA.
94 BORG,L., Y OTROS “METHADONE-MAINTAINED FORMER HEROIN ADDICTS,INCLUDING THOSE WHO ARE ANTI-HIV-1 SEROPOSITIVE, COMPLY WITH ANDRESPOND TO HEPATITIS B VACCINATION”, ADDICTION, 94, 4, 1999, págs. 489-493, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, PROGRAMAS DE MANTENIMIENTO, METADONA, HEPATITIS, VACUNAS,
ACTITUDES USUARIOS.
95 FISCHER,G., Y OTROS “COMPARISON OF METHADONE AND SLOW-RELEASEMORPHINE MAINTENANCE IN PREGNANT ADDICTS”, ADDICTION, 94, 2, 1999,págs. 231-239, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, OPIACEOS, MUJER, EMBARAZO, TRATAMIENTO MEDICO, PROGRAMAS DE
MANTENIMIENTO, METADONA, MORFINA, ESTUDIO COMPARATIVO.
96 HULSE,G.K., Y OTROS “THE QUANTIFICATION OF MORTALITY RESULTINGFROM THE REGULAR USE OF ILLICIT OPIATES”, ADDICTION, 94, 2, 1999, págs.221-229, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, OPIACEOS, EFECTOS, MUERTE, MORTALIDAD.
97 MANNELLI,P., Y OTROS “SERENDIPITOUS RAPID DETOXIFICATION FROMOPIATES: THE IMPORTANCE OF TIME-DEPENDENT PROCESSES”, ADDICTION,94, 4, 1999, págs. 589-591, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, OPIACEOS, TRATAMIENTO, DESINTOXICACION, MODELOS, PROCEDIMIEN-
TO, CRITICA.
98 MITCHELL,C.M., Y OTROS “MARIJUANA USE AMONG AMERICAN INDIAN ADO-LESCENTS: A GROWTH CURVE ANALYSIS FROM AGES 14 THROUGH 20 YEARS”,JOURNAL OF THE AMERICAN ACADEMY OF CHILD AND ADOLESCENT PSY-CHIATRY, 38, 1, 1999, págs. 72-85, Biblio. R.598
DROGODEPENDENCIAS, MARIHUANA, ADOLESCENTES, MINORIAS, PATRONES DE CONSUMO, HABI-
TOS, EVOLUCION, SEGUIMIENTO, USA.
99 PERTWEE,R.G. “MEDICAL USES OF CANNABINOIDS: THE WAY FORWARD”,ADDICTION, 94, 3, 1999, págs. 317-320, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, CANNABIS, MEDICINA, PERSPECTIVAS.
15
bibliografiab i b l i o g r a f í a
100 PRESTON,K.L., Y OTROS “IMPROVEMENT IN NALTREXONE TREATMENT COM-PLIANCE WITH CONTINGENCY MANAGEMENT”, DRUG AND ALCOHOL DEPEN-DENCE, 54, 2, 1999, págs. 127-135, Biblio. R.854
DROGODEPENDENCIAS, OPIACEOS, TRATAMIENTO MEDICO, NALTREXONA, RETENCION.
101 SCHOSER,B.G.H., GRODEN,C. “SUBACUTE ONSET OF OCULOGYRIC CRISESAND GENERALIZED DYSTONIA FOLLOWING INTRANASAL ADMINISTRATION OFHEROIN”, ADDICTION, 94, 3, 1999, págs. 431-434, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, HEROINA, PATRONES DE CONSUMO, EFECTOS, RIESGO, MEDICINA, OFTAL-
MOLOGIA.
102 STRANG,J., Y OTROS “PREVENTING OPIATE OVERDOSE FATALITIES WITHTAKE-HOME NALOXONE: PRE-LAUNCH STUDY OF POSSIBLE IMPACT ANDACCEPTABILITY”, ADDICTION, 94, 2, 1999, págs. 199-204, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, OPIACEOS, TRATAMIENTO MEDICO, DOSIS, RECETAS MEDICAS, AUTOTRA-
TAMIENTO, RIOJA, PREVENCION.
103 VARIOS AUTORES “MODALITES DE SEVRAGE CHEZ LES TOXICOMANES DEPEN-DANT DES OPIACES”, ALCOOLOGIE, 21, 1, 1999, págs. 77-82, Biblio. R.1345
DROGODEPENDENCIAS, OPIACEOS, TRATAMIENTO MEDICO, DESINTOXICACION, MODELOS, CRITICA.
104 WOLFF,K., STRANG,J. “THERAPEUTIC DRUG MONITORING FOR METHADONE:SCANNING THE HORIZON”, EUROPEAN ADDICTION RESEARCH, 5, 1, 1999,págs. 36-42, Biblio. R.1142
DROGODEPENDENCIAS, PROGRAMAS DE MANTENIMIENTO, TRATAMIENTO MEDICO, METADONA,
DETECCION, ANALISIS, GENERALIDADES.
CUESTIONES SOCIALES
105 BORG,L., Y OTROS “METHADONE-MAINTAINED FORMER HEROIN ADDICTS,INCLUDING THOSE WHO ARE ANTI-HIV-1 SEROPOSITIVE, COMPLY WITH ANDRESPOND TO HEPATITIS B VACCINATION”, ADDICTION, 94, 4, 1999, págs. 489-493, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, PROGRAMAS DE MANTENIMIENTO, METADONA, HEPATITIS, VACUNAS,
ACTITUDES USUARIOS.
106 BROEKAERT,E., Y OTROS “THE DESIGN AND EFFECTIVENESS OF THERAPEU-TIC COMMUNITY RESEARCH IN EUROPE: AN OVERVIEW”, EUROPEAN ADDIC-TION RESEARCH, 5, 1, 1999, págs. 21-35, Biblio. R.1142
DROGODEPENDENCIAS, TRATAMIENTO, COMUNIDADES TERAPEUTICAS, EVALUACION DE SERVI-
CIOS, INVESTIGACION, EUROPA, PANORAMA INTERNACIONAL.
107 FISCHER,G., Y OTROS “COMPARISON OF METHADONE AND SLOW-RELEASEMORPHINE MAINTENANCE IN PREGNANT ADDICTS”, ADDICTION, 94, 2, 1999,págs. 231-239, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, OPIACEOS, MUJER, EMBARAZO, TRATAMIENTO MEDICO, PROGRAMAS DE
MANTENIMIENTO, METADONA, MORFINA, ESTUDIO COMPARATIVO.
108 MANNELLI,P., Y OTROS “SERENDIPITOUS RAPID DETOXIFICATION FROMOPIATES: THE IMPORTANCE OF TIME-DEPENDENT PROCESSES”, ADDICTION,94, 4, 1999, págs. 589-591, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, OPIACEOS, TRATAMIENTO, DESINTOXICACION, MODELOS, PROCEDIMIEN-
TO, CRITICA.
109 POWIS,B., Y OTROS “SELF-REPORTED OVERDOSE AMONG INJECTING DRUGUSERS IN LONDON: EXTENT AND NATURE OF THE PROBLEM”, ADDICTION, 94,4, 1999, págs. 471-478, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, VIA INTRAVENOSA, DOSIS, AUTOINFORMES, REDUCCION DE DAÑOS, CUES-
TIONARIOS, ESTUDIO LOCAL, REINO UNIDO.
110 ROSSOW,I., LAURITZEN,G. “BALANCING ON THE EDGE OF DEATH: SUICIDEATTEMPTS AND LIFE-THREATENING OVERDOSES AMONG DRUG ADDICTS”,ADDICTION, 94, 2, 1999, págs. 209-219, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, DROGADICTO, ACTITUDES, DOSIS, RELACION FAMILIA-PROFESIONALES,
RIESGO, SUICIDIO, ESTUDIO NACIONAL, NORUEGA, LITERATURA CIENTIFICA.
111 STRANG,J., Y OTROS “PREVENTING OPIATE OVERDOSE FATALITIES WITHTAKE-HOME NALOXONE: PRE-LAUNCH STUDY OF POSSIBLE IMPACT ANDACCEPTABILITY”, ADDICTION, 94, 2, 1999, págs. 199-204, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, OPIACEOS, TRATAMIENTO MEDICO, DOSIS, RECETAS MEDICAS, AUTOTRA-
TAMIENTO, RIOJA, PREVENCION.
112 SWIFT,W., Y OTROS “TRANSITION BETWEEN ROUTES OF HEROIN ADMINIS-TRATION: A STUDY OF CAUCASIAN AND INDOCHINESE HEROIN USERS INSOUTH-WESTERN SYDNEY, AUSTRALIA”, ADDICTION, 94, 1, 1999, págs. 71-82,Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, HEROINA, PATRONES DE CONSUMO, RIESGO, INFORMACION, RECOMEN-
DACIONES, ETNIA, AUSTRALIA.
SERVIC IOS Y CENTROS
113 BARNETT,P.G. “THE COST-EFFECTIVENESS OF METHADONE MAINTENANCE ASA HEALTH CARE INTERVENTION”, ADDICTION, 94, 4, 1999, págs. 479-488,Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, OPIACEOS, TRATAMIENTO MEDICO, PROGRAMAS DE MANTENIMIENTO,
METADONA, ANALISIS COSTE-EFICACIA.
114 BROEKAERT,E., Y OTROS “THE DESIGN AND EFFECTIVENESS OF THERAPEU-TIC COMMUNITY RESEARCH IN EUROPE: AN OVERVIEW”, EUROPEAN ADDIC-TION RESEARCH, 5, 1, 1999, págs. 21-35, Biblio. R.1142
DROGODEPENDENCIAS, TRATAMIENTO, COMUNIDADES TERAPEUTICAS, EVALUACION DE SERVI-
CIOS, INVESTIGACION, EUROPA, PANORAMA INTERNACIONAL.
O tras sustancias de abuso
MEDIC INA
115 HOWARD,M.O., Y OTROS “INHALANT USE AMONG URBAN AMERICAN INDIANYOUTH”, ADDICTION, 94, 1, 1999, págs. 83-95, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, JUVENTUD, INHALANTES, CONSUMO, ESTUDIO EPIDEMIOLOGICO, USA.
116 MARTINEZ-CANO,H., Y OTROS “DSM-III-R CO-MORBIDITY IN BENZODIAZEPI-NE DEPENDENCE”, ADDICTION, 94, 1, 1999, págs. 97-107, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, PSICOTROPOS, ENFERMEDADES MENTALES, SINDROMES ASOCIADOS, PSI-
QUIATRIA, DIAGNOSTICO, DSM.
PS ICOLOGÍA
117 MACKESY-AMITI,M.E., FENDRICH,M. “INHALANT USE AND DELINQUENTBEHAVIOR AMONG ADOLESCENTS: A COMPARISON OF INHALANT USERS ANDOTHER DRUG USERS”, ADDICTION, 94, 4, 1999, págs. 555-564, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, ADOLESCENTES, INHALANTES, DROGAS, TIPOLOGIA, CARACTERISTICAS
USUARIO, CONDUCTA, DELINCUENCIA, ESTUDIO COMPARATIVO.
CUESTIONES SOCIALES
118 MACKESY-AMITI,M.E., FENDRICH,M. “INHALANT USE AND DELINQUENTBEHAVIOR AMONG ADOLESCENTS: A COMPARISON OF INHALANT USERS ANDOTHER DRUG USERS”, ADDICTION, 94, 4, 1999, págs. 555-564, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, ADOLESCENTES, INHALANTES, DROGAS, TIPOLOGIA, CARACTERISTICAS
USUARIO, CONDUCTA, DELINCUENCIA, ESTUDIO COMPARATIVO.
ETAPAS DE V IDA
119 HOWARD,M.O., Y OTROS “INHALANT USE AMONG URBAN AMERICAN INDIANYOUTH”, ADDICTION, 94, 1, 1999, págs. 83-95, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, JUVENTUD, INHALANTES, CONSUMO, ESTUDIO EPIDEMIOLOGICO, USA.
120 KINDLUNDH,A.M.S., Y OTROS “FACTORS ASSOCIATED WITH ADOLESCENTUSE OF DOPING AGENTS: ANABOLIC-ANDROGENIC STEROIDS”, ADDICTION,94, 4, 1999, págs. 543-553, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, ADOLESCENTES, ESTEROIDES, CONSUMO, FACTOR DE RIESGO, POLIUSO
DE DROGAS, INVESTIGACION, SUECIA.
121 MACKESY-AMITI,M.E., FENDRICH,M. “INHALANT USE AND DELINQUENTBEHAVIOR AMONG ADOLESCENTS: A COMPARISON OF INHALANT USERS ANDOTHER DRUG USERS”, ADDICTION, 94, 4, 1999, págs. 555-564, Biblio. R.696
DROGODEPENDENCIAS, ADOLESCENTES, INHALANTES, DROGAS, TIPOLOGIA, CARACTERISTICAS
USUARIO, CONDUCTA, DELINCUENCIA, ESTUDIO COMPARATIVO.
Si desea recibir mensualmente el Boletín
CDD, háganos llegar una nota con sus
datos personales y áreas de interés en el
campo de las drogodependencias a:
DDZ Aldizkaria hilero jaso nahi baduzu,
igorri ezazu nota bat zure datu pertsonalak
eta drogomenpekotasunen arloan dituzun
interes eremuak zehaztuz helbide
honetara:
Drogamenpekotasunei buruzko Dokumentazio Zentrua
Centro de Documentación de Drogodependencias
Reina Regente 5, bajo/behea.
20003 Donostia - San Sebastián
Tel. 943423656 Fax 943293007
Email: [email protected]
bibliografia a u r k i b i d e a
DROGA-MENPEKOTASUNEN EUSKAL BEHATOKIAREN DOKUMENTAZIO ZENTRUKO DATU BASEAREN INTERNET HELBIDEA (sarbidea dohainik):BASE DE DATOS DEL CENTRO DE DOCUMENTACION DEL OBSERVATORIO VASCO DE DROGODEPENDENCIAS EN INTERNET (acceso gratuito):
www1.euskadi.net/drogodep/indice_c.htmIMPRESIÓN Y FOTOCOMPOSICIÓN:
MICHELENA ARTES GRçFICAS S.L. - ASTIGARRAGA (GIPUZKOA)D.L.: BI-405-92 - ISSN: 1133-1674
GOBIERNO VASCOEUSKO JAURLARITZA
JUSTIZIA, LAN ETA GIZARTE SEGURANTZA SAILADroga Gaietarako Idazkaritza
DEPARTAMENTO DE JUSTICIA, TRABAJO Y SEGURIDAD SOCIALSecretaría de Drogodependencias
A
ABANDONO 71; 78; 82 ABSTINENCIA 40; 83 ACCIDENTES DE TRAFICO 61; 67 ACCION CONTRA LAS DROGODEPENDENCIAS 2; 46;
55; 65 ACTITUDES 10; 28; 29; 39; 50; 54; 64; 82; 110 ACTITUDES PROFESIONALES 3; 15; 75; 84 ACTITUDES SOCIALES 4; 20; 21; 56; 66; 76; 79; 81; 83 ACTITUDES USUARIOS 48; 90; 94; 105 ACTIVIDADES PROFESIONALES 3; 15 ADOLESCENTES 6; 30; 31; 85; 98; 117; 118; 120; 121 AGRESIVIDAD 52; 60 ALCOHOL 38; 44; 50; 51; 52; 55; 56; 57; 58; 59; 60;
61; 63; 64; 66; 67; 68 ALCOHOLISMO 37; 39; 40; 41; 42; 43; 45; 46; 47; 48;
49; 53; 54; 62; 65; 69 ANALISIS 28; 104 ANALISIS COSTE-EFICACIA 86; 93; 113 ANCIANOS 8; 26; 32 ANSIEDAD 42; 49 AUTODETERMINACION 10; 29 AUTOESTIMA 9; 35 AUTOINFORMES 41; 48; 109 AUTOMOVIL 61; 67 AUTOTRATAMIENTO 102; 111 AYUDAS 8; 26; 32
B
BOLIVIA 4; 5; 20
C
CAFEINA 39; 54 CAMPAÑAS DE PREVENCION 57; 74; 80 CARACTERISTICAS SERVICIO 17; 23; 69 CARACTERISTICAS USUARIO 90; 117; 118; 121 COLABORACION 7; 8; 26; 32 COMUNIDADES TERAPEUTICAS 9; 35; 106; 114 CONCEPTO 50; 64; 87 CONDUCTA 50; 64; 117; 118; 121 CONSUMO 4; 5; 6; 10; 20; 28; 29; 31; 39; 44; 50; 52;
54; 59; 60; 61; 63; 64; 67; 68; 79; 81; 83; 85;90; 91; 115; 119; 120
CONTROL 10; 29; 36; 89 CRITICA 6; 28; 31; 47; 62; 97; 103; 108 CRUZ ROJA 13; 33 CULTURA 27; 51; 58
D
DATOS EPIDEMIOLOGICOS 4; 20; 76; 90 DEFICIENCIAS 8; 26; 32 DELINCUENCIA 23; 59; 61; 67; 117; 118; 121 DEPRESION 9; 35 DESINTOXICACION 39; 54; 76; 92; 97; 103; 108 DIAGNOSTICO 6; 31; 41; 72; 116 DOSIS 88; 102; 109; 110; 111 DROGAS 117; 118; 121 DROGODEPENDENCIAS 1; 2; 3; 4; 5; 6; 7; 8; 9; 10;
11; 12; 13; 14; 15; 16; 17; 18; 19; 20; 21; 22;23; 24; 25; 26; 27; 28; 29; 30; 31; 32; 33; 34;35; 36; 37; 38; 39; 40; 41; 42; 43; 44; 45; 46;47; 48; 49; 50; 51; 52; 53; 54; 55; 56; 57; 58;59; 60; 61; 62; 63; 64; 65; 66; 67; 68; 69; 70;71; 72; 73; 74; 75; 76; 77; 78; 79; 80; 81; 82;83; 84; 85; 86; 87; 88; 89; 90; 91; 92; 93; 94;95; 96; 97; 98; 99; 100; 101; 102; 103; 104; 105;106; 107; 108; 109; 110; 111; 112; 113; 114;115; 116; 117; 118; 119; 120; 121
DSM 6; 31; 116
E
EDUCACION PRIMARIA 11; 12; 24 EFECTOS 9; 10; 22; 29; 34; 35; 40; 52; 59; 60; 61; 67;
70; 77; 79; 81; 82; 83; 87; 92; 96; 101 EMBARAZO 78; 95; 107 EMPRESA PUBLICA 8; 26; 32 ENFERMERA 3; 15 ENFERMOS 8; 26; 32 ESPAÑA 13; 33 ESTUDIO COMPARATIVO 5; 9; 35; 55; 86; 91; 95;
107; 117; 118; 121 ESTUDIO DESCRIPTIVO 25; 45; 69
ESTUDIO EPIDEMIOLOGICO 115; 119 ESTUDIO PROSPECTIVO 61; 67 ETNIA 27; 112 EUROPA 18; 74; 80; 106; 114 EVALUACION 27; 30; 40; 48 EVALUACION DE SERVICIOS 1; 9; 22; 34; 35; 106;
114 EVOLUCION 5; 98 EXPERIENCIAS 11; 12; 13; 17; 18; 19; 24; 27; 33; 45
F
FACTOR DE RIESGO 11; 12; 24; 28; 43; 44; 53; 63;91; 120
FACTORES SOCIALES 25; 30; 70; 79; 81 FARMACOS 7; 40; 92 FRANCIA 38; 68; 69; 70; 75; 76; 84
G
GENERALIDADES 1; 2; 14; 16; 36; 37; 70; 104
H
HABITOS SOCIALES 51; 58 HEPATITIS 94; 105 HEROINA 88; 91; 101; 112
I
INFORMACION 44; 63; 87; 89; 112 INFORMATICA 8; 26; 32 INHALANTES 115; 117; 118; 119; 121 INTEGRACION SOCIAL 1; 17 INTERACCION 43; 52; 53; 60 INTERVENCION 11; 12; 14; 16; 23; 24; 27; 46; 65; 75;
76; 84; 86 INTERVENCION FAMILIAR 22; 34 INVESTIGACION 7; 75; 84; 92; 106; 114; 120
J
JUVENTUD 13; 33; 44; 46; 50; 56; 61; 63; 64; 65; 66;67; 68; 115; 119
L
LITERATURA CIENTIFICA 28; 42; 49; 110
M
MADRID 11; 12; 19; 24 MARIHUANA 91; 98 MEDICINA 70; 77; 99; 101 MEDICO 75; 84 MEDIO EDUCATIVO 11; 12; 24; 74; 80 MENORES 8; 26; 32 METADONA 93; 94; 95; 104; 105; 107; 113 MODELOS 97; 103; 108 MODIFICACION DE CONDUCTA 79; 81 MORFINA 95; 107 MOTIVACION 10; 29 MUERTE 88; 96 MUJER 95; 107
N
NICOTINA 73; 77
O
OCIO 13; 33 OPIACEOS 92; 93; 95; 96; 97; 100; 102; 103; 107;
108; 111; 113 OPINION 3; 15 OPINION PUBLICA 2; 4; 20; 36; 55
P
PANORAMA INTERNACIONAL 74; 80; 90; 106; 114 PARO 43; 53 PATRONES DE CONSUMO 98; 101; 112 PERSONALIDAD 10; 29; 48; 51; 58 PERSPECTIVAS 25; 99 POBREZA 8; 26; 32 POLIUSO DE DROGAS 39; 54; 120 PREDICCION 68; 71; 78; 85
PRESTACIONES ECONOMICAS 61; 67 PREVENCION 1; 2; 4; 11; 12; 16; 20; 24; 27; 40; 56;
66; 69; 70; 102; 111 PRIORIDADES 46; 65 PRISION 1; 23 PROBLEMAS PSICOLOGICOS 42; 49; 51; 58 PROCEDIMIENTO 97; 108 PRODUCCION 88; 89 PROGRAMAS DE ACTIVIDADES 8; 26; 32 PROGRAMAS DE INSERCION 14; 17; 19 PROGRAMAS DE MANTENIMIENTO 93; 94; 95; 104;
105; 107; 113 PROYECTOS 47; 62; 76 PSICOLOGIA SOCIAL 79; 81 PUBLICIDAD 56; 66
R
RECETAS MEDICAS 102; 111 RECOMENDACIONES 4; 14; 16; 20; 36; 41; 46; 65;
76; 112 REDUCCION DE DAÑOS 44; 63; 109 REDUCCION DE RIESGO 1; 18; 44; 63 REINO UNIDO 92; 109 RELACIONES SOCIALES 79; 81 RESULTADOS 71; 74; 80 REUNIONES INTERNACIONALES 1; 13; 18; 33 RIESGO 50; 64; 87; 88; 90; 101; 110; 112 RIOJA 102; 111
S
SEGUIMIENTO 5; 22; 34; 39; 43; 53; 54; 68; 98 SELECCION 47; 62 SERVICIOS AMBULATORIOS 9; 35; 73 SERVICIOS DE APOYO 8; 26; 32 SERVICIOS DE SALUD 8; 26; 32 SERVICIOS Y CENTROS 1; 36; 69 SINDROMES ASOCIADOS 42; 49; 116 SOCIALIZACION 9; 35 SUECIA 61; 67; 120
T
TABACO 39; 54; 85 TABAQUISMO 70; 71; 72; 73; 74; 75; 76; 77; 78; 79;
80; 81; 82; 83; 84; 86 TEATRO 11; 12; 24 TELEFONO SOCIAL 8; 26; 32 TERMINOLOGIA 6; 31 TIPOLOGIA 117; 118; 121 TRATAMIENTO 1; 7; 9; 23; 35; 47; 48; 62; 71; 90; 97;
106; 108; 114 TRATAMIENTO MEDICO 40; 45; 73; 92; 93; 95; 100;
102; 103; 104; 107; 111; 113
U
USA 30; 55; 98; 115; 119
V
VACUNAS 94; 105 VENTA 52; 59; 60