çevre insan (fazlası için )
TRANSCRIPT
ÇEVRE VE İNSAN
Yard. Doç. Dr. Nalan Akış
‘’ITAI- ITAI BYO’’
ITAI- ITAI
• Şiddetli eklem ağrısı, kemiklerde kırık, böbrek yetmezliği
• 1912 Jintsu nehri ‘İtai İtai’
• 1950’lere kadar bölgesel hastalık ??
• 1955 ‘bulaşıcı hastalık’???
• 1956 kötü beslenme ???
• SINIRLI BÖLGEDE
ITAI- ITAI
• 1961 konsey• 1963 Sağlık
Bakanlığı- Eğitim Bakanlığı araştırma
• 1968 ‘kronik kadmiyum zehirlenmesi’
• Kaynak:Kamioka Maden İşletmeciliği Ltd ‘in atıkları
• Nehirden sulanan pirinç tarlaları
ITAI- ITAI
• 1968 mahkeme• 1971 şirket suçlu• Sağlık tazminatı,
tarımsal tazminat, nehrin kirliliğinin önlenmesi için tazminat
AMAÇ
– Bu dersin sonunda 1. sınıf öğrencileri çevre ve insan sağlığı arasındaki ilişki konusunda bilgi sahibi olacaklardır.
ÖĞRENİM HEDEFLERİ
Bu dersin sonunda öğrenciler;1. Çevreyi tanımlayabilecek,2. İnsan sağlığına etki eden çevresel etmenleri
sayabilecek,3. Çevre hastalık ilişkisini tanımlayabilecek4. Çevre sağlığı hizmetleri ve bu hizmetlerde
sağlık personelinin rolünü söyleyebilecek5. Küresel çevre sağlığı sorunlarını
sayabileceklerdir.
ÇEVRE
• Kişi üzerindeki dış etkilerin bütünü
HASTALIK NEDENLERİ
1. BÜNYESEL NEDENLER (Metabolik, genetik, hormonal..)
2. ÇEVRESEL NEDENLER
ÇEVRESEL NEDENLER
• FİZİKSEL NEDENLER (sıcaklık, ışın, sular, atıklar, gürültü, konut sağlığı)
• KİMYASAL NEDENLER (toksik maddeler)• BİYOLOJİK NEDENLER (mikroorganizmalar,
asalaklar)• TEMEL MADDE EKSİKLİKLERİ (vitaminler,
aminoasitler, yağ asitleri) • PSİKOLOJİK ETKENLER (stres)• SOSYAL, KÜLTÜREL, EKONOMİK NEDENLER
(TB)
ÇEVRE SAĞLIK İLİŞKİSİ
• İnsan dış çevrenin etkilerine genetik yapısı ile cevap verir.
• İshalli hastalıklar• Solunum sistemi
hastalıkları (sigara, hava kirliliği)
• Kanserler (genetik yapı+ çevre)
• Tüm kanserlerin %5’i çevresel kimyasallar bağlı.
ÇEVRE SAĞLIK İLİŞKİSİ
• Hastalıklar için zemin hazırlayabilir (hava kirliliği- astım)
• Doğrudan hastalık nedeni olabilir (asbest- mezotelyoma)
• Bazı hastalıkların yayılmasını kolaylaştırır (kış- solunum sistemi hastalıkları)
• Hastalıkların seyrini ve sonucunu etkiler (hava kirliliği-astım,KVH)
SUYLA BAĞLANTILI HASTALIKLAR
• Kirli sulardan kaynaklanan hastalıklar• Su yetersizliği veya su bulunmayışından
kaynaklanan hastalıklar• Gelişimi suyla ilgili etkenlerin
oluşturduğu hastalıklar• Su ile bağlantılı vektörlerle oluşan
hastalıklar
Kirli sulardan kaynaklanan hastalıklar
• Tifo, kolera, viral hepatit, basilli dizanteri, amipli dizanteri
Su yetersizliği veya su bulunmayışından kaynaklanan
hastalıklar
• Trahom, basilli dizanteri, amipli dizanteri, scabies, impetigo, konjunktivit
Gelişimi suyla ilgili etkenlerin oluşturduğu
hastalıklar
• Şiztozomiazis
• Su ile bağlantılı vektörlerle oluşan hastalıklar: Sıtma
Dünyadan bazı sayılar...
• 1.8 milyon kişi diyareye bağlı hastalıklar nedeniyle ölüyor
• % 88’i temiz su olmamasına bağlı
• 500 milyon kişi trahom riski altında
• 6 milyon kişide trahom nedeniyle görme bozukluğu var
• Temiz su sağlama ve hijyen kurallarına uyma ile %27 azaltılabilir
• 133 milyon kişide intestinal parazit var (ascarıs, kancalı kurt)
• Her yıl 1.5 milyon kişide hepatit A görülüyor
• Bangladeş’te 28-35 milyon kişi arsenikli su içmek zorunda
• 1.5 milyon kişide arseniğe bağlı deri lezyonları var
• Çin’de 26 milyon kişi floru yüksek su içiyor; 1.5 milyon kişide florozise bağlı iskelet bozuklukları var
ÇEVRE SAĞLIĞI
• Çevre koşullarının korunması, insan ve toplum sağlığına zarar vermeyecek duruma getirilmesi çabalarının tümü
ÇEVRE SAĞLIĞININ KONULARI
• İçme ve kullanma suyu• Hava kirliliği• Atıklar• Gürültü• Radyasyon• Aydınlatma• Havalandırma
ÇEVRE SAĞLIĞININ KONULARI
• Vektör ve kemirici kontrolü• Besin sağlığı• Konut• Mezarlıklar• Sağlığa az ya da çok zararlı olabilecek
kuruluşlar• Çalışma koşulları• Kazalar ve önlenmesi
ÇEVRE SAĞLIĞI EKİP HİZMETİ SUNULMASINI
GEREKTİRİR
ÇEVRE VE HEKİM
• Çevre anamnezi almalı• Mesleksel ve çevresel tehlikeleri
bilmeli• Danışmanlık yapabilmeli
ÇEVRE ANAMNEZİ
• Kişinin yaşadığı toplum• Ev• Hobiler• Meslek• Kişisel alışkanlıklar• Beslenme anamnezi
Asbestli Toprak Kanser Yapıyor, Köylüler Tedbir Alınmasını İstiyor
• Konya’nın Yassıkaya köyünde nedeni bilinen ölümlerin yüzde 23.5’i, Eskihisar köyünde ise yüzde 66.7’si kanserden…
ASBEST
• Mineral• Yalıtım maddesi,
dayanıklı• Ak toprak, Çorak
toprak, Gök toprak, Çelpek, Höllük veya Ceren toprağı
ASBEST
• Kesin kanserojen
• Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC) (Internatıonal Agency For Research On Cancer)
• Pulmoner fibrozis (asbestozis)
• Mezotelyoma (plevra-periton)
• Akciğer ca
Çevre anamnezi
• Çevresel hastalığın tanı ve tedavisi
• Çevresel tehlikelerin belirlenmesi, hastalıkların önlenmesi
• Danışmanlık (korunma)
• Etkilenim- hastalık arasında yeni ilişkiler…
ÇEVRE KİRLİLİĞİ
• Dünyanın herhangi bir katmanında belli bir maddenin (kirleticinin) birikerek, doğal yoğunluğundan daha üst düzeye çıkması
KÜRESEL ÇEVRE SAĞLIĞI SORUNLARI
• Asit yağmurları• Sera etkisi• Ozon tabakasının delinmesi• Ötrifikasyon• Erozyon
ASİT YAĞMURLARI
• SO2, HF (hafnium), HNO3 (nitrik asit)
• H2SO4, H2SO3 (sülfüroz asit)
SERA ETKİSİ
• SERA GAZLARI (GREEN HAUSE GASSES (GHGS)
• CO2, azot oksit (N2O), metan (CH4), hidroflorokarbon (HFC), perflorokarbon (PFC), Kükürthegzaflorid (SF6)
• DÜNYA ISINIYOR
OZON TABAKASI DELİNDİ
• Klorofloro karbonlar• Gen mutasyonu• Deri kanserinde artış• İmmun sistem depresyonu
ÖTRİFİKASYON
• Yerüstü sularının azot ve fosfordan zenginleşmesi
EROZYON
• Toprakların üst tabakasının özellikle yağmur suları ile derelere, oradan da denizlere akması