cĠnsel fonksĠyon bozukluĞu: Ürolog gÖzÜyle … · •oral farmakoterapi (sildenafil,...
TRANSCRIPT
CĠNSEL FONKSĠYON BOZUKLUĞU:
ÜROLOG GÖZÜYLE SORUNLAR
Süleyman Demirel Üniversitesi, Tıp
Fakültesi, Üroloji Anabilim Dalı, Isparta
Doç. Dr. Abdullah ARMAĞAN
CFB
• Erkekte %31
• Kadında %43
Ürolog Gözüyle Cinsel
SorunlarErektil Disfonksiyon
Ejakülasyon Bozuklukları
Peyronie Hastalığı
Priapizm
Kadın Cinsel Fonksiyon Bozukluğu
Erektil fonksiyon için
• Normal endokrin sistem
• Korpus kavernozumun sağlam bir
innervasyonu
• Yeterli arteriyal kan akımı
• Sinüzoidal dokunun uyumunun yeterliliği
Penil Ereksiyonun
Mekanizması
Flask
EREKTE
Tunika
Albuginea
Arterial
Giriş
Venöz
Çıkış
Subtunikal
“kompartman”
L - Arjinin + O2 L - Sitrullin + NO
NOS
-Nöral NOS
-Endotelyal NOS
Penil Ereksiyonun Nörojenik
RegülasyonuEndotelyum
Düz Kas
Ach
NO
VIP
NE
NO PGE
(inhibitör)
(eksitatör)
(kontraksiyon)(relaksasyon)
ET Tx
Adapted from Lue T. N Engl J Med 2000; 342: 1802-1813.
Signalling Pathways
in Erectile Physiology
Ereksiyon
• Vasküler
• Hormonal
• Nörojenik
• Psikojenik
Penil ereksiyonun evreleri
• Flask
• Latent(dolum)
• Tümesans
• Tam ereksiyon
• Rijit ereksiyon
• Detümesans
ED Nedenleri
• Psikojenik bozukluklar
• Nörojenik bozukluklar
• Hormonal bozukluklar
• Arteryal bozukluklar
• Kavernozal hastalıklar
• İlaçlar
• Diğer nedenler
Tanı
• Anamnez,
• Kombine İntrakavernöz Stimülasyon Testi
(CIS)
• Penil Doppler USG
• NPT testi
• Aniografi
• Diğer
Tedavi
• Oral Farmakoterapi (Sildenafil, Vardenafil,
Tadalafil)
• İntracavernosal Tedavi (Papaverin,
Fentolamin, PGE1)
• İntrauretral Tedavi (PGE1)
• Sublingual Tedavi (Apomorfin)
• Cerrahi Tedavi (Penil Protez,
Revaskülarizasyon, PVC)
Penil Protezin Şişirilmesi
Penil Protezin İndirilmesi
Ejakülasyon Bozuklukları
EJAKÜLASYON FİZYOLOJİSİ
• Emisyon
• Ejeksiyon
• Orgazm
Ejakülasyon Nörofizyolojisi
Ejakülasyon Bozuklukları
• Anejakülasyon
• Anorgazmi
• Geç ejakülasyon
• Retrograd ejakülasyon
• Ağrılı ejakülsayon
• Prematür ejakülasyon
EAU Kılavuzu 2004
Gecikmiş Ejakülasyon, Anejakülasyon
ve Anorgazmi Nedenleri
• Piskojenik
• Nörojenik
– Radikal sistektomi ve prostatektomi
– Spinal kord yaralanması
– RPLND
– MS, Parkinson, Otonom nöropati (DM)
• Endokrin nedenler
– Hipogonadizm
– Hipotiroidi
• İlaçlar
– Antihipertansifler
– Antipsikotikler
– Antidepresanlar
– Alkol
• Enfeksiyonlar
• Konjenital
• Anatomik
Gecikmiş Ejakülasyon, Anejakülasyon
ve Anorgazmi TANI
• Fizik Muayene
– Genital bakı
– Rektal muayene
• Laboratuar
– TİT
– Prostat sekresyonu
– PSA
– Görüntüleme (Batın ve skrotal USG, TRUSG)
• Özel Testler
Gecikmiş Ejakülasyon, Anejakülasyon
ve Anorgazmi
TEDAVİ
• Psikolojik Tedavi
• Medikal Tedavi
– Neden olan ilacın kesilmesi
– SSRI’a bağlı gelişen anorgazmide amantadin,
buspiron
• Penil vibratör veya elektro ejakülasyon
Prematüre Ejakülasyon
• En sık görülen erkek cinsel fonksiyon
bozukluğudur.
• Prevelansı çok yüksektir (%30-40)
• Tedavisi zordur.
• Epidemiyolojik araştırmalar çok sağlıklı
değildir.
Porst ve ark. Eur Urol, 2007.
DSM-IV’e göre tanım
• Prematür ejakülasyon; Kişinin isteği
olmaksızın vajinal girişten önce veya
sırasında ya da hemen sonrasında;
minimal uyarı ile oluşan sürekli veya
tekrarlayan ejakülasyondur.
Yaşam boyu PE
Marcell D Waldinger J Sex & Marital Therapy 2008
Edilinmiş PENaturel –
Değişken PE
PE benzeri
Ejakülatuar
DisfonksiyonPE
Yaş Gruplarına Göre PE Prevelansı
Ülkelere Göre PE Prevelansı
Prematüre Ejakülasyonda Yaklaşım
• Anamnez
– PE başlangıcı ve süresi
– Erektil Disfonksiyon ile ilişki
– Ejakülason kontrolü
– Partnerler arası stres
– İlişkilerdeki uyumsuzluk
– İlaç alışkanlıkları
• IELT veya ejakülasyon kontrolü
Intravaginal Ejaculatuar Latency
Time (IELT)• IELT stop-watch yöntemi kullanılarak
partnerler tarafından ölçülür.
• IELT vajinal giriş ile intravajinal boşalma
arasındaki süredir.
• IELT için eşik değer çeşitli serilerde 1-7
dakika arasında belirtilmiştir.
Waldinger Int J Impot Res, 2003
Ülkeler SayıİELT ort.
(dk)
İngiltere 119 7,6
ABD 70 7,0
Hollanda 90 5,1
İspanya 82 5,8
Türkiye 130 3,7
Waldinger et al. J.Sex. Med. 2005
Normal Populasyonda IELT
PE’de Tedavi
• Davranış tedavisi
• SSRI / trisiklik antidepresanlar
• Topikal tedavi (lokal anestezikler)
• PDE-5 inhibitörleri
• Tramadol
Davranış Tedavisi
• Stop-start tekniği
Semans 1956
• Sıkma tekniği
Master & Johnson 1970
Tedavi bitiminden sonraki 3 yıl içinde
hastaların >%90 tekrarlama olur.
Topikal Tedavi
• Lokal anestezikler (lidokain, prilokain)
– EMLA krem
– Tempe (22,5 mg lidokain+ 7,5 mg prilokain)
sprey (IELT 0,7 vs 3,8 dk) Dinsmore BJU 2006
• Yan etkiler
– Penisde his kaybı
– Lokal irritasyon (yanma, ağrı)
– Vajinal emilim (anorgazmi, his kaybı)McMahon ve ark. Disorders of Orgazm and Ejakulation in Men
PDE-5 İnhibitörleri
• PE’de önerilmez
• PE ve ED birlikteliğinde kullanılabilir
– 2 çalışmada IELT’yi uzattığı gösterilmiş, diğer
çalışmalarda etkisi bulunamamıştır.
Sadeghi-Nejad ve ark, J Sex Med 2008
SSRI Antidepresanlar
• Klopiramin
• Floksetin
• Paroksetin
• Sertralin
Monteque ve ark, J Urol 2004
Waldinger ve ark, Int J Impot Res 2004
Gereği halinde SSRİ kullanımı
Randomize kontrollü Çalışmalar
İlaç adıKullanım
şekliDoz/ süre
Bazal
İELT ort
Tedavi
sonrası İELT
ort
Çalışma adı
Paroksetin
4 hafta
sürekli +
4 hafta
Gereği
halinde
20 mg 0,3 dk 3,2 dkMcMahon
1999
Sertralin
24 hafta
Gereği
halinde
50 mg 0,76 dk 4,11 dk Chia 2002
Fluoksetin
4 hafta
Gereği
halinde
20 mg 1 dk 4 dkAbdel
Hamid 2001
Sharlip İD JSM 2006
Dapoksetin- Farmakokinetiği
Saatler
Andersson KE,BJU Int 2006
Dapoksetin(Prılıgy)
• Ejakülasyon kontrolü hissinde anlamlı artma
• Hasta ve partnerde cinsel tatminkarlıkta belirgin
artma
• Kişisel rahatsızlık ve eşler arası rahatsızlık
düzeylerinde azalma
• Daha az yan etki
(Libido azalması ve ED < %1)
Priyor JL, Lancet 2006
Peyronie hastalığı
• Peniste tunika albuginea ve çevre erektil dokunun fibrozisi ile seyreden selim bağ dokusu hastalığı
• Tüm erkeklerde % 1-3
• En sık 45-65 yaş (%75)
• 40 yaş % 22
Etyoloji
• Neden tek bir faktör olarak gösterilememiştir
• Barbitürat, Beta bloker, Metotreksat kullanımı
• Vitamin E yetersizliği
• Karsinoid sendromdakine benzer yüksek seratoninemi
• Vasküler travmaya oto-immun cevap
• İntrakavernöz injeksiyon
• Üretrit ve CTBH
• İnvaziv girişimler
• Altta yatan genetik predispozisyon
PatofizyolojiTRAVMA
Otoimmun mekanizmalar Kromozomal instabilite
Mikrovasküler hasar
HLA doku grubu vasküler permeabilite boz.
Ekstravazasyon
ĠNFLAMASYON
Makrofaj, T lenfosit, Mast hücreleri
Sitokinler Fibrin birikimi
(TGF, FGF,EDGF)
Enzimler( Elastaz vs)
Fibroblast Proliferasyonu Proteoglikan met boz
Kollajen lifleri arasında KOLLAJEN Metalloproteinaz
hidroksiapatit birikimi Sentezinde , yıkımında
FĠBROZĠS KALSĠFĠKASYON OSSĠFĠKASYON
Semptomlar
• Penil deformite %94
• Palpabl plak : %80 tek
• Penil ağrı : Özellikle ereksiyonda
• Erektil disfonksiyon
Hastalığın seyri
• Akut inflamatuar dönem ( İnstabil/aktif faz)
~12-18 ayda tamamlanır
~Penil ağrı
~Plak endürasyonu
~Kurvatur gelişmesi
• Stabilize dönem (Stabil/kronik faz)
~Sıklıkla ağrı gerilemiş
~Plak endürasyonu devam etmekte
~Ereksiyonda kurvatur stabilize olmuştur
Tanı
• Anamnez: Başlangıç tarihi, travma öyküsü, cerrahi girişim, ilaç kullanımı, aile hikayesi, ED, segmental flasidite,cinsel istek, psikolojik etki
• Fizik muayene: Plak palpasyonu, plak yeri, boyutu ve hassasiyeti, pasif germe ile penis elastisitesi, kurvatur yönü ve derecesi
• Otofotografi
Radyoloji
• Direk grafi
• Ultrasonografi
• BT
• MRG
• Kavernozografi
Tedavi
• Medikal
• Cerrahi
Medikal tedavi
• Hastalığın erken dönemde olması(< 12 ay)
• İlerleyici penil deformite yada plak
bulunması
• Ağrılı ereksiyonlar olması
• Hastanın cerrahi tedaviyi kabul etmemesi
PH-Medikal tedavide kullanılan yöntemler
Oral ilaçlar Topikal ilaçlar İntralezyoner ilaçlar Diğer yöntemeler
Vitamin-E Beta- aminopropionitril Kortikosteroidler Radyoterapi
Potaba Kortikosteroidler Paratroid hormon Enerji tedavileri
Prokarbazin Verapamil krem Klostridial kollajenaz Ultraviole
Kortikosteroidler Prostasiklin Ultrasonografi
Kolşisin Verapamil Lazer
Tenoksikam İnterferon İontoforez
Tamoksifen
Orgatein
Seldane
Allegra
Rekonstrüktif cerrahi
• Konveks tarafın kısaltılması
~ Wegde rezeksiyon(Nespit 1965)
~ Plikasyon(Ebbehoj,Metz 1985)
• Konkav tarafın uzatılması
a) Otolog materyaller ( yağ, serbest dermis, human
dura, tunika vajinalis, temporal fasya, dorsal
penil ven, safen ven, penil deri flebi)
b) Sentetik materyaller (dacron, dexon mesh,
liyofilize dura, gortex, silastik materyal)
Penil protez implantasyonu
• İnflatable penil protez + Wilson manevrası
• Malleable penil protez ile kurvaturun
düzelmesi
• İnflatable penil protez + plak insizyonu
• İnflatable penil protez + plak insizyonu + greft
Priapizm
Düşük akımlı (iskemik veya anoksik) priapizm
Yüksek akımlı (non-iskemik) priapizm
Tekrarlayan priapizm
Kadında Cinsel Fonksiyon
Bozuklukalrı
psikojenik
vaskülerhormonal
nörojenik
KADIN
CĠNSEL
FONKSĠYON
Kadın
Cinsel
Disfonksiyon
Orgasmic
Disorders
Pain
Disorders
Desire
Disorders
Arousal
Disorder
Seksüel Uyarılma
Sonucu Vajinal
Değişiklikler
Uyarılmamış durum:
- Düşük kan akımı
- Düşük yüzeysel pO2
- Düşük yüzeysel pH
- Minimal sıvı
(yüksek K+, düşük Na+ / Cl- )
Sexual uyarılma:
– Kan akımında hızlı artış
– Arterial inflow > venöz outflow
– Nörojenik transudasyon
– Vazokonjesyon
Uyarılmış durumda:
- Kan akımı daha da artar
- Artmış yüzey pO2
- Artmış yüzey pH
- Artmış yüzey sıvısı
(artmış Na+ / Cl- )
Vajinal Nörotransmitterler
Nörotransmitter
Norepinefrin
Nöropeptid Y (NPY)
Vasoaktif Intestinal Polipeptid (VIP)
Nitrik oksit (NO)
Substans P
Kalsitonin Gen-Related Peptid (CGRP)
Asetilkolin
Fonksiyonu
Düz kas hücre kontraksiyonu
Trofik/doku remodelling
etkiler?
Düz kas relaksasyonuTrofik/doku remodelling
etkiler?
Duyusal mesaj
Vazoaktif etkileri???
Diğer sinirlerin modülasyonu?
{
{
{
Kadın Cinsel İşlev Bozuklukları• İstek bozuklukları
• Uyarılma Bozuklukları
- Subjektif
- Genital
- Kombine
- Persistan
• Orgazm bozuklukları
• Disparoni
• Vajinismus
• Cinsel tiksinti(aversiyon)
• Non-koital genital ağrı
Nedenleri
• Hormonal(over,adrenal,Hipopituitarizm,ilaç
lar, idiopatik)
• Vaskülojenik( Travmalar, DM)
• Nörojenik
• İatrojenik
• İlaçlar
Tanı
• Anamnez
• Fizik muayene
• Laboratuar
• Özel testler
• Psikoseksüel/Sosyal değerlendirme
Fizik Muayene
• Klitoris
• Vajinal lubrikasyon
• Vajinal relaksasyon
• Vajinal akıntı
• Genital lezyonlar
– Yara
– Şişlik
– Adenit
• Pelvik taban kasları, Sistosel, Rektosel
• Hijyen
• Servikal ektropion ( postkoital kanama ?)
Laboratuvar Testleri
• Hormon Profili– LH
– FSH
– Testosteron
– S.Testosteron
– Östradiol
– Prolaktin
– DHEA
– DHEA-S
– SHBG
– T3,T4,TSH
– TT/SHBG
• Glukoz
• Kreatinin
• Kolesterol
• Trigliserid
Özel Testler
• Patolojinin hangi sistemde ?
• Tedavide hangi komponente yoğunlaşılmalı ?
– Vasküler
– Nörolojik komponentler
– Genital kan akımı
– Vajinal PH
– Vajinal kompliyans
Tedavi
• HRT
• Vazoaktif ajanlar
• Mekanik cihazlar(Klitoral vakum cihazı,
mekanik vibratörler,vajinal dilatatörler)
• Cerrahi tedavi
Ürolog Gözüyle Cinsel Fonksiyon
Bozukluğu• Ereksiyon Bozukluğu
• Ejakülasyon Bozukluğu
- Anejakülasyon
- Anorgazmi
- Geç ejakülasyon
- Retrograd ejakülasyon
- Ağrılı ejakülsayon
- Prematür ejakülasyon
• Peyronie hastalığı
• Priapizm
• Kadın Cinsel Fonksiyon Bozukluğu
- İstek
- Uyarılma
- Orgazm
- Ağrı