chanh phap va hanh phuc - ht minh chau

8/3/2019 Chanh Phap Va Hanh Phuc - HT Minh Chau

1/143

CHNH PHP V HNH PHC

HT. Minh ChuNh Xut Bn Tn Gio - 2001

---o0o---Ngun

http://www.thuvienhoasen.orgChuyn sang ebook 20-7-2009

Ngi thc hin : Nam Thin [email protected] Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org

Mc LcLi Ni u1.C PHT CA CHNG TA2.VAI TR CA NGI C TR, CA TR TU TRONG O PHT3.GII, NH, TU CON NG GIO DC . CHM DT AU KH SANH TLUN HI4.CHNH PHP V HNH PHC5.HI CHNG T KHEO TRONG THI C PHT CN TI TH6.KINH NIM HI TH V HI TH RA7. KINH V D CON RN

8. VN TI SANH9. NGHA PHT THNH O10. NGI VIT NAM THNG M KNH CHAQUA CA DAO TC NG VIT NAM11. SNG THEO L TNG B TT12. O PHT VI NP SNG THIN NHIN13. NM GII, MT NP SNG LNH MNH, AN LC, HNH PHC14. P VI MA XUN15. MT NN GIO DC TON DIN16. DCH KINH V I HC17. CHA VIT NAM V MI LIN H VI NN VN HA DN TC

18. XUN V VI NHNG LI PHT DY

---o0o---
http://phatphaponline.org/kinh/Audio/Sach%20Noi/Viet%20Nam/http://phatphaponline.org/kinh/Audio/Sach%20Noi/Viet%20Nam/


2/143

Li Ni u

y l Tuyn tp th hai (Tuyn tp u: Hy t mnh thp uc ln m i)cachng ti nhan : CHNH PHP V HNH PHC, mun ni n Php lc thm

nhun su m mi ngi c tip cn vi gio php ca dc Bn S. Cc bi ny triqua mt thi gian kh di, t khi chng ti lm Vin trng Vin i hc Vn Hnh chon khi lm Vin ch Thin Vin Vn Hnh, Vin trng Vin Nghin cu Pht hc VitNam. Trong thi gian y, khi no c dp t chc cc l Pht n, Vu Lan, Thnh Do,hay c cc cuc hi tho v o c v gio dc l nhng dp chng ti ni chuynvi Pht t, v chnh nh cc cuc ni chuyn ny, Tuyn tp c su tm v ra mtcc Pht t. Cc t liu s dng trong Tuyn tp ny phn nhiu ly t Nika, v cbit tp Trung B Kinh, mt b kinh rt sc tch, rt phong ph, rt trung thnh vinhng li dy cn bn ca c Pht.

Tuy rng c s c gng trnh by nhng li dy ca c Pht di nhiu kha cnh

khc nhau, chng ti vn cm thy thiu st, thiu thn nhiu. Hin nhin, i vi mingi, ch c t mnh tm c, t mnh suy t, t mnh nghin cu, t mnh nh gi mic th nhn ra gi tr phi thng ca nhng li Pht dy.

Pht lch 2539TP. H Ch Minh, ngy 15 thng 1 nm 1995.

THCH MINH CHU

--- o0o ---

1.C PHT CA CHNG TA

I. c Pht vi mc ch duy nht cu kh, sinh.

c Pht, du trong cung in, th hng nhiu dc lc, nhng Ngi thy cs au kh sanh, lo, bnh, t nng trn kip sng con ngi. Nn Ngi t b ngaivng, xut gia, tm cho dc phng php cu kh cho loi Ngi, cho chng sinh. KinhThnh Cu (s 26, Trung B I, 163) nu r: Cha thnh Chnh ng Gic, khi cn lB tt, Ta t mnh b sanh. Sau khi bit r s nguy hi ca ci b sanh, hy tm cu cikhng sanh, v thng an n khi cc kh ch, Nit Bn ... t mnh b gi... t mnh b

bnh... t mnh b cht... t mnh b su... t mnh b u nhim... Sau khi bit r s nguyhi ca ci b gi...b bnh...b cht...b su. Sau khi bit r s nguy hi ca ci b unhim, hy tm cu ci khng u nhim, v thng an n khi cc kh ch, Nit Bn.Khi Ngi thnh o, di cy b , tc l Ngi tm ra c php mn, gip Ngion tr c s au kh v sanh, gi, bnh, cht. Trong nm thuyt php sanh,tc l Ngi thuyt php mn cu kh, m Ngi chng ng, ch v mc ch tr kh,em li an lc cho chng sinh. Trn i Ngi, t khi xut gia, cho n khi nhp Nit Bn,Ngi khng bao gi qun mc ch cu kh, sanh ca Ngi. Li dy sau ny lm ni


3/143

bt tm trng ca mt bc o s canh cnh bn lng trch nhim cu kh sanh caNgi: Ny cc T kheo, xa cng nh nay, Ta ch ni ln s kh v dit kh (Trung bI, 140). Li dy ny c Pht nhc i nhc li nhiu ln, trong kinh in ca Ngi.

Ngi c din t nh mt bc o s, lun lun em li hnh phc, an lc cho

chng sinh: Mt v hu tnh khng b si chi phi, sanh ra i, v hnh phc chochng sinh, v lng thng tng cho i, v li ch, v hnh phc, v an lc cho chThin v loi Ngi (Trung B I, 83). Tn gi Udyi trong khi Thin tnh c c, niln li tn thn c Pht: Th Tn tht s l v on tr nhiu kh php cho chng ta.Th Tn tht s l v mang li nhiu lc php cho chng ta. Th Tn tht s l v on tr nhiu bt thin php cho chng ta. Th Tn tht s l v em li nhiu thinphp cho chng ta (Trung B II, 448A). Li khch l ca c Pht cho 60 v A-la-hnu tin, khuyn du hnh thuyt php sanh, ni ln tm nguyn t bi cu kh, sanh ca Ngi: Ny cc T kheo, hy du hnh, v hnh phc cho qun chng, v an lccho qun chng, v lng thng tng cho i, v li ch, v hnh phc, v an lc cho chThin v loi Ngi (Tng ng I, 128). Mt li tuyn b na, rt c bit ca Ngi,

ni ln thi khng tranh chp hn thua ca Ngi i vi bt c mt ai. Ngi thuytphp ch vi mc ch duy nht l lm vi nh s au kh ca mi loi chng sinh: Nycc T kheo, Ta khng tranh chp vi i, ch c i tranh chp vi Ta. Ny cc Tkheo, ngi ni php khng tranh chp vi mt ai i (Tng ng III, 165). Do vy,hnh nh bc o s ca chng ta l hnh nh ca mt v lun lun ung dung t ti,khng u lo, khng s hi, khng phin no, ngy m ch nui dng lng t, thngxt chng sinh, nh c din t trong bi k sau y:

Khi thc khng u lo,Khi ng chng s hi,Ngy m khng khi ln,

Phin no bn lng Ta.Ta khng thy tai hiMt ch no trn i.Do vy Ta nm ng,Tm t thng chng sinh. (T. I, 136)

Nh vy T bi cu kh chng sinh l ng lc chnh khin Ngi xut gia, tm o,chng o v thuyt php l si ch thng sut qua i Ngi t khi n sanh n nhpNit Bn, l ct li ca 45 nm hong ha sanh. V cng v vy, c Pht ca chngta c tn xng l c T Ph, v cha lnh mun thu; v o Ngi c cao l oT bi cu kh.

---o0o---

II. Ngang qua kinh nghim bn thn, Ngi tm ra con ng gii thot cho mnhv cho mi ngi.

c Pht l v o s t mnh tm ra c php mn gii thot ngang qua kinhnghim bn thn, khng c ai truyn dy cho Ngi, khng c ai ban php cho Ngi,


4/143

khng phi do thn khi, cng khng phi l hin thn hay ha thn ca mt ng thnlinh no. Ngi l mt ngi nh chng ta, nhng chnh nh t lc c nhn, tm ra ccon ng gii thot.

Sau y, l nhng kinh nghim c ghi li v i sng y dc lc, khi c Pht

cn l Thi t, thi c Pht i vi vn sanh, lo, bnh, t v i vi ba s kiumn ca tui tr, khng bnh v ca s sng: Ny cc T kheo, Ta c nui dng tnh, ti thng nui dng t nh, cu cnh nui dng t nh. Ny cc T kheo, trong nhVng ph Ta, cc h nc c xy ln, trong mt h c hoa sen xanh, trong mt h choa sen , trong mt h c hoa sen trng. Tt c phc v cho Ta. Khng mt chin nno Ta dng, ny cc T kheo, l khng t Ksi n. Bng vi Ksi l o cnh, bng viKsi l ni y, bng vi Ksi l thng y. m v ngy mt lng trng c che ch choTa trnh xc chm lnh, nng, bi, c, hay sng. Ny cc T kheo, ba lu i cxy dng cho Ta, mt cho ma ng, mt cho ma h, mt cho ma ma. V Ta, ny ccT kheo, ti lu i ma ma, trong 4 thng, c nhng n nhc cng oanh vy, Takhng c xung lu. Vi Ta, ny cc T kheo, c y v s giu sang nh vy,

c cu cnh nui dng t nh nh vy, Ta suy ngh rng: K phm phu t nghe, tmnh b gi, khng vt qua khi gi, khi thy ngi khc b gi, li bc phin, h thn,gh tm, qun rng mnh cng nh vy Ta cng b gi, khng vt qua khi gi, khi thyngi khc gi, Ta c th bc phin, h thn, gh tm sao? Nh vy tht khng xngng cho Ta. Sau khi qun st v Ta nh vy, ny cc T kheo, s kiu mn ca tui trc on tr hon ton. K phm phu t nghe, t mnh b bnh, t mnh b cht, khngvt khi cht, thy ngi khc b cht, li bc phin, h thn, gh tm, qun rng mnhcng nh vy: Ta cng b cht, khng vt qua khi cht, khi thy ngi khc b cht, tac th bc phin, h thn, gh tm sao? Nh vy tht khng xng ng cho ta. Sau khiqun st v ta nh vy ny cc T kheo, s kiu mn ca s sng trong s sng con tr hon ton (Tng Chi I, 162-163).

on kinh trn, chng ta thy r c Pht ca chng ta khi cn lm Thi t, chng th dc lc i khng cc dc lc y lm cho say m si m, vn thc crng sanh, gi, bnh, cht vn ang nng trn kip sng ca con ngi, v nh vyon tr c ba s kiu mn, kiu mn ca tui tr, kiu mn ca khng bnh trongkhng bnh, kiu mn ca s sng trong s sng.

Chnh nh kinh nghim bn thn, v nhng dc lc i, chnh nh quan st sngsut v thc trng ca gi, bnh, cht ca chnh mnh v tt c mi ngi, nn c Phtca chng ta vt qua s kiu mn ca tui tr, ca khng bnh, ca s sng, sau nyt b tt c, xut gia tu o.

Khi Ngi quyt nh t b ngai vng, chu bu, v p, con th, tm o gii thot,chng ta c nghe c Pht k qua s hc o ca Ngi vi Alra Klama v UdakaRmaputta, hai v ngoi o s ni ting thi by gi, v sau ny, l kinh nghim bnthn ca c Pht, khi hc o vi Alra Klama nh kinh Thnh Cu (Trung B, I,164B) kho chp: Ny cc T kheo, ri Ta i n ch Alra Klama , sau khi n,Ta ni vi Alra Klama: Hin gi Klama, cho n mc no, ngi t tu, t chng,t t v tuyn b php ny? Ny cc T kheo, c ni nh vy, Alra Klama tuyn


5/143

b v v s hu x. Ri ny cc T kheo, Ta suy ngh: Khng phi ch Alra Klama clng tin, Ta cng c lng tin; khng phi ch Alra Klama tinh tn, Ta cng c tinh tn;khng phi ch Alra Klama c nim, Ta cng c nim; khng phi ch Alra Klama cnh, Ta cng c nh; khng phi ch Alra Klama c tu, Ta cng c tu. Vy Ta hyc gng chng cho c php m Alra Klama, sau khi t tri, t chng, t t, tuyn

b. Ri ny cc T kheo, khng bao lu, Ta t tri, t chng, t t php y mt cchmau chng, Ta an tr. Ny cc T kheo, ri Ta t suy ngh: Php ny khng hng nnhm chn, on dit, an tnh, thng tr, gic ng, Nit Bn, m ch a n chng tv s hu x. Nh vy, ny cc T kheo, Ta khng tn knh php y v nhm chn phpy, Ta b i.

Tip n l np sng kh hnh, c Pht t mnh hnh tr lun trong 6 nm, datrn kinh nghim bn thn ca Ngi. on vn sau y din t hnh n t ca Ngi, chnhhnh ny khin Th Tn gy mn, ch cn da bc ly xng nh c din t trongcc bc tng Tuyt sn, khc ghi li s kh hnh c bit ca c Th Tn. (Kinh ST Hng. Trung B I, 80).

V Ta n qu t, tay chn Ta tr thnh nh nhng cng c, hay nhng t cy leokh ho. V Ta n qu t, bn trn ca Ta tr thnh nh mng chn con lc . V Ta nqu t, xng sng ph by ca Ta ging nh mt chui banh. V Ta n qu t, xngsn gy mn ca Ta ging nh rui ct mt nh sn h nt. V Ta n qu t, nn conngi long lanh ca Ta nm su thm trong l con mt; ging nh nh nc long lanhnm su thm trong mt ging nc thm su. V Ta n qu t, da u Ta tr thnh nhnnheo, kh cn nh tri b ng mu trng ct trc khi chn, b cn gi nng lm chonhn nheo kh cn.

Ny Sriputta, nu Ta ngh: Ta hy r da bng, chnh xng sng b Ta nm ly.

Nu Ta ngh: Ta hy r xng sng, chnh da bng b Ta nm ly. V Ta n qu t, nnny Sriputta, da bng ca Ta n bm cht ly xng sng. Ny Sriputta, nu Ta ngh:Ta i i tin, hay i tiu tin, th Ta ng gc, p mt xung t. V Ta n qu t, nySriputta, nu Ta mun xoa du thn Ta, ly tay xoa bp chn tay, cc lng tc h mc,rng khi thn Ta, v Ta n qu t.

c Pht ca chng ta t mnh hnh tr kh hnh, v su nm hnh tr khng ckt qu, Ngi cng quyt t b kh hnh v bt u hng n hnh Thin, nh onkinh sau nu r: Ny Aggivesana, ri Ta suy ngh nh sau: Ta bit trong khi ph thn Tathuc dng di Sakka ang cy, v Ta ang ngi di bng mt, di cy Dim Ph ,Ta ly dc, ly bt thin php, chng v tr thin th nht, mt trng thi h lc do ly dcsanh, c tm c t... Khi an tr nh vy, Ta ngh: o l ny, c th a n gic ngchng? V ny Aggivesana, tip theo nim y, thc ny khi ln ni Ta: y l ol a n gic ng. (Trung B I, 240B).

T kinh nghim bn thn ny, c Pht t b kh hnh, hnh tr Thin nh, chngc Thin th nht, Thin th hai, Thin th ba, Thin th t, chng c Tc mngminh, Thin nhn minh.


6/143

c Pht dy tip: V vi tm nh tnh, thun tnh trong sng, khng cu nhim,khng phin no nhu nhuyn d s dng, vng chc, bnh tnh nh vy, Ta hng tmn lu tn tr, Ta bit nh tht: y l Kh; Ta bit nh tht: y l Kh tp; Tabit nh tht: y l Kh dit; Ta bit nh tht: y l cc lu hoc; Ta bit nhtht: y l cc lu hoc; Ta bit nh tht: y l lu hoc tp khi; Ta bit nh tht:

y l con ng a n lu hoc dit. Nh hiu bit nh vy, nhn thc nh vy,tm ca Ta thot khi dc lu, thot khi hu lu, thot khi v minh lu. i vi t thn gii thot nh vy, khi ln tr hiu bit: Ta gii thot. Ta bit: Sanh tn,Phm hnh thnh, nhng vic nn lm lm. Khng cn tr lui trng thi ny na.(Trung B I, 248).

Nh vy, cng vi kinh nghim bn thn, t b kh hnh, tu tp Thin nh, phttrin tr tu, bc o S ca chng ta thnh tu Chnh ng Gic v tr thnh c Pht. y, chng ta thy r, bc o S khng nh mt ng thn linh no mch bo, h tr,hng dn. Hon ton do kinh nghim bn thn, do t lc c nhn, Ngi t mnh tmc con ng gii thot, t mnh thc hnh con ng y c gii thot v ging

dy li cho chng ta con ng t lc t cng, a n gii thot gic ng. Chng ta cth ni, i vi cc t tng ngoi o ng thi, Ngi t thn tm hc v chng c.Ni n kh hnh v hnh Thin, Ngi t thn hnh tr kh hnh v Thin nh. Ni ngic ng, gii thot, Ngi t thn pht trin Ba minh cui cng t mnh gic ng giithot. Ni mt cch khc, Ngi ch dy nhng g Ngi thn kinh nghim v php mnGii, nh, Tu l kt tinh ca nhng nm thng, t tu, t chng v t gic ng. Do vychng ta khng l g khi Th Tn hoan nghinh li ch trch ph bnh ca Sunakkhatta(Trung B I, 69), m Ngi xem nh l phn nh trung thc nht, i vi php Ngi gingdy: Sa-mn Gotama thuyt php, php y t mnh to ra, do suy lun tc thnh, tythun trc nghim v thuyt cho mt mc tiu c bit, c kh nng hng thng c thdn ngi thc hnh dit tn kh au.

---o0o---

III. V tr c mt khng hai ca c Pht

cp n bc o S ca chng ta, chng ta cn nhn mnh n v tr c mtkhng hai ca c Pht, v tr ny cho chng ta thy khng th c mt c Pht th haitrong sut hin kip c Pht ti th.

Tng Chi B Kinh Tp I, trang 37 ghi chp: S kin ny khng xy ra, ny cc Tkheo, khng c c, trong mt th gii c hai v A-la-hn, Chnh ng Gic, khng

trc khng sau, xut hin mt ln; s kin ny khng xy ra. V s kin ny c xy ra,ny cc T kheo, trong mt th gii ch c mt v A-la-hn, Chnh ng Gic, xut hin;s kin ny c xy ra.

Nh vy chng ta c th ni, trong hin kip hin ti, ti th gii ny ch c mt cPht, khng c hai c Pht. C th c su c Pht qu kh nh c Pht T-b-thi, cPht Thi-kh v.v. . .Nhng thuc vo kip qu kh khng thuc kip hin ti, v c cPht Di-Lc nhng thuc vo kip tng lai, khng thuc kip hin ti. Nh vy v tr


7/143

ca c Pht Thch-ca Mu-ni tht l c nht v nh, ngay trong hin kip ca thi ichng ta, v trong th gii m chng ta ang sng. T ni v tr c nht v nh ny,Tng Chi B kinh tp I trang 29 ni r thm:

Mt ngi, ny cc T kheo, khi xut hin i, l xut hin mt ngi khng

hai, khng c ng bn, khng c so snh, khng c tng t, khng c i phn, khngc ngi ngang bng, bc Ti thng gia cc loi hai chn. Mt ngi y l ai? Chnhl Nh Lai, bc A-la-hn, Chnh ng Gic, mt ngi ny, khi xut hin i, l xuthin mt ngi khng hai, khng ng bn, khng c so snh, khng c tng t, khngc ngi ngang hng, khng c ngang bng, khng c t ngang bng, bc Ti thnggia cc loi hai chn.

Nh vy c Pht khng c mt ai c th snh bng, khng c tng t a nmt vn mi, c Pht ng trn v tr g tr thnh mt bc Ti thng i khngai c th snh bng. Trung B kinh III trang 110 ni ln a v ti thng ny ca cPht.

Khng c mt v T kheo, ny B-la-mn , thnh tu mt cch trn vn, mt cchy tt c cc php m Th Tn, bc A-la-hn, Chnh ng Gic thnh tu NyB-la-mn, Th Tn l bc lm khi dy con ng trc y cha c hin khi, lmcho bit con ng trc y cha tng c bit, ni ln con ng trc y chatng ni, l bc hiu o, bit o v thin xo v o.

Vi on kinh trn, chng ta thy v tr c nht v nh ca c Pht m Ngi l v lm khi dy, lm cho bit, ni ln con dng trc y cha tng c aikhm ph. Con ng y l g?

Chnh l tin trnh gic ng gii thot m chnh t Ngi u tin khm ph ra, tmnh tu tp con ng y v t mnh gic ng nh i trn con ng y. Tin trnh yl mt tin trnh gm c 5 giai on, bt u t Gii ri n nh, Tu, Gii thot, vGii thot tri kin. Con ng y c c ng mt cch tuyt diu thnh con ngThnh mi ngnh bt u t Chnh tri kin v kt thc bng Chnh nh. Chnh tr vChnh gii thot.

T ni y chng ta khng c ly lm l khi thnh thong c Pht rng ln tingrng con s t, ting rng ni ln th u vit ca Chnh php, nh c din t trongTrung B kinh, tp I, trang 63: Ny cc T kheo, ch y (tc ch trong Php v Lutdo c Pht thit lp) ch y l nht Sa-mn, y l nh Sa-mn, y l

tam Sa-mn, y l t Sa-mn. Cc ngoi o khc khng c Sa-mn.Ting rng con s t ny xc nhn rng ch c tin trnh Gii, nh, Tu, Gii thot,

Gii thot tri kin, c c ng trong con ng Thnh mi ngnh do c Pht thitlp mi o to ra c nht Sa-mn, tc l cc v D lu, cc nh Sa-mn tc lcc v Nht lai, cc tam Sa-mn tc l cc v Bt lai, cc t Sa-mn tc l cc v A-la-hn.


8/143

T ni li xc chng c tnh cch quyt nh dt khot ny, chng ta mi hiu cutr li ca c Pht ni vi Upaka, mt du s ngoi o hi c Pht l ai, khi cPht i t B o trng n vn Lc Uyn, thuyt php cho Kiu Trn Nh vibn ngi bn. Khi Upaka gp c Pht vi cc cn trong sng, v du s ngoi o linhi: Cc cn ca Hin gi tht sng sut, mu da ca Hin gi tht thanh tnh, tht thanh

khit. Ny Hin gi, v mc ch g Hin gi xut gia? Ai l bc o S ca Hin gi?.c Pht lin tr li vi bi k:

Ta khng c o S!Bc nh Ta khng c.Gia thgii nhn thin,Khng c ai bng Ta!

(Trung B Kinh tp I, trang 171)

Cu tr li ny khin cho nh n cu Thin thng thin h, duy ng c tn,

c xem l c Pht tuyn b khi Ngi n sanh v i by bc. V cu ny cng cdin theo truyn thng Pli vi li tuyn b, nh c ghi trong Trng B Kinh I,trang 151: Ta l bc Ti tn i. Ta l bc Trng thng i. Ta l bc Ti thng i. Nay l i sng cui cng ca Ta. Nay Ta khng cn ti sanh na. Nh vy haili tuyn b tuy t hai truyn thng khc nhau, nhng cng ni ln a v c tn cPht. y khng phi l li tuyn b ngo mn nhng c th b hiu lm. Thc s ch lmt li tuyn b ni ln v tr c mt khng hai ca c Pht, l mt v t mnh khmph v ging dy o l gii thot v gic ng. Li tuyn b ny cng ni ln v tr cmt khng hai ca Chnh php, tc l tin trnh gii thot gic ng Gii, nh, Tu, Giithot, Gii thot tri kin... Chnh tin trnh ny c c Pht thn chng v dy licho cc t T kheo, T kheo ni ca Ngi tu hc c chng qu A-la-hn nh

Ngi.Vi c Pht, t mnh gic ng, khi Ngi mi thnh Chnh gic, Ngi khi ln

mt t tng rt khim tn. Tht l kh khn, sng khng cung knh, khng vng li.Vy Ta hy nh l, cung knh v sng y ch vo Sa-mn hay B-la-mn... Vi mc chlm cho y gii un cha y , lm cho y nh un cha y ... lm choy tu un cha y ... lm cho y gii thot un cha y . Ta hy cungknh, nh l v sng y ch vo mt Sa-mn hay B-la-mn. Nhng Ta khng thy mtch no trong th gii ch Thin, c ma v Phm thin, gia qun chng Sa-mn v B-la-mn, ch Thin v loi Ngi, khng c mt Sa-mn hay B-la-mn no khc viGii, vi nh, vi Tu v vi Gii thot y hn Ta m Ta c th cung knh nh lv sng y ch. Ri ny cc T kheo, Ta suy ngh nh sau: Vi Php ny m Ta chnchnh gic ng. Ta hy cung knh nh l v sng y ch Php y.

Nh vy c Pht vi tm t khim tn mun tm mt Sa-mn hay B-la-mn nng ta y ch, nhng cui cng phi nng ta v y ch vo Chnh php. Thi nyca c Pht gii thch v sao c Pht khuyn Tn gi Ananda ch c su mun khi cPht nhp dit, v cc t Pht lun lun c Chnh php lnh o c Chnh php lmch y ch, c Chnh php lm ch nng ta. c Pht c th xem l v Gio ch khuyn


9/143

chng ta khng nn nng ta li c nhn. Ngi ch khuyn chng ta nn y ch voChnh php, nn tng ta Chnh php.

---o0o---

IV. c Pht vi thn thng.

Mt vn c t ra cho chng ta l c Pht c thn thng hay khng? Chnhc Pht gip chng ta tr li thng cu ny, khi Ngi b Sunakkahatta ch trch l khngc php thng nhn, khng c tri kin th thng xng ng bc Thnh, c Pht xcnhn trong i Kinh S T Hng (Trung B I, trang 69) rng: Ngi y 4 php truynthng, tc l 10 danh hiu, Thn tc thng, Thin nh thng, v Tha tm thng. Ngi li 10 Nh Lai lc, c din t nh sau: Nh Lai nh tht bit s kin c xy ra l cxy ra, s kin khng xy ra l khng xy ra. Nh Lai nh tht bit qu bo ty thuc sdo, ty thuc s nhn ca cc hnh nghip qu kh, v lai, hin ti. Nh Lai nh tht bitcon ng a n tt c cnh gii. Nh Lai nh tht bit th gii vi nhiu chng loi

sai bit. Nh Lai nh tht bit ch hng sai bit ca mi loi hu tnh. Nh Lai nh thtbit cc cn thng h ca loi Ngi, ca cc loi hu tnh. Nh Lai nh tht bit s tpnhim, s thanh tnh, s xut khi ca cc Thin chng v Thin, v Gii thot, v nh.Nh Lai nh n cc i sng qu kh, vi thin nhn thun tnh siu nhn thy s sngv s cht ca cc chng sinh. Nh Lai nh on tr cc lu hoc, t mnh vi thng trchng ng, chng t v lu tm gii thot, tu gii thot. Nh vy Nh Lai xc chngNgi chng c su thn thng: Thn Tc thng, Thin nh thng v Lu tn thng.Hn na, Ngi cn chng c bn v s y, tc l bn iu khng s hi. Ngi chng c Chnh ng Chnh gic. Ngi khng c s hi, c Sa-mn, B-la-mn, chThin, c ma, Phm thin, ch Thin v loi Ngi c th n cht vn ch trch Ngi lcha chng c Chnh ng Chnh gic. Ngi on tr bn lu hoc. Ngi khng c

s hi, c mt ai c th cht vn, ch trch Ngi l nhng phi c Ngi tuyn b lchng ngi php, tht s khi thc hnh l khng c g tr ngi c. Ngi khng c s hic mt ai c th ch trch cht vn Ngi ng php rng Ngi thuyt ging khng a nmt mc tiu c bit, khng c kh nng hng thng, khng c th dn ngi thchnh dit tn kh au.

Nh vy c Pht xc chng Ngi c c bn php truyn thng, chng cmi Nh Lai lc v bn php v s y. Ngi c y su Thn thng v hn th na.Tuy vy, theo di 45 nm thuyt php sanh ca Ngi, c ghi chp trong kinh tngPli, chng ta nhn thy Ngi s dng Thn thng rt d dt, rt hn ch. V d trongTng Chi I, trang 78, c Pht c mt Thng Lm (Jetavana), theo li yu cu ca ch

Thin, hin ra ng Vin (Pubbrma). Mt ln Th Tn trn con ng n Kusinara,i n sng Hng. Lc by gi sng Hng trn ngp nc n b bn kia n ni con qung trn b c th ung nc c. C ngi ang i tm thuyn, c ngi ang i tmphao, c ngi ct b i qua b bn kia. Th Tn mau l nh ngi lc s dui cnhtay c co li, hay co li cnh tay c dui ra bin mt t b bn ny v hin ra b bnkia vi chng T kheo (Trng B III, 89).


10/143

Trong sut nm tp Nikya, k c hng chc bi kinh, kinh no cng din t cPht i b t lng ny qua lng khc, t th trn ny qua th trn khc, trc khi vo nh,vo tnh x thi ly nc ra chn. C mt ln c Pht i n vn Gosinga (Trung BI, trang 205) thm Tn gi Anuruddha, Tn gi Nandiya v Tn gi Kimbila, nhngngi gi vn khng bit Ngi l c Pht nn ngn khng cho vo. Mt ln na, ngi

ni chuyn vi Tn gi Pukkusati sut na m trong ngi nh mt ngi th gm,Pukkusati cng khng bit ngi i din l c Pht. Trong nhim v hong ha sinhca Ngi, chng ta thy c Pht la chn mt phng php rt c bit, nh c ghichp trong kinh Kevaddha (Trng B Kinh II, trang 211). Kenvaddha yu cu c dycho T kheo hin php thn thng nhip phc dn chng Nalanda. Th Tn t chikhng chp nhn v dy rng trong ba php thn thng: Thn tc thng, Tha tm thng,Ngi ch la chn Gio ha thn thng. Thn tc thng c th do mt loi ba ch tnGandhn tc thnh. Tha tm thng c th do ba ch tn Maniko tc thnh nn c Phtkhng c chp nhn hai loi Thn thng ny...Ngi ch chp nhn gio ha thn thngc din t nh sau: i c v T kheo gio ha nh sau: Hy suy t nh th ny,ch suy t nh th kia. Hy tc nh th ny, ch tc nh th kia. Hy t b iu ny,

hy chng t v an tr iu kia. Nh vy gi l gio ha thn thng (trang 214).Chnh c Pht la chn gio ha thn thng ha chng sinh, trong

sut 45 nm di thuyt php. L do cng rt d hiu Thn tc thng, Tha tm thngdo ba ch to thnh, va c hi cho ngi s dng, va c hi cho ngi chng kin.Cn Gio ha thn thng i hi ngi nghe phi suy gm, phi suy t, phi cn nhcngha l, ri em ra t mnh hnh tr v cui cng t c gii thot.

Ni tm li, ngi khng dng php l d hoc qun chng, lm cha mtngi chng kin. Ngi t nng vo kh nng suy t, tm hiu, cn nhc, chn la, tmnh t lc dng Gii, dng nh, dng Tu, ngha l t lc hnh tr ng quy lut gii

thot c gii thot, ng quy lut gic ng c gic ng.---o0o---

V. Th Tn vi v tr con ngi.

tm hiu hn na v bc o S, chng ta cn phi thc r rng c Pht l ai,c Pht t din t mnh nh th no, v c Pht c cc t ca mnh v ccngoi o cao nh th no. Nhng t liu ny s gip chng ta hiu c c Pht rrng chnh xc hn v nh gi c nhng ng gp m bc o S em li cho loiNgi. Mt vn c th lm nhiu ngi thc mc trong qu kh cng nh trong hin

ti l c Pht l ai? Ngi l Thin thn chng, Thin nhn chng, l ngi nh chng tachng? Kinh Tng Chi tp II, A, trang 51 ghi chp nh sau: B-la-mn Dona thy duchn c Pht c du bnh xe (Php lun) vi y tt c chi tit khi c Pht i trncon ng gia Ukkattha v Setabbya, lin suy ngh y khng phi l du chn ca loiNgi, nn n gn c Pht v hi: C phi Ngi l v Tin, Ngi s l Cn-tht-b,Ngi s l D-xoa, Ngi s l loi Ngi? Vi bn cu hi ny, c Pht tun t tr li:Ta s khng phi l Tin, Ta s khng phi l Cn-tht-b, Ta s khng phi l D-xoa,Ta khng phi l Ngi.


11/143

Cu tr li lm cho B-la-mn Dona ngc nhin, v chng ta cng d hiu, v nuc Pht tr li: Ta s l ch Thin, hay Ta s l loi Ngi, tc c Pht cn phi tisinh, cn phi sinh t lun hi nn c Pht mi tr li nh th. Cu tr li y lm choB-la-mn Dona ngc nhin khin phi hi tip: Vy s hnh ca Ngi l g, v Tn gis l g? c Pht tr li rt l c bit:

Ny B-la-mn, i vi nhng ai cha on tn cc lu hoc, Ta c th l chThin vi cc lu hoc on tn, c cht t t gc r, c lm thnh nh cy tala,c lm cho khng th hin hu, c l cho khng th sanh khi trong tng lai. NyB-la-mn, i vi nhng ai cha on tn cc lu hoc, Ta c th l Cn-tht-b, Ta cth l D-xoa, Ta c th l loi Ngi, vi cc lu hoc on tn, c cht t t gcr, c lm thnh nh cy tala, c lm cho khng th hin hu, dc lm cho khngth sanh khi trong tng lai.

Nh vy ty thuc chng sinh c cp n, i vi nhng chng sinh l chThin cha on tn cc lu hoc c Pht c th l ch Thin nhng vi cc lu hoc

on tn, khng cn sanh t lun hi. i vi loi Ngi cha on tn cc lu hoc, cPht c th l Ngi, nhng l mt con ngi on tn cc lu hoc. Ni mt cchkhc, du thuc loi chng sinh hu tnh no ang cn c lu hoc, ang sanh t lun hi,c Pht c th l chng sinh y, nhng vi cc lu hoc on tn. Chng ta l ngi,c Pht i vi chng ta l ngi. Ch c s sai khc, c Pht l ngi on tn cclu hoc, cn chng ta l ngi nhng cha on tn cc lu hoc.

Ri c Pht dng mt th d xc nh r rng v tr ca Ngi trong th gii loiNgi:

V nh, ny B-la-mn, bng sen xanh, bng sen hng hay bng sen trng sanh ra

trong nc, ln ln trong nc, vn ln khi nc v ng thng, khng b nc thmt. Cng vy, ny B-la-mn, sanh ra trong i ln ln trong i, Ta sng chinh phci, khng b i thm t. Ny B-la-mn, Ta l Pht, hy nh vy th tr.

Tip n, c Pht t xc chng v tr ca mnh khi Ngi ni vi Tn gi Sriputta:Nhng ai ni v Ta mt cch chn chnh s ni nh sau: Mt v hu tnh khng b sichi phi, sanh ra i v li ch, v hnh phc cho chng sinh, v lng thng tngcho i, v li ch, v an lc cho ch Thin v loi Ngi. (Trung B I, 83)

Tip n l li mt v t chng qu A-la-hn ni ln li tn thn bc o Sca mnh: Th Tn gic ng, Ngi thuyt php gic ng. Th Tn iu phc,

Ngi thuyt php iu phc. Th Tn tch tnh, Ngi thuyt php tch tnh. ThTn vt qua, Ngi thuyt php vt qua. Th Tn chng Nit Bn, Ngi thuytphp chng Nit Bn, (Trung B I, trang 237). Nh vy, trong th gii loi Ngi,c Pht l con ngi nh chng ta, ch khc chng ta cn cc lu hoc. c Pht khngcn cc lu hoc na. c Pht gic ng, iu phc, tch tnh, vt qua, chng Nit Bn; cn chng ta cha gic ng, cha iu phc, cha tch tnh, cha vtqua, cha chng Nit Bn.


12/143

Mt im rt c bit v c Pht ca chng ta l c Pht t lng tin ni conngi c kh nng t mnh gii thot v gic ng, c kh nng phn bit c thin c,chnh t. Trong kinh Klmasutta, Tng Chi I, 212, c Pht khuyn trong mi trnghp ch nn tin: Ch c tin v nghe truyn thuyt (anussava); ch c tin v theo truynthng (pramparaya); ch c tin v nghe ngi ta ni (itikinyaya); ch c tin v king tng

truyn tng (pitakasampadnena); ch c tin v nhn l lun (siu hnh) (takkehetu); chc tin sau khi suy t mt vi d kin (kraparivitakkena); ch c tin theo thin kin nhkin (ditthinijhna khanti); ch c tin v v Sa-mn l bc o S ca mnh. Khi nghec Pht bc b c mi trng hp ng tin nh vy, chng ta t ngh chng ta cn tinai v tin ci g na. Khng tin truyn thng, khng tin truyn thuyt, khng tin kinh tngtruyn tng, khng tin v v Sa-mn l bc o S ca mnh v.v ... n y c Phtkhuyn gio tht nh nhng. Chng ta hy tin chng ta, tin ni l tr phn xt, phnbit con ngi ca chng ta. c Pht khuyn: Nhng ny cc Klma, khi no tmnh bit r nh sau: Cc php ny bt thin, cc php ny c ti, cc php ny b ccngi c tr ch trch, cc php ny nu thc hin v chp nhn a n bt hnh khau thi ny Klma, cc ngi hy t b chng. Ny cc Klma, khi no t mnh

bit r nh sau: Cc php ny l thin; cc php ny l khng c ti; cc php ny cngi c tr tn thn; cc php ny nu c thc hin v chp nhn a n an lc vhnh phc, thi ny Klma, hy chng t v an tr.

Nh vy, c Pht lun ng trn v tr con ngi ha chng sinh v t lngtin tng vo kh nng con ngi c th phn bit thin c, chnh t, c kh nng t giithot, t gic ng nh Ngi t mnh gic ng, gii thot. V sau, c xu hng thnthng ha c Pht, thn thnh ha c Pht, bin c Pht thnh mt b biu hin thnthng ha chng sinh, thnh mt v thn ban phc ging ha. S tha ha c Phtkhi v tr con ngi c kho thc hin, dn dn c Pht ri khi a v bc o S,vi thn gio, khu gio, gio ha chng sinh tr thnh mt v Thnh ngi trn khm

th c hng triu ngi l bi cu khn, ban phc ging ha chng ti ghi sau y haion kinh trch t kinh tng Pali, mt on din t lc c Pht bnh, mt on din tlc c Pht b gi, nhng on ny chng t c Pht du thnh Pht, gic ng giithot, nhng Ngi vn cn thn hu d y nn vn b bnh, vn b gi, nh mt con ngithng, ch c mt iu khc l khi Ngi b bnh, khi Ngi b gi, Ngi khng c sumun, than van, khc lc, p ngc, i n bt tnh, v Ngi du cn thn bnh, nhngkhng cn tm bnh na.

Kinh Tng ng, tp Vi--Hy, trang 159 chp:

Trong khi Th Tn an c vo ma ma, mt cn bnh trm trng khi ln, nhngcm th khc lit, gn nh cht tip din. y, Th Tn chnh nim tnh gic, khng cthan van...Ri Th Tn vi sc tinh tn, nhip phc trng bnh y, lu gi th hnh vsng...

Cng kinh Tng ng, tp V, trang 229 chp:

Ri Tn gi Ananda i n Th Tn, sau khi n nh l Th Tn vi tay xoa bpchn tay cho Th Tn, tha rng: Tht vi diu thay, bch Th Tn! Tht hy hu thay,


13/143

bch Th Tn! Bch Th Tn, mu da Th Tn nay khng cn thanh tnh trong sng, taychn r ri nhn nhu, thn c thy cm v pha trc, v cc cn ang b i khc.Ny Ananda s th l vy. Tnh gi nm trong tui tr. Tnh cht nm trong ssng... Nh vy mu da khng cn thanh tnh trong sng, tay chn r ri, nhn nheo, thnc thy cm v pha trc, v cc cn ang b i khc...

Vi hai on kinh ny, chng ta thy c Pht tht s l ngi nh chng ta, c gi,c bnh, c cht, ch khc Ngi l mt con ngi on tr cc lu hoc, dit tntham, sn, si, khng cn ri vo sanh t lun hi.

---o0o---

VI. Th Tn vi v tr bc o S.

Nay chng ta bc qua v tr bc o S tm hiu c Pht, v chnh c Phtc tn xng l bc o S loi Tri v loi Ngi (Satth devamanussanam). c

Pht s d chim mt a v u th so snh vi cc ngoi o ng thi l v Ngi l vu tin li cho chng ta mt truyn thng k tha rt c bit, khc vi cc ngoi oc xa, v truyn thng y mi cho n ngy nay, sau hn hai ngn nm c mt trn thgii ny, vn cn c tn trng tip ni v truyn tha. Kinh Makhdeva. Trung BKinh II trang 75, cp n truyn thng ca vua Makkhdeva, v vua ny khi si tcbc u tin hin ra trn u mnh, Ngi lin giao ngi bu cho hong t, t mnh xutgia tu o. Vua Makkhdeva li dn hong t ln ngi tr v cho n khi si tc bc utin mc ln thi lin trao ngi bu cho con trai ca mnh, cn mnh thi xut gia tu o.Vua Makkhdeva dn d phi gi gn truyn thng ny ng cho gin on. Tuy vytruyn thng ca vua Makkhdeva c truyn n vua Nemi l v vua cui cng gn gitruyn thng ny. Con ca vua Nemi l Kalara Janaka li khng tip tc truyn thng

ny; khng chu xut gia khi si tc bc u tin mc trn nh u mnh v do vytruyn thng ca Makkhdeva b chm dt. Nhng truyn thng ca c Pht li khc.Chnh c Pht xc nhn nh sau trong Trung B I trang 82A: Ny Ananda, truynthng y ca Makhdeva khng a n ym ly, ly tham, on dit, tch tnh, thng tr,gic ng, Nit Bn. V Ananda, th no l truyn thng tt p c Ta thit lp vtruyn thng y a n ym ly, ly tham, on dit, tch tnh, thng tr, gic ng, NitBn? Chnh l Thnh o Tm ngnh ny, tc l Chnh tri kin, Chnh t duy, Chnhng, Chnh nghip, Chnh mng, Chnh tinh tn, Chnh nim, Chnh nh.

Ny Ananda y l truyn thng tt p c Ta thit lp, v truyn thng y an ym ly, ly tham, on dit, tch tnh, thng tr, gic ng, Nit Bn. Ny Ananda, v

vn ny Ta ni nh sau: Truyn thng tt p ny do Ta thit lp, hy tip tc duy tr.Cc ng ch c thnh ngi ti hu sau Ta. Ny Ananda, khi hai ngi cn tn ti, vc s t on, ngi y l ngi ti hu vy. Ny Ananda, Ta ni vi ng: Truynthng tt p ny do Ta thit lp cc ng hy tip tc duy tr. (Trung B Kinh II, trang82A). Truyn thng k tha m c Pht li cho chng ta, chng ta tip tc thak tri hn 2.000 nm lch s, v cho n nay, truyn thng k tha y vn c tip tc.


14/143

Trong khi cc bc o S khc, gii khng thanh tnh, mng sng khng thanhtnh, thuyt php khng thanh tnh, tr li php khng thanh tnh, thi bc o s cachng Ta tht l tuyt diu v c nm phng din ny, nh Tng Chi II, quyn B miut: Ny Moggallna, Ta c gii thanh tnh v Ta t r bit: Gii ca Ta thanh tnh,trong sng khng c u nhim. Cc t khng c che ch Ta v gii. Mng sng ca Ta

thanh tnh trong sng, khng c u nhim. Cc t Ta khng c che ch Ta v mngsng. Ta khng c ch i cc t che ch Ta v mng sng. Thuyt php ca Tathanh tnh, Ta t r bit: Thuyt php ca Ta thanh tnh trong sng, khng c u nhim.Cc t khng c che ch Ta v thuyt php. Ta khng c ch i cc t che ch Tav thuyt php. Cc cu tr li ca Ta thanh tnh, Ta t r bit: Cc cu tr li ca tathanh tnh, trong sng, khng c u nhim. Cc t khng c che ch Ta v cc cu trli. Tri kin ca Ta thanh tnh, Ta t r bit: Tri kin ca Ta thanh tnh, trong sng,khng c u nhim. Cc d t khng c che ch Ta v tri kin, Ta khng c ch i cc t che ch Ta v tri kin.

Mt s ng gp rt c bit ca c Pht trong v tr bc o S ca mnh l thnh

lp hai hi chng: Hi chng xut gia l hi chng T kheo v T kheo ni, v hi chngti gia l hi chng nam C s v n C s. V hi chng xut gia, Ngi ch t mt sgii lut cn bn bo m mt i sng tht s ha hp nht tr, gii thiu php mnGii, nh, Tu, hng dn cc t xut gia tu hc, thot ly gia nh, thot ly s rngbuc ca dc vng, trn i hnh tr Phm hnh, cui cng chng t tm gii thot, tugii thot, vt khi s au kh sanh, gi, bnh, cht. c Pht l v Gio ch u tinthit lp Gio hi Tng gi cho php phi n xut gia v xc chng cc T kheo ni c khnng chng c qu A-la-hn ti thng, khng khc g nam gii. Tri hn 2500 nmGio hi vn cn tn ti, tuy c mt vi s thay i khng ng b.

i vi hi chng ti gia, nam C s, n C s c Pht dy th ba quy y, nm gii,

t b mi c hnh, thnh tu mi thin hnh, c quyn th hng cc dc nhngkhng i n say m am m, lm cc cng c. Li gio hun ca Ngi rt r rng.Mun sng hnh phc, phi sng theo gii lut ca ngi ti gia, thu hoch ti sn ngphp do t cnh tay, t mnh m hi lm ra, c bit l phi lm cc hnh lnh. Nhngli dy ny ca c Pht mi cho n nay vn c cc Pht t hnh tr v c xem lmu mc tt p cho mt i sng vn minh o c.

Mt c im na ca bc o S chng ta l Ngi c mt lng u i rt c biti vi cc t ca Ngi, lun lun sch tn h tn lc tu hnh: Nh c thy trongcc on kinh sau y (Trung B III, 96): Ny Ananda, nhng g bc o S cn philm, v lng t mn, mu tm hnh phc cho cc d t, nhng iu y c Ta lm, vlng t mn ca Ta i vi ngi. Ny Ananda y l nhng gc cy. y l khong nhtrng. Hy tu Thin, ny Ananda, ch c phng dt, ch c hi hn v sau. y l li dyca Ta cho cc ng.

Mt u im trong s mnh hong php sanh ca c Pht l Ngi lun lun ging v tr ca mt bc o S i vi cc t. Trong kinh Ganaka Moggallna, B-la-mn Ganaka hi c Pht: C phi khi Sa-mn Gotama ging dy nh vy, tt c tca Ngi u chng c cu cnh Nit Bn? c Pht tr li l mt s chng c


15/143

cu cnh Nit Bn, mt s chng khng c. Ganaka bn hi: Do nhn g, duyn g,trong khi c Nit Bn, trong khi c mt con ng a n Nit Bn, trong khi c mtTn gi Gotama c Tn gi l bc ch ng, tuy vy cc t Tn gi Gotama cTn gi khuyn gio, bo v ging dy nh vy, m mt s chng c cu cnh NitBn v mt s khng chng c?

c Pht tr li mt cch rt nh nhng, khim tn, nhng cng rt thit thc vtuyt diu. Ngi gi ng v tr ca bc o S i vi cc t: Cng vy, ny B-la-mn, trong khi c mt Nit Bn, c mt con ng a n Nit Bn, v trong khi cmt Ta l ngi ch ng. Nhng cc t ca Ta c Ta khuyn gio nh vy, gingdy nh vy, mt s chng c cu cnh Nit Bn mt s khng chng c. y,ny B-la-mn, Ta lm g c? Nh Lai ch l ngi ch ng. (Trung B III, trangl05).

Cu tr li ca c Pht va ni ln trch nhim ca mt bc o S l trnh byging dy con ng gii thot gic ng, ch khng phi thay th t tu hnh gip cho

cc t. Thi c Pht trong t cch ca mt bc o S cng ni ln lng tin tngca mnh i vi kh nng hiu bit v tu chng ca mnh i vi kh nng hiu bit vtu chng ca cc t ca mnh. Ngi ch dy con ng, cc d t phi t mnh dnbc trn con ng y. Khng nhng c Pht ng ng v tr bc o S i vi cc t. Ngi cn t ra nhng tiu chun hng dn cc t phi tm thy hc onh th no c th c gii thot gic ng, nh trnh by trong kinh Khu rng,Trung B I, trang l08:

V T kheo t cn phi suy t nh sau: Ta sng gn ngi ny, cc nim chaan tr c an tr, tm cha nh tnh c nh tnh, cc lu hoc cha c hon tonon tr, c on tr, v v thng an n khi cc ch phc cha c thnh t

dc thnh t, v nhng vt dng ny cn thit cho mt i sng xut gia phi csm , nh y phc, n kht thc, sng ta, y dc tr bnh, nhng vt dng ny nhnc mt cch khng kh khn. Ch T kheo, v T kheo y cn phi trn i theo stngi ny, khng c b i, du cho c b xua ui.

Nh vy tiu chun ca mt bc o s l tng i vi cc t, mt mt phiem li nhng vt dng vt cht cn thit nui ng ngi t, mt mt phi png nhu cu gii thot gic ng ca ngi t Nim cha an tr c an tr, tm chac nh tnh c nh tnh, cc lu hoc cha hon ton on tr c hon ton ontr.

Nh vy on ny trnh by r rng nhng tiu chun ngi t la chn bco s, v bn phn bc o s cn phi lm i vi t.

Kinh i Khng, Trung B kinh III, trang 267 li minh nh r rng hn nhng tiuchun, mt t Thanh vn ngh l hp l xng ng i theo mt bc o s du chob ht hi. Nu bc o s c kh nng ging dy Kh kinh v Phng tng v.v. . . thtcha xng ng cho mt t bm st theo v o s du cho b ht hi v rng: Trongmt thi gian di, cc php c cc ngi nghe, th tr, c ln ting, suy t vi ,


16/143

kho thu hiu vi Chnh tr. Nhag ny Ananda, i vi nhng li ni no khc kh,khai tm, a n nht hng ly tham, on dit, an tnh, thng tr, Nit Bn, nh lThiu dc lun, Tri tc lun, c c lun, Bt chng hi lun, Tinh cn lun, Gii lun,nh lun, Tu lun, Gii thot lun, Gii thot tr kin lun. Ny Ananda, do nhn duynnhng loi thuyt lun nh vy, tht xng ng cho mt Thanh vn t bm st v o

s du cho b ht hi. Ni mt cch r rng hn, ch c bc o s dy cho cc t tc Thiu dc, Tri tc, c c, Bt chng hi, Tinh cn, Gii, nh, Tu, Gii thot,Gii thot tri kin mi tht xng ng cho ngi t trn i theo v y du cho b hthi. V chng ta c th ni mt bc o s p ng c nhng tiu chun nh trn skhng bao gi ht hi mt v t nhit thnh nh vy. Cng trong kinh i Khng, cPht yu cu cc t i vi Ngi nn i x vi tm thn hu, khng vi tm thnghch, v nh vy cc t s c hnh phc lu di: V nh th no, l cc t ix v o s vi tm th nghch, khng vi tm thn hu?.... y ny Ananda, vo s v lng t mn thuyt php cho cc t, mong cu hnh phc cho cc t, vlng t mn ni rng: y l hnh phc cho cc ng, y l an lc cho cc ng. Nhngcc t ca v y khng chu nghe theo, khng chu lng tai, ch tm vo hng khc

(annan), ngc li, h i xa li ging dy ca v o s. Ny Ananda, nh vy l cc t i x vi bc o s, vi tm th nghch, khng vi tm thn hu. V nh th nony Ananda, l cc t i x vi bc o s, vi tm thn hu, khng vi tm thnghch? y, ny Ananda v o s vi lng t mn ni rng: y l an lc cho ccng. Cc t ca v y chu nghe theo, chu lng tai, khng ch tm vo hng khc,v khng ngc li i xa li dy ca bc o s. Ny Ananda, nh vy l cc t ix vi bc o s vi tm thn hu, khng phi vi tm th nghch. Do vy, nyAnanda, nh vy hy i x vi Ta vi tm thn hu, ch vi tm th nghch v nh vys l hnh phc, l an lc lu di cho cc ng.

n y, c Pht tuyn b r rng l Ngi khng sch tn cc t ca Ngi nh

ngi th gm i vi gm cha nung, cha dc nung chn v s cc gm chac nung s b b v c Pht tuyn b: Ta s ni ht li ch trch ny n li ch trchkhc, ht li tn thn ny n li tn thn khc, ngha l cc t no xng ng b ryla thi Ngi ry l thng thn, khng nhn nhng. V nhng t no xng ng ctn thn thi bc o s ca chng ta ni ln nhng li tn thn, khng c tic li. VNgi gii thch v sao Ngi c thi nh vy. V ci g l li cy, ci y s tn ti ludi (yo sro so thassati). Bc o s dy cho cc t t cho c li cy ca Phmhnh, khng dng li gic cy, v trong, v ngoi v cnh l ca Phm hnh, v ch khino t c li cy Phm hnh, ngha l tht s gic ng v gii thot, khi y v tmi t c cu cnh ca s tu hnh hon ton c hnh phc an lc lu di. Tht schng ta c mt bc o s tha thit mong cho cc t ca mnh, xut gia cng nh tigia, c chn hnh phc. V hnh phc lu di ch n vi nhng v tht s gii thot,tht s gic ng.

Nh vy, chng ta ln lt trnh by v c Pht ca chng ta di su cim:

1. c Pht vi mc ch duy nht cu kh, sanh.


17/143

2. Ngang qua kinh nghim bn thn, Ngi tm ra con ng gii thot cho mnh vcho mi loi.

3. V tr c mt khng hai ca c Pht.

4. c Pht vi thn thng.

5. c Pht vi v tr con ngi.

6. c Pht vi v tr l mt bc o s.

Vi su c im trn, v da trn nhng t liu kinh tng Pali, chng ti ch c thxem l tm trnh by mt vi c im v thn th v s nghip ca bc o sca chng ta. Hnh nh du cho cha y ny cng gip chng ta thy r, c Phtlun lun ng trn v tr con ngi tm o, hc o, tu tp Thin qun v chng ngo qu v hong php sanh. Khng bao gi Ngi cu khn thn linh ban phc, thn

khi, Ngi hon ton da vo tn lc, tn lc, nim lc nh lc v tu lc ca con ngi trong Ngi tm ra c phng php gii thot gic ng.

Cng vy, trong nhim v sanh, Ngi hon ton da trn tm l con ngi,hng dn con ngi hng thng, gip con ngi thot khi cc cm d ca dc vngh lit lm hi phm gi con ngi, gip con ngi vn ln t c nhng tm lhng thng, bng phng php Thin nh, Thin qun v cui cng dng tr tu on tn kh au. Chng ta c th ni c Pht l mt con ngi ton din, s dng tondin kh nng con ngi c gic ng gii thot.

(Bi ging nhn ma Pht n

Pht lch 2539 - 1995 ti Thin Vin Vn Hnh)--- o0o ---

2.VAI TR CA NGI C TR, CA TR TU TRONGO PHT

Mc ch ca o Pht l dit kh v em vui cho mi loi, nhng phi l ngi c trmi bit c con ng a n an lc v hnh phc. Mc ch ca o Pht l giithot v gic ng, v ch c tr tu (Pann) mi l phng tin duy nht a loi Ngin b gii thot v gic ng.

Do vy vai tr ca ngi c tr v vai tr ca tr tu chim c v tr then cht trongmi li dy ca c Bn S chng ta. V chng ta c th ni o Pht l o ca ngic tr, l o ca tu gic tm cho dc mt nh ngha tha ng cho o Pht.

Trc ht chng ta nn phn bit gia ngi c tr thc nh thng thng c hiuv ngi c tr tu nh o Pht thng nh ngha. Ngi c tr thc l ngi c th cmt tri thc uyn bc v mt vn g, c th phn tch trnh by vn y mt cch


18/143

khc chit v trit , nhng ngi y l ngi ch c bit ch khng c hnh, v ngiy i vi vn y vn c th b chi phi, khng c t ti. V nh mt ngi c thhiu bit rt nhiu, v vn ru, hiu ru gm c nhng cht liu g, tc ng caru n vi c th nh th no, cc s nguy hi ca ru nh th no. Ngi y gi lngi c tr thc v ru nhng ngi y vn ung ru, vn b say ruu, vn b ru chi

phi. Nh vy, ngi y cha c tr tu v ru. Tri li, mt ngi hiu r c ru lg, bit r c s nguy hi ca ru, li c kh nng khng b ru chi phi, khngung ru, khng nghin ru, khng say ru, vt ra khi s chi phi ca ru. Nhvy ngi y c xem l ngi c tr tu v ru. C ngi hi, nu c ngi khng ctri thc v ru, nhng khng ung ru, ngi y c c xem l c tr tu khng, l dnhin l khng. Ngi y vn hng c nhng li ch do khng ung ru a n,nh khng say ru, khng nghin ru do c ch khng ung ru ca mnh. Nhng rtc th, trong mt trng hp c bit no , v thiu kh nng i tr vi s cm d caru, v y s bt u ung ru, i n say ru v nghin ru. Vi s phn bit nychng ta mi hiu c nh ngha ngi c tr nh c c Pht nh ngha rt rngri trong nhng li dy ca Ngi.

Tng I, trang 113 nu r s sai khc mt tri mt vc gia ngi ngu v ngi tr:Thnh tu ba php, ngi ngu c bit n. Th no l ba? Thn lm c, ming ni c, ngh c. Thnh tu ba php, ngi tr c bit n. Th no l ba? Thn lm thin,ming ni thin, ngh thin .

Mt s sai khc r rt na gia ngi ngu v k tr l i vi cc cm th. Ngingu khi gp kh th v thn, thi su mun, than van, khc lc, p ngc, i n bt tnh.c Pht v d nh ngi ri vo vc thm, khng ng trn b, khng t ch chnng an ton. Cn bc tr, i vi kh th v thn, thi Khng su mun, khng thanvan, khng khc lc, khng p ngc, khng i n bt tnh. Nh vy c Pht dy v

y c gi l: Bc Thnh t nghe nhiu ng trn b vc thm, t ti chchn ng an ton. (Tng IV, 212). Bc o S li ni thm. Ngi ngu si nghe t, khicm xc kh th, thi su mun, than van...i n bt tnh, nh vy cm th hai loi cmth, cm th v thn v cm th v tm. c Pht v nh ngi b bn trng hai mi tn,va au kh v thn va au kh v tm. Li na, ngi ngu si t nghe, khi cm xc khth, cm thy sn hn nn sn ty min tn ti v tng trng. V y tm s xut ly khikh th bng cch hoan h dc lc, do khng tm c mt xut ly no khc. Do hoan hdc lc y, tham ty min i vi lc th tn ti v ty tng. V y khng nh tht bit stp khi, s chm dt, v ngt, s nguy him v s xut ly ca cc cm th y. Do vy vminh ty min i vi bt kh bt lc th tn ti v ty tng. Nh vy, nu v y cm gickh th, cm gic lc th, cm gic bt kh bt lc th, v y cm gic nh ngi b tribuc. y, c Pht dy: Ngi ngu si nghe t, b tri buc bi sanh, gi, bnh, cht,su, bi, kh, u, no. Ta ni rng ngi y b tri buc bi au kh. (Trang 213-214).

Cn i vi bc Thnh t nghe nhiu, khi cm xc kh th, khng c su mun,than van, khc lc, p ngc, i n bt tnh. V y ch cm gic mt cm th, tc cmth v thn, khng cm th v tm. c Pht v nh ngi b bn bi mt mi tn, chau kh v thn, khng au kh v tm. Li na, v Thnh t nghe nhiu, khi cm xckh th, khng cm thy sn hn nn sn ty min khng tn ti tng trng. V y tm


19/143

c s xut ly ra khi kh th, ngoi dc lc. V y khng hoan h dc lc, nn thamty min i vi dc lc khng c tn ti, khng c ty tng. V y nh tht tu tri s tpkhi, s chm dt, v ngt, s nguy hi v s xut ly ca nhng cm th y. Do vy vminh tuy min i vi bt kh bt lc th khng tn ti, khng c ty tn. Nh vy, vThnh t nghe nhiu y cm gic kh th, cm gic lc th, cm gic bt kh bt lc

th, khng c nh ngi b tri buc. y, c Pht dy: V Thnh t nghe nhiu,khng b tri buc bi sanh, gi, cht, su, bi, kh, u, no. Ta ni ngi y khng b tribuc bi au kh. (Trang 214-215).

c hi s sai khc gia ngi ngu v bc Hin tr, i vi cc thn do v minhche y, do i phc rng buc khi ln quan im c thn ny, c danh sc ngoi. Doduyn thn ny, c su xc x v c cm th lc kh. Vy c s sai khc g gia bcHin tr v k ngu? c Pht dy: Ny cc T kheo, b v minh che y, b tham i tribuc, thn ny ca ngi ngu c sanh khi. V minh y, ngi ngu khng on tn.Tham i y ngi ngu khng tn tr. V c sao? Ny cc T kheo, ngi ngu sng Phmhnh khng phi v chn chnh on tn kh au. Do vy, ngi ngu, khi thn hoi mng

chung, i n mt thn khc. Do i n mt thn khc, v y khng gii thot khi sanh,gi, cht, su bi, kh, u, no. Ta ni rng v y khng thot kh au. (Tng ng II,28-29).

V ny cc T kheo, b v minh che y, b tham i tri buc, thn ngi Hin trc sanh khi. V minh y ngi Hin tr on tn. Tham i y, ngi Hin tr tn tr.V c sao? Ny cc T kheo, ngi Hin tr sng Phm hnh, v chn chnh tn tr khau. Do vy ngi Hin tr khi thn hoi mng chung khng i n mt thn khc. Dokhng i n mt thn khc, v y gii thot khi sanh, gi, cht, su, bi, kh, u, no. Tani rng v y thot khi au kh. (Tng II, 28-29).

Mt phn bit t nh na l ngi c tr a thch im lng nh bin ln, nh ci g ytrn, nh ao y nc, cn k ngu th n o nh khe ni, nh ci g trng rng, nh ghvi nc:

Hy hc cc dng ncT khe ni vc su;Nc khe ni chy n,Bin ln y im lng.Ci g trng ku to,Ci g y yn lng,Ngu nh gh vi nc,Bc tr nh ao y (Tiu B I, 106)

C ngi hi v sao bc c Tr sng Phm hnh rng su, n mt ngy mt ba, lic dung sc th diu, cn k ngu li ho mn, nh lau xanh ri cnh. c Pht tr li vibi k:

Thng sng trong rng ni,Bc Thnh sng Phm hnh


20/143

Mt ngy n mt ba,Sao sc chng th diu?Khng than vic qua,Khng mong vic sp n,Sng ngay vi hin ti,

Do vy sc th diu.Do mong vic sp ti,Do tham vic qua,Nn k ngu ho mn,Nh lau xanh ri cnh." (Tng ng I, 6)

Mt s s sai bit na gia ngi ngu k tr c kho din t trong mt s bi ksau y:

Ngi ngu si thiu tr,Chuyn sng i phng dt,

Ngi tr khng phng dt,Nh gi ti sn qu. (Php C 26)Ngi tr dp bung lungVi hnh khng phng dt,Leo lu cao tr tu,Bc tr khng u lo,Nhn chng sinh su mun,Chng khc ng ni cao,Nhn k ngu t bng! (Php C 28)

i vi i, ngi ngu k tr c thi tht sai khc:

Hy n nhn i nyNh xe vua lng ly,Ngi ngu mi tham m,Bc tr no m say. (Php C 7)

Nhiu khi s sai bit gia ngi tr k ngu, sai bit ch bng gang tc, tin ti thnhngi ngu, dng li l bc tr:

Ngi ngu ngh mnh ngu,Nh vy thnh c tr,

Ngi ngu tng c tr,Tht xng gi ch ngu. (Php C 64)

Mt s sai khc, kh r rt l thi ngi ngu k tr i vi Chnh php:

Ngi ngu d trn i,Thn cn ngi c tr,Khng bit c Chnh php


21/143

Nh mung vi v canh.Ngi tr d mt khc,Thn cn ngi c tr,Bit ngay chn diu php,

Nh li vi v canh.(Php C 64-65) ni y chng ta cng thy v sao, ngi ngu hay xuyn tc li dy ca c

Pht, cn ngi Hin tr bao gi cng gi mt thi ng n, trung thnh vi li dyca Ngi: Ny cc T kheo, c hai hng ngi ny hay xuyn tc Nh Lai. Th no lhai? Ngi nu r Nh Lai c ni, c thuyt l Nh Lai khng ni khng thuyt. Vngi nu r Nh Lai khng ni khng thuyt l Nh Lai c ni c thuyt.

Ny cc T kheo, c hai hng ngi ny khng xuyn tc Nh Lai. Th no l hai?Ngi nu r Nh Lai c ni c thuyt l Nh Lai c ni c thuyt. V ngi nu r NhLai khng ni khng thuyt l Nh Lai khng ni khng thuyt.

(Tng I, 72-73)

Khi chng ta hiu c nh ngha ngi c tr ngang qua mt s li dy ca cPht, chng ta nay c kh nng trnh by cc nh ngha cn bn ca tr tu (Pann,prajn) trong o Pht v kh nng ca tr tu a n gic ng v gii thot.

Trc ht l mt s nh ngha cn bn ca tr tu: Nh th no c gi l tri tu?V c tu tri, v c tu tri nn c gi l tri tu. Tu tri g? Tu tri (Pajnti) y l Kh.Tu tri y l Kh tp. Tu tri y l Kh dit. Tu tri y l con ng a n Khdit. V tu tri, v tu tri nn c gi l tri tu. (Trung I, 293). Nh vy tri tu l bit

vi tri tu, bit s kin, bit s kin tp khi, bit s kin on dit, bit con ng an s kin on dit. M rng thm nh ngha ny l tu tri v ngt (Assda), tu tri snguy him (dinav), v tu tri s xut ly (nissarana) ca cc php v do vy ni chungc tt c by lnh vc cn phi tu tri, i vi mt php, hay i vi bt c s kin no,d tt hay xu cng vy. Nh ly dc lm i tng, thi phi tu tri dc, dc tp khi,dc on dit, con ng a n dc on dit, v ngt ca dc, s nguy him ca dcv s xut ly ra khi dc. Bit nh vy mi gi l tu tri.

Mt nh ngha na ca tri tu c cp n. Th no l tu lc? y, vThnh t c tri tu, thnh tu s tri tu v sanh dit, vi s th nhp bc Thnh vocon ng on tn kh au (Tng II, B trang 28). Tri tu v sanh dit tc l tu tri s

tp khi v s on dit cc php, nh trc chng ta thy. Nay c thm nh nghami l s th nhp bc Thnh vo con ng on tn kh au. Danh t Pli chuyn mnl Ariyya nibbedhikya sammdukkha-kkhaya-gminiy (D. III, 237). y chNibbedhikya c hai cch dch, mt l s th nhp, i su vo con ng c kh nngon tn kh au, tc l c kh nng gii thot khi au kh. Cch dch th hai l c khnng m thng dc lu hu lu, v minh lu, hay tham, sn, si cui cng on tnkh au. Nh vy tri tu, ngoi kh nng tu tri s tp khi v s on dit, cn c khnng m thng c v minh cui cng c gii thot. Mt nh ngha na li cng


22/143

lm r rt hn cng nng diu dng ca tri tu (Pann). Tri tu c ngha l thng tri(abhinnttha), c ngha l liu tri (parinnattha), c ngha l on tn (pahnattha).

Nh vy tri tu c kh nng thng tri, tc l bit vi Thin nh, v Thin nh yl Thin nh bt ng th t. Li c kh nng liu tri vi s hiu bit rt ro trn vn; v

cui cng c kh nng on tn cc lu hoc, dc lu, hu lu, v minh lu, on ditc tham, sn, si, chm dt kh au. Cho c r rng hn, chng ta cn phn bittng tri (sanjnti) nh tng (sann) a n, thc tri (vijnti) do thc (vinnna) an, v tri (Jnti) do (manas) a n. Tng tri, thc tri v tri l ba s hiu bitthng thng ca th gian, a n s hiu bit v khoa hc, k thut, trit hc, bc hcv.v... o Pht ng gp thm thng tri v tu tri s hiu bit ngang qua Thin nh, tothm sc mnh cn thit con ngi lm ch c bn thn, lm ch c hon cnh.Tu tri a n mt hiu bit ton din, hon mn, c kh nng m thng v minh, ontn tham, sn, si, a n chm dt kh au. Nhng tri tu cha phi l cu cnh m chl phng tin a n gii thot. Vi tri tu nh vy, v y sanh nhm chn, ly tham,on dit, t b v cui cng a n gii thot, theo tin trnh nh sau: Do nhm chn

nn ly tham; do ly tham nn gii thot. Trong s gii thot, tr khi ln bit rng: Ta gii thot. V y bit r: Sanh tn, Phm hnh thnh nhng vic nn lm lm.Nay khng cn tr lui trng thi ny na (Tng ng IV, 29).

Nh vy vai tr ca tr tu l la chn cc i tng qun tri, tu tri, v nhtu tri mi a n nhm chn, ly tham, on dit, t b v cui cng l gii thot. Cci tng rt nhiu, ty theo php mn la chn, ty theo cn c ca v hnh gi nhngnu i tng c khc, php mn tu tp c khc, tin trnh gii thot c th xem l gingnhau hay gn ging nhau.

Sau y l mt s tin trnh gii thot, trch thut t kinh tng Pli, ni ln vai tr

ca tr tu a n gii thot v gii thot tri kin. Trong kinh X D, i tng cn phitu qun l nm th un: Sc, th, tng, hnh, thc, bt c nm th un no, qu kh, vlai, hin ti; ni hay ngoi, th hay t, lit hay thng, xa hay gn, tt c nm th un cnphi c tu qun: Ci ny khng phi ca ti, ci ny khng phi l ti, ci ny khngphi t ng ca ti. Nh tu qun nh vy, v a vn Thnh t ym ly sc, th, tng,hnh, thc. Do ym ly nn ly tham, do ly tham nn c gii thot. Trong s gii thotkhi ln s hiu bit: Ta c gii thot. V y bit: Sanh tn, Phm hnh thnh, vic nn lm lm, khng cn tr lui trng thi ny na. (Trung I, 138b).

Trong i Kinh M p, i tng cn phi tu qun l kh v cc lu hoc. V hnhgi cn phi tu tri: y l Kh; y l Kh tp; y l Kh dit, y l conng a n Kh dit. y l nhng lu hoc; y l lu hoc tp khi; y lnhng lu hoc on dit; y l con ng a n lu hoc dit. Nh tu tri nhvy, hiu bit nh vy, tm ca v y thot khi Dc lu, thot khi hu lu, thot khi vminh lu. i vi t thn gii thot nh vy, khi ln s hiu bit: Ta gii thot.V y bit: Sanh tn, Phm hnh thnh, nhng vic nn lm lm. Sau i hinti, khng c i sng no khc na. (Trung I, trang 279).


23/143

Trong kinh on gim, i tng cn phi tu qun l cc s kin. Ny Cunda,nhng loi s kin ny khi ln trn i, hoc lin h n ng lun hoc lin h n thgii lun, ch no nhng s kin ny tim n v ch no nhng s kin ny hin hnh,ch c cch nh tht qun st chng vi tr tu rng: Ci ny khng phi ca ti, ci nykhng phi l ti, ci ny khng phi l t ng ca ti. C vy thi c s on tr cc s

kin y c s x ly nhng s kin y. (Trung I, 40-40a).Trong kinh Mt Hon, i tng c la chn l cc vng tng h lun

(papancasan-nasankh): Ny cc T kheo, do bt c nhn duyn g, mt s h lun vngtng m nh mt ngi. Nu y khng c g ng ty h, ng n mng, ng chpth, thi nh vy l s on tn tham ty min, s on tn sn ty min, s on tnmn ty min, s on tn hu i ty min, s on tn v minh ty min, s on tnchp trng, chp kin, u tranh, trnh tranh, lun tranh, khng tranh, ly gin ng, vngng. Chnh ni y, nhng c bt thin php ny u c tiu dit, khng c dtn . (Trung I, 110).

Trong kinh Song Tm, c Pht k li kinh nghim ca Ngi khi Ngi cha gicng, Ngi s dng bt thin tm v thin tm nh th no hnh tr Gii, nh, Tu,cui cng a n gii thot, gic ng. Ngi chia cc loi tm ra hai loi: Bt thin tmv dc tm, sn tm, hi tm, v thin tm l ly dc tm, v sn tm, bt hi tm. Khi dctm, sn tm, hi tm khi ln, v B Tt tu tri: Cc bt thin tm ny khi ni Ta, vcc bt thin tm ny a n t hi a n hi ngi, a n hi c hai, dit tr tu, dphn vo phin no, khng a n Nit Bn. Khi B Tt khi ln suy t nh vy thicc bt thin tm bin mt, v v B Tt tip tc t b, ty tr, chm dt cc bt thin tmkhi ln.

Khi ly dc tm, v sn tm, bt hi tm khi ln, v B Tt tu tri: Cc thin tm

ny khi ni Ta; v cc thin tm ny khi ln ni Ta; v cc thin tm ny khng an t hi, khng a n hi ngi, khng a n t hi, khng a n hi ngi,khng a n hi c hai, tng trng tr tu, khng d phn vo phin no, da n NitBn. Nu ban m, Ta suy t v ly dc tm, v sn tm, bt hi tm, khng phi t nhnduyn y, Ta thy s hi. Nu ban ngy, Ta suy tm suy t v ly dc tm, v sn tm, bthi tm, khng phi t nhn duyn y Ta thy s hi. V nu Ta suy tm suy t qu luthn th Ta c th mt mi. Khi thn mt mi, th tm b dao ng. Khi tm b dao ng,th tm xa la nh tnh. Ri t ni thn, Ta trn an tm, trn nh tnh. (Trung I, 116-116A). Vi tm nh tnh nh vy, v B Tt on tr nm trin ci, chng s Thin, nhThin, tam Thin, t Thin; chng Tc mng tr, Thin nhn tr, Lu tn tr v cui cngc gii thot gic ng.

Nay chng ti cp n l duyn khi gii thch vai tr ca tr tu, ly conngi lm i tng tu qun, v t ni y, va tm c cng thc a n s cmt ca con ngi v s tp khi ca ton b nm th un, va tm c cng thcduyn dit, a n s chm dt sanh t v ton b nm th un ny, nh c din ttrong i Tn i Kinh (Trung I trang 261b).


24/143

Trc ht, c Pht t vn s c mt ca con ngi (Bhta), s c mt ny lybn thc n lm nhn duyn, lm tp khi, lm sanh chng, lm hin hu, v mt khi bnmn n ny on dit th cng chm dt s c mt ca sinh vt ny. Sinh vt do bnmn n lm tp khi i do th lm tp khi, th do xc lm tp khi, xc do su x lmtp khi, su x do danh sc lm tp khi danh sc do thc lm tp khi, thc do hnh

lm tp khi hnh do v minh lm tp khi. Nh vy duyn v minh c hnh, duynhnh c thc, duyn thc c danh sc, duyn danh sc c su x, duyn su x c xc,duyn xc c th, duyn th c i, duyn i c th, duyn th c hu, duyn hu c sanh,duyn sanh c gi cht, su, bi, kh, u, no. Nh vy l s tp khi ca ton b nm thun.

Nh vy, do duyn sanh nn c gi cht, do duyn hu nn c sanh, do duyn thnn c hu, do duyn i nn c th, do duyn th nn c i, do duyn xc nn c th, doduyn su x nn c xc, do duyn danh sc nn c su x do duyn thc nn c danhsc, do duyn hnh nn c thc, do duyn v minh nn c hnh. Nh vy c Pht xcchng duyn sanh ca ton b kh un tc l con ngi vi cng thc: Ci ny c mt,

ci y c mt. Ci ny sanh, ci y sanh. (Imasmin sati, idam hoti, Imass uppad,idam uppajjati).

T l duyn sanh, c Pht i n l duyn dit. Do v minh on dit x ly mtcch hon ton nn hnh dit. Do hnh dit nn thc dit, do thc dit nn danh sc dit,do danh sc dit nn su x dit, do su x dit nn xc dit, do xc dit nn th dit, doth dit nu i dit, do i dit nn th dit, do th dit nn hu dit, do hu dit nn sanhdit, do sanh dit, nn gi, cht, su, bi, kh, u, no dit. Nh vy l ton b nm thun dit.

Nh vy do sanh dit nn gi cht dit. Do hu dit nn sanh dit, do th dit nn

hu dit, do i dit nn th dit, do th dit nn i dit, do xc dit nn th dit, do su xdit nn xc dit, do danh sc dit nn su x dit, do su x dit nn xc dit, do danhsc dit nn su x dit, do thc dit nn danh sc dit, do hnh dit nn thc dit, do vminh dit nn hnh dit. Nh vy c Pht xc chng l duyn dit vi cng thc: Ciny khng c mt, ci y khng c mt. Ci ny dit, ci y dit. (Imasmin asati, idamna hoti. Imassa nirodh, idam nirajjati). V hnh gi, vi tr tu bit c hai cng thcduyn sanh v duyn dit, nn sau khi gi gii, sau khi chng bn Thin nh, khi sucn tip xc vi su trn, v y khng tham i i vi su trn kh i, khng ght b ivi su trn khng kh i, v y sng an tr nim trn thn, vi mt tm v lng. V ynh tht tu tri tm gii thot tu gii thot. Chnh nh chng, cc bt thin php c trdit mt cch hon ton. Nh vy, v y t b thun ng nghch ng, c cm th no khiln, v y khng ty h, khng hoan nghnh, khng m trc th y. V v y khng cty h, khng c hoan nghnh, khng c m trc, nu c dc h khi ln, i vi cccm th, dc h y c tr dit khng c d tn. Do dc h ca v y dit nn th dit,do th dit nn hu dit, do hu dit nn sanh dit, do sanh dit nn gi, cht, su, bi,kh, u, no dit. Nh vy l s on dit ca ton b nm th un ny.

Nh vy, vi nhng i tng sai khc nh nm th un, kh v cc lu hoc, cc skin, cc vng tng h lun, cc bt thin tm v cc thin tm, l duyn khi, tr tu


25/143

ng mt vai tr then cht trong trch nhim tu tri cc i tng, liu tri cc i tng,cui cng on tn c cc lu hoc chng qu A-la-hn.

nu r nh ngha v vai tr ca tr tu hn na, chng ti ghi chp sau y mtvi cu Pht dy trch dn t kinh tng Pli chng minh cc s gii thch trn:

Tt c hnh v thngVi Tu, qun thy vy,au kh c nhm chn,Chhh con ng thanh tnh.Tt c hnh kh au,Vi Tu, qun thy vy,au kh c nhm chn,Chnh con ng thanh tnh.Tt c php v ng,Vi Tu, qun thy vy,

au kh c nhm chn,Chnh con ng thanh tnh. (Php C 277, 278, 279)Thy Kh v Kh tpThy s kh vt qua,Thy ng Thnh tm nghnh,a n kh no tn. (Php C 191)Mt tht, mt ch Thin,V thng, mt tr tu,

C ba loi mt yc bc V thng nhn, tuyn b trnh by ...T y tr khi ln.Tu nhn l ti thngAi chng c mt yGii thot mi kh au.(Pht Thuyt Nh vy, Trang 457-458)

--- o0o ---

3.GII, NH, TU CON NG GIO DC . CHM DTAU KH SANH T LUN HI

Hm nay, chng ti xin gii thiu mt h thng gio dc, c xy dng cch yhn 2000 nm, vn c truyn tng v hnh tr cho n ngy nay. i tng ca hthng gio dc ny l cc Tng Ni th i gii, sng khng gia nh, vi tm nguynthot ly sanh t lun hi.


26/143

Theo o Pht, c sanh l c gi, cht, su, bi, kh, u, no. Nn mun dit tr aukh, cn phi on tn sanh y (upadhi) tc l on tn nhng g c kh nng a n mti sng khc. Do vy ngi tu hnh s phi sng nh th no on tn nm h phnkit s: thn kin, gii cm th, nghi, tham dc, sn hn; cng vi nm thng phn kits: sc i, v sc i, mn, tro hi v v minh.

Nh vy php mn Ba v lu hc l mt chng trnh gio dc, mt h thng tuhc cho hng xut gia, c c Pht truyn dy trong nhiu kinh in.

Th nht l Gii hc: Tc l sng bit h thn, bit s hi nhng iu c mnh lm,sng nh th no khng cho sc p, ting hay, hng thm, v ngon, xc m du chiphi tm ca mnh, sng nh th no cho thn hnh, khu hnh, hnh, mng sng cthanh tnh tr duyn cho hnh gi sng i sng thanh tnh trong sng. Tip n, v Tkheo tit trong n ung, nh ly gic st th thc, khng phi vui da, khng phi am m, khng phi trang sc, m ch ct duy tr Phm hnh, dit tr cc cmth c, khng cho khi ln cc cm th mi v chng ta s khng c li lm, sng c

an n.Bc thm bc na, v T kheo ch tm tnh gic. Ban ngy, ban m tr canh

gia dnh ngh, v hnh gi i hnh Thin hay ngi Thin, gt sch tm khi ccchng ngi php. Ngoi ra, i, ng, nm, ngi, phm c hnh ng g, v hnh gichnh nim tnh gic, bit r mi vic mnh ang lm. Nh vy, chnh hnh ng ny tcthnh gii hc, gip hnh gi ch ng cc cn, con ngi c t ti, bc qua giaion th hai tc l nh hc.

Mc ch ca nh hc trc ht l loi tr nm trin ci, lm u tm, lm chngngi tr tu, tc l tham dc, sn hn, hn trm, thy min, tro hi v nghi. Loi tr nm

trin ci c v nh mn n tr c n c; b au m c lnh bnh, b t ti cthot ly; b n l c gii thot, i qua sa mc nguy him n c u lng an n.Ngi hnh gi dng nm Thin chi, dng tm i tr vi hn trm thy min, dng ti tr vi nghi, dng h i tr vi sn, dng lc i tr vi tro hi, dng nht tm i trvi tham dc.

Khng nhng v hnh gi hng c an lc hnh phc trong khi loi tr nm trinci, v hnh gi cn hng c h lc do ly dc sanh ca s Thin, hng c h lcdo nh sanh ca Thin th hai, hng c x nim lc tr ca Thin th ba, v hngc x nim thanh tnh ca Thin th t. Cc loi h lc ca bn Thin ny thm nhuntm t thn ny khng mt ch no trn ton thn khng do h lc y thm nhun. cPht dng bn v d din t h lc do Thin sanh thm nhun ton thn nh thno. Nh mt cc bt tm c thm nhun tm t vi nc, tro trn vi nc nhngkhng chy thnh git. Nh mt h nc khng c l nc chy ra, nc t trong phunra, tri li ma tm t, nh vy ton b c nc ca h nc y thm nhun. Hay vd c hoa sen xanh, sen , sen trng, sanh t y h, ln ln trong nc, khng vtkhi nc. Cc hoa sen y khng c mt ch no trn ton thn khng b nc h ythm nhun. V nh mt ngi ngi, ly tm vi trng rng trm u v tay chn, khng cho mt ch no trn ton thn khng b tm vi trng y bao trm. Chng ta nhn


27/143

thy ni n Thin nh l ni n thn thng php l, trong khi Thin c Th Tn giithch nh mt trng thi h lc thm nhun ton thn, khin con ngi c hin ti lctr, ri t ni hin ti lc tr mi i n nht tm Thin nh.

Vi tm nh tnh thun tnh, trong sng khng cu nhim, khng phin no, nhu

nhuyn, d s dng vng chc bnh tnh nh vy, v hnh gi hng n Tc mng minh,tr tu v qu kh; Thin nhn minh, tr tu v tng lai; v lu tn minh, tr tu v hinti. V y nh n mt i, nhiu i, mt ngn i, mt trm ngn i, nhiu thnh kip,nhiu hoi kip, nhiu hoi v thnh kip. V y nh, ti ch kia, ta c tn nh th ny,dng h nh th ny, giai cp nh th ny, th kh lc nh th ny, tui th n mc nhth ny. Sau khi cht ti ch n, ta c sanh ra ti y.

Nh vy, v hnh gi nh n nhiu i sng qu kh cng vi cc nt i cng vcc chi tit.

Vi tm nh tnh, thun tnh, trong sng, khng phin no, nhu nhuyn d s

dng, vng chc bnh tnh nh vy, v hnh gi dn tm, hng tm n tr tu v sanh tcc chng sinh. V y vi thin nhn thun tnh siu nhn thy s sng v s cht cachng sinh. V y bit r rng chng sinh ngi h lit k cao sang, ngi p k thxu, ngi may mn k bt hnh u do hnh nghip ca h.

Nhng chng sinh lm nhng c hnh v thn, li, , ph bng cc bc Thnh, theot kin, to cc nghip theo t kin nhng ngi ny sau khi thn hoi mng chung, phisanh vo ci d, c th, a x, a ngc. Cn nhng chng sinh no lm nhng thinhnh v thn, li v , khng ph bng cc bc Thnh, theo chnh kin, to cc nghiptheo chnh kin. Nhng ngi ny sau khi thn hoi mng chung, c sanh vo thinth, ci tri, trn i ny.

Vi tm nh tnh, thun tnh, trong sng, khng cu nhim, khng phin no, nhunhuyn, d s dng, vng chc bnh tnh nh vy, v hnh gi dn tm, hng tm nlu tn tr. V y bit nh tht y l Kh, bit nh tht y l Nguyn nhn ca Kh,bit nh tht y l Kh dit, bit nh tht y l con ng a n Kh dit, bitnh tht y l nhng lu hoc, bit nh tht y l nguyn nhn cc lu hoc, bitnh tht y l s on tr cc lu hoc, bit nh tht y l con ng a n sdit tr cc lu hoc.

Nh hiu bit nh vy, nhn thc nh vy, tm ca v y thot khi dc lu, thotkhi hu lu, thot khi v minh lu. i vi t thn gii thot nh vy, v y khi ln

s hiu bit: Ta gii thot, v y tu tri: Sanh tn, Phm hnh thnh, nhngvic cn lm lm. Sau i hin ti khng c i sng no khc na.

Nh vy, nh chn php thuc Gii hc, v hnh gi xy dng mt nn tng oc vng chc trong sng, nh loi tr nm trin ci, thc hin nm Thin chi, v ychng c bn Thin thuc nh hc, nh pht trin Tc mng tr, Thin nhn tr, Lutn tr thuc Tu hc. V hnh gi cui cng loi b sanh y, dit tn cc lu hoc, tc gii thot Nit Bn.


28/143

Khi cc v y t c mc tiu gii thot cc v y c xem l c t ti, ccu cnh trong Thnh gii; c xem l c t ti, c cu cnh trong Thnh nh;c xem l c t ti, c cu cnh trong Thnh tu; c xem l c t ti, ccu cnh trong Thnh gii thot.

kt lun, chng ti xin a ra mt s nhn xt nh sau:1. Tu hnh c th xem l ng ngha vi gio dc. V tu hnh c mc ch loi trcc c bt thin php v thay th vi cc thin php, nh tu Thin l loi tr nmtrin ci: tham, sn, hn trm, thy min, tro hi, nghi, v thay th bng nmThin chi: tm, t, h, lc, nht tm.

2. Nh vy kho tng kinh in o Pht l c mt kho tng qu bu, gio dc conngi loi tr au kh, sng dc an vui.

3. Mc ch ca o Pht khng nhng loi tr au kh hin ti m cn loi tr

sanh t lun hi, chm dt sanh y (upadhi) khng cn tr lui mt i sng khcna.

4. i tng ca php mn Gii, nh, Tu l cc hng t xut gia ca cPht, cc v T kheo, T kheo ni, cc v Sa-di, Sa-di ni v gn chng ta hn l ccTng, Ni sinh Trng Cao cp Pht hc Vit Nam, Trng C bn Pht hc.Nhng v y hin ang c tu tp, c hun luyn theo php mn Gii, nh,Tu.

5. nh gi ng mc s p dng php mn Gii, nh, Tu trong np sng hinti ca Tng, Ni sinh l nh gi c gi tr gio dc ca o Pht.

--- o0o ---

4.CHNH PHP V HNH PHC

Chng ta vui mng v t ho rng, Pht gio Vit Nam l mt b phn quan trng ca disn o c v vn ha qu bu ca dn tc.

Chng ta vui mng v t ho rng, t khi du nhp vo nc ta n nay, tri qua baobc thng trm lch s, Pht gio Vit Nam lun lun st cnh vi dn tc, ha nhpvo dn tc ta nh nc vi sa, ng theo my cu th ca thi s H Dznh:

Trang s Phtng thi l trang s VitTri bao hng suyC nguy m chng mt.

Trong my ngn nm o Pht tn ti Vit Nam, mc d chu nh hng nhiuca Pht gio Trung Hoa, nhng Pht gio Vit Nam vn gi c bn sc ca mnh,


29/143

chnh l nh kho thch ng vi hon cnh lch s a l v vn ha ca dn tc, binthnh mt ci g gn gi nht, thn thng nht ca dn tc Vit Nam, ca con ngiVit Nam, ca t nc chng ta, m mt nh th ca ngi.

Mi cha che ch hn dn tc,

Np sng mun i ca t tng.Rt p hnh nh hn dn tc, np sng truyn thng ca t tin ta c che ch bi

ngi cha, bi o Pht nng thn. Np sng v nhp sng ca b con nng dn t mtthi rt xa xa quyn cht vi np sng ca nh cha, ca Pht gio. V cht siu tc,tot ln t np sng , hn gip cho ngi dn Vit Nam, khi cn, c th vt lntrn nhng ci tm thng ca i sng th tc, nh ci danh, ci li v.v. . . hng tinhng gi tr tm linh cao c, m nu khng c chng th i sng con ngi s tr thnhv ngha.

C th ni, mt trong nhng c sc rt tt p ca o Pht l kh nng thch

ng... ca mt tn gio ci m, khng hp hi, khng gio iu cng nhc, tn gio catr tu v ca tnh thng, mt tn gio thc s nhn bn, thc s ca con ngi.

Khi c Pht tuyn b: Ny cc T kheo, xa cng nh nay, Ta ch ni ln s khv s dt kh (Trung B I, 190). Li tuyn b xc nhn tt c li dy ca Ngi uhng n mc ch duy nht ca Ngi l cu kh sanh. c Pht li khuyn cc t xut gia ca Ngi: Hy du hnh v hnh phc ca qun sanh, v an lc cho qun sanh,v lng thng tng cho i, v li ch, v an lc cho ch Thin v loi Ngi (Tngng I, 128).

Nh vy, i nguyn ca c Pht l lm vi ni thng kh ca chng sinh, em li

hnh phc cho mi loi mi ngi. Vi tr tu, siu nhin, vi thin nhn, thu sut svic qu kh, hin ti, v lai, Ngi qun trit bt hnh v hnh phc ca con ngi tythuc vo hnh ng thin c ca con ngi. Ngi tuyn b: Ta thy cc chng sinhthnh tu thn lm c, thnh tu li ni c, thnh tu ngh c, ch trch cc bc Thnh,c t kin, chp nhn cc nghip b t kin chi phi. Sau khi thn hoi mng chung,chng b sanh vo ci d, c th, a x, a ngc (Kinh Thuyt Nh Vy, s 71). Ngili tuyn b thm: Ta thy, ny cc T kheo, cc chng sinh thnh tu thn lm thin,thnh tu li ni thin, thnh tu ngh thin, khng ch trch cc bc Thnh, c chnhkin, chp nhn cc nghip c chnh kin chi phi, sau khi thn hoi mng chung,c sanh vo thin th, thin gii, ci i ny (Kinh Pht Thuyt Nh Vy s 72). Mtli dy tip lin h gia o c v hnh phc cho ngi v cho chnh mnh: Thnh tunm php T kheo em li hnh phc cho mnh, v hnh phc cho ngi. Th no lnm? V T kheo t mnh y gii hnh v khuyn khch ngi khc y giihnh, t mnh y Thin nh v khuyn khch ngi khc y Thin nh, t mnhy tr tu v khuyn khch ngi khc y tr tu, t mnh y gii thot vkhuyn khch ngi khc y gii thot, t mnh y d gii thot tri kin v khuynkhch ngi khc y gii thot tri kin. y nm php ny, ny cc T kheo, Tkheo em li hnh phc cho mnh v cho ngi (Tng Chi II, 20). i vi c Pht, mt


30/143

i sng c o c l mt i sng c hnh phc, mt i sng c hnh phc l mt isng c o c.

Np sng m c Pht gii thiu cho chng ta khng phi l cuc sng phng dt,bung th, chy theo dc lc thp hn, cng khng phi l cuc sng p xc, kh hnh

mt cch v thc. c Pht dy chng ta theo mt np sng trung o, khng ham mdc lc, khng p xc kh hnh. i vi Pht t ti gia, c Pht gii thiu mt np sngtheo nm gii v mi iu thin. Sng theo nm gii, mi iu thin l sng an lc vhnh phc.

Sng theo nm gii, mi iu thin l sng c ch, c cng hin tht s v nhiumt cho bn thn, gia nh v x hi.

Theo o Pht, sng theo nm gii, mi thin cn l iu kin c bn csng xng ng nh con ngi, v sau khi cht s c ti sinh lm Ngi hoc lm loiTri.

c Pht khuyn cc Pht t ti gia nn sng gi nm gii, lm mi iu thin :Ngay trong hin ti khng khi tm kh, tm u, trong khi lm chung tm khng rilon, v sau khi mng chung, c sanh thin th, thin gii. Kinh Hin Ngu (Trung BIII, s 129) nu r: Mt ngi dng c t duy, ni li c ng, hnh c hnh, ngay tronghin ti, cm th ba loi kh u; thy ngi ta hi hp bn tn, s rng h ang bn tnph bnh c nghip ca mnh. Thy c k b gia hnh v ti phm, hong ht lo s sp nphin mnh b gia hnh v nhng ti li ca chnh mnh. Ngi lm iu c lun lun bti c ca mnh m nh theo di nng trn lng tm ca mnh, nh khi vo buichiu, bng cc nh ni treo nm, treo p, treo trn t.

Kinh i Nit Bn s 16 Trng B ni ln nm iu nguy him ca ngi gia chnu phm gii, sng tri gii lut. Mt l s b tiu hao tin bc, rt nhiu v phng dt.Hai l b ting d n xa. Ba l i vo hi chng no, i vo vi tm thn bi ri. Bn lkhi mng chung s b cht vi tm hn ri lon. Nm l sau khi mng chung s b sanhvo ci d, c th, a x, a ngc.

Tri li, ngi gi gii c c nm s li ch. Mt l s c tin ca di do vsng khng phng dt. Hai l ting tt n xa. Ba l i vo hi chng no, tm thnkhng c s hi, khng c bi ri, bn l khi mng chung, cht vi tm khng ri lon.Nm l sau khi mng chng s sanh vo thin th, thin gii, ci i ny.

c Pht rn dy chng ta nh sau: Ny cc T kheo, trong ci Dim Ph ny,s t l cc khu vn kh i, cc khu rng kh i, cc vng t kh i cc h ao kh i.Nhng nhiu hn l cc ch t cao t thp, cc con sng kh li qua, cc khu vc rmrp gai gc, cc ni non lm chm. Cng vy ny cc T kheo, s t l cc chng sinhsau khi cht t loi Ngi c ti sinh li trong loi Ngi, cn nhiu hn l cc chngsinh sau khi cht t loi Ngi b ti sinh a ngc, cc loi bng sinh, ci ngqu. (Tng Chi I, 47 - Tng ng V - 406).


31/143

Ti sao vy? Chng ta t hi. Chng ta ch cn nhn hin trng ca th gii mtcch v t, chn thc v khim tn s r, s t l ngi sng theo nm gii, mi iuthin. S nhiu l nhng ngi khng sng theo nm gii, mi iu thin. S nhiu lnhng ngi lm cc iu c v bt thin. S nhiu l nhng ngi st sanh v khuynkhch st sanh, thch th st sanh. khp cc nc, chin tranh m mu ko di, d l

cc b. S nhiu l nhng ngi lm giu bt chnh, giu ln nh bun bn gian ln,bun lu, bun hng gi, nh tham , tham nhng v.v. . . S nhiu l nhng ngi sng thnh, t dc. Ch v cuc sng tnh dc khng hn ch, v theo quy lut b tr ca thinnhin, gn y xy ra tai ha bnh sida m cha c phng thuc no ca y hc hin icha tr c. S nhiu l ngi ni di, ni li chia r, c c, ni li ph phim. Chbng li ni ngi ta c th git khng phi l mt mng ngi m l hng vn mngngi mt lc. y th m c ngi vn cho rng: li ni bay i, khu thuyt v bng?Cui cng, s nhiu l ngi ung ru, nghin thuc, thch cht say. Khng ch sayru say thuc m cn say c danh li, say n sc, say quyn lc...

Con ngi sng i, lm mi iu c m lng vn dng dng nh khng c

chuyn g xy ra, l bi v h khng c nghe li Pht dy. y tht l iu bt hnh.Sau khi cht, h s phi ti sanh vo nhng ci kh, s phi chu ng nhng ni kh m cng v lm ngi h khng th no thc c, tng tng c.

Kinh Pht cho bit, c ba ci sng kh m nhng ngi khng sng theo nm gii,lm iu c v bt thin, sau khi cht s b a v chu ng nhng ni kh trin min.y l ci a ngc, ci qu i v ci sc sanh.

Trong ba ci sng kh , ch c ci sc sanh, l trong tm mt thy ca chng tam thi.

Ca dao Vit Nam c cu :Lm thn tru nga, xin n kip sau

Thy con tru ko cy, con nga ko xe, chng ta thy kh. Nhng con g, conln kh hn, v s phn ca chng l s b ngi ta git n tht. Con di, con b chui rc cc rc, phn chc chn cn sng kh hn nhiu. Nhng hai ci a ngc v qui, nhng ni kh cn ln hn gp ngn vn ln. Chng ta, ngi trn mt tht khngthy c cnh a ngc, nhng c Pht vi con mt Pht thy rt r th no l cnhgii a ngc v c Pht tng k v ni kh a ngc trong kinh Hin Ngu :

c Pht dy : Cng nh mun ni mt cch ng n v a ngc, phi ni rng a ngc

khng hon ton tt p, hon ton khng kh i, hon ton khng thch .V vn ny,ny cc T kheo, cho n mt v d cng khng d g, v rt nhiu l s au kh angc.

Khi nghe ni nh vy, mt T kheo bch Th Tn:


32/143

Bch Th Tn, Th Tn c th cho con mt v d c khng?

Th Tn p:

C th c, ny T kheo. V nh T kheo, c ngi bt c mt tn trm cp,

v dn n n trc mt vua v tha: Tu i vng, y l mt tn cp phm ti.Hy hnh pht n nh i vng mun. Vua ni: Ny cc Ngi hy i, v vo buisng, hy m ngi ny vi 100 ngn gio, v vo bui sng, h m ngi ny vi100 ngn gio. n tra, vua hi nh sau: Ny cc Ngi, ngi y ra sao?Tu ivng, n vn cn sng. Vua ni: Ny cc Ngi hy i, v vo bui tra, hy mngi ny vi 100 ngn gio. n chiu, vua li hi: Ny cc Ngi, ngi y rasao?Tu i vng, n vn cn sng. Vua li ni: Ny cc Ngi, vo bui chiu,hy m n vi 100 ngn gio na.

Ny cc T kheo, cc Ngi ngh th no? Ngi y b m 300 ngn gio, donhn duyn y, c cm th u kh khng?

Bch Th Tn, ch b ngn gio m mt ln, ngi kia do nhn duyn y cmthy kh u, cn ni g n 300 ngn gio.

Ri Th Tn lm mt hn , ln bng bn tay v ni vi cc T kheo:

Ny cc T kheo, cc ng ngh th no? Ci g ln hn, hn ny to bng bntay do Ta lm ln, hay l ni Tuyt Sn vua cc loi ni?

Thc l qu nh, bch Th Tn, hn ny bng bn tay do Th Tn lm ln,so snh vi ni Tuyt Sn, vua cc loi ni, thc khng ng k g, khng bng mt ngn

vn ln, khng th so snh c.Cng vy, ny cc T kheo, ngi y b m 300 ngn gio, do cm thy kh

u. Nhng kh u y so vi kh u a ngc, khng ng k g, khng bng mt phnngn vn ln, khng th so snh c.

c Pht, v Bn S ca chng ta bao gi cng ni ln li chn thc, li c ch.Ngi l bc i tr tu, l bc i t bi. Chnh v lng thng tng i vi, i vichng ta m Ngi m t cnh a ngc, l ni c nhng cnh kh cc v cng ang chi nhng k khng sng theo nm gii, lm nhiu iu c v bt thin i ny.

Chng ta l t Pht, l con Pht, chng ta hy tin tng li rn dy ca Ngi,chng ta hy nguyn sng thin, sng lnh, sng theo nm gii, mi iu thin, th hnhphc n vi chng ta hin tin, ngay trong i ny, v hnh phc hng trm ngn ln ttp hn s ch i chng ta cc ci sng v sau.

Li ch thit thc v hin ti ca np sng Pht gio l m bo cho chng ta mttm hn trong sng v thanh thn, l iu kin tin quyt ca mi s hng th ch thc,k c hng th nhng nim vui th tc.


33/143

Trong nhn gian c cu: n tht b lo ngay ngy, n cua cy ngy kho kho. n thtb m tm c lo u v nhng iu bt thin, iu c mnh lm, th lm sao hng chng v thm ngon ca tht b, thm ch n ch bun n, ng khng bun ng, v ngikhng gi gii, lun trong tm trng lo u.

i vi o Pht, sng o c, gi tm hn trong sng v thanh thn, l bquyt ca hnh phc v an lc.

o Pht thc ra khng phi chng s lm giu, khi thuyt php cho ng Cp Cc l v nam th ch ln nht i vi Tng chng trong thi c Pht ti th, c Phtc ni ti ci vui ca ngi c tin ca, giu c nh lao ng chnh ng, lng thin, civui ca ngi c tin ca v bit dng tin ca lm iu thin, ci vui ca ngikhng c n nn v cui cng l ci vui ca ngi sng thin, khng b lng tm khintrch. V trong bn ci vui ni trn, c Pht khng nh ci vui ca ngi sng thin,khng b lng tm khin trch l ci vui ln hn c. V sao? V rng ch c ngi sngthin, khng b lng tm khin trch mi c c ci tm thanh thn hng th mi

nim vui khc, vt cht cng nh tinh thn.Chnh v l , m vua Trn Nhn Tng trong bi C Trn Lc o Ph, ni

rng: i vi ngi sng o c th d sng trong na gian lu cng khng khc gsng trn lu i ci Tri v.v...

Nhc ch vui b o c, na gian lu qu nh Thin cung,D hay mn tha nhn ngh, ba thin ngi yu hn lu cc(C Trn Lc o Ph)

C ngi hi: C kinh no trong c Pht rn dy c th v qu bo ch i

nhng ngi khng sng theo nm gii? Xin tr li: C. l on kinh trong TngChi III, trang 95:

Ny cc T kheo, st sanh c thc hin, to thnh thi quen lm cho y sa ti a ngc, a n loi bng sanh, da n ci ng qu. Qu d thc ht sc nhca st sanh l c lm ngi vi tui th ngn .

Ny cc T kheo, ly ca khng cho c thc hin, to thnh thi quen, lm choy s a n a ngc, a n loi bng sanh, a n ci ng qu. Qu d thc htsc nh ca ly ca khng cho l c lm ngi vi ti sn b tn hi.

Ny cc T kheo, t hnh trong cc dc c thc hin to thnh thi quen, lmcho y s a n a ngc, a n cc loi bng sanh, a n ci ng qu. Qu dthc ht sc nh ca t hnh l c lm ngi

vi s on th ca k ch.


34/143

Ny cc T kheo, ni di c thc hin to thnh thi quen, lm cho y sa n a ngc, a n loi bng sanh, a n ci ng qu. Qu d thc ht sc nhca ni di l c lm ngi nhng thng b vu co khng ng s thc.

Ny cc T kheo, ni hai li c thc hin, to thnh thi quen, lm cho y

s a n a ngc, a n loi bng sanh, a n ci ng qu. Qu d thc ht scnh ca ni hai li l c lm ngi nhng mt ht bn b.

Ny cc T kheo, ni li c c thc hin, to thnh thi quen, lm cho y sa n a ngc, a n loi bng sanh, a n ci ng qu. Qu d thc ht sc nhnhng ca li ni c l c lm ngi, nhng phi nghe nhng li c c, khng thch.

Ny cc T kheo, ni li ph phim c thc hin, to thnh thi quen, lm choy s a n a ngc, a n loi bng sanh, a n ci ng qu . Qu d thcht sc nh ca ni li ph phim l c lm ngi nhng phi nghe nhng li kh

chp nhn.Ny cc T kheo, ung ru men, ru nu c thc hin, to thnh thi quen,

lm cho y s a n a ngc, a n loi bng sanh, a n ci ng qu. Qu dthc ht sc nh ca ung ru men, ru

nu l c lm ngi vi tm in lon. (Tng Chi III, Kinh Rt L Nh)

Sng theo nm gii, nu ti nng, th d ph gii lin tc ngy ny qua ngy khc,tm khng cht n hn, th sau khi cht phi a xung cc ci c nh a ngc, bngsanh v ng qu. Nhng nu ti nh, cng c sanh li lm ngi, nhng vn phi sng

rt kh. Vi con mt tr tu, con mt Pht, c Pht thy r nh vy, cho nn ging bikinh trn rn dy chng ta. Chng ta, nhng ngi con Pht, chng ta hy tin liPht dy v sng theo ng nm gii, mi iu thin.

kt thc, ti xin php nhc li mt ln na ni dung ca nm gii, km theo mtvi gii thch gin n, mi ngi, mi la tui, bt c lm ngh nghip g cng c thhiu v thc hnh c:

Th nht: Ch c git v ch c chp nhn git hi. Lm ht sc mnh bo v ssng, ch c lm nhng ngh nghip c hi cho ngi khc v thin nhin. Hy gng htsc mnh nng cao cht lng sng ca mnh v mi ngi. Hy ng tic sc mnh

bo v nn Ha bnh th gii v Ha bnh khu vc.Th hai: ng c ly ca khng cho, ng c trm cp. Hy bit tn trng ti sn

ca ngi khc. Ch c lm giu bng s au kh ca ngi khc; bng s au kh, stiu dit nhng chng sinh khc. Hy b th vi lng t.


35/143

Th ba: Ch c t dm, t hnh. Ch c lm tan nt gia nh ca ngi khc cngnh ca gia nh mnh. Hy tn trng ngi ph n v lun lun ng x t t, t nh ivi h .

Th t: Khng c ni di, ch ni nhng li chn thc. Nu l mt s thc

khng nn ni, th th gi im lng cn hn. D l s thc, cng phi ni vi li l hinha v ni ng lc, ng ch. Khng c ni chia r, gy mt on kt. Lun lun nili ha hp. Khng c ni li c c, kh nghe v lm kh tm ngi khc Lun lunni li du hin, d l trong khi ph bnh. Ni ng thi, ng ni, ni v s thc, v lich ca o v ca chng sinh, ch khng phi ni v li ch ca c nhn mnh.

Th nm: Ch c dng ru hay bt c cht say no khc. Ru cng nh micht say, cht ma ty, u rt c hi, c hi v lu v di i vi c th chng ta, h thnkinh chng ta. C th ngi l mt t chc huyn diu, l sn phm ca nhiu th h li cho chng ta, hy hoi c th bng ru v cht ma ty khc, tc l phn bi licc th h tin bi ca chng ta, phn li cha m, ng b chng ta.

Vi np sng theo nm gii, mi iu thin, chng ta sng hnh phc v an lctrong i ny, chng ta sng c ch li ti a cho bn thn, gia nh v x hi. Chng tasng thc s xng ng l con ngi, v ri y, sau khi cht i, chng ta nht nh s tisanh lm Ngi, hay l lm loi Tri.

l thng ip Chnh Php v Hnh Phc m chng ti mun gii thiu.

--- o0o ---

5.HI CHNG T KHEO TRONG THI C PHT CNTI TH

Trong kinh Nim Hi th v Hi th ra s 118, Kinh Trung B, c Pht dy chochng ta r s sinh hot gia Th Tn v cc t ca Ngi, v nh chng ta hnhdung c np sng ca ch Tng T kheo v nhng bi thuyt php do Th Tn gingdy.

Kinh Nim Hi th v Hi th ra k rng:

Thi y c Pht sng X-v ti ng Vin Lc Mu ging ng cng vi mt

s Thng ta thi danh nh ngi X Li Pht, Tn gi Mc Kin Lin, Ma-ha Ca-chin-din, i Cu-hy-la, i Kip-tn-na, Tn gi Thun-, Tn gi A-na-lut-, Tn giLy-b-a, Tn gi A-nan-; cng nhiu bc Thng ta c thi danh khc. Lc by gimt s Thng ta T kheo ging dy 10 tn T kheo. Mt s Thng ta T kheokhuyn gio ging dy cho 20 tn T kheo, cho 30, 40... v cc tn T kheo c ccThng ta T kheo khuyn gio, ging dy, thc r rng nhng qu v cao diu, timth, th thng chng t c.


36/143

Lc by gi Th Tn vo ngy B-tt ngy rm, vo m trng trn sau ngy t tang ngi ngoi tri vi chng T kheo oanh vy.

Th Tn nhn trong chng T kheo ang yn lng, ang ht sc yn lng ri bocc T kheo: Ta c tha mn, ny cc T kheo vi o l ny tm ta c tha mn,

ny cc T kheo vi o l ny. Do vy, ny cc T kheo hy tinh tn hn na chngt nhng g cha chng t, chng c nhng g cha chng c, chng ngnhng g cha chng ng. Ta s y ti X v cho n thng t l Komudi. Nhng Tkheo a phng c nghe Th Tn s y, ti X-v cho dn thng t Komudi. CcT kheo t hp ti Savatthi, yt kin Th Tn. V cc Thng ta T kheo li cngkhuyn gio ging dy tn hc T kheo nhiu hn na.

Lc by gi vo ngy B-tt, ngy rm vo m trng trn, ngy l Komudi vothng t. Th Tn ang ngi ngoi tri, xung quanh c chng T kheo oanh vy.

Ri Th Tn sau khi nhn xung quanh chng T kheo ang yn lng, ang ht sc

yn lng lin bo chng T kheo: Hi chng ny, ny cc T kheo, khng c li dtha, c an tr trong li cy an tnh. Chng T kheo nh th ny, ny cc T kheo,hi chng nh th ny, ny cc T kheo, l mt hi chng ng c cung knh, ngc tn trng, ng c cng dng, ng c chp tay, l phc in v thng i. Chng T kheo nh th ny, hi chng nh th ny l mt hi chng, b th t cphc bu nhiu, b th nhiu cng c phc bu nhiu hn na. Chng T kheo nhth ny, ny cc T kheo l mt hi chng kh thy i. Chng T kheo nh th ny,hi chng nh th ny, ny cc T kheo l mt hi chng xng ng i nhiu do tun vimt bao lng thc trn vai n yt kin. Chng T kheo ny l nh vy. Hi chngny l nh vy, ny cc T kheo. Ny cc T kheo, trong chng T kheo ny c nhng vT kheo l v A-la-hn, cc lu hoc tn, Phm hnh thnh, cc vic nn lm

lm, t gnh nng xung, mc ch thnh t, hu kit s on tn, c giithot nh chnh tr. Ny cc T kheo, nhng bc T kheo nh vy c mt trong hichng ny. Ny cc T kheo trong chng T kheo ny c bc on tr nm h phnkit s c ha sanh t ni y c nhp Nit Bn, khng cn tr lui i ny na. Ccbc T kheo nh vy, ny cc T kheo c mt trong hi chng T kheo ny. Ny cc Tkheo, trong chng T kheo ny c nhng T kheo on tr ba h phn kit s, lmcho mui lc tham, sn, si, l bc Nht Lai, sau khi sanh vo i ny mt ln na, son tn kh au. Cc bc T kheo nh vy c mt trong hi chng T kheo ny. Nycc T kheo, trong chng T kheo ny c nhng v on tn ba kit s l bc D lu,khng cn a vo c o, chc chn s c gic ng, cc bc T kheo nh vy c mttrong hi chng T kheo ny.

Ny cc T kheo, trong chng T kheo ny c nhng T kheo l nhng v sngchuyn tm, ch tm tu tp bn nim x, tu tp bn chnh cn, tu tp bn nh tc, tutp nm cn, nm lc, tu tp by gic chi, tu tp

Thnh o tm nghnh...Ny cc T kheo, trong hi chng T kheo ny c nhngT kheo sng chuyn tm, ch tm tu tp t tm, tu tp bi tm, tu tp h tm, tu tp x


37/143

tm, tu tp qun bt tnh, tu tp v thng tng. Cc bc T kheo nh vy c mt tronghi chng T kheo ny.

Ny cc T kheo, trong hi chng T kheo ny, c nhng T kheo chuyn tm, chtm tu tp nim hi th v hi th ra. Php mn ny c tu tp c lm cho sung mn

a n qu ln, a n cng c ln. Nim hi th v hi th ra ny c tu tp, clm cho sung mn a n bn nim x c vin mn. Bn nim x c tu tp, clm cho sung mn khin cho by gic chi c vin mn. By gic chi c tu tp, clm cho sung mn khin cho mnh gii thot c vin mn.

Kinh ny cho chng ta thy c Pht thng hay la m rm c trng trn, quy tli xung quanh Ngi ngoi tri, mt s T kheo thi danh, l nhng bc hnh trc kt qu cc php mn Ngi dy. Trong bui hp u tin, sau ngy t t trng rm,Ngi chng kin s im lng k diu ca cc i t ca Ngi vy, Th Tn mi tuynb: Ta c tha mn, ny cc T kheo, vi o l ny, tm ta c tha mn, ny ccT kheo, vi o l ny, tm ta dc tha mn, ny cc T kheo vi o l ny. Do vy

ny cc T kheo, hy tinh tn hn na c chng t nhng g cha chng t, chng c nhng g cha chng c, chng ng nhng g cha chng ng. Ta s y, ti X-v cho n thng t Komudi. Chng kin cc v T kheo ang vy quanh,Ngi cm thy tha mn v o l Ngi dy cho cc Thnh t v khi ln li sch tnkhuyn cc t hy tinh tn hn na. Trong m thng Komudi, c Pht trc tip tnthn cng hnh tu tp ca chng T kheo, khen chng T kheo nh vy xng ng ccng dng, mt hi chng hy hu i, xng ng c yt kin. Trong hi chngy c cc v chng A-la-hn, chng qu Bt lai, chng qu Nht lai, chngqu D lu. Trong hi chng ny li c nhng v chuyn tm, ch tm tu tp ba mi byphp tr o, chuyn tm ch tm tu tp bn V lng tm, qun bt tnh, qun vthng.

Cng trong hi chng ny, c cc T kheo tu tp Nim hi th v hi th ra. Nimhi th v hi th ra c tu tp c lm cho sung mn, a n qu ln, cng c ln.Nim hi th v hi th ra c tu tp c lm cho sung mn khin bn Nim x cvin mn. Bn nim x c tu tp c lm cho vin mn khin cho by gic chi cvin mn. By gic chi c tu tp c lm cho vin mn khin cho mnh gii thotc vin mn.

Nh vy, chng ta chng kin hai bui hp chng gia Th Tn vi cc i tnhn ngy B-tt, ngy trai gii. Chng ta hnh dung c cnh tr thing ling, lngng tm t gia o S vi t, bc o S bng lng v thy phng php hnh trca mnh c cc t tu tp thnh qu. Cn cc t th hn hoan vui sng tu tp vthy s c gng ca mnh u em li thnh qu vi diu.

--- o0o ---


38/143

6.KINH NIM HI TH V HI TH RA

Kinh ny c cp trong kinh Trung B III s 118, vi ch Pli l Anpnasati, vich Hn l Nhp tc Xut tc nim, vi ch Vit l Nim Hi th v Hi th ra.Chng T kheo sng trong thi c Pht ti th hnh tr php mn ny v chng c

Thnh qu.

c bit kinh ny din t rt t v khc chit tin trnh gii thot qua bn giaion tun t sau y:

1. Nim hi th v hi th ra c tu tp, c lm cho sung mn a n qu ln,cng c ln.

2. Nim hi th v hi th ra c tu tp, c lm cho sung mn khin cho Bnnim x c vin mn.

3. Bn nim x c tu tp, c lm cho sung mn khin cho By gic chi csung mn.

4. By gic chi c tu tp, c lm cho sung mn khin cho Minh gii thot csung mn.

Ri c Pht gii thch r rng bn giai on ny:

1. Nh th no l Nim Hi th v Hi th ra? V T kheo i n khu rng, i ngc cy, hay i n ngi nh trng, v ngi kit gi, lng thng tr nim trc mt.Chnh nim, v y th v; chnh nim, v y th ra. Th v di, v y tu tri: Ti th v

di. Th v ngn, v y tu tri: Ti th v ngn. Th ra ngn, v y tu tri: Ti th rangn. Cm gic ton thn, ti s th v, v y tp Cm gic ton thn, ti s th ra, vy tp An tnh thn hnh, ti s th v, v y tp. An tnh thn hnh, ti s th ra, vy tp. Cm gic h th, ti s th v, v y tp. Cm gic h th, ti s th ra, v ytp. Cm gic lc th, ti s th v, v y tp. Cm gic lc th, ti s th ra, v ytp. Cm gic tm hnh, ti s th v, v y tp. Cm gic tm hnh, ti s th ra, vy tp. An tnh tm hnh, ti s th v, v y tp. An tnh tm hnh, ti s th ra, vy tp. Cm gic v tm, ti s th v, v y tp. Cm gic v tm, ti s th ra, v ytp. Vi tm hn hoan, ti s th v, v y tp. Vi tm hn hoan, ti s th ra, v ytp. Vi tm nh tnh, ti s th v, v y tp. Vi tm nh tnh, ti s th ra, v ytp. Vi tm gii thot, ti s th v, v y tp. Vi tm gii thot, ti s th ra, v y

tp. Qun v thng, ti s th v, v y tp. Qun v thng, ti s th ra, v y tp.Qun ly tham, ti s th v, v y tp. Qun ly tham, ti s th ra, v y tp. Qunon dit, ti s th v, v y tp. Qun on dit, ti s th ra, v y tp. Qun t b,ti s th v, v y tp. Qun t b, ti s th ra, v y tp. Nim hi th v, hi thra, tu tp nh vy, lm cho sung mn nh vy, c qu ln, c cng c ln.

2. V nh th no, nim hi th v hi th ra c tu tp? Nh th no lm cho sungmn khin Bn nim x c vin mn? Khi no ny cc T kheo, v T kheo th v di,


39/143

v y tu tri: Ti th v di. Th ra di, v y tu tri: Ti th ra di. Hay th v ngn,v y tu tri: Ti th v ngn. Hay th ra ngn, v y tu tri: Ti th ra ngn. Cmgic ton thn, ti s th v, v y tp. An tnh thn hnh, ti s th v, v y tp. Antnh thn hnh, ti s th ra, v y tp. Trong khi ty qun thn trn thn, ny cc Tkheo, T kheo tr nhit tm tnh gic chnh nim ch ng tham u i. Ny cc T

kheo, i vi cc thn, Ta ni y l mt, tc l hi th v hi th ra. Do vy ny cc Tkheo, trong khi ty qun thn trn thn, v T kheo tr, nhit tm tnh gic chnh nim ch ng tham u i. Khi no, ny cc T kheo, v T kheo ngh: Cm gic h th, tis th v, v y tp. Cm gic h th, ti s th ra, v y tp. Cm gic lc th, ti sth v, v y tp. Cm gic lc th, ti s th ra, v y tp. Cm gic tm hnh, ti sth v, v y tp. Cm gic tm hnh, ti s th ra, v y tp. An tnh tm hnh, ti sth v, v y tp. An tnh tm hnh, ti s th ra, v y tp. Trong khi ty qun th trncc cm th, ny cc T kheo, v T kheo tr nhit tm tnh gic, chnh nim ch ngtham u i.

Ny cc T kheo, i vi cc cm th, Ta ni y l mt, tc l th v th ra. Do

vy, ny cc T kheo, trong khi ty qun th trn cc cm th, ny cc T kheo, v Tkheo tr nhit tm tnh gic, chnh nim ch ng tham u i. Khi no, ny cc Tkheo, v T kheo ngh: Cm gic v tm, ti s th v, v y tp. Cm gic v tm, tis th ra, v y tp. Vi tm hn hoan, ti s th v, v y tp. Vi tm hn hoan, tis th ra, v y tp. Vi tm nh tnh, ti s th v, v y tp. Vi tm nh tnh, tis th ra, v y tp. Vi tm gii thot, ti s th v, v y tp. Vi tm gii thot, tis th ra, v y tp. Trong khi ty qun tm trn tm, ny cc T kheo, v ta an tr nhittm tnh gic, chnh nim ch ng tham u i. Ny cc T kheo, s tu tp nim hith v hi th ra khng th i vi k tht nim, khng c tnh gic. Do vy ny cc Tkheo, trong khi ty qun tm trn tm, T kheo tr nhit tm tnh gic, chnh nim chng tham u i. Khi no, ny cc T kheo, v T kheo tr nhit tm tnh gic, chnh

nim ch ng tham u i? Khi m T kheo ngh: Qun v thng, ti s th v,v y tp. Qun v thng, ti s th ra, v y tp. Qun ly tham, ti s th v, v ytp. Qun ly tham, ti s th ra, v y tp. Qun on dit, ti s th v, v y tp.Qun on dit, ti s th ra, v y tp. Qun t b, ti s th v, v y tp. Qun tb, ti s th ra, v y tp. Trong khi ty qun php trn cc php, v T kheo tr nhittm tnh gic, chnh nim ch ng tham u i. V y do on tr tham u, sau khithy vi tr tu, kho nhn (s vt vi nim x ly). Do vy ny cc T kheo, trong khi tyqun php trn cc php, v T kheo tr nhit tm tnh gic, chnh nim ch ng thamu i. Nim hi th v, hi th ra nh vy, c tu tp nh vy, c lm cho sungmn, nh vy, khin cho Bn nim x c vin mn.

3. V Bn nim x ny, cc T kheo tu tp nh th no, lm cho sung mn nh thno, khin cho By gic chi c vin mn? Ny cc T kheo, trong khi ty qunthntrn thn, T kheo tr nhit tm tnh gic, chnh nim ch ng tham u i, trongkhi y nim khng hn m ca v y c an tr. Trong khi nim khng hn m ca ycng c an tr, ny cc T kheo, trong khi y nim gic chi c bt u khi ln viT kheo, trong khi y, T kheo tu tp nim gic chi. Trong khi y nim gic chi c vT kheo tu tp i n vin mn. Ny cc T kheo, trong khi tr vi chnh nim nh vy,T kheo vi tr tu suy t, t duy, thm st php y. Ny cc T kheo, trong khi tr vi


40/143

chnh nim nh vy, T kheo vi tr tu

chanh phap va hanh phuc - ht minh chau

Documents