%J ,

q

Chi Le Th! Ph11

Mvc Ive

Loi n6i dau 11 Lam sao de thanh b.;in tot cua con? 13 B.;in cua con 19 Khi de tu ru6t n6i d6i 24 "Day con theo kieu tay, nen hay kh6ng ?" 32 "Bao hiem"cho be khi me vang nha 37 Bf mat gia dinh 42 Tuoi biet... Rau1 51 Lam con ... Khuyet ttl 56 "Co oi c6, chung chau yeu co lam" 62 "Home aloner" 67 Con yeu s6m: nhClng he luy 71 "Day'' con bi et yeu ... TL! s6m! 79 "Day an day n6i..:' 84 DuQc mi; yeu : gia bao nhieu? 89 Huou con chay duong nao? 94 ''. .. Ha tac loan"! 99 Con tijlp 104 Chuc tet - Ii xi 111 Si me than tL1Qng 116 Phan 1: "Bnh" dang thanh dai dich 117 Phan 2: Than tLJQng t.;ii gia 122 Tng con chiec chia kh6a binh an 127

4

Loi gioi thiu

B9n dang cam trn tay mt cu6n sach ma

trong rut cua n6 chang c6 mieng sex nao,chang c6 mieng 1 hang nao, chang c6 chiecxe hai hao nhoang tien ty nao, l9i cung chang c6 ngoi sao, chan dai, d9i gia voi nhung mau

chuyn tlnh ch! dang gia vai xu.:. Cu6n sach chi

r?t n6i ve hai "lo9i" nglloi qua quen thuc, qua . . .thuong, ai cung biet, va dc bit la m6i nglloi

trong chUng ta deu cung da tling trai qua nhunggiai do9n "tran ai lai kh6" ay: cha m va con cai!

Lam con cai da kh6, lam cha m cang kh6 gap

bi. D9c xong cu6n sach nay cang tham thia svcnng cua ngoi vi cao ca troi ban!

Toi cam chac voi b9n mt dieu rAng: tuy chang dfnh g1 toi nhung thv "hot" da n6i a trn. nhllng cu6n sach van rat hot, thm chi gay soc

cho b9n. voi nhieu dieu dllqc viet, dllqc n6i, duqc bay ra bAng mt gi9ng diu luc tllng tung, luc vui, luc thl tham, luc ch9c ngoay, luc mia mai,

s

tMm chi cCmg c6 cho gi9ng van ... cao ch6t v6t,nhll thach thuc SI) hieu biet cua nglloi d9c. C6cam giac nhll d6 la khoanh kha c tac gia muon"ch9c gin" bi;in, de xem bi;ln c6 dam di den cung

vai "nghe" lam cha m hay kh6ng!

Ni cai vic xem thien chuc lam cha m lamt nghe cCmg du ... hot roil

Pham, da la mt nghe th) phai dLJqc hQC,OllQ'C huan luyn, dl1

Bi;m c6 du dung cam "mc k" dua con m(>tthang tuoi cua mlnh nam d6 kh6c ngan ngt ma kh6ng do danh, kh6ng be, nham "d9y con tU thuo nam n6i" rang: con phai ngoan, phai bietnghe loi thl moi au

vic giao d1,1c con: "trung sao khon han vjt m (ba) n6i la con phai nghe! L;ii cOng chang phai dung loi le th6a m9 n?ng ne ho?c hlnh ph9t " born tan cho "n6 ton toi gia" ma can dieu tiet cuang nhu, luc vay luc khac va quan tr

nhung cha m hay c:!6 thua cho bn rn: Neu bqn kh6ng chiu t6n nua phUt, nua tieng, nua ngay, nua tuan - tMm chf nua th6ng - de dqy con m(Jt dieu gi d6, thi bqn se phOi chiu mat nua dai de Mu m(Jt phe phOm an barn. Cau nay hoi nng, nhung n6 c6 cai ly cua mQt chuyen gia nghien cuu tre em lung lay voi hon 70 nam d;;in day trai nghim. Va, cau ng;;in ngu Nga ma tac gia da t r fch dan trongs;kh, chac chan se d(li m;;inh vao tim cua nhung bc lam cha m thl,(c sv biet yeu thuong con, muon con tre kh6n Ion, nen nguai: Khi ta gQi ai d6 la "heo" 99 Ian, thi tan thU 100, nguoi d6 se an cam"! Khen, che m(lt c:lua tre c6 tac c:l(>ng ghegom ...

8QC Va cat vao tU sach gia d)nh, khi can suy ngam ve mlnh ve con, hoc khi bat thlnh llnh gp rac roi ben muon "W kiem" ve each hanh xlivai con, b;;in c6 the mo cuon sach nay ra c:le tham khao m(>t Ian nua , hy v9ng b;;in c6 the tu d6 w ti m thay 16i ra thfch hQp cho m1nh. Dieu d6 cOng tot, phai khong?

Ch! Hc;mh Dung

(Nha bao BCH MAI - Nguyen truong phong bien tp bao Phl) nCITP HCM - cung la chi

Chfch Choe phv trach N6i Long BietT6 Cung Ai cua bao Tuoi tre cuoi).

Loi n6i aau

Trang thai diem nay, kh6ng m6tai la phu huynh

ma kh6ng ray rut, ban khoiin, x6t xa va thuong cho

ca the he con em Clang hang ngay tiep nh6n /6i

gia o dvc "may nhO rui chiu''. Va cung cam th6ng

cho boo phu huynh khi day con lu6n triin tr6tuh6i:

"Toi aa cho con auqc nhC/ng gl t6t nh6t haychua1;

"Toi d9ycon nhuthec6 Clung hay kh6ng1; "Toi biet

mlnh soi nhung kh6ng biet the nao la Clung''. ..

Qua cac t6p sach nh6 nay, rat mong auqc se

chia v6i cdc ban chUt it ki{n thllc ve khoa h9c gi6o

dvc hi{!n aai, tren tinh th6n tuong tro giiJa nhiJng

a6ng nghiep phv huynh v6i nhau.

Le Thi PhLIC1ng Nga

12

Cha m thac mac, muon blet nhifu cJieu nen mm h6i cac chuyen gia tuvl'n. Trorig

qua trinh nuoi dy con, kh6ng hiem khiph1,1 huynh gp nhiing tlnh huong nng

long, khien hQ v6 cling Mn khoan, nen nhiing cau h6i nhieu luc 0r0i thay

thuung" lu6n! Vm tu each la mOt chuyen gia tam ly giao d1,1c, cJong thm ding la m'cua ba (f(ra con nep c6, te c6, khoe cova ca khuyet * ding c6 tac gia cJa het s(rc nhit tlnh, co gang khong bo qua bat ky cau hoi nao du c6 eJoi cau, each tra liri ding "thay thUO'llg" ram ...

Lam sao de thanh bQn tot cua con?

Cha la phdi nam nn ft khi b9c 19 tlnh cam cuamlnh, c16 c6 la van a kh6 khdn trong viec lambqn voi con?

Ph

14

8Liang nhien It the hin tlnh cam thl se gap kh6 khan rat nhieu trong vic ket b

dUQc mt Ian gap Bae Ro rang, sl,! nghiem khaccua mot ngUoi kh6ng he la nguyen nhan dan den Viec kh6 chia Se.

Vay nen khi con kh6ng muon chia se voi cha,

d6 la dau hieu cho thay trong each cu xv cua cha voi con oa xay ra nhClng bat on, thieu tam ly, chu hoan toan kh6ng phai vi con sQ s1,1 nghiem khac

cua cha . Chi c6 mt loi thoat la nguoi cha phai

tu dieu chinh lai each ung xi'.! chua phu hQp cua mlnh, c6 the nho SI,! trQ giup cua chuyen gia tam ly de xem mlnh sai 6 dau Khong the lam mat di tam ly SQ hai cua con khi nhClng each CU XV CU van cu ton ta i, boi vl c1ai chi thay c16i khi chinh ta thay c16i ma th6i!

Vi cong vic nen kh6ng ph

16

CO the Chia Xe khi gp m nhau, neu 0 xa Viet thllthi phai Ca tuan m6'i nhn dlJQC, Vy ma bc;in be van giao lllu tot, huong chi la bay gio. Neu bao rang bn rn, Ciong y. Nhung bay gio con cai chung ta c(jng chia se v6'i bc;in be cua chung phan Ion qua internet. Tc;ii sao cha me kh6ng phai la ngL!oi dLtqc con ch9n ae goi email, ae chat nhieu hon b9n? Va neu can cung nhau vui

choi thi cha me c6 lqi the hon nhieu vi c6 Clay dutien b9c, phL!ong tin . . .

Van Cie o Clay la khi ky nang lam bgn v{Ji con chua dL!qc lp thanh hoc chL!a cao, cha me chL!ala b9n cua con thi du c6 a nha voi con cung chang biet phai lam gi, phai n6i gi voi con. Toi kh6ng tinrng mot ai Cio li;ii bn toi muc kh6ng co ca thoi gian Cie goi email cho con nhL! goi cho doi tac.

Tai h(1i hon la vi ft a nha v6'i con, nhieu phu huynh dam ra ay nay, nen nay Sinh XU hL16'ng den bu cho

con bang vt chat, gay ra kh6ng ft ... tac dl,mg pht,J cho sl,I phat trien nhan each cua con. Rat nhieu dua con Cia th6t len r ang con kh6ng can ba me cho tien, con chi can ba me 0 nha voi con th6i''.

Neu vi c6ng vic bc;in kh6ng the a nha v6'i con theo nghia den, thi b9n phai o nha v6'i con theo nghia bong, neu b(1n kh6ng muon m(lt ngay nao

do bj mat con - tat nhien mat theo nghia bong:

con van 0 trong nha nhL!ng tam trf cua con thi ...

n6 giao cho b;;in be "quan ly" mat r6i! Chi c6 goi y duy nhat: hay tro thanh b;;in tot cua con. 8UQC nhu the th1 b;;in c6 the yen tam voi c6ng vic kinh doanh cua m1nh ma van kh6ng SQ mat con,ngliQ'C ii;li con CO them m(lt ngUoi b;;in tin can nC!ade chia se bu6n vui voi b9n Hap dan v6 cung.

Khi n6i aen "Luqt-Chinh sdch" trong gia dJnh, de lam nay sinh cam gidc: vai tro cua nguai cha se "n(mg ky" hon ngllai m?

Thuat ngCI chfnh thong la "lut va chfnhSikh"- Hai khai nim nay con c6 nhCing Nick name khac "de thuong" hon nhu: ne nep, gia qui,

qui tac va dong vien - khfch I.Se rat Cl,.l'C aoan neu cho rang vai tro lp phap

- hanh phap l a vai tro doc quyen cua cha hocme. Khi quan ly mot gia dlnh thl cha me can c6 mot M th6ng Luqt VO Chinh sdch th6ng nMt, de tranh canh "trong danh xu6i ken thoi ngUQc"khien con kh6ng biet duong nao ma Ian. Neu raLut va ap dl,mg Lut chi thuan tU mot ph fa chahoc me thl ket qua tai h;;ii v6 cung: con se ch;;iy sang nguoi con l9i de "tan cu" va c6 xu huongghet nguoi nghiem khac voi mlnh. N6i de hieu: con hQc lam nguoi giong nhu di tren mot cay

cau bac qua khuc song sau, cha la tay vin benphai, mi; la tay vjn ben trai, hai ben tay vjn deu

17

c6 tam quan tr9ng nhu nhau, chang c6 ben nao "nang kY" hon ben nao.

VU'a la nglfai bqn cua con, /qi vtla la nguai ae ra "Lut & Chfnh sdch'; liu hai van ae nay c6 mew thuan kh6ng?

Xua nay trong cac thu tinh thl tlnh b;;in la lo;;ii tlnh cam c6 Luat va Chfnh sach ro nhat. Hay quan sat each tuong tac cua mt nh6m tre ma

xem, se lu6n thay yeu to "Luat" hin ra, gQi la Lut

choi, nh6m ban chi ra dam khi Lut hoc Chfnhsach kh6ng th6a dang ma th6i. Nh6' c6 "Lut" va "Chfnh sach" nen tlnh bc;in thVong ton t;;ii m;;inhme va lau hon han nhung thu tinh khac.

MQi nguoi cu tuong tlnh yeu la thu tlnh mc;inh nhat, nhVng hay quan sat nhCJ'ng Cp VQ ch6ng l6n tuoi se thay: o vao tuoi co lai hy, khi tat ca nhO'ng dam me thoi son tre qua di, hQ song v6i nhau bng tlnh gl neu kh6ng phai la tlnhban? Va o nhO'ng cp vQ ch6ng c6 the song toi dau bc;ic rang long nay, ban se thay ho c6 nhO'ngnguyen tac song chung rat r6 rang, d6 chfnh la

"Lut va Chfnh sach''.

Vay nen "Luat va Chfnh sach" chva bao g i6' mau thuan, gay ch6ng cheo vai tro trong vic ket bc;in. Trai lc;ii n6 la yeu to ct,Jc ky quan trong de m(>t t)nh bc;in giO' OVQC st,J lau ben Va t rong sang, du la ket b;;in v6i con hay v6i ai cung vay.

B9n cua con

Bc;in cua con ha? - nghi lam nha! - Bai d6i khi may "dua d6" lc;ii la "ke thu" cua cha mi;! Nhieu pht,J huynh lu6n de cao canh giac khi thay con c6 bc;in mai, vi cu canh canh trong long la bc;in be gl? Tu m nam tt,Jm bay xui nhau lam by thl c6''. Nen moi: dom ng6, nghe len, nghi ngo, tragc;in , theo doi ... gi6ng nhv bc;in cua con la ... bit klch d(>t nhp lanh tho trai phep vy. Con xin dichoi vai bc;in thl con ghe nua: gQi din tung chp, h6i thuc, de ni;t du kieu, an!

NhVng hay hlnh dung: neu con kh6ng ket bc;in vai ai thl pht,J huynh se lam gl? De thay lam:dem con di bac si tam ly lien! Khong ft pht,J huynhda phai cau cuu bac si:Gan ba mvoi r6i ma n6 cu di Ve m

20

muon den nha. Bi chO'i voi b9n thi m kh6ng vui. Th6i, kh6ng c6 b9n nhu vay lau con cOng quen r6i, vy cho m yen tam"!?!

Nghe ma dl.'.n: ru()t!

Nguoi Vit minh c6 cau "H9c thay kh6ng

tay hQc b9n chu chua bao gio c6 cau "h9c thay

kh6ng tay hQc ... m"! L9i con c6 them cau:

"f)j cho biet d6 biet day, a nha voi m biet ngay nao kh6n"

Tuy kh6ng thay xuat hin chu BAN, nhung hai cau Ive bat nay dl.'.n: khoat la de de cao vi tr f cua BAN: muon biet thi phai h9c, xa cha m thi hQc ai? Bi day di d6 thi hQc ai? Tat nhien da phanla hQC BAN r6i!

50' sO' bay nhieu de hieu rng trong cu()c doi cua mt con nguoi, vai tro cua BAN quan trQng v6 Cl.mg, nglioi binh thuong thi kh6ng the song ma khong c6 bc;in. The vi sao phl,J huynh ngay nay l9i khM khe voi vic con ket b9n, t9i sao hQ lc;ii c6 ve di ung voi bc;in be cua con mlnh dennhu vy?

Ly do kha chfnh dang: hQ SQ' con choi v6'i bc;in xau se xau theo. N6i cho dung ra, da so phv huynh thuong muon kiem soat con 100% nhu ...

nguoi chu so hCJu! D6 la diem ng

22

huynh de bi "kt" a khau nay la hay n6i voi con bang giong ke ca va kh6ng biet giO' bf mat cho

con. Trong khi voi bc;in be trang Illa cua n6 thl day

la hai diem hap dan hang aau! w nh6, be nao cCmg c6 voe muon bay t6 voi ngvoi Ion. Nhung neu cu moi Ian be n6i ra dieu gl - thvong la

nhO'ng dieu rat ngay ng6, d6i khi ng6 ng6! - ma

chi nam phut sau da nghe ca nha aem chuy$nay ra de ban tan r6m ra, thl con se cam thay mlnhkh6ng dLiQC ton trong. Neu tlnh hlnh kh6ng caithi$n thl chi len den lua tuoi cap hai la con nfnlu6n, kh6ng tam sl,I nO'a, vi "may ngvoi d6 kh6ng lich w. chang biet dieu''.

C6 gang tc;io - cang nhieu cang tot -

nhO'ng hoc;it d(>ng ren luy$n than the va trf 6c voi con: danh cau long - bong ban (doc;it

cup gia c1/nh), aua xe ... cham, boi thi, choi co tvong - co vua, giao cho con phv trachnhO'ng vi$c vua sue nhv lau xe, slia lt vt

trong nha va cho ca ho hang, to chUc picnic

cho con va cac bc;in tham gia .. v.v ... Khi da quen voi nhO'ng hoc;it d(>ng bo fch, con se

cam nhan day du gia trj that cua ban than.

Phat huy dv

khi giao luu bc:in be, con w nhn ra ngay: "Con chang thfch bc:in ay dau, vl me bc:in n6i gl bc;in cOng cai, ky Cl,IC lam "Con chang hieu b;;in ay nghi sao ma mc cai ao ho tum lum? ". Hoc "ME;! oi, nh6 A nau con an ngon lam. Me dc:iy con nau lien de horn nao con moi nh6 d6 toi nha an nha''. "B;;in B biet tam cho em be. Ho m nao mE;! cOng cho con tam em nhe tuyt cu meo!

each giai quyet nay c6 ten la vac - xin tam tri: nghia la ta giup be tin tuong cha mE;!, d!nh huong cho con w nhn biet nhClng dieu nen va khong nen; de r6i khi chi c6 cac be voi nhau thoi, thl con van biet w lanh tht xa nhClng dieu khong tot, biet t1,1 lo9i b6 di nhClng gia tr! ao nguy hc;ii.

Be can lanh t1,1 tinh than, chu be hoan toan kh6ng can va khong bao gio chap

nhn cai ng1,1c!

Khi "ae tu ruot" n6i doi

La ph1,1 huynh, chac chan ai cung muon con mlnh la nguoi trung thvc, ft nhat la trung thljc voi cha m va nglioi than. Nhung la ph1,1 huynh,tht long ma n6i, chung ta l;;ii chlia bao gio thljc

sv an tam. N6i mt each khac, ph1,1 huynh lucnao cCmg Ian tan lo: con c6 n6i d6i kh6ng?

Nhung thvc ra, ban chat cua n6i d6i la gl? Cac nha tam ly hQC - sau nhieu nam quan sat vatien hanh thf nghim ve hanh vi n6i d6i 6 tre aunhi (0- 6 tuoi), da dua ra viii tong ket kha bat ngo.

Bat ngo dau tien: N6i d6i la mt khfa c;;inh

nam trong ban nang tl)v cua nhieu loai sinh vt. vr dv: mt s6 loai biet aoi mau de ngwtrang, mt s6 loai khac biet gia chet de thoat

hiem. a con nglloi, ban nang nay kha m;:inh.Be sau thang tuoi aa biet n6i d6i: gao kh6c tham thiet nhll bi dau, nhllng m vua be len

la cvai toe toet ngay! 9 - 1 o thang tuoi da biet "gia nai, lam mat kho", Va biet "phi tang Vt chung" khi dang pha ma c6 ngvoi Ion di toi.Bat ngo ke tiep: be cang thong minh thl muc do n6i doi cang nhieu va cang tinh vi.

Nhvvy, n6i doi la ban nang, tuylanh ft du nhieu"nhvng cung c6 chutlanh"trong d6. Do vy, khi g iao dl,Jc be, ta phai uon nn a muc do sao cho be tro thanh ngvoi trungthl,J'c, va chi giCt l;;ii ban nang nguyen thuynay a muc do w v chfnh dang ma th6i.

Vf dl,J: Hoi"Luong anh bao nhieu? 8ap:"Lvong t6i du song". 8e tl! v, c6 khi kh6ng nhat thiet phai n6i tht, nhvng tot hon la dung n6i doi. (Tatnhien cung c6 ngo;;ii I d bit: nhCtng tlnh bao vien thl kh6ng bao gio n6i tht voi ke thu!).

Tro l.;ii khfa qmh giao dl,JC, cau h6i tiep theo se la: "Neu n6i doi la ban nang, thl toi phai lam sao d e kh6ng che ban nang d6 trong be, kh6ng cho n6 phat trien qua muc can thiet, de con t6i kh6ng tro thanh dua n6i d6i nhv Cuoir Hay h6i mot each khac r6 rang hon: NhCtng yeu to naolam cho be n6 i doi ngay mot nhieu?

C6 mot so d ieu sau day giup "nu6i Ion" th6i

26

n6i doi cua be rat nhanh, cac b;;in phi) huynh vui long canh giac gium nhe:

Tre bi acinh - mang ma chtla cam nhqn c1iiyau loi cua minh. Vi d1,i: "T.;ii sao lay nLJoc mam ra choi ?", ''Tc;ii sao dam lay ao m ra ui chay mat r6W Be khong biet vl sao horn qua m bao "Cham nLJoc mam an moi ngon con 9

horn nay be sieng nang dem nLJoc mam ra

de "on bai" cMm nt1oc mom thl l.;ii bi ph;;it. Hom qua, m om be thu thi "Con ngoan thl

phai biet phi) m vic nha nhe horn nay

be phi) m ui ao thl bi mang te tua. Be dau

c6 biet cai ban ui c6 the lam chay ao, nhln

m ui thay ap qua chung ma. Vy thoi, maimot muon on ba i hay phi) m vic nha thlphai khong cho m biet, neu c6 gl so suat laphai giau luon. Cac ban c6 thay chLJa :

tht tha la bi si nhuc lien". Hai kieu si nh1,1cthuang auqc nguai /(Jn s!J d1,1ng v(Ji eek con nhieu nh6t la: ke t(li be voi nhieu nguai, ph9t be a noi dong nguai . Tht de dang de quansat tac dung nguc;ic cua bin phap ph9t cho

dong nguoi (vf du: canh cao toan lop, toan trliong): ft khi nao tre "hoan luang" lam, ma

thuong t6 ra bat can va bat tri hon.

"Dan ap" be ma kh6ng chfu nghe be giai trinh. Vf du: be dang bnh nhung van tr6n ra ngoai chai voi b

Vay la, co giao bat chfn b

Nguai fem n6i d6i cha be Mt chuac: "Con ramo cua ai , bao voi bac b6 ch au kh6ng c6 nha,chau kh6ng biet kh i nao b6 ve, nghe chua". Kieu d

kia se aoi h6i ngay cang nhieu hon va be c6 the phat sinh th6i an cap.

Cang Ion, nhClng moi quan he voi xung quanh cang nhieu, thl nhvng rac r6i be gp cu ng se cang Ion. Luc ay, neu be kh6ng the n6i thtvoi nguoi Ion de nho tr

8UQC va KHONG 8UQC la m. Neu con co n nh6, chva c6 kha na ng ghi chep, thl bc;in phai nhac di n hac lc;ii de be kho ng que n.

- Khi gp sv co, hay cung co n phan tfch tlnh huong de con w nhn ra sai la m, sau d6 mdi phc;it. Vi d1.,1: Nude ma m c6 phai la d6 choi kho ng con? 86 la d6 g1? (d6 a n). Neu la d6 an th1 chua tdi gio an ta c6 du9c d1,mg t6'i khong con? Baygio bc;in vi phc;im thl bc;i n nghi hlnh p hc;it nao la xung da ng? f)o VO chai nude mam la m phai t6n them tie n de mua, nhv vy c6 phai la lang phi khong? Bay gio chu ng ta se l am g1 de bu lc;iisv la ng phi d6? (bdt mua m

D9y con theo kieu tay,nen hay kh6ng?

Kieu "toy" la kieu gl - Kieu "ta" thi sao? Dung la cau h6i thoi h(li nhp: nhp du thv,

nhap ca .. .ten con den each dc;iy con! Nhung dc;iykieu tay la kieu gl? Dc;iy"kieu ta"thl da lam sao ma phai dom ng6 "kieu tay"? Va neu "kieu tay" very

good th) cu VO tu thoai mai SU dt,mg, c6 ai ... doi tien ban quyen dau, h6i chi mat c6ng vy?

Phai hoi! Bai mai dau thay con Tay c6 ti tuoi dau ma ne nep, tl/ lap, kh6e m.;inh, nang d(lng ... ham qua! Con con mlnh, nhln mac bl,fc: nhutnhat, yeu xlu, v6 ky lut. mlloi tuoi roi ma de "n6" a nha m(lt minh d6i ngay la ... rach vic lam, cai gl ding M?!

Nhung nhln ky thi phat hin kieu toy thuong

dfnh kem cac "tac d1,mg phll aay pht y! l1 nhu: 18 tu6i la con tay "bien" kh6i nha, mt ai kh6ngtro li;li, chi"hc;i co" tham cha vieng m nhutham . . . hang x6m. Yeu ai, cuoi ai la W "n6" quyet ajnh, cha m ch! vic aung ng6 chu kh6ng auc;ic phep "chen" vao: ba m soc nng!

Khong giong di;ly theo kieu ta: ngoai ba muoitu6i r6i ma m c6 bat chia tay"ca i aua khong hc;ip

tu6i" thi con phai "nghiem tuc nghien cuu thong

tu, chi th! La con hieu thao thi phai "hau ben goi

mi;-"; m bao h9c nganh gi con phai h9c nganh

d6, con thfch va c6 kha nang hay kh6ng: chang

quan trQng!?! C6 the cha m moi th6a man, moi

hai long. Soc nng hon. Lan nay la con soc!Nhung r6i van cu muon con nang ang,

w lp. hoi;lt bat, hc;inh phuc, nen moi phan van,Chang biet Ch(;>n each nao Cho .. OUQC tat ma

khong mat gi. Tham thay on khong! Nhung th6i,tc;im chap nhn! Vi Si,J"tha m lam" nay kh6ng den noi. .. qua bat thin!

f)(jj cat tim vangN hin li;li each giao dt,JC kieu ta, voi "tuyen

ng6n":"Cha mi;- la la chn. che cho su6t aoi con"! each nay, con "kh6e" lm. mQi tinh hu6ng phat

33

sinh tU cu6c song da c6 cha me; giai quyet het, con chi lo hoc gioi la dLJOc. Vay la con mat het co h6i h9c ky nang sinh ton quan tr9ng nhat : Xii Ly nnh Huong. Thieu ky nang thiet yeu nay, con tro nen nhut nhat, tinh than yeu at. kh6ng the w lp. Va khi bi lam "lfnh kieng" nhu the, con cCmg kh6ng hieu minh di hQc de lam gi, vi con kh6ng he c6 co h(>i sli d1,mg kien thuc; tu tuong luoi hQc - y l9i cOng phc\t sinh theo: "m9i chuyen aa c6 me; lo". Chi "duqc" moi m(>t aieu: hau ben goi

me;, dfnh cht voi cha me;. Duong nhien1 De lo c6 chuyn gi thi con c6 cha me;"ao a9n" cho chu!

Thai hi nhp, chung ta c6 dip chung kien

nhClng cau chuyn dang long kieu hi nhp nua voi: kha nhieu gia dinh gcri con du hQc, cla bj ngLJoi than a nuoc ngoa i tu choi cho a chung nha, vi "n6 Ion tuong vay ma chang b iet lam gl ca. a chung chac lay cai llfoi cai do cho con t6i mat''. Chang hieu cha me; cua may clua "luoi, dif nay chui xu6ng 16 ne nao, khi cilia con vang con ngQc cua minh bi xep vao clung "ng9ch" phe pham?

Ng6 qua each giao dt,JC kieu tay, phuong Cham cOng kha ro rang: CUQC cloi clay ch6ng gai, cha me; se trang bi cho con du ky nang vii con se la nguoi ti/ buoc di, chu cha me; se khOng "be" con qua khoi mo ch6ng gai 06, lo c6 xay xat chut

dinh thi rang ... tlf phvc h6i! Bay la qui trinh cho xuat xuong" nhClng dlla tre voi tinh than dc lp ti) Wong rat cao, rat chju kh6 hoc, nhung lai ft gan b6 voi cha me.

Ro rang, kieu giao dl,Jc nao cOng c6 vang trn Ian voi cdt! Giil "vcing" cdch ncio - Vtl't "cdt" ra sao?

Vang trong giaodvc kieu tay la s1,1t1,1lp. tfnh nang dng, kha nang xll ly tinh hu6ng tot. f)ieu nay kh6ng kh6 de c6 d\.IQC: d9ycon lam vic nha W be - be la tu mt tu6i!

Mt tu6i phai bat dau hoc ti,( xuc an, c6 the bo hoc lam cham di lay giup cha me nhCtng m6n d6 don gian an toan nhu to bao, cai c6c

nhl,la, ta giay vv . .. NhClng ho9t dng d9ng nay se phllc t9P dan theo tu6i, day la lo9i h9t g i6ng rat tot cho tfnh ti,1 lap nang dng, dong thoi la lieu vac xin hClu hiu phong ngua chllng fch ky, th6i v6 trach nhim.

Vang trong giao dvc kieu ta la s1,1 gan b6 quyen luyen sau dam voi gia dinh.

Ngu6n g6c cua gan b6 lei yeu thlldng, vci ngu6n g6c cua yeu thllang la trckh nhim: ta c6

35

trach nh im voi ai cang nhieu thi ta ca ng yeu t huong ngllbi d6.

Muon be yeu thuong gia dinh cang n hieu t hi

. hay trao vao tay be nh ieu trach nhim nho nh6de cham s6c gia dinh - nhung vic tht da d9ng nhllng kh6ng qua sue. 8vc;ic the, dan dan be serat yeu thllCJ'ng gia dinh, Va Slf gan b6 OVCJ'ng nhien se den.

Lam vic nhll nhv m(>t rnanh oat c hua day vang rang, vua giup con c6 ky nang xU' ly tinh hu6ng d(>c lp tot, lc;ii vua khien con biet yeu thuong gan b6 voi m cha! Vy ma tu kha lau roi, "manh dat vang" ay OVQC "kfnh dang" trQn vn cho cac c6 giup vic. Con nhl!ng be cvng thi toan bj ... an "cat"! 8e roi m()t horn, ai d6 phaigit minh wvan: "Dgycontheokieutay, nen haykh6ngr

"Bao hiem" cho be khi m vang nha

Day la noi LfU tlfthuC:lng tn,tc va rat chinh dangcua cac ph1,1 huynh. Du kh6ng di lam thl chung ta cCmg c6 nhQng luc phai vang nha, khong the dem con theo sat ben mlnh dLJQc. NhQng luc ay,chi m6t khoanh khac so say thoi la thien than c6 the .bay ve trC:li, hoc vinh vien tan w. khien chamt; phai 6m noi an hn su6t dC:li.

TU 18 thang den gan sau tuoi la bien d6 tuoi "bao a0ng a6"ve s6 luc;ing tai nrn a6i v6'i con tre:bi din git, te vl leo treo hay w cau thang hoccua so chung cu, ng9t trong xo nl16'c nha tam,nuot di vt, bi thuong vl nhQng vt sac nhonhay kinh VO, ph6ng vl nLJ6'c soi, dau an hoc bep ga ban ui v.v . .. la nhQng tai nC?n kha pho bien. a tam tuoi nay, ac bit la tU hai den bon tuoi, be hoc tat ca moi thu tU nhQng ngLJC:li than bangeach don gian la bat chu6'c hanh vi. Be cu hanh

< ,.,

"'' .

"' r;. z

38

d(mg ao ao, gi6ng nhv may bay ... khong ngubi lai, rr.:i chng he luang truck dVQc nhClng m6i Cle dQa tiem ar, nguy hiem vo cung. Cha mi;> h6i hp lam, vi nhClng nguy ca tai nc;in "phu song" ngap tran quanh be, va ta khong the "di;>p quach" di

avoc, vi 06 la nhClng vat dl,mg - nhClng qui trinh sinh hoc;it thiet yeu hang ngay cua mt gia dinh.

Van ae qua la kh6 chju, nhung bat buc phai tim OlJQC 16i ra. Qua nhieu nhClng cau chuyn rat

dau long trong thlfc te da chung minh rat r6: phu huynh khong the nao giCI an toan cho con bangeach ke ke "giam" con Sat ben b a nha, tai nc;in van c6 the xay ra nhv thubng. Be khon lam,san sang "duong dong kfch tay" de IL.ra cha mi;>, de "at pha vong cam aja" ma!

giCI an toa i?> tri -y thuc i::ua b ..

- kh6ng nen: . cha me lu6n1Ca'

each nay, tren thlfc te, Clem lai ket qua rat kha

quan, nhung lc;ii chua duc;ic s6 dong phu huynh luyn thanh th6i quen tot cua minh, ay la boi c6

m(:>t va i ng9 nhn nghiem trong ma nhieu nguoi hay vvong phai :

Khi con con nh6 - duoi sau tuoi, cha me hiemkh i huong dan dung each cho con hieu venhClng moi de doa trong moi truong songxung quanh, c6 chang cOng chi la hu d0a be. Sq con gp Slj co thi cu cam cho nhanh! Nhvng qui lut vinh cuu ma hiem ai chlu nho: "trai cam la trai ngon "Trai ngon thi phai timeach an cho dvc;ic. Cll nghi rang cam cho yenchuyen th\ con se an toan la vo cung h9 sach! N hieu phu huynh khac l9 i "bay bong theo truong pha i g iao due thit " lang m9n": "g iam sat con ky cang la yen tam, con thi hay de cho be song hon nhien VO tV. Cho be bietnh ieu qua, som qua se khien be tr

"' CJ\ z

Qi ...J

40

cha mf; g iup mln h bang each n6i cho m1 nh

hieu, chu neu be h ieu roi th1 can a i n6 i nCla lam ch i l Con SQ be kh6ng h ieu noi nhCJ'ng loi minh n6 i LI? cu n6i dung vai tam nhn thuc cua be la be h ieu het Vuong mac thLlong nam a ky nang t ruyen di;lt cua cha mf; - mtdieu ma cha mf; hoan toan c6 the hoc h6i dLIQC, chu be chang he gap rac r6 i gl ve kha nang cam nhn - linh hi van de. Vi dv: hay n6 i ra ng "Neu con kh6ng nghe loi

mf; th1 con c6 the gap tai nc;in, c6 the chet. Chetla gl? La con se kh6ng bao g io auc;ic gap ba mf; n cra, kh6ng bao gio dLIQc ba mf; be n cra, kh6ng bao gio dLIQc mf; 6m hon nCla . . "Thay v1 n6i rang:"Con ma chet thl mf; se mat con, mf; se chettheo con, mf; se dau kho . . '.'v.v. va v.v ... n6i kieu ay

thl dung la be se khong h ieu tht ! Cau h6i tha thiet cua phv huynh la: "Lam

each nao de toi cam th6y an tam khi con & nha kh6ng c6 mfi?"

Hay di;ly con khai nim nguy hiem cangsam cang t6t, bang each t;;io ra nhClng tlnhhuong ci,rc ky kh6 ch iu cho be trai nghiem,roi cat nghia cho be hieu 'd6 la nguy hiem''. Be c6 the hoc alJQC nhClng khai niem coban nhu vy w sau thang tuOi.

r r

Sau khi be da c6 khai nim ve nguy hiem, bi;in hay dua ra Lu?t va Chfnh sach: c6ng b6 cho be biet nhung gl be khong cllJQc phep lam. Neu be tra i lu?t thl hlnh phc;it la g l , vf d1,i: M sekh6ng n6i chuyn v6i con t6i nay. Neu be nghe loi ngh iem chinh thl se nh?n dut chuyn n h u thuong I.

Khi tro ve nha, neu phat hin thay dau hiu"phc;im phap'; thl phai khuyen khfch con n6i ra. Sau d6: khen thuang cho hanh vi n6i th(lt, dong thCJi Cung con thl/C hin hinh phQt (aii Otf

Nhieu cha m ban khoan, c6 nen cho con tre biet

ve nhD'ng van de quan tr9ng cua gia dinh? (nhll

chuyn buon, chuyn lam an, chuyn tinh cam cua cha m . . . )

Gia a1 nh la mt to chuc nhlf moi to chuc

khac, du CJ muc la don vi nh6. TlfCJng tlfQng maxem, neu trong mt to chuc ma moi thong t in -

hoc ft nhat la nhCfng thong t in khong vui - cu bi

g iau nhem th1 se ra sao? N h Clng con nguai trong

to chuc ay se xll ly moi vic the nao kh i moi sl)

cu ma ma ao ao? Yeu thllctng VO dieu kin la mt trong nhClng tfnh chat Cl)C ky OQC aao va quan

trong lam cho gia d1n h dc bit va thieng l ieng

hon bat ky noi nao khac.

Yeu thlfong VO dieu k in = yeu men + ton trong + tin tlfCJng.

Khi ban thuong ai, t6n trong ai, tin tuong ai, b;;in c6 muon giau nguoi ay d ieu gl kh6ng, daud6 la dieu kh6ng vu i 7 Chi c6 dieu, khi cat nghTa voi con, can c6 each dien d9t phu hQp de tre cam nh?n trQn VE;'n aieu b;;in muon tam SI/.

Vf d1,1: ME;' n6i voi con: 'Khi con muon xuongho boi thl con gQi mE;' dua di nhe. Con boi chua gi6i , nen con di m0t ml n h thl c6 the nguy hiem,ch et du6i" - "Chet du6i la gl ha mi;>?" - "La ch et

vi sc n uoc, lo bi chet thl con se khong bao g io duc;ic gp me ncra dau, con c6 muon the khong7"

Va Cl a tu6i nao cua be thl ph1,1 huynh c6 th Mt aau trao a6i vai con nhCtng van de cua gia dinh?

86 tuoi se chang bao gio la chuong ng;;ii v?t

neu b a n bi et each lam bQn vai con m6t each th?tsU tu t h u 6' con moi chao aoi . Toi tht long tha

th iet xin cac b;;in phu huynh hay c6'i mo hon de

n h o cho ra ng dung bao gio da nh gia thap kha

nang trf tu cua be, be thOng minh va nhgy cam hem bQn tt1Clng rat nhieu.

Vi d1,1: C6 chu be ba tuoi n6i vdi ba rang: 'BaOi ba ve cai cau di ba, cau la phai c6 song hen.Song la phai c6 rac nha ba': vi nha be gan kenh

N h ieu L6c!

Sl,.(tinhteva nh9yca m a6 la san phm cuatritu.

n :; .,,

. " IQ ,,. ... . .,,. 3

3 .,,,

43

44

C6 the be kh6ng hieu het nhung w ngu cua ban, nhllng hay tin rang be lin h hQi dllQC t ron Ven tinh than nhung dieu ban muon n6i, voi dieu kin ban phai trao doi voi be tht thanh tam, chl! dung 'd ien've mt thanh tam voi be.

Van c6 nhieu ph1,1 huynh nghi aau 6c con tre con rat non n6't, tot nhiit la giau con Clic van (fe quan m;mg (chuyn tlnh cam cua cha m(?, van de tien bqc. . . ) de kh6ng lam anh hui'mg den con. Suy nghi nayc6 dung Clan kh6ng?

Voi cau h6i nay, t6i xin phep trlnh bay hoi da i dong, vi phai d i W xa den gan thl t fnh khoa hoc cua van de moi dllQC sang t6,

Yeu to m6t: Chung ta ai cO ng !Ung thu6clong djnh lut vt ly Bao Toan Nang Lur;mg cua nha vat ly hoc James Prescott Joule: 'Nang IUQng kh6ng tll s inh ra, kh61 1g tu mat di, ma chi chuyen tu dang nay sang dang khac'. fljnh lut nay hin van dang dllQC tiep tuc g iang day trong cac truong ph6 th6ng, vi cho den thoi diem nay n6

van dung.

-Yeu to hai: Khi chung ta thb va nap chat d inh duong th6ng qua an - u6ng, la ta da dua vao ca the mlnh nhung nguyen t6 h6a hoc nhu Oxy, Hydro,

Ni-to, dong, sat, kem, canxi v.v ... va rat nh ieu nhung chat h6a hoc ti,( nhien - huu hln h khac.

N h Clng chat nay la vt chat va trong chilng c6 ch Lia nang luc;ing. Nang l ucmg cua chilng, thong qua qua trl n h tiu h6a - hap thu cua co the, duc;ic chuyen h6a thanh nang l uc;ing cua ban tha n ta, g iilp chung t a c6 d u nang luc;ing l a m duc;ic nhClng cong vic cl,lc ky to Ion, nhu vy ngu6n nang luc;ing ay cung phai rat Ion.

- Yeu to ba: Vic suy nghi - cam nhn - cam xilc - tu duy la do nao b9 dam nhn. Co the ta nng trung blnh khoang SOkg - 60kg, trong d6 tr9ng luc;ing cua nao la khoang 1 ,Skg. Nhu vy nao chi ch iem khoang 2,5% - 3% tr9ng luc;ing co the.The ma khi ta tho m9t hoi, 30% luc;ing oxy h it vao se duc;ic dua ln nao, 97% tr9ng luc;ing co the con li chi duc;ic nhn c6 khoang 70% oxy ma tho i . Vi sao nao li can nhieu oxy den vy? Boi vi, trong cac hot dng cua con nguoi thl hot dng suy nghi hao t6n nhieu nng luc;ing nhat, hon hAn bat ky hot dng co bap nao khac

Va khi ta tiln hanh hQt d()ng suy nghi, thi san phOm t6t ylu se iflll;lc nao sinh ra lo nhii'ng j nghi.

Bn hay nho li di, horn nao b9n gp phai van de kh6 giai quyet, doi h6i n phai suy nghi tht nh ieu, thl du chi ng6 i im de suy nghi tMi, chll khong hi! c6 chut ho9t dng co bap nao,

n :r ..

. " IQ ,,.... . ... 3 n :r ..

3

45

"' 01 z 01 c 0 ':> .c CL

ban van cam thay m t ra roi . )6 la do bi!n vannap nang luc;ing vao thong qua a n - uong va tho nhung n9p 6 m uc bl n h thuong , ma nhu cau SUdt,1ng nang l uc;ing cho v ic suy nghi luc ay l 9 i tang dot b ien , gay ra tl n h t r9ng cung kh6ng au cau, n6i n6m na la oxy bi "chay hang'; VaY la co the bi th ieu nang IL1Qng Cl,IC b6, vay la a6 mt!

Tong hc;ip l 9 i ba yeu to neu t ren, se thay 6 aay xuat h ien ngay cau h6i "Wy chieu theo din h l uat bao toan nang /11r;mg thl nang IUQng macac nguyen to h6a hoc d.;ing vat chat cung capvao nao tu do an thuc uong Va khi troi Se dl1QC chuyen sang d.;ing nao, chuyen di oau, khi ma nao chi san xuat ra m6t san pham duy n hat, 06l a Y NGHi?"

Cau tra loi qua hien nh ien : Nang luc;ing auc;ic chuyen vao nhCJng y nghi!

y nghi c6 ndng lll

horn nay c6 van de! Phai chang, d6i khi ta ng6i

gan mt nguoi du khong quen biet la bao - 6 hi thao chng h;;m - vn c6 cam giac tht dechiu, hoc kh6 chiu, du nguoi ay chi ng6i im kh6ng he n6 i nang g l het. Pha i chang - nhat la

CaC b9n n[I, i.Ja gp Vl,J nay lam ne - CO nhQng lucta dang ngoi lo dang ngam may hong gi6, bongdung ca m thay "nht nht" sau gay, quay phat l;;i i

l a bat qua tang l ien: mt ga nam nhan, each xa

khoang va i ch1,1c met, dang nhln ta cuoi tum tlm!

Sao l i the? 86 chfnh la do nang lr.t{fng tilnhilng y nghi cua nguoi d6 toa ra da 'ch;;im" vao ta, ganam nhan ay dang c6 trong dau y nghi rat chi

la . . . "phm thi.JQng" va tha thiet "nhln dang det h uong q ua, q uay mt l;;i i cho toi chiem nguong

chut xfu di ma ! " V'a han chi c6 the nghi thoi, vl each xa tai may ch1,1c met co, vy ma ta va n quay

l i : nang l uqng y nghi da giup han day! Vi nao da sa d1,mg ngu6n nang lr.t

"' en

z en c:: 0 '::> r Q.

nglldi Ian rat nhieu, vl "h thong ra aa trl/C gidc cl6 mai "ra lo" nen chat luc;ing con clang "trongthdi h

cha ng han, va t re thllong t6 ra mac cam, chandoi . Trang khi o nhClng gia alnh hay c6 "kh6ngchien" bang vt dung thl tre thllong quy tllng

hoac b6 nha di Cle tranh xa vung "oanh t9C''.

Tat nhien kh6ng the mong C!Qi mQi m6i

quan h trong tat ca cac gia Cllnh aeu thuan bu6m xu6i g i6. Vy thl khi be phai hung nh ieu

nang ILIQ'ng khong vui, nhLlng neu tiep nhn

n6 d trang thai cong khai, r6 rang, nh nhang, be dLIQ'c ton tr9ng, aLIQ'c tham gia y kien, aLIQ'cchuan bj tot ve t inh than de san sang thfch Ling,

aLlong nhien se tot hon rat nhieu so voi vic aa

cam thay bu6n lo l 9 i khong he aupc ton tr9ng,chang ai cho mlnh biet aau la chuyn bat on, tat

ca CU ma mo ao ao nhLI nhClng bong ma!

Mot aua t re ba tuoi aa c6 q uyen OLIOC biet

tLlong tn ra ng : w gio mlnh se (J v6i m. kh6ng c6 ba n Cla, ba chl ve tham th6i (chl! kh6ng phainghe n6i doi la "ba ai c6ng tac"), va mlnh phai

chap nhn dieu 06. Rieng aoi voi ph1,1 huynh,

kh i co gang "g6i" cha k fn khoi nang ILIQng tieu

CljC khong 16 kia trLloC mat be, tam ly Se bj cang

thang n hieu hon do cu nam nap sp be biet. Trang thai nay rat de gay ra "hi chung S N": Nh jn- N fn - Nuot - Nen - NO. Tren thuc te, khong kh6Cle quan sat thay : khi cha me l ang le mat doan

n ::r

< ""

"'' 3 n ::r "' 3 -11>

"' Ol z Ol c: 0 '::> .t:: 0.. - .t:: f-"" ....J

ket n h ung giau khong trl n h bay cho con ng he, thl con rat de bi "va ng m ieng" bat ky luc nao vl g ia i c!oc;m N6 cua qu i trl n h S N .

C6 t h e trong c h u n g ta, da c 6 n h O'n g n g uoidUc;Jc trai ngh im tri,mg thai nay: kh i be b iet Sl,I tht, be se tro tha n h ngUoi dong m i n h tuyt voi giup phi,J huynh mau VUc;Jt qua n iem dau hoc

Sl,I kh6 tam nao d6. Trng thai g iau d iem Sl,I tht. che day thong tin gay cho be sl,I bat an, sq ha i vo cung tn! Va vo i ai cCmg vy. m(>t moi truong song bat an la dieu kin ly tuong lam nay s inhn h C!ng hanh vi eve doan, manh d(>ng, khong the

l uong truoc duqc.

Tuoi biet.. . Rau !

Sau tu6it La n dau t ien, be "ra doi thtJc slj: vao tn.long

ph6 thong, mc}t ng6i truong khac han v6'i ng6it rl.long mau giao ma be tung biet, tung quen va tung yeu men. Truong dong hem, 16'p dong hon,gio hQC dai thoong, gio choi ngan ngun. Moi lopchi c6 mcjt thay hoc CO, nen can g\ la phai ttJlo, kh6 ma nho co dl.IQc. Thay co mt may "mat me" hon co g iao cu, "mat" t6'i muc be thay "l9nh lu6n! Ky lut a trliong ph6 thong cung 'm9t troi mcjt vvcvai trl.long mau g iao: khong chay nhayhon nhien nhli 0 mau giao dl.IQC nua ma phai c6y tu, tiJ ket b9n ma choi, tiJ ph1,1c VI,! toan phan nhung nhu cau thiet yeu, nhung dieu ma khi (J mau giao be van dl.lqc cac co nhac va trq giupthuong xuyen.

n =r "'

.,, 3 () =r "' 3 .,.

N6i nom na, neu vi tn1ong mau giao la c6i"th ien auang: thl khi vao tnJong ph6 thong la beaa "h.;i canh" tro l9i "ch6n duong gian" voi nhCfngthl,fc te aoi kh i rat. . .tra n tn,1i ! Va mo i ngay b e pha i a trong mo i truong "duong g ian tran tn,ii " aykhoang tam tieng.

f)e Ci9ng vien con, khi vao m6i trllang moi, phl,I huynh thuong "ve" ra n h ung v ien can h khaCif;'p, voi mong muon con vu i ve toi trllong. Vic lam 06 oay thin y, nhllng kha nhieu phl,I huynhl;;i i cung cap thong tin theo 16i "to hong Be khi

va chc:im thl,fc te phuc t.;ip 1.;i lam, khong ft be aa . . . rOt bjch xu6ng m(lt each ngo ngang! Vy lanhieu han h vi phuc tc:ip l;;i lam cung bat dau phatsinh W aay.

8au tien, be phai d6i mt voi van de tha n htich - diem SO, ke Oen l a S I/ t j n.;in h cua cac b.;inxung quanh. Vy la sinh ra bu6n rau, g iau diem cha mf;' khi bi diem thap, manh nha cho th6ithieu trung thl,l'c.

Ke tiep, ng6i trong lop ph6 thong thl phai

tuyt d6i im lng, khong the bu(lt ming xl xao nhu h6i nh6 duqc nua, vi ph.;im la bj . . . moi ra san dung l ien, day cung la mt cu s6c d6i voi ratnhieu be moi w mau giao len, nhat la nhling be. . "ming kh6ng kip len da non! Nen khi ve nha,

thuong ng6i suy tu u rO, kh6ng hieu ti;l i sao mlnh"phat b ieu

- .!: f

ae ng6i , aft la de ! . kh6ng pha i de da, I an sau m dung da m 6ng con nCJa, con kh6ng thich v?y aau" - M: A, m h ieu r6 i , m kh6ng lam v?y nCJa,x i n lo i be nha M

"' en

z en c t> ,J:; Cl.

Lam co n . . . Khuyet tt!

Tre khuyet tt la ai?86 la nhClng tre khiem khuyet chuc nang,

kh6ng c6 kha nang l am auqc nhClng aieu ma dGiiaa so tre cung a tuoi c6 the lam duqc, g9i la tre thieu nang cho ngan g9n .

N6m na vy. neu nh ln tu g6c a xa hi, chung ta se git mlnh ta i m?t vl : tre "khuyet tt'' a dau ma lam the! Du cac qu f tll nay c6 ca the - trf tu

- sue kh6e hoan toan blnh thU'ong, nhung ... : nam tuoi kh6ng ti/ tam rlla v sinh ca nhan, kh6ngtl/ xuc an . Bay, tam tuoi kh6ng tlf sap xep tp VO quan ao khi ai hQC. 9 - 1 0 tuoi kh6ng biet quet nha, lau ban ghe ph1,1 mi;>. 1 2 - 1 3 tuoi khong biet tr6ng em, kh6ng tlf d9n va di;>p ban an. 1 5 - 1 6tuoi ma khi d6i khong biet w mua g6i ml nau an, kh6ng tl/ u i do de m?c. . . N6i "huych ti;>c" ra: day la

mt dc;rng phe pham q u f tocl N h6m tre "ta m gLri" c6 si so ngay cang tang nay b i khuyet tt ve kyna ng song, tfn h tL1 l ap gan nhL1 bang 0

Tre khuyet tt ky nang a dau ra? Cau "Con hu tqi m" la loi aa p cl,lc ky chfnh

xac cac be th ieu t fnh ti,1 lp hoan toan do eachgiao dl,Jc a g ia al nh . Khong ft ong bo ba m, mtngay . . xau troi, aa "dung h1nh" kh i nghe chinh dua con - ma m1 n h nang niu nhll vang nhll ngQc -het vao mt: "con ra n6ng noi nay la t;;ii ba ma, sao ho i a6 ba ma kh6ng chiu d;;iy conr

Ha i ly do chinh thuong gp cua cai s1,1"kh6ng chiu d;;iy" l a :

Ly do thLr nh6t: Cha m muon "cho rao connm , ch6 uot m I an tat ca nhClng cay dang co c1,1c cha m se dung mu i chju sao, de cho conduc;ic song hon n h ien !? So phu huynh nQ l u6n

muon giCJ r!t con trong m6i trllong "v6 trung"!Nhlln g h e song o noi "s;;i ch" qua thLmat t ieu khang the . Ma con th1 khong the o nha hoa i auc;ic, nen kh i ra duong, chl can gp bat ky mt "vi tru ng" yeu xlu nao, con cOng "nhiem benh"ngay. Bao da m!

LY do thtJ hai:"Tp cho n6 w lp. ti,! song dLIQC la n6 kh6ng can mlnh nCla, tui than lam"!? Haha ...

n :::; "' M

-"''3 n :::; "' 3 fD

"' '

z ' c 0 ':> .r:: a..

"" --'

day dfch thi la tr9ng tha i ma Due Phat Thfch Ca goi la THAM, tham dl16i h1n h thuc rat t inh te: tham duoc l a VIP cua cu6c doi con ! Ma he THAMla kho l ien. Bao da m!

VIP - trong tieng Anh - la chu dau cua ba tu:Yery important Eerson, ng hia la ngt1ai rat quan

trqng. Nhllng van chiI VIP ay, cimg con c6 the la cha aau cua ba W: Yery lrressposible Eerson,ng hia la ngtJC!i rat VO trdch nhim!

C6 nhClng dieu that sl,l"bat kha thuyet"! Th6i thi, xin ke chuyn cho de vay cau chuyn sau day cua chfnh gia din h tac gia, kh i con tra i hoclop m uoi (t\l i m6t truong Qu6c te 1 00% a thanh ph6 H6 Chf Minh) , ng hia la con moi co 1 6 tuoi thoi . Mot horn nha truong gai g iay ve nha voi yeu cau nhll sau :

a/ Hoc s inh se W toi x in vic a mt doa n h nghip vua hoac nh6. P h v huynh kh6ng x in g ium.

b/ Hoc s inh pha i lam vic i t n hat ha i tuan kh6ng luong.

cl Sau thoi gian l am vic. yeu cau hoc s inhelem g iay nhan xet cua doa n h ngh ip ve trllong .

M choang den "bat tinh"! Vi: con moi 1 6 tuoi th1 lam sao biet x in vic? Chua hoc het cap ba th1

biet vic chi ma lam ? T;;i i sao con lam vic ma yeu

cau khong Ol1QC lay lvong nhu nhQng nhan vien khac? . . . Hang lo;;it n h Qng cau h6i kieu "cha me lala chan. : cu ao ;;it hien len den nhuc ca dau, bendem ngay S\J Viec ra cau CUU "ba n6".

Nhung tht bat ngb, ba n6 - m(>t ong b6

nguoi My chfnh hieu con nai vang, sau khi nghehet chuoi ke le cua me n6 - ben tuyen b6 rang: "v6 cung sung suong, cu tuong sang Vit Namsong la n6 Se thanh dua . . . VO tfch Sl,I' r6i".

Va, ba n6 ben "khai quang diem nhan' cho m n6: 0 My, hoc den cap hai la phai di lam them,bat l u n g iau ng heo. 9 - 10 tuo i da c6 the di giaoscra bu6 i sang quanh quan trong khu ph6. 1 2 -1 3 tu6 i c6 the go clla nha hang x6m Ion tuoi xin giup lam ve s i n h nha cua, cat co san vubn. 1 5 - 1 6c 6 the di phan loc;ii thu cho buu ain . g iao bao hoc h6i ng ubi quen ai can cham s6c v sinh xe c(>. Thu lao thl C\JC ky "tUQng trung vf d1,1: cat c6 2 USD, rlla xe 3 USO v.v . . . Hoac vai aua c6 taile aan hat ch i 06 thl tp hQp nhau ra cong vienng6i c hoi n hc;ic, mua hat cho vui ; cu thay ca i n6n xu6ng 06, ai b6 vao bao nhieu aeu "cdm o'n' het, kh6ng phai an xin ' Ke ca nhCfng ban khuyet ttnh cOng hang hai tham gia. "Jua" nao khong vao gu6ng lam them nhu the la nguy co bj bijnbe tay chay rat cao, vl 06 la aua ca bit!

3

3 n>

"' Ol z Ol

- L f

dU

"' Ol

z

62

"Co oi c6, c h u n g c h a u yeu c o l a m"

(Lai mt bai hat thieu nhi) Yeu den mLlc cha me ganh t ! i H6ng phai

sao7 Neu kh6ng yeu co lam thl tai sao c6 n6i daul a con nghe d67 T ham chi trong rat nhieu tl n h hu6ng , me con pha i de rang "Con kh6ng ngheloi, mai me mach c6 a n ha". C6 n6i thl con ngheram rap, con loi cha me n6i thuong l.;i i nhu "beod9t may tr6i ch6n xa x6i ''. con c6 ng he hay kh6ng

la tuy . . . hen xui !

B iet rang con yeu c6 g iao, n h ung neu conyeu co nam phan thl chac chan phai yeu cha me

mlnh muo i phan , neu d6 la nhCing cha me tot.Chang c6 dLla tre nao d.;ii d(lt den mLlc di yeu

mot ng uoi khac nh ieu hem cha me ml nh . The

thl t.;i i sao: con yeu cha me hon yeu c6 ma l .;i ivang l o i c6 hon vang Ii.J i cha me? >6 la cau h6 i

tudng doi h6c bua ma cac pht,1 huynh yeu conbt bu(>c phai tlm cho ra loi dap!

Tuy nhien, cling chng kh6 lam de c6 the quan sat dl1 ngoan lc;i"nay cua be doi voi co giao:

Co giao - dung chuan - thvong n6i vOigi9ng dieu binh tinh, ngon W nhe nhang, dung ml)c, hiem khi nao co len gi9ng , l i cang kh6ng bao gio quat thao. each n6ichuyen nay the h ien Slj ton tr9ng nhan each d6i voi tre. Du be c6 phm loi conao thi gi9ng co ch i nghiem ngh ! hemthoi, chu va n W ton . Tren aai nay, kh6ng c1Cta tre nao thfch nghe quat mang.

Nhieu pht,J huynh"cai chay ca i coi": "Nhllng r6 rang khi toi quat thl n6 moi nghe Dung! Vi trongthoi diem ay be biet minh "thap co be hQng nenvan rang nghe, nhvng tu d6 se phcit sinh ra camxuc cam ghet hanh vi quat thao nQ. Thai d(> hunghang cua cha me con la bieu hien cua sv bat 11,(c, khien be chi "tranh voi chAng xau mt nao r6i dau li hoan day, viec gl cling phai phung mangtrQn ma thl con moi ng he. Lon them chut nCla lacon copy ngay h a n h vi n6i nang tho lo cua chame. X i n h6i n h6: sn c6 the phung mang trQn ma voi con den bao gio? Va khi con kh6ng con

. :.

IQ ::r "

... 3

3 ""

63

"' "'

z "' c 0 '.) .r:; Cl. -.r:; r-

"thap c6 be hong" nua thl chuyen gl se xay ra"? Tuy nh ien rat nh ieu phLJ h uynh l;;ii phan nan

la khi "N6i v6'i con dang hoang tu te thl n6 kh6ngnghe''. H ien tuc;ing nay c6 tht, boi vl:

C6 giao kh6ng bao gia d9G, ma chi c6ng bo nhung bin phap ky lut be se phaiganh ch ju neu kh6ng nghe loi, chllkh6ng "g io cao dan h khe" nhu cha me. N h ieu phu huynh khac la i bao: "O nha cOng ph;;it ch f tLI day, ma n6 van kh6ng nghe, cang ngay cang buong" Bunglu6n! Bai vl:

Hlnh phi)! co su dung lu6n nhan ban, c6kh6ng phat vl gin, kh6ng ph;;it cho hagin. Ma day la dieu kha nhieu ph1,1 huynhv6 tlnh "sp bay voi ng6 nhan that ngay

tho rang "Ph9t m6t Ian cho n6 nho toi gia"!?! NhO ca i gi toi gia moi duqc? Nho toi g ia l a cha me da qua "ac" voi minh! Chu rat hiem nglloi nh6' la minh da ph9m loi g1 , va la i ca ng hiem nglloi "ta m ph1,1ckhau phuc" kh i h6 i tuong l9i nhung Ian bi ph;;it thuo nho.

Van biet rang c6 cau ""thu6c dang gia tt": "thuoc" cua c6 danh be cOng la thu6c dilng,

nhung n6 ch! au dang ae'! g ia tt" thoi, chu n6 khOng da ng den muc be "nu6t' khOng n6i , s inhra d j Ling t ra m trqng voi "thu6c"! Khi ph9t con tht khac nghit Ge hy VQng con "nho doi" mabiet nghe loi, thi pha n h Jc tam ly ma phi,J huynhnhn Olic;IC tu con se la Slf am UC, ch6ng d6i, thm ch i ca Slf cam thu .

Ben c.;i n h d6 , k h i c6 p h c;i t , thi hinh phc;it th6ngthliong dlic;IC be chap hanh Va CO tac di,Jng ngay. Chu kh6ng n h u a nha, khi m tuyen b6 phGit la be quyet "tu thu toi cung" . Sao lc;ii the? Boi vi:

Khi co phGit thi khong ai c6 the bantha nh chi dc xa" cho be. Nen be hieu l i en : 1 6 i th oat d uy nhat la hay "quyet tam ca i ti;lO tot". Con a nha, m vua phc;it thi b6vo dau xo ghe, ba ni lp !Uc cao g ic;ing benh chau : "N6 con be ti, moi b6n, namt uo i dau biet gi ma phGit vOi Vi;l, Sao CU pha i day dQa chau t6i thi moi vua longa?" v.v . . . Nghia la hang loGit 'trGii ti n9n tam co n a m sao cap toe mqc len len, be tha

h6 dlfa d!lm, tha h6 tung chieu 'kho nh1,1c

ke" de thocit ti.

Tinh tr9ng nay gQi la m6i trl/Ctng gido d1,1c khOng th6ng nh6t. day la yeu t6 t hc;ii hang dautrong giao d1,1c, vl n6 VO hiu h6a mqi Slf u6n nan

n ::r ..

< ""

... 3 n ::r .. 3 lb

"' "' z "' c:: 0 '.::> .I:: 0.. - .I:: 1-Q) --'

66

can thiet. Hieu mt each don gian : m6i t ruong gia dl nh khong thong nhat la noi cho "xuat xv

"Home a\one!"

("CJ nha mt minh0: ten mt bq phim tam ly rat n6i tiengJ

Ai da tl!ng xem b phim nay deu cam thayyeu men chU be Kevin de thliong - nhan vtchfnh . Ly do: ch i moi chf n tuoi thoi , nhling kh i v6 tl n h bj . . . o nha m(lt mlnh, Kevin aa c6 thew cha m s6c ba n than rat chu dao tv chuynan u6ng, tam g i?t, lam nhung vic v?t thliongngay. Hon the nua, chu be con biet xoay so ratkheo leo de chong l.;ii ha i ten tr(lm hung han khichung ot nhp vao n ha. Tat nhien 06 la phim,nhung qua tht a ngoa i doi c6 nhung b.;in nh6ma cha m c6 the hoan toan yen tam khi conphai a nha mt mlnh; va cung c6 nhung aua t redu eta a tuoi sap het cap hai roi - ma cha m van khong dam m.;io hiem g iao nha, boi sQ . . . "tieu" ca cua Ian nguoi !

Tat ca cha m deu mong muon con mlnhgioi giang, c6 ky nang song tht phong phu.

n ::r w ....

w 3 n ::r w

3 ""

68

Ngat noi, thay con nguoi khac gi6i thl them,

nhung chiu kh6 d.;iy do de con mlnh cung g i6ithl . . . c6 nguoi day, c6 nguoi kh6ng! Nhung dua tre gi6i giang deu la do SU huan luyn cua cham. chu c6 dua nao lot long da b iet lam het m9ivic dau !

May v i luoi bieng l.;i i hay th ich . . . g i a o con cho ong Troi theo k ieu : " 16n len ttJ khac n6 bi et" - y la nhoTro i day g ium d6 ma. N hung 6ng Troi dau c6 "ranh" dCl vay, con ai nay dc;iy ch6! "Xuat xuong"W " 16" cha con ngoan san nay, m6i nay noi ra n hCln g dlla tre sap vao O

t muon dai la: muonak)uyn t?p dieu d6 th?t

khi huan luyn con xll qua nhClng cong vic, ph1,1 huynh da t90 ra

tlJClng cho con luynrfiqi den nhuan nhuyen.

duc;ic thl se lam 19i, h?uqua nghiem tr9ng. Day

c vl.ta de, vua vu i, lqi duqc chfnh . y, con gl bang! Mai nay khi buoc, truang tht Sl,J' Cua CUQC song,

Ai dam chac rang mlnh c6 the lam tam kh ien ba ng thep de che chan cho con suot dai khong ao mau? De hieu v?y, ma nhieu vi van ngoanco vat vat: nhung muon osh in ve r6i l9i bat conl a m vic nha ar

C6 mt ba m da ra 1nh cho oshin khongduqc lam bat cu aieu gl cho hai aua con mlnh. Cahai dua se phai w lam het: w dQn phong r ieng, chia nhau rlla chen, d6 ai nay ui, quet san, sueho boi, giup chi bep chuan bi tht,Jc pham tnJoc khi nau nuong, tr6ng em. Chi bep di chg nau anngay thuang, nhung ngay nghi thl ca mf;' Ian con

< ''"

3

3 '1>

69

"' Cl\

z cung di chc;i, nau an . Dua Ion dan cllla n h 6 di cat t6c, an sang.

Truoc khi thtjc hien mt dieu g1, cac con se dua "de an" cho me "duyt" Ian cu6i. Vf d1,i: "Me Cli, em dau rang, con dua em toi co A nha si n he, con se n6i co cho con ky vao h6a don cho me ve thanh toan Hoc "Mai s inh nhat anh Hai , me

cho phep t1,1i con di nha hang B an t6i n he, conse lay tien 6ng heo, r6i luc me ve cho con x in

la i , con dinh ch i cho bcra t6 i khoa ng tung nay . . .

duoc kh6ng me?" v.v ... Oshi n nha d6 c6 chuc v1,1 t6 truang t6 giup vic - suong qua! Con cac conch! la . . . to vie n !

Chi k e l a h 6 i dau dua con ga i c u a c h i "b ieu tl nh"phan d6i : "Me thue nguoi lam, t9 i sao t1,1i con phai lam?". Chi bl nh tinh tra loi : "Me tra luong cho nguoi g iup vic. th1 c6 ay chi c6 bon phn nghe lo i me th6 i , chu kh6ng c6 trach nh im ph1,1c v1,1

con . Con pha i hoc de biet lam tat ca vic nha va

quan ly mot gia dlnh.

Vay d6, phm chat hang dau de tro tha n hm t phu huynh t6t la dung cam VO kien tri.

nyeu som:hhcrng h I vy

Gitli tre ngay nay dang rut ngan dan a(! tuoi yeu. Khang kh6 de th6y rdng nhieu tre mm chi 11, 13tuoi cling da bu&c vao tinh yeu. Vi sao tre yeu stlm nhuvy?

Xa h

"' 01

z 01 c 0 '.:> L: o._ - L: f-

dieu chlnh ba a ieu ca ban tren cho tht canbang, tnJ6'c khi thVc hin thien chuc v6 cungquan tr0ng : lam cha m. Slf can bang se mangl9 i nhieu co may h9nh phuc hem.

8 ie u ta thl,fc Sl/ Jo SQ 0 day, chfnh xac ra, l a tre quan h tl nh dl,IC a OQ tuoi "nai va ng ngo ngac" se de l9 i nhieu h i l,ly rat xau.

Day c6 the xem la gioi tre dang chr;iy theo trao luu kh6ng?

"Tien trach ky, hu trach nhan": T9 i sao kh6ng a i chiu dt cau h6i ngvoc J a i : "Ngay nay c6 kh6ngft c ha m da g iao dvong con kieu gl, ma khientre bi suy dinh dUfJng tinh than den muc phai tlm

cuu canh trong m6i quan h khoac ao tlnh yeu? Vl r6 rang, van c6 nhllng gia dlnh con "yeu" rat...dung l !ch! N hllng tre "yeu" vi chi don gian cam

thay qua c6 don. du chva he b iet tinh yeu dfchthl,fc la gi . 56 "yeu sam" nay l9i kha nhieu denm uc lam ta c6 ca m giac d6 la mot trao ILIU.

Vic tre yeu som, n6i chung, se keo theo nhieuvan de dang lo ng9i nao?

Yeu kh6ng xau, nhllng quan h tinh d1,1csom kh i con "an chva no, lo chva toi gay huqua xau cho ba n than va cho ca the h ke tiep moi la t h 3 n "' 3 ,.

73

- J:: f--QJ .....J

Rae r6i dau tien va ngh iem tr9ng n hat la len lut quan he tl nh due khi kien thuc cua tre ve an toan tlnh due gan nhu bang o, n hat la t rong g ia i doc;m h ien t;;i i, chung ta thay xuat h ien them nh ieu benh nan y m6 i l ay Jan qua duong tl n h

due. N e u mang thai ngoai y muon thl hau qua that g6m gh iec n

Ong bO ta van co cau nen phOng ngua tu xa la tot nMt. Vgy, nhiing c1inh huang ve tinh yeu cho con tre nen Mt c16u ti/ luc nao?

Phang ngua tuc la c6 bin phap ngan chntru6c de sl) viec kh6ng bao gio xay ra. Vf d1l chfchthu6c phong ngua u6n van la de kh6ng bao gio

bi u6n van. Con c1inh huang la ve ra ban do dungde sl) viec xay ra theo 1 tr1nh an toan . Vf di,J: d!nh hu6ng ng he ngh iep cho con de con hieu nghenao m1 n h c6 the l am hieu qua nhat.

Neu h6i theo h u6ng ph6ng ngila th1 chc kh6ng ai t ra loi duQc va cung chua chac c6 ai da muon tra lo i . V1 c6ng bang ma n6i, yeu thuongv6n la "thl,J'c pham tinh than cua con nguoi tu thuo lot long: CO gl xau khi con yeu them dlfQC mt nglloi n C!a? Van de can "lam re/: d6 c6 thl,J'c su la t1 n h yeu kh6ng, tlnh yeu ay thu(lc dc;ing nao: an toan hay kh6ng an toan, tlnh yeu ay du nentang de ton t9 i tot hay chua v.v . . .

Con n6i theo tieu chf c1inh huang th1 sl,J' viecse khac hn: dau tien xin tra loi rang can djnhhu6ng cho con tu . . . ba tuoi, 0 cap mau gicio, ve tlnh yeu!

Ap at va cam can co la bin phdp tot kh6ng? Phi,J huynh chi c6 the ap dt va cm can

< Ill

"' 3

3 .,,,

"' "'

2 "' c 0 :J

.c "-

76

atfc;iC the xac Cua con th6 i, va ti le dU

Cha me thuong hay ch9n k ieu ung xll "mua d6 re" cho con: khi ho da n h g ia m(lt moi quan hnao d6 c6 the mang la i he lw xau cho con thl hQquyet long ngan can, ae con kh6ng pha i tra giadat cho moi quan he ay. H iem a i chju hieu rng :

d6 la cai gia can thiet de con "mua" bai hQC kh6n! Cha me chi c6 the - va chi nen - phan tfch, ly g ia i, yeu thuong va chap nhan, het sue tranh ap dt -cam can . Trong nhung dieu nay, yeu thtlang con

la yeu to q uan tr9ng n hat de g iup con . . . nhanhkh6n l

Thong thvong, ph1,1 huynh nao yeu thuong con dung each, thl con se h6i y kien va se ngheloi ngay khi alfQ'C ly g ia i r6 rang . Con yeu thlfOngkhong dung each thl se bat bu(lc phai ap dt -

cam can, khung b6 va . . . bat ll,(cl

Tre khi yeu thuang giau kin cha m, nhang dau hiu nao giup cha m "nhgn din" tre dang yeu?Can lam gl de bdo vcon tre?

Giang oil Neu cha mi:; nao c6 cau h6i naytrong dau, th1 ro rang v6i hQ, tlnh yeu da tro thanh

ten tQi pham cl,lc ky nguy h iem dang bi " I nterpolph1,1 huynh" phat lnh truy na dac biet roi l

Chuyen be, xe chi cho to v,3y? Xe to tung t6e ra r6i...bat h,lc, kh6ng dQn noi?

n :::r "' -

-"'" 3

77

"' Cl>

z Cl> c: 'O :::i

.r:. "-

78

Moi cay moi hoa: m6i nglfoi yeu moi kieu khac nhau, a tu6i khac nhau. Va a oai c6 bao nh ieu each yeu thl cu ng c6 bay n h ieu each . . .giau! Nhung n6i chung, khi yeu, du la yeu "tp st/. ai cung song tren may, nen dau hiu de nhn thay nhat l a con " la hing" tren . . . tren, "keo" hoa i kh6ng xuong noi va tr6ng rat l ang m c;i n . Khac nh ieu so voi dc;ing "lo lt'.fng" m(>t each rau ri lo langvl b! ac;i i bang hc duong khUng bo!

Can lam gi de bao v con u? Co m(>t "congthU'c" cua th ien nhien rat hay, ma ta c6 the apd1,.mg trong khfa cc;inh nay : trong con biio, n

" D9y" co n biet yeu . . .Tu s6m !

Ti n h yeu, thl,fc chat, la qua tng TrO'i ban : a i cCmg yeu ! Van de nam a cho: SU dl,mg m6n quatng ay nhu the nao moi la chuyn ... nhdc dau. llnh yeu doi Jue nhu mt ngot, nhung lam khil c;i i ki n h hoang nhu bao t6, "quW toi bO'i khienOL!Ong SI/ phai " Jen bCr xu6ng rung".

La ph1.,1 huynh, tht tlnh, chng ai muon cucderi con mlnh phai toi ta te tua chi v1 ...m6n quatng cua 6ng Treri. Vy ta c6 the lam gl cho con de m6n qua ay dem den may nhieu rui ft? f)e du tlnh yeu c6 hin ra duoi "hlnh tuong" l a bao to,thl con van blnh yen?

Trong con bao, noi s6ng em gi6 1.;ing nhat lamt bao. Mu6n con dung vi vang yeu som, thlhay d1;1y cho con biet v tinh yeu tv . . . tht som!

.,,. 3

3 It>

'70

"' O>

z O> c 0 :::> .c CL - .c f-(IJ _J

80

Va quan tr9ng la di;ly theo tieu chi chia di tr;: tach slf to mo muon khdm phd cao d ra kh6i sue hUtgiai tinh do a n h hliong cua hormon s inh dl,IC.

Neu b;;m de hai "ngoi no" nay "nhp l9 i voinhau - nhu thuong gp trong doi, thl "tl,li n6" se

tro thanh mt qua born h;;it nhan voi hu qua

kh6n luong!

"Ta ch" nhli the nao?

0 I lla mau giao, cha m cn g iup con trdi nghim cam gidc yeu thU'Clng thong qua

c6ng th Lie: "Trach nhim lam nay s inh va nu6i

Ian yeu th uong" .

0 Illa ba0tuoi tro di, con can dliQ'c ren va giaocho nhO'ng trach nh im vlla sue phl,lc Vl,I nhO'ngnguoi than trong gia dlnh. Bay la each gieo va cham s6c 'h;;it mam" yeu thuong: con se cam

nhn tr9n vn yeu thuong la gl. CCJng a Illa nay, con can dUQ'C di;ly de biet CO hai g i6i tinh khacnhau va khac 6 diem nao. Cho con biet be ra doi

la tu Sl,I yeu thVOng nhau gi(la hai gi6i tfnh ay, chu kh6ng phai con chui ra tu ... nach ml;', hay'mi;" nht con tu thung rac"!?

*"'\ khtuyen hormon nl'i.d(>ng de con hoc

nltemg ba i sinh vt hQC 11 m(>tcach het sue t votv,. Khi da 'thu&bai st,1 to mo trong con se gvo to chuc"Mn. i;,,,j\ . ... .c

82

1 1 - 1 2 tu6 i t ra di, khi hormon s inh due da bardau chi ph6i m

Rieng phl,I huynh cha u A thLlong rat hay"quen": a i cCmg c6 nhu cau va khao khat muonaLlc;!C au yem. Vay nen trlu men 6m ap con tunh6 toi Ion cCmg la m

- L f-CIJ __J

Ong ba mlnh c6 ca u "Day an d.;iy n6i , d.;iyg6i d9y ma'. N6i chuyn la mt ho.;it ang gan

nhlf la ban nang cua tat ca moi nguoi, ma sao c6 nh ieu ph1,1 h uyn h bong cam thay ngo ngangkh i "con chang bi et n6i chuy n aoi Clap gi ca, cha

m n6i nang l uu loat vy ma sao n6 l.;ii do the kh6ng biet? N hi eu It.Jc muon chui xu6ng oat ne vl n6''.

Cai gi ding vy, muon c6 san pham tot thl

trlfac het phai c6 nguyen vt li u tot. Sau a6 la qui trlnh che bien tot, cuoi cl.Ing la khau dong g6i va bao quan tot. NhClng ky nang cua tre chinh la nhClng san pham cua gia dlnh va xa h(>i . C 1,1 the a day l a ky nang the hin b

K h i phan tich theo each nay thi chUng ta thay ngay:

ng nua, ma trong xa hoi

trrt6 da dvqc nang cap tro nang cao. Ky nang nay lqi h.;ii

an da c6 cau mom ming do chan tay"! Mc;>t ky nang quan tr9ng v6cng, g6p phan kh6ng nh6 trong hanh

ien than cua mot ca nhan.

Nam 2007, b.;in Adora de thvong sang thamVit nam. 0 tuo i m voi mi)t, Adora da "kip" choxuat ba n t6i bon tram dau sach thieu nhi! Mot

con s6 c6 the gay"choang"cho bat cu a i . Nhvngde a;;it avc;;c aieu c.16, thi chc chan trong su6t muoi mot na m ay, mt;! cua Adora pha i "n;;i p" vao aa u con n h ieu hon b6n tram aau sach, tat nh ien ro i !

P h v huynh min h hay c6 mot ng n h n rat "co tfch' : k h i con con nh6 thi chi cham cham cho

con "h9c le" ma chng ch ju cho "h9c van" vi "chon6 hQC n h ieu n6 than h Cl,J non mat''. NhLJng a tuoi den trLJO'ng thi lc:ii muon con biet du thu: lay aau ra? Khong thich b6 "nguyen l ieu" vao ma lc:i imuon lay CILJQC san pham, con doi san pham tot

n :r '

< ""

Cl> 3

3 11>

85

"" __,

86

m 6i chju, th it la b6 tay1 Huan luyn ky nang lac6ng vic ca n mt q u i tri n h - qua tri n h rat da i ; ky nang trao doi - doi da p cung kh6ng ngoa i I, cOng can mt qua tri n h dai con moi c6 the "t ieu

h6a" trQn ven, b ien kien thuc tro tha n h "cua dan tu i ''. kh i con ca n la c6 san xa i ngay.

"Nguyen vt l i eu" de sa n xuat ra san pham kji nang n6i chuyn t6t tat n h ien se la dtlr;tc nghe n6i chuyn nhieu, dung my'C: cha me n6i chuyennh ieu, n6i nang dung mlfc, dung tu ngCI phong phu vai con tu so s inh la mQt each cung capng uyen l iu rat don gian nhung VO cling hiuqua de g iup con "n6i hay" khi buoc vao tuoi den truong, va c6 co hi phat trien ng6n ngCI - kha

nang va n hQC rat tot

Tat nhien khi n6i chuyn vai con, kji thut don dat la yeu to kh6ng the coi thuong. Ky thutwebtalk trong chuong trinh Ky Nang Co Ban CUaPhv Huynh la mt each kha dien hinh giup ph1,1 huynh kh6ng "tac tit" khi n6i chuyn vai con, dong thoi giup be tu duy va n6i chuyen tot Ban than ph1,1 huynh phai c6 y thlic tl! hoc, boi neu kh6ng ... Ta van rat thllong hay gap nhClng g ia dinh - ke ca gia dinh tri thuc - cha me thi rat chi la loi khau, nhllngcon l

yen et'.ta yen nha, m6i xay ra "tham canh" ai n6i nay nghe. Ong ba hay bao "Vq chong n6 gianh n6i het roi, chau t6i kh6ng con gl de n6i nO'a'.

N6i chuyn la mot ky nang ma ta kh6ng thenao c6ng t h uc h6a theo kieu " Ian sau con n6i the nay n g h e chua"I R6 rang trong th\fc te kha nhieuph1,.1 huynh pha i "keu troi " vl "da bao ca t ram I anr6i la me gQi thl con phai dr;i ma n6 cu

"' "'

z 0\ c: 'O .s::. Q

8B

"phong each" nhlf the ma l9 i muon con an n6i

nh nhang, le de\ kh6n ngoan thl q u a la c huyn . . .vien tuong!

Giao sv nguoi My G lenn Doman, v! bac si tien phong trong linh v1,1c Phat Trien Nao Bo Tre Em da c6 cong th lie eve ky de n h6':

fi NINO:b!.othing jn t:J,othing Qut, nghia . """" . -' la 'KhOng bo chut gl vao thl se khong lay

"'""c1lf

8LJQc m E; yeu : g i a bao n h ieu?

TU h6i con nh6 xlu, t6i va cac b9n lu6n dvc;:ic nghe, nghe su6t ngay: "Ngoan nhe, ngoan m moi yeu" - "Bung hv, hv la ba kh6ng thvongaau". Lon len m(lt chut, nghe nhieu hon: "Hoc g io i 6ng moi wng" - "Ng6i im nhe, ch9y langxang pha phach ba ghet lm Lon tvong, ngheday ca ta i : "Ca nha la bac si, ky SLI, thl con it nhat cCing phai th9c si day, kh6ng thl ba m kh6ngdam nhln ai"!?!

N h Clng "thong tu, chl th( rat doi "g ia phong, ne nep con nha" kia lu6n deo dng chUng ta, den noi moi khi lam dieu gi, chUng ta lu6n ngptran . . . t inh than canh giac: ba, m. 6ng, ba se nghi gl, n6i g1, se phan ling ra sao? Nguyen "ba ng" 6ng - Ba - Cha - M chem che "xi" het cho trong

n :T "'

< ....

.... 3

3 lb

- .c r-""

tam trr con , cha n g con chua la i chut kh6ng giantr6ng nao de con suy n g hi ve dieu v6 cung can th iet : "minh ca n t ien hanh c6ng vii;'c nhli the nao cho hii;'u q ua n hat"?

86i khi ket qua c6ng vii;'c kh6ng duQc n hu y thl 6i th6i. . . con b6n ch6n thuc trang dem de tim

mQi phliong ke thoat kh6i Sl/ chi tr(ch - Ja ma ng - mia mai che gieu - trung ph.;it, chu kh6ng conch Ut hon via nao de suy nghi ve each lam l.;i i c6ng viec ay tot hon.

N h ung gia dinh c6 phai nha tu dau ma con ca n nghi each thoat nhi?

H6a ra c6 day: nha tu vo hlnh n h lfng khac ng h it cua nhClng dieu kii;'n, nhClng ky v9ng,

n hCln g St,1 ap dt, dan den ho sau cua phpph6ng bat an. a mt g6c tham tham trong tam tlfong CU a con, Sl/ hoi hQp nc:Jm n6p Ju6n day ap, vl sq "ph.;im loi la mE;! se kh6ng thuong nCla, mE;!n6i vy ma"! Con lu6n bi lun sau trong vu ng lay au /of

Tung dtJQc nghe cau: "Vi Th tJQ'ng de kh6ng the cung m(lt l uc c6 mt v6i tat ca mQ i n g uoi,nen Nga i da tao ra cac ba me;!": ti n h yeu thtJong cua cha me;! - v6n duQc Troi ba n - la de con c6cho an tru t in h than - nay bong b ien thanh nguy co Clem l .;i i cho con sl/ au lo, ca ng tha ng . Rat

nhieu be, kh i lo pham lo i la kh6ng dam ve nha,rna lang thang dau d6; hoac xin "ti n9n" 6 nha b9n be: nguy CO Sl,lp bay cac t n9n Xii h(li lp tC!c tang vQt!

Kh6ng the kh6ng thac mac pht,J huynh cua nhC!ng be nay, khi khien con am tham 5(1 ha i den muc c6 luc "vang" ra kh6i nha nhv the, hQ c6 ha he kh6ng? Khi avQc h6i, ho deu tra loi "Kh6ng,t6i kh6ng ngo, t6i kh6 tam lam'. Biet lam the se kh6 tam cho con va ca cho minh, vay ma van lam hoa i . L9 chva !

Con s inh ra doi la de dvac yeu thvang. T90 h6a t90 ra cha m\' la de yeu thvang dy do con mlnh . Nhung voi each ra dieu kin 'con phai the nay, the kia me moi thvang: tinh yeu cua mi;- bay gio da OlJQC djn h g ia Cl,! the, tro thanh m(lt thllde trao doi. Ba mi;- ay tro thanh . . . chu tim. va dua con bat dac di tro thanh . . . khach hang than thiet, vl kh6ng the tlm m6n "hang qua d(lc" ay -tlnh yeu cua mi;- mlnh - a m(lt nai nao khac!

Ky nang bat chll&c de hQC h6i a tre l9 i rat tuyt voi, do d6, kh i ai can - dong - do - dem voi con, thl con cung lp tllc can - dong - do - Clem l

92

gl nao, m ot con tay ga 1 25 di me-- Riet, nhln cai nha sao ma gi6ng . cai bout ique! Shop hmg sa ng nhung song phng!

Nhac si Y Van da tL!ng viet nen n h Cln g ca tu bat hu: "Long me bao la nhu bien thil i bln h . . . " . . .

Bien c6 hai tinh chat rat ky diu: dung chUa va thanh tay. Du cac dong song c6 day ra b iennhClng dong nuoc d1,Jc ngau day rac ruoi, th1 bien cung dung chua tat ca va lam cho m9i thu

dan tro nen trong s.;ich. Bien chua bao gio dt

aieu kin: "Nuoc song khong sach thl dung c6 chay ra day'I?! Long me cung the, cung c6 kh.3

nang du ng chua va thanh tay moi dieu tu con tre. Chae chung ta, it nhieu, cung da Wng duc;sc

nghe d6i ba cau chuyn ve me cua va i phi;lm nhan trong an . Con ho mang tQi rat nng, vu6ng vong lao ly khong hen ngay ra, nhung me vancac ca cac cum di tham va luon n6i voi con rang: "Rang ca i tao tot r6i ve voi ma nghe con".

86 la tam long cua bien, tam long cua me.

tn mang tfnh hat t6i thvqng ieng lieng. Mat

'l,h khOng con lang blnh thvong

th6i.

Khi 06, SlJ luyen lvu gan b6 se kh6ng xuat h ien : vui thl con a nha, kh6ng thfch thl . . . nhannut bien! Roi do vy. con cCmg ft khi chju cannhac ve nhClng viec c6 the anh hi.long xau denh.;inh phuc - danh di/ cua gia Dinh.

Con ngoan m yeu da danh, con chvangoan m cOng van yeu. 86 m6i l a dng l ijc tot de nhung dua con lo lam biet quay dau hv6ng thien . Chng c6 dua con nao, du chi mt Ian th6i, muon th am ti/ h6i trong u an: "8UQC m yeu, giabao nhieu?"

"" .

3 n :T "'

3 (!)

93

- ..... QJ ...J

94

H vau co n ch9y dvong nao?

La pht,J huynh, chac h iem a i "th oat" dLJQc "vt,J an d9y con ve gioi tinh. Nhung cac ph1,1 huynhphucmg Tay khong gp rac r6i nhieu ve van denay, ma da phan pht,i huynh A dong thl l9i bi . . ."nem"W"bi dao den bi ref, cu6i cung la bilu luon!

Suy cho cung, tat ca cai kh6 deu khoi ngu6n

w thanh kien xa h9i rat VO duyen cua m9t thoi: a i dam mo ming n6i ve gioi tinh thl d6 l a nguoi khong dang hoang, kh6ng dung dan ! Ma pht,J huynh nao cCmg muon mlnh la nguoi dung dan trong mat con, nen he con h6i toi l a . . . ne gon bang kiu nhu "M nht duc;ic con 6 thung rac'. hay "C6 con di;ii bang bay ngang tha xu6ng cai tui, me mo ra thl thay c6 con hoc "Con chui ratu nach me Gp phai cau "khung b6 bng born

tan nhv: "Con chui vao ngvoi mi;> nhv the nao de

mi;> de con ra ?" thl v()i vang "chui xuong ham tru an": "Lon len con se biet'! TL! the "tn,tc chien cuaph1,1 h uyn h th Vong la th1,1 d9ng tf{J va ne, trong khi thien chUc cua cha mi;> l9i la chU d9ng hutJng dan ky nang cho con.

H vou con, ngl,la con, voi con . . . hay tre con cCmg vy, cung deu c6 mot dc diem chung: khia l ua tuoi au nh i, y nghi va cam xuc cua be ell bay bong rat hon nhien, nh ll may bay kh6ng

ngvoi l a i , khien con rat de c6 nh Clng hanh vi kh6 kiem soat. 86 la ly do tat ca cac lo9i be - w conth u de n con ngvoi - deu can cha mi;> "bao hiem"

bng SI,! hVong dan ky nang mot each Cl,I the, r6 rang .

cam doan, giau diem la giai phap c1,1c ky hi;l Sikh, d6i khi rat phan tac d1,1ng, boi "trai cam la trai ngon"!

Biet rang phai d9y va rat muon d9y, nhvngdQy th nao? 86 la chuong ng9i kh6ng 16 cua kha nhieu phl) huynh.

C6 nhieu each, b;;in hay chon cho mlnh va con m()t each phu hQp. Tot nhat la nen bat dau tu khi con con nho voi nhClng loi giai thfch de

3

3

"' "'

z "' c 0

.c a.

96

tieu hoa nhlf: "M c6 mt m'.ra cua con, ba c6 mt nt'.ra, ha i nglfc'Ji g6p lc;ii tha nh con"; con trai khac con gai a diem nao ... Lan hem mt chUt, ta c6 the mua sach ve giai tinh, lng lng dt lenban Cua con Va to chuc nhlJng CUQC thi 00 VUi de h

gia can h ac bit nay. each te nh i va kha h iu

qua la viet thu. Trong quyen Thu G&i NgUiJi Sap Lan (NXB Kim 86ngJ, c6 btJc thu cua mt "ga tr6ng" g ui cho con gai . 86 da g iai thich ranh rot de tran an va hu6ng dan con gai m1nh each "xu

ly hanh ch fnh" trong nhung ngay "den 06 mtbuc thu day ca m dC?ng!

Nho dong nghip nam - hoc nu - toi nha

giup ao be cung la m

"' Cl z

98

mai vdi cha m. kh6ng vic gl phil i e de. Va conse nhin l u b9n vdi cp milt rat "chanh": "ch uyn nhll con kien ma tl,Ji n6 lam thay g he, may dl.'.rathi tha thi thl,Jt web den web tim la may dl.'.ra connit, chang biet gi"!

II H t ,f, I " I. . . 9 ac 09 n .

89c tren bao thay th6ng ti n l9nh ngu6i : mQt vai trll6ng ph6 th6ng to chuc d

"' Ol z Ol c 0 01 .r::: 0.. - .I::. fQJ _J

rnn

Truoc het pha i h6i : "Giac" 6 dau ra ?

Khong kh6 de thay chung la nhClng qu f tll, th ieu gia , con cau con kh&n , dlJQC gia dln h ngangnhien "cap phep" cho lam . . . con Tro i , muon glduoc nay, coi nguoi khac nhu co rac.

Ke t iep, chung la nhCfng tre "duc;c" g iao dt,JCbang don roi v6 t6i v9, bang chui mang miet th!, khfch bac ngay trong nha mlnh, tll chfnh cha m nguoi than, chung sao chep lc;i i nhCJng gl da trainghiem voi b\ln be, v6'i nguoi xung quanh. Sau het m6'i t6i thanh phan bi cha me "b6 phe'; chi nu6i an,tong den lop, con viec d9y do thl khoan trang cho truong h9c. 86 la m6i truong gia d'inh.

a tnJong hoc, nhieu nam tr6 lai day, tinhtr;;ing giao vien c6 hanh v i b;;io h,1c tan nhan voi hoc sinh gia tang ch6ng mat: danh tro bang thu6c den barn tfm, ra lenh cho tro nay tat tro kia, thut dau den ngat xiu, bat ch;;iy trong san nang geit, dan bang keo vao mieng . . . nghe kh6ng giong trVong hQC ma giong tr9i tho phi! M6i trvong d;;iy Le ma khung khiep nhv the th1 con tre bat chVck theo la le thvong tlnh. NhCJng ngvoi thay chan chfnh cCmg bi 'w/ lay. Hoc tr6 hanh hung giao vien la ket qua tat yeu. Gieo gl thl gat nay ma! 86 la m6i truong hc;ic dt.lang.

Ben ngoai, nhung XU huong song VO Cl;;io Clue coa mt b phn nguoi Ion ma cac con bat g?p,

cOng anh h uong tieu cue kh6ng nh6 oen viec djnh h1nh nhan each . 86 la m6i truong xii hi.

Ba m6i truong l ien hoan khep kfn "Clen ngom

n6i tren chfn h la " 16" Ciao t;;io ra cac lo;;ii "giac trong Cl6 c6 b;;io l uc hoc duong !

Vy la hoc s inh "Cluc;ic hoc Vo a noi le r a chidanh d;;iy Le va Van. Nhung nguoi de xuong ly gia i : hQC VO Cf;;ii tra de cac em biet tl,f Ve khi bi tanc6ng. Hoc Aikido, ngoai viec W ve, be con hQc duc;Jc yeu thuong, vi m6n Aikido chO yeu la do chu kh6ng Clanh !? !

Neu a i d6 c6 t1nh quen th1 xin Cluqc nhac l;;i i

cho ro : xua nay, vo su cOa bat ky m6n pha i nao cCmg ch9n IQC mon s inh q.tc ky can thn. Bai VO thui;it la mt con dao hai lllai, ma ca hai lllai aeu

sac ben nguy hiem nhllnhau! Phai ch9n ky vi neu tr6 nao c6 tam tfnh kh6ng thuan, khi c6 vo se de y l;;i i vao VO thut ma gay hQa cho nglJoi khac.Trong nhung chuyen ve b;;io 11,.lc hQC C!Uong, c6 be gai Cla ke rang: cha me cho em Cli hQC VO tunh6 Cle phong than, nhung thay b;;in be bi anhiep la "ni$i mau len oanh g ium r6i nghe b;;in be rO re cung nhau oi "ch inh ph;;it"!

< ,,,.

. "'

IC "'"' ... .

3 ...

1n1

IJ ....J

1 02

(6 phl,J huynh vua nghe tin, eta neu mot y

kien kh6ng the phot lo: 'Neu nha truong d()y vocho h9c s inh thl chac t6i pha i mua sung cho cont6i qua! Vi con c6 vo, nhung dam k ia c6 bang nh6m, dao barn, ma tau , va ca sung nCla . Lieumay mieng VO ma truong trang bi c6 du de ti! ve? Hay lc;ii tro thanh nguyen nhan kfch hoc;it con say mau cua dam 'g ic' kia bung len dCl doi hon?Toi l uc d6 con t6i lam sao do noi ?''.

Vo thut rat tot, neu du

6ng aa kh6ng dich noi : manh ho nan djch quan ho! Manh ho khi gp nguyen bay cao con khongd[ch noi, hu6ng chi. . .

Hay tra lc;ii cho con tre m6i truong hoc tp blnh a n t ro ng sang bang each dp ta n cac " lo" aao tc;io ra "g ic" bc;io ll,lc hoc allong : khi Thtlqng chan chfnh thl H

1 04

Chi c6 nhn xet g i ve tfnh w 1p cua tre e m ngay nay?

Ngay xua, thoi bao cap, tre em kha ti/ lap vl hau nhlf tat ca cha me deu phai de con 6 nha de di lam. Toi thoi @, o cac do thi Ion, tre phan h6a ra hai thanh phan chinh: ngU'Cli Ian size nhO (kh6ng nhC/ng biet l am tat ca, ma suy nghi con qua san h soi, loa i tre nay xuat h i n trong nhC/ng g i a a1n h qua ng heo) ; v a gau b6ng (chi biet mt dieu l a tr6 thanh . . hang trung bay c u a cha m i; c h u h a u n h u khong c 6 k y nang g l dang ke, loai tre nay xuat hin trong nhC/ng gia d\nh tU trung llfu tro

len). Rat hiem tre II/ lap mot each h6n nhien, VO tlf. Kha nng II/ lap dung nghia, 6 tre em gia d\nh trung l uu t hanh ph6 ngay nay, c6 le s p pha i dua vao ... silch d6!

VUi tinh hinh thf!c te tren, nguyen nhdn la do aau?

Nguyen nhan ti? "Con htJ tng, tre nao ky nang song cang phong phU thi kha nang thfch nghi v6i nhCing bien a6i cang Ion, co hi dtJqc an lanh cang cao.

D(ly con tfnh ti/ lgp chlnh la trao cho con

th ti vu khi lt;ti ht;ii a con c6 dut;tc nhiu ca may song an toan, ht;inh phUc vii n(>i tam binh yen.

n ::r "'

.,. 3 n ::r "' 3

'1>

1 05

"' Ol

z Ol c 0 '.:> ..c: CL

106

VI d1,.1: Den g io nau cam ma chua thay me ve, be tLf b iet bac noi cam, biet nht rua rau . f)j hQCbi et tLf so;;in 6'6 aac, ti/ giac hQC bai l am bai . Me ailam t6 i ve mun, be tLf bu6ng mung va sap men g6i chuan bi cho gio ngu cua me va con v.v . .

Tfnh tc/ 1p la can thiet cha con tre, nhung nhieu

cha m /9i chia se rang nhieu khi h9 cam thay bu6n vi con qua tc/ 1p va xa rai vong tay yeuthucmg cua cha m. Ta nen nghisao ve aieu nay?

Lam each nao ae can bOng? SQ con ti/ lp qua se xa roi vong tay yeu

thuong cua cha me: d6 la k ieu tlnh yeu chiemhuu: xem con nhu m6t m6n "hang mau kh6ng

ban"I T1 n h yeu con kieu nay da, dang va se gay ra rat nh ieu bi kich ngang trai . Cantre can mt tinh yeu v6 aieu kin va tit bi!

Va x in dung ai l am I an giC1a "song tc/ lqp" va "song thieu gem b6 vai gia cfinh": day la hai dieu chang lien quan gl den nhau. NgLfQC l9i, neu qui

trinh giao d1,1c aung, thi mt be c6 khri ming ti//p cao baa nhieu se gcin b6 yeu thucmg cha mb6y nhieu.

Pht,J huynh nao huan luyn theo k ieu "d9y de con ti/ pht,JC Vl,J dLfQC ban than n6 la mungr6i, kh6ng yeu cau hon" thl coi nhu"xong phim"!

f)u ky nang de tl,lx!.tly tlnh hu6ng moi chl la motve cua van de. Ve thu ha i cung VO cung quantrQng: dung ky nang de c6ng hien cho cqng d6ng - o day la gia dlnh cua be. Hai ve neu tren nhu mt d6i chan, cung phoi h

"' en

z en c 0 :::>

..c 0..

1 08

ChUng ta nen tien Mnh dgy tre tlf lgp nhtl the

nao? Ch; c6 th c6 nhilng lifi khuyen c1,1 the? (6 ha i "ch la kh6a va ng":

1 . Khong lam cho be bat cu dieu gl be c6 the tt; lam. Vf d1,1: be sau, bay thang tuoi da biet cam nam kha tot va da c6 the w di chuyen bangeach bO a khi cho be bu thl diy be bo toi ghean, /eo /en, W ca m bln h bu. Khi thay ta, d;;iy bebo di lay ta s;;ich, nam xu6ng thl tl,I co chan de nhac mong /en , mE; thay xong thl cam ta do (da g6i) bo vao thung rac ngay ben c;;i nh . ME;yeu cau "u6ng nuoc" thl bo di lay blnh nt16'c(mE; de san) tl,I cam u6ng. Gia ngu thl bo diday g6i vao du ng vj trf nam, day ca g6i cua ba mE; nCta ! Vic c6 trach nh im voi c(ing dong nhu the chfnh la "ky thut" de gieo mam va nuoi d uong cho be tl nh yeu thuong gan b6voi gia dl n h sau nay a Yeu thtJong dtJ

vao bl n h sO'a, l au l au cho be nghi mt chut

x iu roi t iep tl,IC, n h llng tuyt nhien khong nen

"hau a n" cha con . Kh i thay ta xong, nam tay

be cung cam vao ta do va cung lam dng tacb6 vao t h u n g rac. Dan g ia n g9i la "cam tay chi viec''. Mat cong! Dung la se ton hon chut dinh thoi g i a n 50 voi vic mi;- tl/ lam, nhllng ... "neu bgn kh6ng chiu ton ntia phUt, naa tieng, naa ngay, nU'a tuan, thm chf naa thong de dgy con mt dieu gi ng) t{/O hoan canh cho Contht,Jc hanh n h O'ng ky nang da huan luyn:

< "''

"'" 3 n :r Q> 3 -fl)

109

"" _,

day COil XOllg thl llghT la COil b iet r6i, ma khong cM

Chuc tet - 11 xi

Chuc tet - mung tu6i, m9t n,ic I aep cua hauhet cac dan t9c tren the gioi. Voi ngvai Vit cOng

the, a6 la m('>t t1,1c I mang tinh le giao trong van h6a, khong the thieu khi nam het tet den.

Ngay xva, chuc tet 6ng ba cha m hQ hangtht sv la m9t n iem vui, niem vinh dlJ v6'i damtre n it trong nha. Con nh6', sang mong mt tet, ng uyen bay con n ft trong nha dy som de avqc mc ao moi, r6i xep hang trvck mt 6ng ba chuctet. Chuc xong, ova nao cOng avqc Ong ba thornmt ca i va "Ii - xi" cho may cai ko Ca i banh hoc

mt va i m6n do choi nho nh6. Vy tho i, ma vui ct! may ngay tet.

N hvng ngay nay . . .

Kha nhieu cha me aa vo cung lung tung

n :::r "' -< "''

Q> 3

3 .,,,

"' en

z

en c tl ':l

..c CL -

..c f-QJ -1

1 1 2

khi thay con chuc tet 6ng ba va m9i nguoi v6i tha i d6 cha ng du ng m vc cho lam: chuc lay I vi cha m bar phai chuc, ch Uc m a u le n h un g la a nhan ... bao 11 xl . N h ieu dua con kh ien cha mE; "mtxa n h may xam" kh i vlra n h n bao n x l la C h u n gVQi Vang m 6' ra xem "t

blnh phl,Jc n he" (Get wel l soon). G?p ngvoi quen

dang di vai gia dlnh tren ph6: "Chuc ca nha b;;in

vui ve nghen" (have fun together) . v.v ...

De thuang khong the ta!

Tre em Au My dVQc d;;iy n6i nhO'ng cau nhvthe tU khi . .. chung moi biet n6i: dung ai ngil vai

ngtJai khac va khong mong cha slf aap lt nhu cau kh6ng the

th ieu cua ban than. Be cam thay mac co va c6 lo i neu g?p m(>t ai d6 ma kh6ng th6t ra loi chuc tot d p. Va vi be chuc ngvoi khac quanh nam,nen chuyn qua tet l a m(>t chuyn tach bit han

voi chuyn chuc mung: chuc vi cam thay muonchuc, kh6ng pha i chuc de nhn qua!

Ngvoi Au My da xay dl,lng thanh c6ng VanH6a Chuc tr,mg! Va day la net van h6a tht dpvoi tat ca mQi ngvoi .

Thiet nghT, c6 kh6 gl dau khi chung ta muon

dc;iy cho con thai de? chuc mung ng uoi khac m(>t each chan thanh, kh6ng v1,1 IQi?

Vy chla kh6a a day la: bien vic chuc mungngLJoi khac - mong muon Sl,f tot dp den VOi mQi

n :::; OJ .....

3 n :::; OJ

3 tll

1 1 3

"' 01

z 01 c 0 _c 0..

1 14

nguoi tro thanh mt th6i quen, mot nhu cau t inh than kh6ng the th ieu cua tre. Trong va n h6aphuong Dong, dieu nay chinh la sv W bi : cho dima kh6ng mong cau da p l9 i . y ng hia sau xa cua vic chuc tet la a d6.

Gia toi "v1/ Ii xi .

o phuong Tay n g uoi ta cung c6 Ii xi : d6 l avao dem Giang s inh, Ong gia No - en se di tung n ha de phar qua cho tre con. N h ung m6n qua

06 ch fn h la tu nh ung nguoi than q uen. Thai thit ng nhau du thu, c6 ca nhung m6n do co dayky n im ma 6ng ba cha me muon truyen J9i chocon chau . Neu la t ien thi thuong s6 t ien d6 ratnh6, mang t fnh tUQng trUng . Khi nhqn nhilngm6n qua day thimh tam nhu the tu 6ng ba cha m va nhung nguoi than quen, a(Ja tre hc OLlTre can dUQC d

nhQng m6n rat CO van dLIQC dt 0 Vj trf rat trangtr9ng: h9 "thuyet minh" day xuc dng: "day la conbup be ma ba ngoc;ii cho m. va con bup be conay da la bc;in cua m su6t thoi chien tranh, g io m tng lc;i i cho t6i".

T p cho con chuc tet vu i ve va c6 tha i dtran tr9ng dung muc voi m6n qua n xi ma chungnhn dLIQc, r6 rang, kh6ng phai la mt dieu kh6khan . Hang tuan, cho con di tham 6ng ba hQ

hang, moi khi ra ve hay dc;iy chung chuc mt

vai cau de thuong. Khi con hQp mat bc;in be, dc;iy con chuc cac bc;in nhung cau mang "tlnh dong

ch f". Gp nguoi gia hay khuyet tt, cung con tientoi va noi voi hQ doi loi tot lanh. )e r6i khi namhet tet den, con se c6 nhu cau muon di chuc tet nguoi khac voi nhung loi chuc v6 tu, day thanhtam . DLIQc nhLI the la ta da gieo vao tam trf conhc;it g iong tu bi r6i d6.

< CD.

3 CD

1 1 5

01 z 01 c 0 "'

_c CL - _c f

Phan 1 : "Bn h" da ng tha n h oc;i i d ich

Chi r ieng m(lt tli Si da du de d ien ta tat ca: Si c6 ng hia la u toi den ml!c ngu s i !

Si m than tll

-

.i= 1-

TU hai , ba tu6i, be da t1m m9i each chung minh cho "the g ioi" biet minh quan tr9ng, ngi..loi

phi.Jong Tay thllong g9i day la "tu6i n6i KHONG": ca i g1 cOng KHONG! Bat dau tu tu6i nay, neu phvhuynh thieu ky nang hi.Jong dan be m(it 19 trlnhxay dlfng gia tri ban thdn de tro thanh nguoiquan trQng tht Sl,1 - VOi trQn VE;n y ng hia tfch Cl,fC- th1 con se bat chap m9i thu de w gianh a1..1qc dieu 06. Va Sl,I ti..I c6 gang nay dien ra theo chieu h1..16ng tot hay xau, se hoan toan nam ngoai ta m anh h i.Jong cua phl,J huynh!

Lon chut xiu nCla, cac con nh1n thay nhvng

ngoi sao showbiz duqc m9i nguoi tung ho den

may xanh, di xe dat g ia, xai tien n hi..1 nuoc. . . con

CV ngo n h Clng thu 06 lam nen gia tr! cua m(it

nguoi. Va con "d ich" ra ngay: c6 nhClng thv 06 th1

m1n h se la nguoi quan tr9ng, se duqc mQi nguoi ton tr9ng. Vy la bat chuoc, la aua doi cho bang di..IQ'C, hoac Ian xa vao de "bat quang lam ho" nhi..1 m(it con thieu than! (J cai tu6i an chua no - lo chua toi , cac con kh6 ma phan bit n6i : tai nangngh si la gia tr! tht. se t6n t;;ii dai lau nhung cankh6 luyn moi c6. Con Sl,I tung ho - xe CQ oat gia

- tien b;;ic. . l;;i i la nhClng gia trj rat gia t;;io, c6 the

mat di trong khoanh khac

< "''

,,. 3

3 .,,,

1 1 9

"' Ol z Ol c 0 .r. Cl..

.r. t--11 ...J

1 70

Virus gay bnh ii dau ra? Trang m(lt CUQC ph6ng van cac b9n tuo i teen,

kh i ph6ng vien dt cau h6i "Em mong muon gl a cha m. thl gan n h u toan b cac cau tra loi deu la"Mong ba m h ieu em hon": ng hia cac em khong he duQc cha m mlnh thau h ieu n h u mong ucrc! H ieu con chua xong, l am sao h u6'ng d il n ? Khonghuong dan duQc th! l am sao t ro thanh thu lin h t inh than cua con? Vy la con bat buc phai di tlm cho r ieng mlnh mt thu lin h ! Ma pham a dai, "ha ng" tht thl kh6 kiem, n h ung "ha ng" d6m thl nh ieu vo s6 ke; va "hang d6m" luc nao cOng l ung l i nh long lanh hon "hang tht" gap b i phan. Conthieu kinh nghim va nong noi, con khong tintuong a cha m. buck ra ngoai gp "hang lungl inh" la 16a mat, ch;;iy khong thoat!

D;;iy con kien tMc de phan bit giaa

gid tr; tht va gid tr; gia, d6ng thoi dam

nhn vai tro thu linh tinh than cho con la b6n phn bat bu(lc cua moi ph1,1 huynh.Neu con kh6ng phan bit n6i dau la thtdau la ao, thieu cho dl,l'a tinh than den m(/c mac tdm bnh la cht'.lng si m than tt1

Muon d9y dvqc con nhilng kien thuc lo9i

nay, trvoc het chinh phl,l huynh can gvang mau, song hvong th in . Sau d6, hQ can dvqc xa h9iaao ti;lO ky nang /am cha m mQt each CO hthong, ba i ban .

NhVng, ly Sl,I . . cun van lu6n la "lJng bQ ngay xi.la nuoi ca bay con ma c6 can h9c adu"! eachng hi qua thua tt,t t in nay aa khien kh6ng ft phl,lhuynh lam phen d ieu dung, pha i cau cuu den

bac si - ch uyen vien tu van tam ly - nhClng nguoi19 hoac doi voi dua "nghich tu" kia !

Xin khai tr ien them tf xfu a ngay cho nay:ng ay xva, "d9c duqc" t rong cu

.,, O'I

z O'I c 0 '::J

0..

1 22

Phan 2 : Tha n tlf Qng t i g ia

Si me th6n tt.l

Hay nho l;;i i xem: dUQ'c may phl,J huynh da tung h6i dua con b6n, nam tuoi cua ml nh ra ng:

"Con oi, ch uyn nay con nghi ml n h se g ia i quyetthe nao?''. Hay hau het cac con deu "dUQ'c" nghe

ca u "ba mt; n6 i r6i, kh6ng dUQ'c ca i" !? ! Con cha ngc6 q uyen "y kien y co" kh i giai quyet cac tl nhhu6ng trong g ia dl nh , ft nhat cho toi muai lamtuoi . Bay la each de n h at de kh ien con c6 ca mgiac ml n h la con s6 O cua ba mt;! Con "tu duy"ngay: "o nha nay, mlnh kh6ng he quan trQng"!

Hay n h o l;;ii xem, dUQ'c may phl,J huynh tl1ng" la m vic" voi dua con sau, bay tuoi theo each :"Con ai, d iem s6 cua con bi thap, 7h t6i nay ancam xong, con se vao gp ba m de ca nha mlnhcung ba n each g iup con hQC tot hon n he''. Hayhau n h u con ch i "dUQ'c" ng he: "H9c k ieu gl ma d iem kem the, thang sau kh6ng ta ng h;;ing lachet don nghe c hua ! 8oi cai gl ba mE;> cOng choma kh6ng ch ju lo hQc, chan qua di th6i"! Cha mt;la nguoi da sinh nen w cho ml nh c6 quyen sat voi cac con! Con "ang nao" l ien: mlnh chang la

"ca i a inh" gl nen kh6ng OliQ'C ton tr9ng.

Va hay nho lc;i i xem, dU.

-

C>J 3

3 rtl

1 23

"' Ol

z Ol c 0 ::i

..c 0.. - ..c rng ve mt xa hQi nhll nhau,nhl1ng c6 tre nh iem bnh, c6 tre lai chnghe han gl, Sl)' khac bit nam gQn a each duang tdm cho con cua tlfng g ia dlnh.

May "olla" chang he han g1 la may "alla" kh6ngbao g io b i ba m gQi bang aua, bang n6, ba ngcon nay, thGng kia. Cac con avQc ba m d;:iy tllthuo len ba rang: moi ngvoi aeu c6 the c6ng

hien tuy theo svc cua mlnh , va kh i con c6ng hien

ca ng n h ieu thi con cang quan trQng. Cho nen du

nha kha g ia, sau, bay tuoi con aa biet l u(>c rau,

barn noi cC1m din, mvoi tuoi con biet nau m(>t

bua com dC1n g ian, 1 2 tuoi con biet aom nut ao Va kem em hQC, 1 6 tUOi con biet sap xep cho ca nha kh i m ai c6ng tac su6t tuan. Voi gia ain h,

con qua quan trQng!

May "ova" kh6ng mac bnh la may "Cilia" khi

c6 lo i lu6n av9c nghe rang: "Kh6ng sao, lam

h6ng thi ml n h lam l;:i i , Ian sau chu y nho loi mdn con n he; "tt,J i n6" luon dvQc chong lung: "Ba

t in con, ba se kh6ng can thip vao nhung moi

quan h cua con, trll kh i con gp nguy hiem den tfnh m;:ing''.

May "ava"c6 kha nang khang bnh tot la may

"dva" avQc ba m dat vao bep moi cuoi tuan voi

chvC1ng trlnh M6n Ngon Con Nau. "Tt,J i n6" avQcm thlrc khuya cung tam sv khi c6 nhung ray rU't

ban khoan a tuoi 6 mai, dau sang mai m van phai di lam som; hoc c6 "Cilia" dVQc ba theo oen

tn cong trVong trong mua th i 09 i hQC, ngoi OVa

"'' 3 n ::r "'

3 .,,,

1 25

ro "'

z "' c 0

.c a_ - -.c 1-

Tng con ch iec chlakh6a bl n h an

cu9c song ct.la chung ta luon thay ddi tilng

ngay, thm chi la tilng phut tilng giay. Rieng

v6i con tre, nhiing chiec mam con non nUt, thay cJ6i thl,IC sv la thU thach, ma du muon hay khOng, cac be vln Mt bu9c phai trai qua. La

ph11 huynh, chung ta c6 thi lam gi dig/up con

du tv tin va du ky nang vupt qua nhiing bien d9ng trong cu9c song m9t each nhtf! nhang

nhat?

n :r OJ -

"'' . OJ 3 n :r OJ

3 >(!)

1 27

"' Ol

z Ol c 1J '::J

..c CL -

..c f-QJ -'

Cha m nao cOng mong muon con mlnh

lu6n di.J

Thfch nghi la m9t ban nang co ban cuam9i loai sinh vt, o con nguoi, ban nangnay kha cao. Tuy n hien, cung nhv nhangban nang khac, n6 chl la m9t h9t g i6ngma th6i. Neu muon ban nang th fch nghisan c6 cua be phat trien tot, thl ta phai biet nuoi duang dung each .

Th6ng thuong c6 hai nguyen nhan dan den tlnh tr9ng kem th lch nghi a be:

1 I Benh ly (day la nguyen nhan ft gp, do r6i lo9n chuc nang nao gay ra) : mQt so be bj ro i lo9na cac giac quan ch fnh la thfnh giac, thj giac, xuc g iac va vj g iac. sv r6i lo9 n nay kh ien be b! kh6 chju hoc dau don kh i t iep xuc voi nhO'ng tacdng moi tu ben ngoa i . Chang h9 n :

Am than h 19 l am dau ta i : be kh6ng thfchn g he nhClng bang Oia moi, kh6ng thfch toi nhClng Mi 19 hoc s9 ngvoi 19.

Vt l iu 19 lam aau ban tay, aau gan ban chanhoc m

"' 0\

z 0\ c 0 .c CL -

.c f-

Kho n6 i , ca the be I on len va thay a6i tungngay, thm chi tung g i o, m a each cham soc u6nnan cua cha m th1 kh6ng thay a6i k j p, nen huqua n h a n t i e n : c6 n h ung be ba , b6n tu6 i va n con b! a n ngay ba boa chao, kh ien be suy d i n hd LJC:lng h a y C O i XLJCJ'ng, ma l 9 i rat SQ an . ViC t pa n aa d9 ng cho tre ba tu6i tro xu6ng thllonghay lam phu huyn