chateaubriand - ibni sirac'in seruvenleri

8/8/2019 Chateaubriand - Ibni Sirac'in Seruvenleri

1/19

DNYA KLASKLER DZS: 86SON BN SRAC'IN SERVENLERBu kitabn hazrlanmasnda, MEB Fransz Klasikleri dizisinde yaynlanan birinci basks temel alnm veeviri dili gnmz Trkesine uyarlanmtr..Yayna hazrlayan : Egemen BerkzDizgi : Yeni Gn Haber Ajans Basn ve Yaynclk A..

Bask : ada Matbaaclk Yaynclk Ltd. ti.ubat 2000CHATEAUBRIANDSON BN SRAC'IN SERVENLERFranszcadan eviren:Nermin Sankur75. yl cokusuyla...

Hmanizma ruhunu anlama ve duymada ilk aama, insan varlnn en somut anlatm olan sanatyaptlarnn benimsenmesidir. Sanat dallar iinde edebiyat, bu anlatmn dnce eleri en zengin olandr.Bunun iindir ki bir ulusun, dier uluslarn edebiyatlarn kendi dilinde, daha dorusu kendi dncesindeyinelemesi; zek ve anlama gcn o yaptlar orannda artrmas, canlandrmas ve yeniden yaratmasdemektir. te eviri etkinliini, biz, bu bakmdan nemli ve uygarlk davamz iin etkili saymaktayz.

Zeksnn her yzn bu trl yaptlarn her trlsne dndrebilmi uluslarda dncenin en silinmez aracolan yaz ve onun mimarisi demek olan edebiyatn, btn kitlenin ruhuna kadar ileyen ve sinen bir etkisivardr. Bu etkinin birey ve toplum zerinde ayn olmas, zamanda ve meknda btn snrlar delip aacakbir salamlk ve yaygnl gsterir. Hangi ulusun kitapl bu ynde zenginse o ulus, uygarlk dnyasndadaha yksek bir dnce dzeyinde demektir. Bu bakmdan eviri etkinliini sistemli ve dikkatli bir biimdeynetmek, onun genilemesine, ilerlemesine hizmet etmektir. Bu yolda bilgi ve emeklerini esirgemeyen Trkaydnlarna kran duyuyorum. Onlarn abalaryla be yl iinde, hi deilse, devlet eliyle yz ciltlik, zelgiriimlerin abas ve yine devletin yardmyla, onun drt be kat byk olmak zere zengin bir evirikitaplmz olacaktr. zellikle Trk dilinin bu emeklerden elde edecei byk yarar dnp de imdideneviri etkinliine yakn ilgi ve sevgi duymamak, hibir Trk okurunun elinde deildir. 23 Haziran 1941.Milli Eitim BakanHasan li Ycel

SUNU

Cumhuriyet'le balayan Trk Aydnlanma Devrimi'nde, dnya klasiklerinin Hasan li Ycel nclndedilimize evrilmesinin, kukusuz nemli pay vardr.Cumhuriyet gazetesi olarak, Cumhuriyetimizin 75. ylnda, bu etkinlii yineleyerek, Trk okuruna bir"Aydnlanma Kitapl'' kazandrmak istedik.Bu erevede, 1940'l yllardan balayarak Milli Eitim Bakanl'nca yaynlanan dnya klasikleriniokurlarmza sunmaya baladk.Byk ilgi gren bu etkinlii Milli Eitim Bakanl'nca yaynlanmam -ancak Aydnlanma Devrimi yardakalmasayd yaynlanacana kesinlikle inandmz- dnya klasiklerini de katarak srdryoruz.Cumhuriyet

CHATEAUBRIAND ZERNE

Franois Ren de Chateaubriand 4 Eyll 1768'de, Bretanyal soylu bir ailenin ocuu olarak Saint-Malo'dadodu; 4 Temmuz 1848'de Paris'te, nl bir yazar ve politikac olarak ld. Yalnz ve zntl bir ocuklukve genlik dnemi geirdi; doaya tutkunluunu dile getirdii ilk iirlerini 1790 ylnda yaynlad. Bu aradaorduya giren Chateaubriand'n tekdze yaam Fransz Devrimi'yle alt st oldu; grevli olduu birlik kraldanyana kp ayaklannca, kralclara katlmayarak Amerika'ya gitti. Yalnzca doa zenginlikleri ve kzlderililerinyaamyla ilgilendii Amerika'nn Chateaubriand zerindeki etkisi derin olmutur. 1792'de, Fransa'ya dndve Devrimde lkeden kaan soylularn kurduu gmen ordusuna girerek devrimcilerin ordusuna karsavat. arpmalarda yaralanp sal bozulunca Londra'ya snd.Chateaubriand, uzun yllar sknt iinde yaad Londra'da Essai sur les rvolutions ( Devrimler zerineDeneme, 1797 ) adl kitabn yazd; sonra da, kzlderili yaamn ele ald Les Natchez adl romannabalad. Bu yaptn, Fransa'ya dndkten sonra, iki ayr roman olarak bitirecektir. Bu romanlardan Atala'nn(1801) konusu uzak lkelerde geerken, Ren (1805) kendi yaamn anlatmaktadr. Coumcu yazn

akmnn Fransa'daki ilk rnekleri arasnda saylan bu iki roman Chateaubriand'a ksa srede byk bir n


2/19

kazandrd. 1802'de yaynlad Le Gnie du christianisme (Hristiyanln Dehas) adl yaptndaysa, sanatve uygarlkta Hristiyan dininin yerini ve payn gstermeye almtr.Fransa'ya dnmekle birlikte, ne yazn, ne de siyasi yaamnda Napoleon'u destekleyen Chateaubriand;Berlin, Londra ve Roma bykeliliklerinde bulunmu, bir ara da dileri bakanl yapmtr. Romabykeliliinden ayrldktan sonra, 1806 - 1811 yllar arasnda, Yunanistan ve Kuds' de kapsayan birDou yolculuuna kt, bu gezide stanbul'a da urad. ciltlik L'itinraire de Paris Jerusalem (Paris -

Kuds Yolculuu, 1811) adl kitabnda bu yolculuu anlattktan baka, bir Hristiyanlk destan olan LesMartyrs (ehitler, 1809) adl yaptn da bu geziden esinlenerek yazd. 1824'te son resmi grevi olan dileribakanlndan ayrldktan sonra, bir yandan kralla kar yazlar yazmay, bir yandan da yazn yaptlarvermeyi srdrd. 1844'te yaynlad La Vie de Ranc (Ranc'nin Yaam) ve bayapt saylan Mmoiresd'Outre-tombe (Mezar tesinden Anlar, 1848 - 1850) bu dnemin rnleridir. Chateaubriand, kendi kiiselgr asndan da olsa, tarihin ve Avrupa kltrnn bir dnemini yorumlad bu son yaptyla, biroknl yazar, zellikle Lamartine ve Hugo'yu etkilemitir.Chateaubriand'n 1826 ylnda yaynlad Les Aventures du dernier Abencrage (Son bni Sirac'nServenleri) adl bu kk roman, Fransz coumcu yaznnn en gzel rneklerinden biridir.

NSZ

Son bni Sirac'n Servenleri yazlal aa yukar yirmi yl oldu. spanyollar anlat biimim, bu yaptnimparatorluk ynetimi altnda baslamaynn nedenini yeteri derecede aklar. spanyollarn Bonaparte'akar koyuu, Avrupann en yiit erlerini yenmi olan bu fatihe, silahsz bir ulusun direnii, o dnemde bykve soylu zverilerden duygulanan yreklere coku veriyordu. Saragossa ykntlar hl ttyordu; onun iin,ezilenlerden yana st kapal bir ilgi saymakta hakl olaca bu vglere, sansr izin vermezdi.Avrupa'nn eski greneklerinin betimi, gemi bir dnemin utkularnn anmsanmas ve en anlhkmdarlarmzdan birinin sarayyla ilgili anlar, aslnda eski krallktan ve atalarmzn dininden bunca szetmeme izin verdii iin piman olmaya balayan sansrn pek houna gitmezdi. Durmadan andm buller, yaayanlar gereinden ok anmsatyordu.Tablolarda kiilerin gzelliini belirtmek iin, ou kez, kaba saba bir insan resmi izilir. Bu ykde, kiilikleriayn derecede yksek, doallktan ayrlmayan, tutkularyla birlikte lkelerinin greneklerini ve nyarglarnkoruyan erkei betimlemek istedim. Kadnn kiilii de, ayn ller iinde belirtilmitir. Dlem dnyasnagirdiimiz zaman, hi deilse bu dnya bizi gerek yaamn bayalklarndan kurtarmaldr.

Bu yknn, yurdundan uzak kalmann aclarn duymu ve iinden yurduna tmyle bal bir insann yaptolduu kolayca anlalr.Grnata'nn ve Elhamra'nn, Kurtuba Kilisesi'nden baka bir ey olmayan ve kiliseye evrilen bu caminingrnmlerini kendi gzlerimle yerinde grerek betimledim. Bu betimler, "Paris-Kuds Yolculuu" adlyaptmdaki u satrlara bir ek gibidir:"Cadix'ten Kurtuba'ya gittim. Bugn, bu kentin kilisesi olan camiyi hayranlkla seyrettim. airlerin mutluluklkesi saydklar eski "Btique"yi dolatm. Andujar'a kadar ktm ve ayn yoldan Grnata'ya dndm.Elhamra bana, Yunanistan'n tapnaklarndan sonra bile seyredilmeye deer grnd. Grnata vadisi pekirindir ve Sparta vadisine ok benzer. Magriplilerin byle bir lkeyi yitirdiklerine yanmalar kolayca anlalr."("Paris-Kuds Yolculuu", VII. ve sonuncu blm.)Bu ykde sk sk Zegrinlerle bni Siraclar arasndaki servenin sz geer. Bu serven yle iyi bilinir ki, bukonuda burada bilgi vermeyi gereksiz buldum. Aslnda, ykde de konunun anlalmas iin yeterince ayrntvardr.

Chateaubriand

SON BN SRAC'INSERVENLERSon Grnata hkmdar Abdullah atalarnn lkesinden ayrlmak zorunda kald zaman, Padul Da'nntepesinde duraklad. Bu yksek yerden deniz grnyordu. Talihsiz hkmdar Afrika'ya gitmek zere, ite odenizden gemiye binecekti. Bu tepeden, Grnata, Vega ve kysnda Ferdinando ile Isabella'nn adrlarnnykseldii Genil rma da grlyordu. Bu gzel lkeyi ve hl urada burada Mslmanlarn mezarlarnnyerlerini belirten servileri grnce Abdullah alamaya balad. Eskiden buyruunda olan byklerle birliktearkasndan gelen annesi Aye Sultan, ona: "Erkek gibi koruyamadn lke iin imdi dii gibi ala!" demiti.Dadan indiler ve Grnata sonsuza dek gzlerinin nnden silindi.Hkmdarlarnn sonunu paylaan spanya Magriplileri, Afrika'da daldlar. Gomeles ve Zegri boylar,

kkenleri olan Fas krallnda; Vanegalarla El Abbaslar, Oran'dan Cezayir'e dek kyda yerletiler. bni


3/19

Siraclar ise Tunus evresinde kaldlar. Kartaca ykntlarnn karsnda bir boy kurdular; bu boy bugn de,greneklerinin incelii ve yasalarnn yumuaklyla, Afrika Araplarndan ayrt edilir.Bu aileler yeni yurtlarnda, eski yurtlarnn ansn yaattlar. "Grnata cenneti", belleklerinden hlsilinmemiti. Memedeki ocuklara anneleri bu cenneti anar, ninni yerine onlar bni Siraclarn ve Zegrilerintrkleriyle uyuturlard. Her be gnde bir Grnata'ya doru dnerek camide dua ederlerdi; sevgili kullarnyeniden o mutluluk lkesine kavuturmas iin Tanrya yalvarrlard. Lotophagoslarn (1) lkesinin meyveleri,

sular, yeillii ve parlak gnei, yurtlarndan edilmi bu insanlarn gznde yoktu. Al Kuleler'in (2) uzandane tatl meyveler ve duru pnarlar, ne taze yeillik, ne de baklmaya uygun gne bulunurdu. Yurtlarndankovulmu bu insanlardan birine Bagrada Ovalar gsterilecek olsa, ban sallar ve iini ekerek: "Aah,Grnata!" derdi.zellikle bni Siraclar, yurtlarna en duyarl anlarla balydlar. Utkularna sahne olan lkeden vedvrlerken "onur ve ak" haykrlaryla inlettikleri kylardan yreklerine ileyen bir acyla ayrlmlard.ifti boylar arasnda balarna tulga giyemedikleri ve llerde mzrak kullanmadklar iin, kendileriniAraplarda askerlik kadar ilgi gren tp bitkilerini incelemeye vermilerdi. Bylece, zamannda yaralar aan busavakan insanlar imdi o yaralar iyi etme sanatyla urayorlard. Bu sanatla uramada eski erdemlerininbir izi kalmt. nk, bu soylu savalar, yere serdikleri dmanlarnn yaralarn ounlukla kendilerisararlard.Zamannda saraylarda oturmu olan bu ailenin kulbesi, Mamelife Da'nn eteindeki teki gmenlerinkynde deildi. Bu kulbe, deniz kysnda, Kartaca ykntlar arasnda, Saint Louis'nin kller zerinde

ld ve bugn bir Mslman tekkesi grlen o yerde kurulmutu. Duvarlarnda, mavi zemin zerine birkenti topuzla ykan iki yabanl adamn resminin olduu aslan derisinden kalkanlar aslyd. Bu simgeninevresinde bni Siraclarn iareti olan u szckler okunuyordu: "Bu nedir ki!" Mavi ve beyaz kkbayraklarla ssl mzraklar, bornuzlar, satenden yrtmal gmlekler kalkanlarn yanna dizilmi, hanerlerlepalalarn arasnda parlyordu.tede beride zrhl eldivenler, mcevherlerle ssl gemler, gmten geni zengiler, knlar prenseslerineliyle ilenmi uzun kllar ve Yseultlerin, Genivrelerin, Orianelarn bir zamanlar yiit valyelere taktklaraltn mahmuzlar aslyd.Masalarda, bu utku ganimetleri arasnda, dingin bir yaamn belirtileri bulunuyordu. Bunlar Atlas Dalarnntepelerinden ve Za'ra llerinden koparlm bitkilerdi. Hatta birou Grnata ovasndan getirilmiti. Bubitkilerin kimileri beden aclarna iyi gelir; daha bakalarnn da ruh aclarna bile etkisi olduu sylenirdi. bniSiraclar, bunlardan zellikle bouna ekilen dertleri gidermeye yarayanlara, lgn dlemleri ve her zamandoup her zaman dlem krklna urayan mutluluk umutlarn datanlara dkndler. Ne yazk ki bu

bitkilerin birbirlerine kart zellikleri vard. ou kez bir yurt ieinin kokusu, yurtlarndan edilmi bu soyluinsanlara bir tr zehir etkisi yapard.Grnata'nnyitirilmesinden beri yirmi yl gemiti. Bu ksa zamanda, on drt bni Sirac yeni bir iklimin etkisine,gebe yaamn skntlarna ve hele insan iten ie kemiren zntye kurban gitmilerdi. Bu nl aileninbtn umudu, tek bir variste toplanmt. Ad bni Hamit olan bu gen, Zegrilerce Sultan El Fahime'yi batankarmakla sulanan bir bni Sirac'n adn tayordu. Gzellii, gzpeklii, incelii ve atalarnn ycegnllln kendinde toplamt. Yznde merte katlanlan ykmn verdii hafif bir zn anlatmyla tatlbir ekicilik vard. Babasn yitirdii zaman henz yirmi iki yandayd. O zaman, gnlnn bir gereksinmesinikarlamak ve annesinden zenle gizledii bir karar yerine getirmek iin, atalarnn lkesini ziyarete kararvermiti.Tunus'un bir iskelesinden gemiye bindi. Uygun bir rzgr onu Kartaca'ya ulatrd. Gemiden iner inmezGrnata yolunu tuttu. Sierra Nevada kayalklarnn arasnda ilalk ot toplamaya gelen bir hekim olduunusylyordu. Uysal bir katr, onu yava yava bir zamanlar bni Siraclarn azgn kheylanlar stnde utuu

lkeye doru gtryordu. nde giden bir klavuz, ngraklarla ve renk renk yn pskllerle ssl iki katrgdyordu. bni Hamit byk fundalklarn ve Murcia li'nin palmiye ormanlarnn arasndan geti. Kocamolan bu palmiyeleri atalarnn diktii yargsna vard ve yrei burkuldu. Bir yanda, Hristiyanlarla Magriplilerarasndaki sava srasnda, bir nbetinin gzetleme yeri olan bir kule ykseliyordu; beri yanda, Magriplilerinmimari bieminde bir yknt grlyordu. Btn bunlar bni Hamit iin ayr birer ac kaynayd. Katrndaniniyor, bitki arama bahanesiyle, doya doya alayabilmek iin bu ykntlarn arasna saklanyordu. Sonra,kervann ngrak sesleriyle klavuzun tekdze trksn dinleyip dlemlere dalarak yoluna gidiyordu.Klavuz, katrlarn dehlemek iin onlara "gzelim, yiidim" diyor ya da "hmbl, inat" diye bararakpaylyordu. Uzun arks ancak bu szlerle blnyordu.lenmemi sapsar ovalarda, bir obann sanki bir orduyu ynlendirirmi gibi gtt koyunlar, tek tkyolcular, yolu enlendireceine daha ssz, daha gaml gsteriyordu. Bu yolcularn hepsinin belinde kllarvard. Bir pelerine brnmler, balarna yzlerini yar rten, kenarlar aa doru kvrk geni apkalargiymilerdi. Geerken bni Hamit'e selam veriyorlard. O da, onlarn bu soylu selamlarndan yalnzca Tanr,

Hazreti sa ve valye szlerini seebiliyordu. Akam olunca, bni Sirac hanlarda, yabanclarn arasnda,onlarn saygsz meraklaryla rahatsz edilmeden oturabiliyordu. Kimse onunla konumuyordu. Sar, giysisi,


4/19

silahlar hibir ilgi uyandrmyordu. spanya Magriplilerinin gzel yurtlarn yitirmeleri Tanr'nn yazs olduuiin, bni Hamit bu arbal fatihlere sayg duymaktan kendisini alamyordu.Yolculuunun sonunda, bni Sirac daha yein cokulara kaplacakt. Grnata, Sierra Nevada Dalar'nneteinde, derin bir vadinin ayrd iki yksek tepe zerinde kurulmutur. Vadinin dibinde ve tepelerinyamalarnda yaplm evler kente yarlm bir nar biimi verdii iin, ona bu ad taklmtr. (3) Birininsularnda altn zerreleri, tekininkinde gm kumlar srklenen, Genil ve Duro adl iki ay tepelerin

eteklerini yalar, sonra birleip Vega ad verilen sevimli bir ovann ortasndan kvrla kvrla akar. Grnata'nneteklerindeki bu ova balarla ve nar, incir, dut, portakal baheleriyle kapldr. evresini, biimi ve rengi okgzel olan dalar sarar. Son derece duru bir gk, temiz ve ho bir hava, insann iine yle tatl bir uyuuklukverir ki, yalnzca geip gitmekte olan yolcu bile bunun etkisinde kalr. nsana yle gelir ki, gerek olmak iinakn her zaman an ve onura bal kalmas gerekmeseydi, bu lkede ak duygular yiitlik tutkularnboard.lk Grnata evlerinin damlarn grd zaman, b(1) Homeros'a gre, eski Afrika'nn Lhotus yemii yiyerek geinen bir boyu.(2) Grnata Saray'nn kuleleri.ni Hamit'in yrei yle yein bir biimde arpmaya balad ki, katrn durdurmak zorunda kald. Kollarngsnde kavuturdu, gzlerini kutsal kente dikerek sessiz ve kprtsz kald. Klavuz da durdu. spanyollaryksek duygular kolayca sezerler; adam bu durumdan duygulanm grnd; Magriplinin yeniden eski

yurdunu grdn tahmin etti. Sonunda bni Sirac sze balayarak:"Klavuz," dedi, "Bahtn ak olsun! Benden gerei gizleme; nk sen doduun gn, deniz dalgaszd veay hilal biimini alyordu. Yeil bir ormann zerinde yldzlar gibi parlayan bu kuleler nedir?"Klavuz: "Elhamra" diye yant verdi.bni Hamit: "Ya br tepenin stndeki teki saray?" diye sordu.spanyol: "Bu Cennetlarif'tir," dedi. "Bu sarayda mersin aalar dikilmi bir bahe vardr. Burada sultan ElFahime ile bni Siracn birlikte yakaland sylenir. Daha tede grlen El Beyza'dr. Daha yaknmzdakilerde Al Kuleler'dir."Klavuzun her sz bni Sirac'n yreini paralyordu. Atalarnn antlarn tanmak iin yabanclaragereksinme duymak, aile ve dostlarnn gemiini ilgisiz kimselerin azndan dinlemek ne ac eydir.Klavuz, bni Hamit'in dncelerine son vererek: "Yryelim efendimiz, yryelim," dedi. "Tanr'nn yazgsbyleymi. Gcnz krlmasn. Bugn bile Birinci Franois, Madridimizde tutsak deil midir? Yce Tanrbyle yazm." apkasn eline alarak istavroz kard. Sonra katrlarn drtt. bni Sirac da kendi katrn

mahmuzlayarak: "Byle yazlm" diye bard. Sonra Grnata'ya doru inmeye baladlar.Son Grnata Kral'nn zamannda, Calatrava bavalyesiyle Musa arasndaki arpmada nl olan bykdibudak aacnn yanndan getiler; El Meydan Gezisi'ni dolatlar ve kente Elvire Kaps'ndan girdiler.Rambla'y trmanarak, biraz sonra, mimarisi Magripli bieminde olan, evresi evlerle evrili bir alana vardlar.Bu alanda, Vega ipei almak iin sryle Grnata'ya gelen Afrika Araplarnn kald bir han vard. Klavuzbni Hamit'i oraya gtrd.bni Sirac ok heyecanl olduu iin orada dinlenemedi; yurt akyla kvranyordu. Yreini alt st edenduygulara dayanamayarak, gece yars Grnata sokaklarnda babo dolamak zere kt. Yallarn onabirok kez betimledii antlardan kimilerini gzleri ve elleriyle tanmaya alyordu. Karanlklarda fark ettiiu yksek yapnn duvarlar, belki de, bir zamanlar bni Siraclarn bir eviydi. Grnata'nn nn gklerekaran o elenceler, belki de bu sessiz alanda yaplmt. Bir yandan, srmal kumatan niformalarylasvariler geiyor; te yandan iekler ve silahlarla ykl kadrgalar, azlarndan ateler saan ve ilerindenl savalar gizleyen ejderler ilerliyordu; bunlar zevkin ve inceliin buluu olan zelliklerdi.

Ama ne yazk! bni Hamit'in evresinde, boynuz ve madeni boru sesleri ve ak arklarnn yerine derin birsessizlik vard. Bu sessiz kentin halk deimiti; artk yenenler yenilenlerin yataklarnda yatyorlard.Gcne giden gen Magripli: "Demek bu gururlu spanyollar, atalarm buradan srp imdi onlarn atlaraltnda uyuyorlar!" diye bard. "Bense, bir bni Sirac olduum halde, kimsesiz, bir bama, bir yabanc gibiatalarmn saraynn kapsnda bekliyorum!"O zaman bni Hamit, insanlarn yazgs, talihin cilveleri, devletlerin k ve sonuta zevk ve sefa iindeyaarken dmanlarnn basknna urayarak birdenbire iekten elenkleri alnp yerine zincire vurulanGrnata zerine dncelere dald. Yangn knca, bir len sofrasndan ssleri perian bir durumdakaan arllar gibi, yurttalarnn, yuvalarn brakarak bayramlk giysileriyle katklarn grr gibioluyordu.Btn bu dlemler, btn bu dnceler, bni Hamit'in ruhunda birbirini kovalayarak ylyordu. i ac veyazklanmayla dolu olarak, onu zellikle Grnata'ya getiren dnceyi gerekletirmeyi dnyordu. Bunlardnrken gn domutu. bni Sirac yolunu armt. Handan uzakta, kentin d mahallelerinden birinde

bulunuyordu. Her yer uyuyordu; sokaklarn sessizliini hibir grlt bozmuyordu. Evlerin kaplar ve


5/19

pencereleri kapalyd. Yalnzca bir horozun sesi, yoksul evlerde didinme, yorulma zamannn geldiiniduyuruyordu.Yolunu bulamadan uzun sre dolatktan sonra, bni Hamit bir kapnn aldn duydu. Eskimanastrlarmzdaki Got kralielerini temsil eden yontular gibi giyinmi bir gen kadnn kapdan ktngrd. Kara kehlibarlarla ssl kara yelei, ince belini kskvrak sarmt. Dar ve dz olan ksa etekliininaltndan ince bacaklaryla gzel ayaklar grlyordu. Banda da kara, ipek bir rt vard. Sol eliyle bu

rty enesinin altndan bir yamak gibi yle kavuturmutu ki yalnzca iri gzleriyle gl gibi azgrnyordu. Dads arkasndan geliyor, nnden giden gen bir uak da yakar kitabn tayordu. Onunrenklerine brnm iki hizmetlinin biraz geriden izledii bu tanmad gzel kadn, yaknlardaki birmanastrn anlarnn haber verdii sabah yakarsna gidiyordu.bni Hamit, srafil'i ya da Hurilerin en gencini grdn sand. aknl ondan az olmayan spanyol kzda, sar, giysisi ve silahlar soylu yzn daha da gzelletiren bni Sirac'a bakyordu. lk aknlgeince, bu yabanc adama, lkesinin kadnlarna zg ince(3) Kentin spanyolca ad olan "Grenada" szc, "nar" anlamndadr.likli bir eda ve serbestlikle yanna yaklamas iin iaret etti. Ona: "Magripli efendi," dedi. "Grnata'ya yenigelmie benziyorsunuz; yolunuzu arm olmayasnz?"bni Hamit yle yant verdi: ''Ey iekler ecesi, erkek gzlerinin enlii, btn Grc erdenlerinden dahagzel olan Hristiyan cariyesi; tahminin dorudur. Bu kentte bir yabancym. Bu saraylarn arasnda yiterek

Magriplilerin hann bulamadm. Muhammet senden raz olsun ve sana gsterdiin konukseverliin dlnversin."spanyol kz en tatl glmseyiiyle: "Magripliler kibar iltifatlaryla nldrler," diye yant verdi. "Ama ben neiekler ecesiyim, ne cariye, ne de Muhammet'in gzne girmekten holanrm. Peimden gelin beyolu, siziMagriplilerin hanna gtreyim."Kibar bir yryle bni Sirac'n nnden giderek, onu hann kapsna dek gtrd. Eliyle oray gsterdi,sonra bir sarayn arkasnda gzden yitti.nsann erincini yitirmesi ne kolay eydir. Artk bni Hamit'in gnlnde yurt sevgisinden baka bir ey dahavard. Grnata onun iin ssz, braklp gidilmi, gz yal, bombo bir kent deildi. Oray her zamanki gibiseviyor, ama ykntlar yeni bir sihirle gzellemitir. imdi atalarnn ansna baka bir ekicilik katlmtr.bni Hamit, bni Siraclarn, iinde atalarnn yatt mezar bulmutu. Ama yakarp secdeye kapanarak atalariin gzya dkerken, spanyol kznn arasra bu mezarlardan getiini dnyor ve yatan atalarn dahaaz karayazl buluyordu.

Atalarnn lkesine yapt bu ziyaretten baka bir ey dnmek istemiyordu, ama bouna; afak skerken,Duro'nun ve Genil'in yamalarn dolayordu; ama ne yapsa botu. imdi arad iek o gzel Hristiyankzyd. Gzelliine vurulduu kadnn evini bulabilmek iin o zamana dek bou bouna nasl da uramt.Tanrsal klavuzunun kendisini dolatrd yollardan ka kez, yeniden gemeye alt. Ka kez spanyolkznn evinin yannda iittii horozun tn ve ann sesini tanr gibi oldu. Bu gibi grntlere aldanarak,hemen o yne doru kouyor; ama sihirli saray karsna kmyordu. Grnata kadnlarnn bir rnekgiyinileri sk sk ona bir an umut veriyordu. Uzaktan, btn Hristiyan kadnlar gnlnn sultannabenziyordu. Yakndansa, hibirinde onun ince edas ve gzellii yoktu. Sonunda, bni Hamit yabanc kadnbulabilmek iin kiliseleri dolam; Isabella ile Ferdinando'nun mezarna dek sokulmutu. Bu, imdiye dekak urunda katland en byk zveriydi.Bir gn, Duro Vadisi'nde ot topluyordu. Vadinin ieklerle ssl gney yamacnda, Elhamra'nn duvarlar veCennetlarif'in baheleri bulunuyordu. Kuzey yamacnda, El Beyza Saray, gzel meyve baheleri vekalabalk bir halkn yaad maarams kulbeler vard. Vadinin bat ucunda meelerle servilerin ortasnda,

toplu bir biimde, Grnata'nn an kuleleri ykseliyordu. Dou yandaki ucunda, kayalklarn tepelerindemanastrlar, kei tekkeleri, eski Illiberia'dan birka yknt ve uzaklarda, Sierra Nevada Dalarnn tepelerigrlyordu. Bu dar vadinin ortasndan Duro Irma akyor ve rmak boyunca serin deirmenler, grltlalayanlar, Romallardan kalma bir su bendinin ykk kemerleriyle Magripliler zamanndan kalma birkprnn ykntlar grnyordu.bni Hamit yalnzln tadn karabilmek iin ne yeterince mutlu, ne de yeterince mutsuzdu. Bu bylyerlerde, ilgisiz ve dalgn, dolayordu. Geliigzel gezerken El Beyza'nn bulunduu tepenin yamacndakvrlp giden aalkl bir yola sapt. Biraz sonra karsna, bir kk portakal bahesinin iinde bir kk kt.Baheye yaklarken gitar seslerine karan bir insan sesi duyuldu. Bir kadnn sesiyle yznn biimi vebaklar arasnda, seven bir erkei asla yanltmayan bir iliki vardr. bni Hamit: "Bu benim hurimdir," dedi veyrei arparak yeniden dinlemeye koyuldu. arkda birok kez yinelenen bni Sirac adn iitince yreihzla arpmaya balad. O tanmad kadn, bni Siraclarla Zegrilerin yksn anlatan bir Kastilya arkssylyordu. bni Hamit cokusuna kar koyamaz oldu, mersin aacndan yaplm iti at ve kendisini

birka gen kadnn arasnda buldu: Kadnlar lklar kopararak katlar. ark sylemi olan ve gitarnhl elinde tutan spanyol kz: "Bu Magripli beyidir!" diye bararak arkadalarn geri ard. bni Sirac: "Ey


6/19

peri kz, le scanda pnar arayan bir Arap gibi seni aryordum. Gitarnn sesini duydum; yurdumunyiitlerini vyordun. Seni gzel sesinden tandm. bni Hamit'in yreini ayaklarnn dibine koyuyorum,"dedi.Donya Blanca: "Ben de sizi dnerek bni Siraclarn trksn sylyordum. Sizi grdmden beri buMagripli yiitlerinin de size benzediini tahmin ettim," diye yant verdi.Bu szleri sylerken yanaklar hafife kzard; bni Hamit, gen Hristiyan kznn ayaklarna kapanarak, ona

kendisinin bni Siraclarn sonuncusu olduunu sylemek istedi. Ama, saknarak biraz duraklad. Grnata'daok nl olan adnn valiyi kayglandracandan ekiniyordu. spanyollarla Araplar arasndaki sava henzbitmiti. Bu anda bir bni Sirac'n ortaya kmas spanyollar hakl olarak korkutabilirdi. Geri bni Hamit'in,byle tehlikelere aldr ettii yoktu, ama Don Rodrigo'nun kzndan sonsuza dek ayrlmak zorunda kalmakdncesi onu titretiyordu.Donya Blanca, Kont Gormez de Gormas'n kz Chimene'yle Bivarlarn Seyyit'inden (4) gelen bir aileninkzyd. Gzel Valencia fatihinin torunlar, Kastilya saraynn iyilikbilmezlii yznden son derece yoksuldmt. Dahas, o denli adlar iitilmez olmutu ki, yzyllarca soylarnn tkenmi olduu sanlmt.Ancak, Grnata'nn ele geirilmesi srasnda, Bivarlar soyundan, Blanca'nn dedesi olan son oul, soyundansopundan ok yararlyla kendini gstermiti. Kafirlerin kovulmasndan sonra, Ferdinando, Seyyit'intorunlarna birok Magripli ailesinin mal ve mlkn balayp ona Santa-Fe Dukas sann verdi.Grnata'da yerleen Duka, gen yata ld. Ardnda yalnzca bir oul brakt; o da o zaman evli olan,Blanca'nn babas Don Rodrigo idi.

Don Rodrigo'nun kars Donya Theresa de Xeres bir olan ocuu dnyaya getirdi. Ona, doar domazbtn atalar gibi, Don Rodrigo ad verildi. Ama babasndan ayrt edilmesi iin Don Carlos diye arld. DonCarlos'un gen yandan beri gznn nnde olup bitenler, henz ocuk saylacak ada karlattehlikeler, aslnda arbal olan yaratln daha ciddi, daha sert yapmt. Cortez'in (5) arkasndanMeksika'ya gittiinde, ancak on drt yandayd. Bu artc servenin btn ac olaylarna tank olmu;btn tehlikelerine gs germiti. O zamana kadar ad duyulmam bir dnyann son hkmdarnndn grmt. Bu ykmdan yl sonra Don Carlos, sanki gzpek ve onurlu bir kraln talihsizliekurban gittiini grmek istermi gibi, Avrupa'da Pavia meydan savanda bulunmutu.Yeni bir dnyay grmesi, o zamana dek almam denizlerde yapt uzun yolculuklar, yazgnn bykdeimelerine tank olmas, Don Carlos'un znl ve dindar dlemgcn yein bir biimde sarsmt.Calatrava valye Tarikat'na katlm, Don Rodrigo'nun ricalarna karn evlenmemeye karar vermi, btnmal ve mlkn kzkardeine brakmt.Don Carlos'tan ok daha gen olan kzkardei Blanca de Bivar' babas pek ok severdi. Annesini yitirmiti.

bni Hamit Grnata'ya geldiinde, gen kz on sekizine yeni basmt. Bu alml kadn ok ekiciydi; sesi oktatlyd ve dans ettiinde rzgr gibi uard. Kimileyin byleyici bir tavrla, Armide gibi bir arabay srmektenholanr; kimileyin ormanlarda Tristan'a ve Galaor'a grnen o sihirli periler gibi Endls kheylanlarnnsrtnda uard. Bu gen kz; Atina'da olsayd, Aspasya; Paris'te olsayd, o dnemde sarayda parlamayabalam olan Diane de Poitiers sanrlard. Onda, bir Fransz kadnnn ekiciliiyle birlikte bir spanyolkadnnn tutkusu vard. Doal olarak uhluu, gnlndeki duygularn salam, sevdiine bal, gl vesoylu olmasna engel deildi.bni Hamit bahede grnd zaman, gen spanyol kzlarnn barmalarn duyan Don Rodrigo koupgelmiti. Blanca: "Baba, ite size sz ettiim Magripli beyi... ark sylediimi duymu ve beni tanm. Onayolunu gsterdiim iin bana teekkr etmek zere baheye girmi," dedi.Santa Fe Dukas, bni Sirac', spanyollarn ciddi olmakla birlikte saf gnll inceliiyle karlad. Bu ulus ruhdknln ve dncelerin aaln gsteren baya tavrlar ve szleri bilmez. Kylnn ve efendinindili, selamlamas, grenek ve gelenekleri ayndr. Bu ulusun yabanclara kar gsterdii gven ve eliaklk

nasl snrszsa, aldatldklar uradklar zaman leri de yle rkn olur. Gzpek birer yiit ve son derecesabrl olan bu insanlar, talihsizlie boyun emezler; onu ya yener, ya da altnda ezilirler. Zeklar ve zevkleripek ince olmasa bile, duygularnn cokunluu, dncelerinin cokunluundan ve inceliinden doananlayn yerini tutar. Gnn konumadan geiren, bir ey grmeyen ve bundan zlmeyen, bir eyokumam, incelememi ve karlatrmam olan bir spanyol, ykm annda gereken gc, alacakararlarn byklnde bulur.O gn, Don Rodrigo'nun doum gn olduu iin Blanca, bu gzel kkte, babas iin Tertulia denen kkbir elence dzenlemiti. Santa Fe Dukas, bni Hamit'e gen kadnlarn arasnda oturmasn nerdi;yabanc adamn sar ve entarisi kadnlarn houna gidiyordu. Kadife yastklar getirildi. bni Sirac bunlarnzerine bada kurarak oturdu; ona, lkesiyle ve bandan geen servenlerle ilgili sorular soruldu. Bunlaraneeli ve nkteli yantlar verdi. Pek temiz bir Kastilya lehesi konuuyordu. Hemen her zaman "siz" yerine"sen" dememi olsayd, bir spanyol'dan fark kalmayacakt. Bu szc yle tatl bir syleyile sylyorduki, gen adam arkadalarndan biriyle konutuunda Blanca elinden olmadan zlyordu.

Stl kakao, meyve ezmesiyle kar gibi ak, snger gibi hafif ve gzl olan ekerli kk Malaga ekmeklerigetiren birok uak grnd. Bunlar yendikten sonra Blanca'ya, en usta engileri bile glgede brakt


7/19

simgesel danslardan birini oynamas iin ricada bulundular. Gen kz, arkadalarnn stelemelerinedayanamayarak oynamak zorunda kald. bni Hamit azn amam, ama susan az yerine yalvarangzleri konumutu. Blanca, spanyollarn Magriplilerden rendikleri Zambra denen anlaml bir dans seti.Gen kadnlardan biri, gitaryla bu yabanc oyun havasn almaya balad. Don Rodrigo'nun kz, bandakirty kararak ak ellerine abanoz kastanyetler takt. Kara salar, su mermeri gibi ak olan boynunadalgalar halinde dkld. Az ve gzlerinin ii hep birlikte glyordu. Yreinin cokusuyla yznn rengi

pembeleti. Birdenbire, kastanyetleri akrdatp kez tempoyu vurdu. Zambra arksn gitarla birliktesyledikten sonra, imek gibi ortaya atld.

(4) Corneille'in tragedyasnda ykleri anlatlan kiiler.Admlarnda ne deiiklikti o! Durularnda ne incelikti o! Kollar kimileyin birdenbire yukarya kalkyor; kimileyin geveyerek iki yanna dyordu. Kimizaman, sarhoa dnm gibi ileri atlyor, sonra ac iinde kvranr gibi geri ekiliyordu. Grlmeyen biriniarr gibi ban evirerek, ekingen bir tavrla, yeni bir kocann pne al yanan uzatyor; sonrautanarak kayordu. Yeniden canl ve mutlu bir edayla geri dnyor; soylu ve sanki sava admlarlailerliyor; yeniden imenlerin zerinde uarak dnmeye balyordu. Oyunu, arks ve gitar esiz bir uyumiindeydi. Blanca'nn hafife bouk olan sesinde insan ta iinden kavrayan tuhaf bir eda vard. ekilerinden, canl devinimlerinden, znl nakarattan, birdenbire kesilekalan arklardan oluan spanyol

mzii, garip bir zn ve nee karmdr. Bu mzik ve bu dans, bni Sirac'n yazgsn kesin olarak bellietti. Bu gzel eyler, daha az yaral bir yrei bile bylemeye yeterdi.Akam zeri Duro Vadisi'nden Grnata'ya dnld. bni Hamit'in terbiyeli ve soylu davranlarndan holananDon Rodrigo, olaanst Dou masallarn Blanca'ya anlatmak zere sk sk geleceine sz almadka onubrakmad. Son derece mutlu olan Magripli,

(5) Meksika'y ele geiren spanyol denizcisi.Santa Fe Dukas'nn nerisini kabul etti ve hemen ertesi gn, gn ndan daha ok sevdii kzn konanagitti.Blanca'nn byle bir duyguya kaplacan hatrna getirmemesi onu sevmeye balamasnda zellikle etkilioldu. Bir kafiri, bir Magripli'yi, bir yabancy sevmek ona yle garip geliyordu ki, damarlarna karmaya

balayan bu zehire kar hibir nlem almamt. Ama, bu sevginin belirtilerini grr grmez, tam bir spanyolkz gibi derdine boyun edi. nceden kestirdii aclar ve tehlikeler onu uurumun kysndan dndremedi;duygularyla uzun zaman savamad. Kendi kendine: "bni Hamit, Hristiyan olsun ve beni sevsin, o zamanonun arkasndan dnyann br ucuna bile giderim," diyordu.bni Sirac da, kar konulmaz bir akn penesindeydi. Yalnzca Blanca iin yayordu. Grnata'ya gelmesineyol aan amalarla ilgili deildi. Burada arad bilgiyi elde etmesi pek kolayd; ancak gznde akndanbaka bir ey yoktu. Yaamnda deiiklikler yapabilecek bilgilerden bile kanyor, hibir ey renmekistemiyordu. "Blanca Mslman olup beni severse son soluuma dek onun klesi olurum," diyednyordu.lerinden byle karar veren bni Hamit'le Blanca, yalnzca duygularn birbirlerine aacaklar anbekliyorlard. Yln en gzel gnleriydi. Santa Fe Dukas'nn kz, bni Sirac'a: "Henz Elhamra'ygrmediniz," dedi. "Aznzdan kardnz birka szden ailenizin Grnatal olduunu dndm. Eskihkmdarlarnzn sarayn grmekten holanmaz msnz? Bu akam size bu yerleri gstermek istiyorum."

bni Hamit, hibir gezintinin bu denli houna gitmeyeceine Muhammet'in stne antlar iti..Elhamra'y gezme saati gelince, Don Rodrigo'nun kz karaca gibi kayalara trmanmaya alm olan beyaz,rahvan bir ksraa bindi. bni Hamit, gzel spanyol kzn douya zg eyerli bir Endls atyla izliyordu.Gen Magripli atn hzla srerken, al entarisi arkasnda kabaryor, eri klc yksek eyerinin zerinearpyor ve sarnn stndeki sorgu rzgrda uuuyordu. Yakkllndan holanan halk, o geerken:"Bu kfir bir prenstir. Donya Blanca onu hak dinine evirecek," diyordu.nce, nl bir Magripli ailesinin adn hl tayan uzun bir sokaktan getiler. Bu sokak Elhamra'nn dduvarna varyordu. Sonra bir karaaa fidanlndan geerek bir emeye ve Ebu Abdullah'n saraynn iduvarlarna vardlar. Yanlarnda burlar bulunan, st mazgall bir duvarda "Yarg Kaps" denen bir kapvard. Bu ilk kapy atlar, yksek duvarlar ve yar yknt evler arasndan kvrlarak giden dar bir yoldangetiler. Bu yol onlar Algibes Alan'na gtrd. Burada, o dnemde, Beinci Charles bir saray yaptryordu.Oradan kuzeye dnerek, sssz ve yllarn ypratmas sonucu km ssz bir avluda durdular. bni Hamitevik bir biimde yere atlayarak Blanca'nn katrndan inmesine yardm iin ellerini uzatt. Uaklar, eii

otlarla rtl, braklp gidilmi bir kapy aldlar. Kap ald ve karlarna birdenbire Elhamra'nn gizliyaplar kt.


8/19

Akn ekiciliine karan yurt zleminin verdii ac ve byl gzelliin cokusuyla, son bni Sirac'n yreiarpmaya balad. Sessiz ve kprtsz durmu, bu periler sarayna aknlkla bakyor, kendisini Arapmasallarnda betimlenen o saraylardan birine getirilmi sanyordu. Her yerde dehlizler, evresinde iekam portakal ve limon aalar bulunan beyaz mermerden su yollar, emeler, ssz avlular, bni Hamit'ingznn nne serilmiti. Uzun dehlizlerin kemerli kaplarndan getike, karsna baka byleyicigrnmler kyordu. Gotik mimarlk biemindeki bir sra kemer kubbesini tayan stunlarn arasndan

masmavi gkyz parlyordu. Arabesklerle ssl duvarlar, haremin skc havas iinde naklar ileyen bircariyenin dleminden km o dou kumalarna benziyordu. Bu byleyici yapda sanki gevemi,dindarca ve sava bir hava esiyordu. Magripli krallarnn btn zevkleri tattklar ve btn grevleriniunuttuklar bu gizemli yalnzlk kesi, bir ak tekkesiydi sanki.Birka dakika aknlk ve sessizlikten sonra, iki sevgili, imdi snm mutluluklarn ve gm bir gcn birzamanlar egemen olduu bu yere girdiler. Sularn serinlii ve ieklerin kokusu arasnda nce MezucarSalonu'nu dolatlar. Sonra "Aslanlar Avlusu"na girdiler. bni Sirac'n cokusu her an artyordu. Blanca'ya,"Ruhumu mutlulukla doldurmasaydn, bu yerlerin tarihini senin gibi bir spanyol'dan sormak ne kadargcme gidecekti!" dedi. "Ah, buralar birer mutluluk yuvas olmak iin kurulmutur. Bense..."bni Hamit, mozaikler arasna kaznm Ebu Abdullah'n adn grd. "Ey hkmdarm!" diye bard. "Neoldun sen? Issz Elhamra'nda seni nerede bulaym?" Gen Magripli'nin gzlerinden ballk, drstlk veonur yalar akmaya balad. Blanca: "Eski efendiniz, daha dorusu babalarnzn hkmdar iyilikbilmez birinsand," dedi. bni Sirac, "Ne kar, ykma urad ya!" diye yantlad.

Blanca bu szleri sylerken onu ak tapnann gizli bir kesine benzeyen kk bir odaya gtrd. Buraspek gzel bir yerdi. Mavi renk ve yaldzla boyanm arabesk naklardan rlm kubbeden gn biriek rgs iinden szlrcesine geiyordu. Odann ortasnda bulunan bir fskyeden sular fkryor,sonra toz halinde dklen bu su mermerden sarmal bir anakta toplanyordu. Santa Fe Dukas'nn kz: "bniHamit, bu emeye iyice bakn," dedi. "bni Siraclarn kesilmi balar buraya atld. Ebu Abdullah'nkuruntularna kurban ettii zavalllarn kan lekelerini u mermerlerin zerinde hl grebilirsiniz. Saf kadnlarbatan karan erkeklere sizin lkenizde ite byle davranyorlar!"bni Hamit, artk Blanca'y dinlemiyor, yere kapanm, atalarnn kan izlerini saygyla pyordu. Ayaakalkarak: "Ah Blanca, seni bir bni Sirac'n ball ve ateiyle seveceime bu yiitlerin kan zerine antierim!" diye bard.Blanca gzlerini ge kaldrp gzel ellerini kavuturarak: "Demek beni seviyorsunuz?" dedi. "Fakat sizin birkfir, bir Magripli, bir dman olduunuzu, benim de Hristiyan bir spanyol kz olduumu dnmyormusunuz?"

bni Hamit: "Ya Hazreti Muhammet, antlarma tank ol..." deyince Blanca szn kesti: "Taptm Tanr'yyadsyan bir adamn itii antlara nasl inanaym? Sizi sevdiimi nerden biliyorsunuz? Bana bu szlerisylemek cretini kim verdi size?"bni Hamit akn akn: "Doru, ben senin ancak bir klenim. Beni erkein olarak semedin," diyeyantlad.Blanca: "Ey Magripli!" dedi. "Kurnazla gerek yok; baklarmdan seni sevdiimi anladn. Sana olan akmsnrszdr. Hristiyan ol, o zaman hibir ey beni senin olmaktan alkoyamaz. Santa Fe Dukas'nn kz sanaiini itenlikle ayorsa, bundan, duygularna gem vurabileceini ve asla bir Hristiyan dmannn onunzerinde bir hakk olmayacan anlayabilirsin!" dedi.bni Hamit bir ak cokusuyla Blanca'nn ellerini tutup nce sarnn zerine, sonra da yreine gtrerek:"Tanr byktr!" diye bard. "bni Hamit mutludur! Ya Muhammet! Bu Hristiyan kz senin dinini kabuletsin, o zaman hibir ey beni..." Blanca: "Gnaha giriyorsun, buradan kalm," dedi.Magripli'nin koluna yaslanarak, ad Elhamra Saray'nn bahelerinden birine verilen On ki Aslan emesi'ne

yaklat. Saf spanyol kz: "Ey yabanc," dedi. "Sarna, silahlarna, giysine bakp da sevgimizi dndmzaman, bu ssz kede, mutsuz Sultan El Fahime ile birlikte gezinen yakkl bni Sirac'n dlemini grrgibi oluyorum. Bu emenin mermerindeki Arapa yaz ne diyor, bana syler misin?" dedi.bni Hamit, u szckleri okudu:"Bahesinde incilerle ssl dolaan gzel sultan, bu bahenin gzelliini yle artryor ki..." (6)Yaztn geri kalan silinmiti.bni Hamit: "Bu yazt senin iin yazlmtr," dedi. "Sevgili sultanm, bu saraylar yeniyken bugnk ykntdurumundan daha gzel deildiler. Yosunlarla suyun ak deien emelerin sesini dinle. Yar ykkkemerlerin arasndan grlen bahelere, batan gnein klarna bak. Seninle birlikte buralarda dolamakne mutluluk! Szlerin bu ssz yerlere gelin glleri gibi kokular veriyor. Senin szlerin arasnda atalarmndilinden baz szckleri, bilsen ne byk bir zevkle duyuyorum. Giysinin bu mermerler zerindeki hrtsbile beni rpertiyor. Hava bu gzel kokuyu salarndan ald. Bu ykntlar arasnda yurdumun perisi gibigzelsin. Acaba bni Hamit bir gn sevilebileceini umabilir mi? O senin yannda nedir ki? Babasyla birlikte

dalar dolam, llerdeki bitkileri tanm... Ama ne yazk ki, senin onun yreinde atn yaray iyiedebilecek bir tek ot bile yoktur. Silahlar var ama, o valye deildir. Bir zamanlar kendi kendime, 'Bir kaya


9/19

oyuunda biriken deniz suyu dingin ve sessizdir, oysa hemen yanbandaki koca deniz dalgal vegrltldr,' derdim. bni Hamit! Sultann saray frtnalarla alt st olurken senin de yaamn bilinmeyen birtoprak kesinde, sessiz, dingin, tannmadan geecektir. Ey gen Hristiyan kz! Ben iimden yle diyorum,ama sen bana frtnann kaya oyuundaki su damlacn da alt st edebileceini kantladn."Blanca, kendisi iin yeni olan bu dili ve bu periler yurduna ylesine uyan doulu konumasn zevkledinliyordu. Ak, yreini her yandan etkiliyordu. Dizlerinin titrediini duyumsadndan klavuzunun koluna

daha sk yaslanyordu. bni Hamit, bu tatl yk tayor ve yrrken: "Ah! Ben de bir anl bni Siracolsaydm!" diye yineliyordu.Blanca: "Seni o zaman daha az severdim, nk daha ok kayg ve ac duyardm. Byle bilinmeyen olarakkal ve benim iin yaa. nl bir valye ou kez ak an ve onur urunda unutur!" dedi.bni Hamit: "Seni o zaman byle kayglarla zmezdim," diye yantlad.Chimene'nin soyundan gelen gen kz: "Sen bir bni Sirac olsaydn acaba beni ne kadar severdin?" diyesordu.Gen Magripli: "Seni an ve nden daha ok, ama onurumdan daha az severdim," diye yant verdi.ki sevgilinin gezintisi srasnda gne ufkun altna inmiti. Elhamra'y batanbaa dolamlard. bniHamit'in zihninde nice anlar uyanmt. Bir yanda gzel bir sultan, odasnn altnda yaklan ttslerin dumanharemin kk pencerelerinden kokluyor; te yanda, su kysndaki odada, dounun btn ssleriyledonanyordu. Delicesine sevdii yakkl gence bu ayrnty veren de Blanca'yd, taplan kadnd.Ykselen ay, Elhamra'nn ssz avlularna ve tapnm yerlerine donuk n seriyordu. Beyaz klar, imen

tarhlaryla odalarn duvarlarna, glgeden oluan bir mimarinin oyalarn, hcrelerin kemerlerini, fkransularn ve meltemle sallanan fidanlarn oynak glgelerini iziyordu. Ykk caminin kubbesinden ykselen birservide bir blbl tyor, yank, znl ezgilerini yineliyordu. bni Hamit, ki Kzkarde Odas'nn mermerizerine, aynda, Blanca adn yazd. Bu gizler sarayna urayacak yolcunun nne bir giz daha karmakiin bu ad Arap harfleriyle yazmt.Blanca: "Bu yerler insann tylerini rpertiyor, buralardan uzaklaalm. Benim alnyazm burada yazld. uszleri unutma: Mslman olarak kalrsan senin umutsuz sevgilinim, Hristiyan olursan mutlu ein olurum,"dedi.bni Hamit yle yant verdi: "Hristiyan kz olarak kalrsan senin dertli klenim; Mslman olursan mutlukocan olurum."Sonra, bu soylu klar o tehlikeli saraydan ktlar.Blanca'nn sevgisi gnden gne artt. bni Hamit'inki de yle yeinleti. Yalnzca kendisi iin sevildiinden,uyandrd sevgiyi hibir baka nedene borlu olmadndan o kadar honuttu ki Santa Fe Dukas'nn kzna

kimlerden olduunu sylemedi. Gen kzn onunla evlenmeye raz olaca gn, nl bir ad tadn onabildirmek, kendisi iin byk bir zevk olacakt. Ama birdenbire Tunus'a arld. Annesi umarsz bir hastalatutulmu olduundan, olunu lmeden nce kucaklamak ve hakkn helal etmek istiyordu. bni Hamit,Blanca'nn konana koarak: "Sultanm," dedi. "Annem lm deinde, son anlarnda yannda bulunmamiin beni aryor. Beni hep sevecek misin?"Rengi birdenbire sararan Blanca: "Demek benden ayrlyorsun, seni bir daha grebilecek miyim?" dedi.bni Hamit: "Gel," dedi. "Sana ant iireceim, ben de sana ancak lmn bozabilecei bir ant ieceim.Arkamdan gel.''Dar ktlar. Bir zamanlar Magriplilerin olan bir mezarla geldiler. tede beride, mezar ta yerine dikilmikk stunlar grlyordu. Bunlarn tepesinde eskiden kavuklar varm; ama Hristiyanlar sonradan bukavuklar krarak yerine halar koymular.bni Hamit, Blanca'y bu talarn yanna gtrd: "Blanca," dedi. "Atalarm burada yatyor. Azrail (7) beniTanr'nn huzuruna arncaya dek seni seveceime bu ller zerine ant ierim. Baka bir kadna asla

gnl vermeyeceime ve Mslman olacan gn seninle evleneceime sz veriyorum. Acaba szndeduruyor musun ve Hak yolunu buldun mu diye, her yl bu mevsimde Grnata'ya geleceim."Blanca, gz yalar iinde: "Ben de seni her yl bekliyeceim," dedi, Sana ant ierek verdiim sz sonsoluuma kadar tutacam ve bu gsz sevgilinden daha yce olan Hristiyanlarn Tanrs seni aydnlattgn, seninle evleneceim."bni Hamit yola kt. Rzgrlar onu Afrika kylarna ulatrd. Oraya vard anda annesi son soluunuvermiti. Tabutuna kapanarak alad. Aylar geti. Yur

(6) Bu yazt, baka birka yaztla birlikte hl durmaktadr. Bu betimi, Elhamra'y kendi gzlerimle grerekyaptm bir daha belirtmeyi gereksiz bulurum. (Chateaubriand)dundan uzak kalan bni Sirac, kimi zaman Kartaca ykntlar arasnda dolaarak, kimi zaman Saint Louis'nin

mezarnn zerine oturarak Grnata'ya gidecei gn bekledi.


10/19

Sonunda o gn geldi. bni Hamit bir gemiye bindi ve Malaga'ya doru yol ald. spanya'nn ilk grlenburunlarn kaygyla kark ne byk bir sevin, ne byk bir cokuyla karlad. Acaba Blanca onu buyerlerde bekliyor muydu? ln palmiyeleri altnda onun iin yanp tutuan zavall bir Magripli'yi hlanmsyor muydu?Santa Fe Dukas'nn kz, itii antlara bal kalmt. Babasna, kendisini Malaga'ya gtrmesi iin ricaetmiti. Issz kylar evreleyen dalarn tepesinden uzaktaki gemileri, szlp geen yelkenlileri gzleriyle

izliyordu. Frtnada rzgrdan kabarm denizi korkuyla seyrediyordu. O zaman, bulutlar arasnda yitmeyi, otehlikeli deniz yolculuunda bulunmay, bni Hamit'in yaamn tehdit eden ayn dalgalarla slanp aynkasrgada srklenmeyi nasl da istiyordu. Ac ac ten bir martnn byk kvrk kanatlaryla dalgalaryalyarak Afrika kylarna doru utuunu grnce, sevgilisine sylemesi iin ona, akla kvranan bir yreinbtn lgnca isteklerini ve btn tatl ak szlerini fsldyordu.Blanca bir gn kumsalda dolarken, yksek burnu, eri direkleri ve ke yelkeni Magriplilerin incelikliustaln gsteren uzun bir gemi grd; hemen limana kotu. Biraz sonra hzndan sular kprten Berberigemisinin yaklatn grd. Grkemli giysiler giyinmi bir Magripli burunda, ayaktayd. Hzl hzl soluyan vedank yelesi, azgnln ve dalgalarn grltsnden korktuunu belli eden bir Arap atn iki zenci klegemlerinden tutuyordu. Gemi geldi, yelkenlerini toplad, dalgakrann iine girerek kyya yanat. Magripligen kyya atlad; silahlarnn sesiyle yer nlad. Bir pars gibi benekli kheylan, kleler karaya kardlar.Topraa kavuan hayvan sevincinden kineyip ahland. Daha baka kleler hurma yapraklar iinde yatanbir ceylnn bulunduu sepeti yavaa indirdiler. Geminin sallantsndan incinmesin diye hayvann ince

ayaklar balanm ve altna bklmt. Boynunda sarsabr tanelerinden yaplm bir tasma vard.Tasmann iki ucunu birletiren altn bir plaka zerine Arapa bir ad ve bir tlsm kaznmt.Blanca, bni Hamit'i tand. Kalabaln nnde cokusunu belli etmemek iin geri ekildi ve hizmetilerindenbiri olan Dorothea'y, kendisini Magriplilerin saraynda beklediini bni Sirac'a bildirmesi iin gnderdi. Osrada bni Hamit, valiye, deerli bir ipek klf iinde, tire zerine mavi harflerle yazlm olan fermanngsteriyordu. Dorothea yaklap mutlu bni Sirac' Blanca'nn yanna gtrd. Her ikisi de sevgilerine balkaldklarn grnce nasl da sevindiler! Bunca uzun sre ayr kaldktan sonra, birbirlerini grmek ne bykmutluluktu! O anda, sonsuza dek birbirlerini seveceklerine ne antlar itiler!ki Arap kle, srtnda eyer yerine al bir kolanla tutturulmu bir aslan postu bulunan Arap atn, sonra daceylan getirdi. bni Hamit: "Sultanm," dedi. "Bu, lkemin, senin kadar zarif olan bir ceylandr." Blanca, sankiteekkr etmek ister gibi ona en tatl baklarla bakan sevimli hayvann balarn kendi eliyle zd. SantaFe Dukas'nn kz, bni Sirac'dan ayrldktan sonra Arapa'ya almt. Ceylann boynunda, kendi adnokuyarak duyguland. zgrle kavuan hayvan, uzun zaman bal kalan ayaklar zerinde zorlukla

durabiliyordu. Yere yatp ban hanmnn dizlerine dayad. Blanca ona taze hurmalar veriyor ve ince derisihl sarsabr ve Tunus gl kokan bu l hayvann okuyordu.bni Sirac, Santa Fe Dukas ile kz, birlikte Grnata'ya gittiler. Mutlu iftin gnleri, geen ylki gibi geti. Ayngezintiler, yurdunu grnce bni Sirac'n tazelenen ayn znc, birbirlerine kar duyduklar ayn sevgi, dahadorusu hep artan karlkl bir sevgi, ama bir yandan da her iki kta atalarnn dinine kar ayn ballk...Blanca: "Hristiyan ol,"; bni Hamit ise: "Mslman ol," deyip duruyorlard. Bir kez daha, onlar birbirlerineeken aka yenilmeden ayrldlar.bni Hamit, akn ilkyazda lkemize getirdii kular gibi nc yl yine geldi. Blanca'y kyda bulamad; amaMagripli, sevdii kadnn yazd bir mektuptan, Sante Fe Dukas'nn Madrid'e gittiini ve Don Carlos'unGrnata'ya geldiini rendi. Blanca'nn aabeyinin yannda, arkada olan bir Fransz sava tutsabulunuyordu. Gen Magripli bu mektubu okuyunca yreinin burkulduunu duyumsad. Malaga'danGrnata'ya en ac nseziler iinde gitti. Dalar ona korkun bir yalnzlk iinde grnyordu. Birok kezgetii denize bakmak iin ban evirdi.

Blanca, babasnn yokluunda, btn servetini kendisine balamak isteyen ve yedi yl uzak kaldktan sonrayeniden kavutuu, ok sevdii aabeyinden ayrlamamt. Don Carlos'un, ulusuna zg bir yiitlii vearball vard. lk silah deneyimlerini aralarnda yapt Amerika fatihleri gibi sert ve savayd.Magriplileri yenen spanyol valyeleri gibi dindar olan bu gen, yreinde Hristiyan olmayanlara karSeyyit'den ald bir kin besliyordu.Kadnlarnn gzelliiyle erkeklerinin gzpekliinin kaltmsal olduu dnlen nl Foix ailesinden olanThomas de Lautrec, Kontes de Foix ile Lautrec be

(7) Chateaubriand, "L'ange du jugement m'appelera au tribunal d'Allah" diyerek, lm gnyle mahergnn ve Azrail'le srafil'i birbirine kartrmtr.yi olan gzpek ve karayazl Odet de Foix'nn kardeiydi. "Korkusuz ve kusursuz valye" diye anlanBayard'n, onun yaamna mal olan ekilii srasnda, Thomas'a on sekiz yandayken valye san verildi.

Bir sre sonra Pavia meydan savanda, onurundan baka her eyini yitiren yiit kraln savunurken vcududelik deik edilerek tutsak alnd.


11/19

Lautrec'in yiitliine tank olan Don Carlos de Bivar, Fransz gencinin yaralarn saalttrmt. Bir sre sonra,aralarnda, erdem ve beence dayanan itenlikli bir arkadalk domutu. Birinci Franois, Fransa'yadnmt. Ama Beinci Charles, teki tutsaklar alkoymutu. Lautrec, kralnn tutsaklna katlmak vetutuklu bulunduu yerde onun ayaklar dibinde yatmak onurunu elde etmiti. Birinci Franois'nn gitmesizerine spanya'da yalnz kalan gen Fransz, kamayacana sz verince Don Carlos'a emanet edilmi vebirlikte Grnata'ya gelmilerdi.

bni Hamit, Don Rodrigo'nun sarayna gelip de Sante Fe Dukas'nn kznn bulunduu odaya girdii anda, ozamana dek hi duymad aclarla kvranmaya balad. Donya Blanca'nn ayaklarnn dibinde, onu sessizceve beenerek seyreden bir gen oturuyordu. Bu gen manda derisinden bir klot pantolon ve ayn renkte birgmlek giymiti. Belindeki kaytan zambak iekleriyle ilenmi klc sarkyordu. Omuzlarna ipek birpelerin atmt. Banda dar kenarl, tylerle ssl bir apka vard. Dantelden krmal bir yakalk, gszerine kvrlarak boynunu plak brakmt. Doal anlatm yumuak olan yzne kmr karas byklar birerkek ve sava edas veriyordu. Ayaklarnn zerine sarkan ve kvrlan izmelerinde valyelik belirtisi olanaltn mahmuzlar taklyd.Biraz tede bir baka valye, uzun klcnn ha biimindeki kabzasna dayanm, ayakta duruyordu. O dateki valye gibi giyinmiti. Ama biraz daha yal grnyordu. Ateli ve tutkulu olmakla birlikte sert ve ciddiolan grnm sayg ve kayg vericiydi. Gmleinin zerine Calatrava kzl hayla birlikte "Onun iin veKralm iin" szleri ilenmiti.Blanca, bni Hamit'i grnce, istemeyerek bir lk kopard. Hemen: "valyeler," dedi. "te size her zaman

sz ettiim Mslman genci. Onun yeniden utku kazanmasndan korkun. bni Siraclarn hepsi, onungibiydiler. Kimse mertlik, yiitlik ve incelikte onlar geemezdi."Don Carlos bni Hamit'e doru ilerleyerek: "Magrip beyi," dedi. "Babam ve kardeim bana sizden ok szettiler. Sizin, soylu ve gzpek bir soydan geldiinizi sanyorlar. Terbiyeniz ve inceliiniz sizin kibar bir insanolduunuzu gsteriyor. Efendimiz Beinci Charles yaknda Afrika'ya kacak, Tunus'la savaa giriecektir.Umarm, o zaman er meydannda karlarz."bni Hamit elini gsnn zerine koyarak yant vermeden yere oturdu. Gzlerini Blanca'ya ve Lautrec'edikti. Gen Fransz, lkesine zg bir merakla Magripli'nin yakkllna, ssl giysisine ve parlaksilahlarna bakyordu. Blanca sklm gibiydi. Btn ruhu gzlerinden okunuyordu. tenlikli spanyol kz,yreinin gizini saklamaya gerek grmyordu. Birka dakika sessizlikten sonra bni Hamit kalkt, DonRodrigo'nun kznn nnde eildikten sonra kp gitti. Magripli'nin tavrlarndan ve Blanca'nn baklarndanaran Lautrec, iinde bir kukuyla dar kt; bu kuku biraz sonra onda kesin bir kanya dnt.Don Carlos kzkardeiyle yalnz kalnca: "Blanca," dedi. "Durumu aklayn. Bu yabancy grdnz

zamanki cokunuzun nedeni nedir?"Blanca: "Aabey, bni Hamit'i seviyorum. Hristiyan olursa ona varacam," dedi.Don Carlos: "Ne? bni Hamit'i seviyor musunuz? Demek Bivarlarn kz bir Magripli'yi, bir kfiri, busaraylardan kovduumuz bir dman seviyor, yle mi?" dedi.Blanca: "Don Carlos, bni Hamit'i seviyorum, bni Hamit de beni seviyor," diye yant verdi. " yldr atalarnndininden gemektense benden geiyor. O soylu, onurlu ve yiit bir gentir. Onu son soluuma dekseveceim."Don Carlos, bni Hamit'in bu kararndaki soyluluu anlamakla ve beenmekle birlikte, bu Mslmannaymazln da yazklanmayla karlyordu. Kz kardeine: "Talihsiz Blanca, bu ak seni nereye gtrecek?"dedi. "Dostum Lautrec'in kardeim olacan ummutum."Blanca: "Yanlmsn," dedi. "Ben bu yabancy asla sevemem. bni Hamit'e kar duyduum duygularagelince, kimseye hesap vermek zorunda deilim. Sen valyelik antlarna nasl balysan ben de akurunda verdiim sze ylece bal kalacam. Yalnzca unu bil ve avun; Blanca asla bir Mslmann

kars olmayacaktr."Don Carlos: "Demek soyumuz yeryznden kalkacak, yle mi?" diye bard.Blanca: "Soyumuzu srdrmek sana der," dedi. "Aslnda ilerde gremeyecein ve senin yolundanayrlarak soysuzlaacak olan ocuklardan sana ne? Don Carlos, bana yle geliyor ki biz ailemizin sonocuklaryz. Kimseye benzemediimiz iin, yle sanyorum ki soyumuzun bizden sonra srmesine olanakyoktur. Seyyit bizim atamzd; ardlmz da olacak." Blanca bu szleri syledikten sonra dar kt.Don Carlos, bni Sirac'n yanna giderek: "Ey Magripli," dedi. "Ya Blanca'dan vazge ya da vurumaya hazrol."bni Hamit: "Bana verdii sz geri alman iin seni kz kardein mi gnderdi?" diye sordu.Don Carlos: "Hayr," dedi. "O seni her zamankinden ok seviyor."bni Hamit onun szn keserek: "Ey Blanca'nn mert kardei! Btn mutluluumu soylu ailene borluyum.Talihli bni Hamit! Mutlu gn! Ben de Blanca'nn Fransz valyesine gnl vererek bana ihanet ettiinisanmtm."


12/19

Don Carlos, fkesinden kendisini tutamayarak: "Senin ykmna yol aan ey de ite budur!" diye bard."Lautrec benim dostumdur. Sen olmasaydn, kardeim de olacakt. Aileme dktrdn gzyalar iin banahesap ver."bni Hamit: "Kabul ediyorum," dedi. "Ama belki de senin ailenle dven bir soydan olduum halde birvalye deilim. valyelik onurunu krmadan benimle dvmene izin verecek bir kimseyi de evremdegrmyorum."

Magriplinin bu sznden aran Don Carlos, ona hem beenceyle, hem de fkelenerek bakt. Sonrabirdenbire: "Seni ben valye yapacam. Buna deersin!" dedi.bni Hamit, Don Carlos'un nnde diz kt. O da klcnn yzyle omzuna kez vurarak Magripliyivalye yapt. Sonra Don Carlos, bni Sirac'n belki de gsne saplayaca bir klc onun beline kuatt. Birzamanlar onura byle deer verilirdi.Her ikisi de atlarna bindiler, Grnata surlarndan karak amleme'ye geldiler. Magriplilerle Hristiyanlararasndaki dellolar hep burada yapld iin, bu eme nlyd. Burada Malik el Abbas'la Ponce de Leondvmler ve Calatrava valye nderi yiit Abayados'u ldrmt. Bu Magripli valyesinin silahlarnnparalar hl am dallarndan sarkyor; aacn kabuunda bir lmden sz eden silinmi bir yaztn harflerigrlyordu. Don Carlos eliyle Abayados'un mezarn bni Sirac'a gstererek: "Bu yiit Mslman gibi ol,vaftizin ve ecelin benim elimden olsun! diye bard.bni Hamit: "lmm belki; ama Tanr'ya ve Muhammet'e hamdolsun!" dedi.Hemen gerileyip birbirlerinin zerine kudurmuasna saldrdlar. Ellerinde yalnzca kllar vard. bni Hamit

vurumada daha az beceriliydi; ama am'da su verilmi elik klcnn keskinlii ve Arap atnn evikliidmanna kar bir stnlk salyordu. Kheylan Araplar gibi srerek geni keskin zengisiyle DonCarlos'un atnn sa ayan dizinin altndan kesti. Yaralanan hayvan yere ykld ve baarl atlyla atszbrakt Don Carlos, klcn kaldrarak bni Hamit'e doru yrd. bni Hamit de yere atlayarak Don Carlos'umerte karlad. spanyol'un ilk vurularn eldi. am elii Don Carlos'un klcn krd. ki kez talihsizlieurayan Don Carlos, fkeden alayarak dmanna: "Vur Magripli, vur; silahsz kalan Don Carlos sana vebtn soyuna meydan okuyor!" diye bard.bni Sirac: "Sen beni ldrebilirdin; ama ben seni yaralamay bile aklmdan geirmemitim. Yalnzcakardein olmaya uygun olduumu kantlamak ve beni kk grmene engel olmak istedim," dedi.Bu srada uzaktan bir toz bulutu grnd. Lautrec ve Blanca, rzgr gibi hafif iki Fas ksran sryorlard.amleme'ye gelerek, yarm kalm dv grdler.Don Carlos: "Yenildim," dedi. "Bu valye bana yaamm balad. Lautrec, dv siz srdrrseniz, belkibenden daha talihli karsnz."

Lautrec, arbal ve tatl bir sesle: "Yaralarm bu kibar valyeye kar dvmeyi kabul etmememinzrdr," dedi; sonra kzararak: "Dvnzn nedenini renmeyi, belki de iime ac olacak bir gizi bilmeyiasla istemiyorum," diye ekledi. "Blanca yannda kalmam sylemeyecek olursa ben kar giderim, her eyyoluna girer."Blanca: "Aabeyimin yannda kalp bana kzkardeiniz gibi bakacaksnz, valye," dedi. "Buradaki btnyrekler dertlidir. Yaamn btn aclarna dayanmay bizden reneceksiniz."Blanca valyenin birbirlerine el vermeleri iin steledi; de geri evirdiler; Don Carlos: "bni Hamit'dennefret ediyorum!" diye bard. Lautrec: "Onu kskanyorum," dedi. bni Sira: "Ben de Don Carlos'ubeeniyor, Lautrec'e acyorum. Ama onlar asla sevemeyeceim," dedi.Blanca: "Hep bir arada kalalm. Aranzdaki beenme duygusu er ge dostlua evrilir. Burada bulumamzaneden olan ac olay Grnata'da kimse bilmesin," diye ekledi.O andan sonra Santa Fe Dukas'nn kz, bni Hamit'i bin kat ok sevdi. Ak, yiitlii sever. Yiit bir adamolduuna gre, Don Carlos ona yaamn borluydu; yleyse bni Sirac kusursuz bir insand. Blanca'nn salk

vermesi zerine bni Hamit, Don Carlos'un fkesinin gemesi iin birka gn konaa gelmedi. bni Sirac'n,ruhunu ac tatl trl duygular kaplamt. Bir yandan, bu denli ballk ve scaklkla sevildiini bilmek sonderece houna gidiyordu; te yandan atalarnn dininden vazgemeden asla mutlu olamayacan bilmek,cesaretini kryordu. Aslnda aclarna bir umar bulamadan yllar gemiti. Yaamnn geri kalan yllar dabyle mi geecekti?Bir akam, en ciddi ve en tatl dncelere dalmken, gnn sonunu bildiren kilisenin anlarn duymutu.Blanca'nn Tanrs'nn tapnana girerek, iinden, Yaradan'a danmay dnd.Dar karak, Hristiyanlarn kiliseye evirdii eski bir caminin kapsna geldi. Bir zamanlar, Tanrs'nn veyurdunun tapna olan bu yere, yrei zn ve inanla dolu olarak girdi. Tapnm henz bitmiti. Kilisedekimsecikler yoktu. Bir ormann dzenli dikilmi aalarnn gvdelerine benzeyen stunlarn arasna kutsalbir loluk kmt. Araplarn ince mimarisi Gotik biemiyle birlemi, inceliinden bir ey yitirmeden dinseldncelere daha uyan ciddi bir grnme brnmt. Kubbelerinin iini birka lamba hafifeaydnlatyordu. Ama yanan birok mumun nda, mihrap hl iyice grlyor, stndeki yldzlarla deerli

talar parldyordu. spanyollar dinsel yerlerini sslemek iin varlarndan yoklarndan vazgemeyi bir onur


13/19

sayarlar. sa'nn; dantel tller, incili talar, yakuttan demetlerle kapl yontusuna yar plak bir halk kitlesitapnr.Geni kubbeli bu kilisede oturulacak hibir yer yoktu. Altndaki mahzende tabutlarn bulunduu mermerzeminde zenginlerle yoksullar diz kerek, ayn biimde dua ederlerdi. bni Hamit, admlarnn grltsyleinleyen sessiz kilisenin ortasna doru ar ar ilerliyordu.Bu eski Mslman camisinin uyandrd anlar ve Hristiyanlarn dininin yreinde yaratt duygularla akl

karmakarkt. Bir stunun dibinde nce mezar zerine dikilmi bir yontu sand kprdamayan bir insannayrmna vard; ona doru yaklanca diz km, ba saygyla ne eik ve kollar gs zerine kavumugen bir valye grd. valye, bni Hamit'in admlarnn grltsn hi duymam gibi kmldamad.Dald derin dnceyi hibir yaam belirtisi bozmuyordu. Klc nnde, yerde; stnde tyler bulunanapkasysa yannda, mermerin zerindeydi. Sanki doast bir gcn etkisi altndaym gibi yerindekprtsz duruyordu; bu, Lautrec'ti. bni Sirac, iinden: "Ah!" dedi. "Bu gzel Fransz gencinin belki deTanr'dan, byk bir dilei olacak. Yiitliiyle nl olan bu sava gen, burada, Yaradan'n nnde, enzavall, en silik bir insan gibi iini dkyor. yleyse ben de utkunun ve valyelerin Tanrsna dua edeyim."bni Hamit tam mermerin zerine diz kecei srada, bir lambann nda, yar dkk allarn altnda,birtakm Arap harflerinin ayrmna vard; bu, Kuran'dan bir ayetti. Yrei pimanlkla dolarak, yurduna vedinine ballnn bozulmasna yalnzca bir an kala bu kiliseden hemen dar frlad.Bu eski caminin evresindeki mezarlk; portakal, servi, hurma aalar dikilmi, iinde iki eme bulunan birtr baheydi. Yaknnda bir manastr vard. bni Hamit kemerlerden birinin altndan geerken kiliseye

girmekte olan bir kadn grd. Banda bir rt olmasna karn, Santa Fe Dukas'nn kzn tand; onudurdurarak: "Bu kiliseye Lautrec'i aramaya m geldin?" dedi.Blanca: "Bu baya kskanlklar bir yana brak; seni artk sevmeseydim bunu sana sylerdim; senialdatmaya asla gnl indirmem. Buraya senin iin dua etmeye geldim. Artk hep senin iin dua ediyorum.Senin uruna, ruhumun esenliini unutuyorum. Aknn zehiriyle beni sarho etmemeli ya da benim Tanrmatapnmay kabul etmeliydin. Btn ailemin huzurunu kardn. Aabeyim senden nefret ediyor. Babamkocaya varmaya yanamadm iin son derece zgn. Salmn bozulduunu anlamyor musun? uller lkesine bak; ne gzel! Hristiyanlarn mihrab nnde benim dinimi kabul etmekte gecikirsen, birazsonra ben de onlarn arasna karacam. Kendi kendimle yaptm savam yava yava mrmkemiriyor. Sana kar duyduum sevgi tehlikede olan yaamma her zaman destek olamaz. Senin deyiinlesylyorum: Dn ki, ey Magripli, mumu yakan atetir; ama onu tketen de atetir."Blanca, bu son szlerin etkisiyle ezilmi olan bni Hamit'den ayrlarak kiliseye girdi.Artk olan olmutu. bni Sirac yenilmiti. Dininden dnecekti. Bu konuda kendisiyle ne zamandr savamt.

Blanca'nn lmn dnmek kaygs bile bni Hamit'in yreindeki teki duygular sildi. Kendi kendine:"Belki de gerek Tanr Hristiyanlarn tanrsdr. Bu Tanr Blanca'nn, Don Carlos'un ve Lautrec'in Tanrsysa,demek ki btn soylu ruhlarn Tanrsdr," diye dnd.Bu dnceler iinde bni Hamit, Blanca'ya kararn bildirmek, zntler ve gzyalaryla geen bir yaam,nee ve mutluluk dolu bir yaama evirmek iin ertesi gn sabrszlkla bekledi. Santa Fe Dukas'nnkonana ancak akama doru gidebildi. Orada, Blanca'nn aabeyiyle birlikte Lautrec'in bir elencedzenledii Cennetlarif'e gitmi olduunu rendi. i kukularla yeniden burkulan bni Hamit, koarakBlanca'nn arkasndan gitti. Lautrec, bni Sirac'n geldiini grnce kzard. Don Carlos da Magripli'yi, iindebeenme duygular beliren souk bir incelikle karlad.Cennetlarif'in "valyeler Salonu" denen bir odasnda, Lautrec spanya'nn ve Afrika'nn en gzelmeyvelerini hazrlamt. Bu odann duvarlarnda Pelasge, Seyyit, Gonzalve de Cordovo gibi Magriplileriyenen valyelerin ve prenslerin resimleri aslyd. Son Grnata kralnn klc da bu resimlerin altndabulunuyordu. bni Hamit, acsn iine gmerek, aslan gibi bu tablolara bakarken: "Biz resim yapmasn

bilmeyiz," dedi.Gzlerinin elinde olmadan Abdullah'n klcna takldn gren mert Lautrec, bni Sirac'a: "Mslmanvalye, bu elenceye onur vereceinizi tahmin etseydim sizi bu salona kabul etmezdim. Her gn bir klcyitiriliyor. Ben, krallarn en yiitinin kendi klcn talihli dmanna teslim ettiini gzlerimle grdm," dedi.Gen Magripli, yzn giysisinin eteiyle rterek: "Ah!" diye inledi, "nsan klcn Birinci Franois gibiyitirebilir, ama Abdullah gibi yitirmek..."Gece olmutu. amdanlar getirildi. Konumann konusu deimiti. Don Carlos'tan Meksika'nn bulunuunuanlatmasn rica ettiler. O, spanyol ulusuna zg gsterili bir sz gcyle, bu bilinmeyen dnyay anlatt.Montezuma'nn ykmn, Amerikallarn greneklerini, Kastilyallarn yiitliklerini, dahas, kendi yurttalarnnne vgye, ne de ayplamaya uygun bulduu kyclklarn anlatt. Bu ykler, bni Hamit'in pek hounagitmiti. Araplar byle yrek arptran yklere baylrlar. O da Kostantiniye ykntlar zerinde yeni kurulanOsmanl mparatorluu'ndan sz at. Ama Hazreti Muhammet'in kurduu ilk slam imparatorluunun yokolmasna da bir yandan yazklanmaktan kendini alamyordu. O mutlu dnem, nananlar babuunun

evresinde, Gzeller Gzeli, Yrekler Gc, Balar Dndren Zbeyde'nin ve ak yznden kle olanGanem'in dillere destan olduunu grmt. Lautrec de, Birinci Franois'nn sarayndaki incelii, barbarln


14/19

koynunda yeniden doan sanatlar, yeni zamanlarn grgsyle birlemi olan eski zamanlarn onur,drstlk ve yiitliini anlatt. Yunan mimarlk biemiyle bezenen kk Gotik kulelerden, ssleriningrkemini Atinallarn inceliiyle artran Galyal kadnlardan sz etti.Bu szlerden sonra, bu elencenin tanrasn elendirmek istiyen Lautrec, eline bir gitar ald ve yurdununbir da havas zerine yazd u arky okumaya balad: (8)imde ans yle derin

Doduum o gzel yerlerin!Ah kardeim, ne gzeldi gnleriFransa'nn!Yurdum, sana balym candanHer zaman!Anmsar msn, hani annemizinOca banda kulbemizinBizi hayran, barna basnYavrucuum,Nasl perdik o apak salarnkimiz?

Sana elbet anmsatr bellein

atomuzu, Dore aynda ykanan.Magriplilerden kalma o pek eskiKuledenanlar duyulurdu gnn bittiiniBildiren.

Anmsar msn o durgun gl,Krlangt sularn okayan,Rzgr nasl yatrrd sazlarDurmadan.Ne gzeldi gnein o sulardaBatt an.Kim verecek "Hlne"imi bana kim?

Nerde benim dalarm, meelerim.Hep onlar anmsar da alarm;imden.Yurdum sana balym candanHer zaman.

Lautrec, arknn son blmn bitirirken, gzel Fransa'nn zlemiyle akan gzyalarn eldivenleriyle sildi.Lautrec gibi yurdunu yitirmekten ac duyan bni Hamit, yakkl tutsan zntsn youn olarak duydu.Kendisine gitarla bir ark sylemesi rica edildii zaman bni Sirac bir tek trk bildiini; bunun daHristiyanlarn pek houna gitmeyeceini syleyerek zr diledi.Don Carlos kmseyen bir tavrla: "Utkumuza alayan Mslmanlarn arksysa, syleyebilirsiniz," dedi."Yenilenlerin gzyalar doal grlr."Blanca atld: "Evet, onun iindir ki bir zamanlar Magriplilerin boyunduruu altnda yaam olan

atalarmzdan bize byle znl trkler kalmtr."bni Hamit, bni Sirac boyunun bir ozanndan renmi olduu trky sylemeye balad: (9)Kral Don JuanAtla bir dadanGeerken grverdiGrnata kentini;Kral dedi ki birden:Minnack kent, sanaVeriyorum yreimiHem de elimi ben.

Sen benim olacaksnVe neler alacaksn

Armaanm olarak.Cordova'y, Sevilla'y,


15/19

Grkemli giysileri,ncileri, elmaslarVereceim hep sanaAkmz iin sevgili.

Grnata yant verdi;

Byk Leon kral, dedi,Magripli'ye balym benYreimden, etimden.Senin olsun elmaslarBezek olarak benimevremde ta kemerim,Gzel ocuklarm var.Byle anlattn,Bizi aldattn.Ne acmaszca bir yalan.Grnata, sznde durmayan!Bir ilenli gvurSiracoullarnn

Mirasna kondu;Ne denir, kara yaz!

Artk asla bir deveUlatrmaz, adrvanYanndaki trbeyeHactan dnen Arab.Bir ilenli gvurbni Sirac'nMirasna kondu;Ne denir, kara yaz!

Ey gzel Elhamra!

Ey Tanr'nn saray!Gzel emeler kenti.Yeil ayrlar rma.Bir ilenli gvurSiracoullarnnMirasna kondu;Ne denir, kara yaz!

(8) Halkn da pek iyi bildii bu trknn szlerini, tatl bir Auvergne da ezgisi zerine ben yazmtm.(Chateaubriand)Bu ezgilerin safl, trkde Hristiyanlara kar ilenler savrulmasna karn, gururlu Don Carlos'u bileduygulandrmt. Kendisine syletmeseler daha honut olacakt, ama Lautrec'in hatr iin, onun ricalarna

boyun edi. bni Hamit gitar Blanca'nn aabeyine verdi. O da nl atas Seyyit'in utkularn sylemeyebalad: (10)

Afrika kylarna gitmek zredirSeyyit, yiitler yiidi, silahl.Gitaryla sylemekte Chimene'yeOnurunun esinledii dizeleri.

Chimene der: Git, dv AraplarlaAma kesinlikle yenmi dn bu savatan.nanrm ki tapyor Rodrigo banaOnurunu stn tutarsa akndan.

Verin bana mzram, tulgamGstereyim Rodrigo ylar m hi.


16/19

Er meydannda dman umurumda m?Dvrm onur iin, yar iin.nce davranyla nl MagripliSenin ezgilerinle benim zafer trkmSaracak spanya'y lgnlk gibiOnur ve ak szleriyle rdn.

Endlsmzn krlarndaYal Hristiyanlar vecekler beni.Diyecekler, canndan stn tutard oTanrsn, kraln, onuru ve Chimene'yi.

Zafer arkma uyarak

(9) Cadix'le El Cezire arasndaki dalk yreyi dolarken, bir ormann ortasndaki bir handa durakladm.Orada, atein yannda, sazdan hasr ren iki kk kardeten baka kimseyi grmedim. Bunlardan biri ondrt, on be yalarnda bir olan; teki, aa yukar ayn yata bir kz ocuuydu. Ezgisi sradan ve yaln

olan (ama szlerini anlayamadm) bir ark sylyorlard; darda hava ok ktyd. Bu handa iki saatkaldm. Gen han sahiplerim, arky yle ok yinelemilerdi ki, onu ezberlemitim. bni Sirac'n trksnite bu ezginin zerine yazdm. Bu iki kk spanyol'un arksnda belki de bni Hamit anlatlyordu. Aslnda,Grnata ile Kral Leon arasndaki konuma da bir spanyol trksnden alnmtr.

spanya bir gn ileden kverecek.

Sonuta, bu trknn halk ezgisi zerine sylendii zaman bir deeri olabilir. Aslnda bu trkler,yknn bir sona varmasna yardm ediyorlar.

Bu trky gr bir erkek sesiyle sylerken, Don Carlos'un yle gururlu bir edas vard ki, onun Seyyit'in ta

kendisi olduu sanlrd. Lautrec, dostunun yiitlik cokusuna katlyordu; ama, bni Sirac, Seyyit'in adniitince sararmt:"Hristiyanlarn 'Sava Yldz' adn verdikleri valyeye, bizler 'Acmasz' deriz. Ycegnlll de yiitliiderecesinde olsayd..."Don Carlos, bni Hamit'in szn keserek, fkeyle: "Ycegnlll, yiitliini de ayordu ve ailemin atasolan bu yiit adama ancak Magripliler byle kara alabilirler!" diye bard.bni Hamit, yar uzanm olduu yerden kalkarak: "Ne sylyorsun?" diye bard. "Sen Seyyit'in soyundanmsn?"Don Carlos: "Onun kan benim damarlarmda akyor. Tanrmn dmanlarna kar iinde tutuan kinebakyorum da bu soylu atalardan geldiimi anlyorum!" dedi.bni Hamit, Blanca'ya bakarak: "Demek siz Grnata'nn ele geirilmesinden sonra mutsuz bni Siraclarnyurtlarn alarak atalarnn mezarn korumak isteyen yal bir bni Sirac' ldren o Bivarlar soyundansnz,yle mi!? dedi.

Don Carlos fkeden kprerek: "Magripli!" diye bard. "Bil ki benden hesap sorulmasna asla izin vermem!Bugn bni Siraclarn mal ve mlkne sahipsem, atalarm bunlar kanlar pahasna elde etmilerdir ve bunuancak kllarna borludurlar."Gittike heyecanlanan bni Hamit, "Bir ey daha syleyeyim," dedi. "Yurttan uzakta, Bivarlarn Sante Fesann tadklarn bilmiyorduk. Benim yanlmamn nedeni de budur."Don Carlos: "bni Siraclar yenen o Bivar'a bu san, Katolik Ferdinando vermitir!" dedi.bni Hamit'in ba gsne dt. aknlk iinde kalan Don Carlos, Lautrec ve Blanca'nn aralarndaayakta kald. Gzyalar kemerine takl hanerinin zerine sel gibi akyordu: Beni balayn," dedi."Biliyorum, erkekler alamamaldrlar; dkecek daha ok gzyalarm olduu halde bundan sonra onlariime aktacam. Beni dinleyin:Blanca, sana olan akm Arabistan'n kzgn rzgrlar gibi yakcdr. Artk yenilmitim; sensizyaayamyordum. Dn bu Fransz valyesini dua ederken grnce, kilisenin mezarlnda bana sylediinszlerin de etkisiyle senin Tanrn tanmaya ve inancm sana sunmaya karar vermitim."


17/19

Blanca'nn sevinli, Don Carlos'un akn bir davran bni Hamit'in bir an szn kesti. Lautrec yznelleriyle kapad. Magripli onun dncesini kestirdi ve ac bir glmseyile ban sallayarak: "Umudunubsbtn yitirme valye," dedi. "Sen de Blanca; son bni Sirac iin mrnn sonuna dek ala."Blanca, Lautrec ve Don Carlos, de ellerini ge kaldrarak: "Son bni Sirac m?" diye bardlar.Sonra derin bir sessizlik kt. Hepsinin yrekleri kayg, umut, kin, ak, aknlk ve kskanlkla alt st oldu.Biraz sonra, Blanca diz kerek:

"Tanrm!" dedi. "Seimimin nasl da yerinde olduunu gsterdin. Ben ancak yiitlerin soyundan gelen birerkei sevebilirdim."fkelenen Don Carlos: "Burada, Lautrec'in yannzda olduunu unutmayn kardeim!" diye bard.bni Hamit, "Don Carlos, fkelenme!" dedi. "Sizi huzurunuza kavuturmak asl bana der." Sonra yenidenyerine oturan Blanca'ya dnerek, "Gklerin melei, ak ve gzellik perisi; bni Hamit son soluuna dek klenolacak. Ama ykmmn derecesini renmelisin. Atalarnn yurdunu savunurken ldrdkleri yal adam,benim dedemdi. Senden sakladm ya da senin bana unutturmu olduun bir gizi daha ren: Bu zndolu yurdu grmeye geldiimde amacm, Bivarlar soyundan bir erkei bulup ondan atalarma dktrmolduu kann hesabn sormakt."Blanca, soylu bir ruhu gsteren ac bir sesle: "yleyse kararn nedir?" diye sordu.bni Hamit: "Sana layk tek kararm udur: Seni verdiin szden kurtaracam. Tanrlarmzn, yurtlarmznve ailelerimizin dmanl karsnda, senin de, benim de grevlerimizi yerine getirebilmemiz iin, buradansonsuza dek ayrlacam ve leceim. Gnn birinde, benimle ilgili anlar yreinden silinirse; her eyi

unutturan zaman, belleinden bni Sirac'n ansn yok ederse... Bu Fransz valyesiyle... Aabeyinin hatriin bu zveride bulunmalsn."Lautrec birdenbire ayaa kalkarak Magripli'yi kucaklad: "bni Hamit!" diye bard. "Ycegnlllkte beniyeneceini sanma. Ben bir Franszm; Bayard beni valye yapt. Kanm kralm iin dktm; ben de, kralmve manevi babam gibi korkusuz ve kusursuz olacam. Aramzda kalrsan, Don Carlos'tan, kz kardeiyleevlenmene izin vermesini dileyeceim. Grnata'dan ayrlacak olursan, hibir ak szyle sevgilini rahatszetmeyeceim. Erdemini anlamam olan Lautrec'in senin ykmndan yararlanmaya kalkmas gibi ac birdnceyi gidecein uzak yerlere asla gtrmeyeceksin!"Gen valye, bir Fransz'n canll ve ateliliiyle Magripli'yi kucaklyordu.Don Carlos: "valyeler," dedi. "Sizin soyluluunuzdan da ancak bunu beklerdim. bni Hamit, sizin Son bniSirac olduunuzu nereden anlayabilirim?"bni Hamit: "Davranlarmdan," diye yantlad.spanyol: "Onu anlyorum; ama dncemi sylemeden nce, bu soydan olduunuzla ilgili kant gsterin,"

dedi.bni Hamit, bni Siralarn, boynundaki bir altn zincire bal olan ve babadan oula geen halkasnkoynundan kard.Don Carlos bunu grnce elini bni Hamit'e uzatt: "valye," dedi, "Sizin krallar soyundan, drst bir adamolduunuzu anladm. Ailem konusundaki dncelerinizle bana onur veriyorsunuz. Gizlice aramayageldiiniz dv kabul ediyorum. Yenilecek olursam, bir zamanlar sizin olan btn mal ve mlkm tmylesize geri verilecektir. Dvmekten vazgeecek olursanz, o zaman size nereceim eyi kabul edin.Hristiyan olun ve Laturec'in sizin adnza istedii kz kardeimle evlenin."neri ok ekiciydi; ama bni Hamit'in zyaps bunu yenecek denli salamd; bir yandan ak, btn gcylebni Hamit'in gnlne sesleniyor; te yandan, ikence edenlerle edilenlerin birlemesi dncesini rpererekkarlyordu. Atalarnn mezardan karak kutsallklar ineyen bu birlemeyi ilenle yzne vurduunugrr gibi oluyordu. Acyla kvranan bni Hamit: "Ah!" diye inledi. "Burada, bu denli yce ruhlu ve ycegnllinsanlara niin rasladm? Kendilerinden ayrlnca neler yitirdiimi daha iyi anlamak iin mi? Blanca karar

versin," dedi. "Akna layk olmam iin ne yapmam gerektiini o sylesin!"Blanca: "Yine le dn!" diye bardktan sonra bayld.bni Hamit, Blanca'y Tanr'dan da stn tutar gibi, onun nnde secdeye kapand ve tek bir sz sylemedendar kt. Hemen o gece Malaga'ya gitmek zere yola koyuldu. Oran'a urayacak bir gemiye bindi. Her ylda bir, Fas'tan yola karak Afrika'y geip Msr'a varan ve Yemen'de Mekke kervanyla birleen birkervann Oran evresinde konakladn grd. bni Hamit, haclarn arasna kart.lk zamanlar sal bozulduu iin lmle peneleen Blanca iyileti. bni Sirac'a verdii sze bal kalanLautrec, gen kzn yanndan uzaklat. Sante Fe Dukas'nn kznn zntsn artracak tek sz azndankmad. Blanca, her yl sevgilisinin Afrika'dan geldii mevsimde, Malaga dalarnda ba bo dolayor;kayalklarda oturarak denize ve uzaktan geen gemilere bakyor; sonra Grnata'ya dnyordu. Geri kalanzamann Elhamra'nn ykntlar arasnda geiriyordu. Ne alyor, ne de bni Hamit'den sz ediyordu. Onugren bir yabanc, mutlu sanrd. Ailesinden bir tek o kalmt. Babas zntden lm; Don Carlos daLautrec'in ona tanklk yapt bir delloda ldrlmt. bni Hamit'in sonunuysa kimse renemedi.

Tunus'tan Kartaca ykntlarna giden kapdan klnca, bir mezarlkla karlalr. Bu mezarln birkesinde, bir palmiyenin altnda, bana, son bni Sirac'n mezar dedikleri bir mezar gsterdiler. Bu mezarn


18/19

hibir olaanstl yoktur. Mezar ta dmdzdr. Yalnzca Magriplilerin geleneince, bu tan ortasnademir kalemle kk bir ukur kazlmtr. Bu mezar ananda yamur suyu birikir ve bu yakc iklimdekularn susuzluunu giderir.CAydnlanma Kitapl

DNYA KLASKLER DZS

Yaynlanan Kitaplar:

1- Sokrates'in Savunmas (Platon)2- Devlet Adam (Platon)3- Candide (Voltaire)4- Atinallarn Devleti (Aristoteles)5- Top Oynayan Kedi Maazas (Balzac)6- Devlet I-II (Platon)7- Devlet III-IV (Platon)8- Yzbann Kz (Pukin)9- Philebos (Platon)

10- talya Hikyeleri I (Stendhal)11- talya Hikyeleri II (Stendhal)12- Yallk/Dostluk (Cicero)13- Masallar (Aisopos)14- Pazartesi ykleri I (Alphonse Daudet)15- Pazartesi ykleri II (Alphonse Daudet)16- Rnesans (Jules Michelet)17- Dr. Jekyll ve Mr. Hyde (Robert L. Stevenson)18- Alice Harikalar lkesinde (Lewis Carroll)19- Yntem zerine Konuma (Descartes)20- Glgam Destan21- Mart/Vine Bahesi (ehov)22- Gulliver Cceler lkesinde (Jonathan Swift)

23- Totem ve Tabu I (Sigmund Freud)24- Totem ve Tabu II (Sigmund Freud)25- Deien Kafalar (Thomas Mann)26- in ykleri (Anonim)27- Gulliver Devler lkesinde (Jonathan Swift)28- iirler (Safo)29- yk (Gogol)30- Mozart Prag Yolunda (Eduard Mrike)31- Masallar I (Jacob ve Wilhelm Grimm)32- eytanl Gl (George Sand)33- ocukluk (Lev Tolstoy)34- Tefeci Gobseck/ yk (Balzac)35- Masallar II (Jacob ve W. Grimm)

36- Michael Kohlhaas (H. Von Kleist)37- Ykntlar I (Volney)38- Ykntlar II (Volney)39- Pierre ve Jean (Maupassant)40- Paul ve Virginie (Bernardin de Saint-Pierre)41- Metafizik zerine Konuma (Leibniz)42- van vanovi ile van Nikiforovi'in yks (Gogol)43- Haksz Ynetime Kar / Tembellik Hakk(Henry D. Thoreau / Paul Lafargue)44- Sadk-Safdil (Voltaire)45- Yunus Emre I (lhan Bagz)46- Yunus Emre II (lhan Bagz)47- Yunus Emre III (lhan Bagz)

48- Tours Papaz (H. de Balzac)49- Bizans (Ferenc Herczeg)


19/19

50- Erzurum Yolculuu /Byelkin'in ykleri (Pukin)51- Macbeth (Shakespeare)52- Gen Werther'in Aclar (Goethe)53- Yeraltndan Notlar (Fiyodor Dostoyevski)54- Pl Soka'nn ocuklar (Ferenc Molnar)55- Yalnz Gezerin Dlemleri (J. J. Rousseau)

56- Yaamlar (Plutarkhos)57- ykler I (Oscar Wilde)58- ykler II (Oscar Wilde)59- Yeniyetmelik (Lev Tolstoy)60- Beyaz Geceler/Uysal Kz (Fiyodor Dostoyevski)61- Dr. Faustus (Christopher Marlow)62- Faust (Goethe)63- Yazlk Dn (Goldoni)64- Karac'olan I (lhan Bagz)65- Karac'olan II (lhan Bagz)66- Bilinmeyen Bayapt / Krmz Han (Balzac)67- Sevil Berberi (Beaumarchais)68- Ankara Ant (Augustus)

69- Peter Schlemihl (Adelbert von Chamisso)70- Yeni Atlantis (Bacon)71- Knulp (Hermann Hesse)72- Genlik I (Lev Tolstoy)73- Genlik II (Lev Tolstoy)74- Sezar ve Kleopatra (George Bernard Shaw)75- Kr Atl (Theodor Storm)76- Mektuplar (Platon)77- Bayazt (Racine)78- Tula Teyze (Miguel de Unamuno)79- Fdan ykler (Storm)80- Apartman I (Zola)81- Apartman II (Zola)

82- Apartman III (Zola)83- Yol Arkadam - ykler (Maksim Gorki)84- Bartleby (Herman Melville)85- Bozkrda Bir Kral Lear (Turgenyev)Okurlarmz, eksik kitaplarn Cumhuriyet KitapKulb'nden salayabilirler.

CAydnlanma Kitapl

DNYA KLASKLER DZS

kacak Kitaplar:

c Seme ykler (ehov)c Glme (Bergson)c Benito Cereno (Herman Melville)c Alacakaranlkta-Tonio Krger (T.Mann)c Felsefenin lkeleri (Descartes)c Aktrlk Hakknda Aykr Dnceler (Diderot)c Ksa Oyun (Pirandello)c Marie Grubbe I (Jacobsen)c Marie Grubbe II (Jacobsen)c Hastalk Hastas (Molire)c Bahar Selleri (Turgenyev)

chateaubriand - ibni sirac'in seruvenleri

Documents