chÍnh s ch t i khÓa v tĂng trƯỞng kinh tẾ viỆt nam … · toán ngân sách nhà nước...

Hỗ trợ ôn tập [ĐỀ CƯƠNG CHƯƠNG TRÌNH ĐẠI HỌC]

Chính sách tài khóa . . .

CHÍNH SÁCH TÀI KHÓA VÀ TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ VIỆT NAM TRONG NHỮNG NĂM GẦN ĐÂY

Huỳnh Xuân Hiệp*

TÓM TẮT

Kinh tế - xã hội Việt Nam năm 2014 tiếp tục bị ảnh hưởng bởi sự bất ổn của kinh tế thế giới do

khủng hoảng tài chính và khủng hoảng nợ công ở châu Âu chưa được giải quyết dứt điểm. Nền kinh tế

thế giới vẫn còn nhiều gam màu tối đã ảnh hưởng xấu đến hoạt động sản xuất kinh doanh và đời sống

dân cư trong nước. Trước tình hình này, Chính phủ chủ trương tiếp tục thực hiện chính sách tài khóa

chặt chẽ, triệt để tiết kiệm thông qua nghị quyết 01/NQ-CP ngày 02/01/2014 (Nghị quyết 01) về những

nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu chỉ đạo, điều hành thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự

toán ngân sách nhà nước (NSNN) năm 2014. Ngoài việc phân tích thực trạng nền kinh tế và chính sách

tài khóa tại Việt Nam để từ đó đưa ra các kiến nghị, đề tài đã cố gắng trả lời câu hỏi về tác động của

chính sách tài khóa đến tăng trưởng kinh tế. Đề tài xem xét tác động của chính sách tài khóa đến tăng

trưởng kinh tế thông qua ước lượng mô hình bội chi ngân sách và tăng trưởng kinh tế . Tuy nhiên kết

quả vẫn không tìm ra bằng chứng thực nghiệm nào.

Từ khóa: tăng trưởng kinh tế, chính sách tài khóa, ngân sách nhà nước, bội chi ngân sách

FISCAL POLICY AND ECONOMIC GROWTH IN VIETNAM IN RECENT YEARS

ABSTRACT

In 2014, Vietnamese Social and Economy is still affected by the instability of the world

economy because the world inancial crisis and the public debt of European Countries have not

been resolved deinitively. The economy still has many dark sides and it affected the production

and business activities of residents and companies in Viet Nam. In order to solve problem,

Vietnamese Government continued to implement tighten iscal policy, radical saving policy

through resolution No 01/NQ-CP date 02/01/2014 (resolution 01). The resolution gives out

tasks, main solutions, implementations of economic development plans and estimation of

national budget in 2014. In addition to the analysis of economic policy and iscal policy in Viet

Nam in order to give recommendation, the paper tried to answer questions about the impact of

iscal policy to economic growth. This activity is considered by estimating national budget deicit

and economic growth models. However, the result did not ind any empirical evidence.

Keywords: economic growth, iscal policy, national budget, budget deicit.

* Trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm Tp. HCM

11


Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật

1. GIỚI THIỆU

Mục tiêu tổng quát hàng đầu của nền kinh

tế Việt Nam năm 2014 là tiếp tục ổn định kinh

tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, tăng trưởng hợp

lý và nâng cao chất lượng, hiệu quả, sức cạnh

tranh của nền kinh tế trên cơ sở đẩy mạnh

thực hiện các đột phá chiến lược gắn với đổi

mới mô hình tăng trưởng, tái cơ cấu nền kinh

tế. Bảo đảm an sinh xã hội và phúc lợi xã hội,

cải thiện đời sống nhân dân. Sử dụng hợp lý

và có hiệu quả tài nguyên, bảo vệ môi trường

và chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu.

Đẩy mạnh cải cách hành chính và phòng

chống tham nhũng, lãng phí, cải thiện môi

trường kinh doanh. Bảo đảm quốc phòng và

an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội. Mở

rộng và nâng cao hiệu quả công tác đối ngoại

và hội nhập quốc tế.

Một vấn đề đặt ra là liệu chính sách tài khóa

sẽ ảnh hưởng như thế nào đến tốc độ tăng

trưởng kinh tế. Chính sách tài khóa được Chính

phủ thực hiện thông qua công cụ thuế và chi

tiêu công. Do đó, ảnh hưởng của thuế và chi tiêu

công đến tăng trưởng kinh tế cho thấy tác động

của chính sách tài khóa đến tăng trưởng kinh tế.

Có rất nhiều nghiên cứu trên thế giới đã được

thực hiện để trả lời câu hỏi này. Theo mô hình

tăng trưởng tân cổ điển của Solow (1956) và

Swan (1956), câu trả lời chủ yếu là “không”.

Trong các mô hình này, thuế và chi tiêu ảnh

hưởng đến tỷ lệ tiết kiệm hoặc ưu đãi đầu tư vào

vốn vật chất hay vốn con người, cuối cùng ảnh

hưởng đến tỷ lệ cân bằng chứ không phải là tốc

độ tăng trưởng. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu

theo mô hình tăng trưởng nội sinh cho rằng đầu

tư vào vốn con người và vốn vật chất ảnh hưởng

đến tốc độ tăng trưởng ổn định, và do đó thuế

và chi tiêu công có ảnh hưởng đến tăng trưởng

kinh tế. Kể từ những đóng góp tiên phong của

Barro (1990), King và Rebelo (1990), Lucas

(1990), một số bài nghiên cứu đã mở rộng

việc phân tích thuế, chi tiêu công và tăng

trưởng, chứng minh các biến số tài khóa có

thể ảnh hưởng tốc độ tăng trưởng dài hạn

trong các điều kiện khác nhau (ví dụ: Jones

và cộng sự, 1993;. Stokey và Rebelo, 1995;

Mendoza và cộng sự, 1997.).

Lý thuyết là khá rõ ràng, tuy nhiên, có

rất ít hoặc chưa tìm thấy bằng chứng thực

nghiệm về tác động của thuế và chi tiêu

công đến tăng trưởng kinh tế. Theo Stokey

và Rebelo (1995), ‘’những ước tính gần đây

về tăng trưởng tiềm tàng từ tác động của

việc cải cách thuế rất khác nhau, dao động

từ không đến tám điểm phần trăm’’. Do đó

để điều hành chính sách tài khóa có hiệu

quả, rất cần thiết có một nghiên cứu thực

nghiệm về tác động của chính sách tài khóa

đến sự tăng trưởng kinh tế tại Việt Nam.

2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Cơ sở lý thuyết

Chính sách tài khóa là một công cụ

của chính sách kinh tế vĩ mô được Chính

phủ sử dụng để huy động, phân phối và sử

dụng hiệu quả các nguồn lực tài chính

nhằm thực hiện các mục tiêu phát triển

kinh tế - xã hội của quốc gia. Hai công cụ

của chính sách tài khóa là hệ thống thuế

và chi tiêu công của chính phủ.

Chính sách tài khóa liên quan đến tác

động tổng thể của ngân sách đối với hoạt động

kinh tế. Có các loại chính sách tài khóa điển

hình là trung lập, mở rộng, và thu gọn.

– Chính sách trung lập

Là chính sách cân bằng ngân sách khi đó G

= T (G: chi tiêu công của chính phủ, T: thu nhập

từ thuế). Chi tiêu công của chính phủ hoàn toàn

được cung cấp do nguồn thu từ thuế


12



và nhìn chung kết quả có ảnh hưởng

trung tính đến các hoạt động kinh tế.

– Chính sách mở rộng

Là chính sách tăng cường chi tiêu công

của chính phủ (G > T) thông qua chi tiêu

công của chính phủ tăng cường hoặc giảm

bớt nguồn thu từ thuế hoặc kết hợp cả hai.

Việc này sẽ dẫn đến thâm hụt ngân sách

nặng nề hơn hoặc thặng dư ngân sách ít

hơn nếu trước đó có ngân sách cân bằng.

– Chính sách thu hẹp

Là chính sách trong đó chi tiêu công

của chính phủ ít đi thông qua việc tăng

thu từ thuế hoặc giảm chi tiêu công hoặc

kết hợp cả hai. Việc này sẽ dẫn đến thâm

hụt ngân sách ít đi hoặc thặng dư ngân

sách lớn hơn so với trước đó, hoặc thặng

dư nếu trước đó có ngân sách cân bằng.

2.2. Phương pháp nghiên cứu

Đề tài phân tích tốc độ tăng trưởng

kinh tế và chính sách tài khóa của Việt

Nam trong những năm vừa qua.

Tốc độ tăng trưởng kinh tế được tính toán

thông qua tốc độ tăng trưởng GDP. Chính sách

tài khóa được thể hiện thông qua thuế T và chi

tiêu công G. Số liệu thứ cấp được thu thập từ

tổng cục thống kê từ năm 2005 đến năm 2013.

Để nghiên cứu tác động của chính sách

tài khóa đến tốc độ tăng trưởng kinh tế, đề

tài thực hiện hồi quy OLS với biến phụ

thuộc là tốc độ tăng trưởng kinh tế và biến

độc lập là bội chi ngân sách nhà nước.

3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

3.1. Thực trạng nền kinh tế và chính

sách tài khóa của Việt Nam

3.1.1. Thực trạng nền kinh tế Việt Nam Với

mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô trong bối

cảnh khủng hoảng kinh tế, Việt Nam đã duy trì

tăng trưởng ở tốc độ 6,24% năm 2011, 5,25%

năm 2012, và ở mức 5,42% năm 2013. Dù tốc độ

tăng trưởng trong ba năm này thấp hơn mức

trung bình trong cả thập kỷ trước, nhưng đây

được coi là thành công bởi những áp lực bất lợi

từ khủng hoảng kinh tế thế giới là rất lớn.

Tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDP được tính theo giá so sánh năm 2010)

Đơn vị tính: %

Tốc độ tăng trưởng này được nhìn nhận

một phần là do tác động của chính sách tài

khóa mở rộng thông qua các gói kích cầu và

chính sách tiền tệ mở rộng. Thực tế cho thấy,

(Nguồn: Tổng cục thống kê)

khi các gói kích cầu tài khóa đã dừng lại vào

năm 2010 thì chính sách tiền tệ mở rộng tiếp tục

được duy trì là nguồn lực thúc đẩy tăng trưởng

kinh tế. Tuy đạt được những thành quả

13



đáng kể nhưng đến nay Việt Nam liên tục

phải đương đầu với những bất ổn kinh tế do

sự kéo dài và thiếu nhất quán của các chính

sách vĩ mô. Hậu quả đã gây ra những tác

động tiêu cực cho nền kinh tế như lạm phát,

thiếu thanh khoản, nợ công tăng nhanh, trong

đó nợ nước ngoài tăng đáng kể, thâm hụt

ngân sách cao và tình trạng nhập siêu kéo dài. 3.1.2. Chính sách tài khóa của Việt Nam Trong

giai đoạn trước 2011, chính sách tài khóa

(CSTK) được mở rộng đáng kể, thể hiện ở

việc tổng vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước

(NSNN) giai đoạn 2006-2010 cao gấp 2,3 lần

so với giai đoạn 2001-2005. Việc thực thi

CSTK mở rộng, đặc biệt trong giai đoạn

khủng hoảng kinh tế tài chính toàn cầu, đã tác

động tích cực tới duy trì tốc độ tăng trưởng và giúp Việt Nam sớm thoát khỏi suy thoái.

Tuy nhiên, việc mở rộng CSTK nhanh cũng góp phần khiến lạm phát tăng cao trở lại

và làm bội chi ngân sách, nợ công tăng nhanh.

Từ sau năm 2011, các giải pháp và các

quyết sách của Chính phủ tập trung vào ổn

định kinh tế vĩ mô, kiềm chế lạm phát và đảm

bảo an sinh xã hội đã được thực hiện đồng bộ,

kịp thời và quyết liệt. Thu nội địa năm 2011

đạt 425.000 tỷ đồng, vượt 11,3% so với dự

toán, tăng 19,9% so với thực hiện năm 2010,

đến năm 2013 con số này là 545.500 tỷ đồng,

tăng 28,35% so với năm 2011. Tất cả các mục

thu đều thực hiện vượt dự toán.

Bội chi NSNN đã tăng từ mức trung

bình là 4,0% GDP giai đoạn 1996-2000 lên

4,9% GDP giai đoạn 2001-2005, giai đoạn

2006-2010 là 5,5% GDP, và giai đoạn 2011-

2013 là 5,81% GDP. Năm 2011, bội chi

NSNN ở mức thấp nhất trong giai đoạn

2011-2013 nhưng đã là một con số đáng kể,

do đó phải có biện pháp cắt giảm hơn nữa

tronh những năm tiếp theo để đảm bảo sự

bền vững tài khóa trong trung và dài hạn.

Bội chi ngân sách ở Việt Nam giai đoạn 2005 – 2013 Đơn vị tính: tỷ đồng

(Nguồn: Tổng cục thống kê)

3.2. Kết quả nghiên cứu thực nghiệm tác của chính sách tài khóa đến tăng trưởng kinh

động của chính sách tài khóa đối với tăng tế tại thị trường Việt nam, tác giả sử dụng hồi

trưởng kinh tế. quy đơn theo phương pháp OLS với biến phụ

Dựa trên các nghiên cứu đã được tiến thuộc là tốc độ tăng trưởng kinh tế, biến độc

hành trên thế giới. Để xác định ảnh hưởng lập là bội chi ngân sách nhà nước. Mô hình

14



nghiên cứu như sau:

Trong đó:

y là tốc độ tăng trưởng kinh tế

BC là bội chi ngân sách nhà

nước Thu thập dữ liệu.

Dữ liệu về Tổng sản phẩm quốc nội

tính theo giá so sánh với năm 2010 được

thu thập từ tổng cục thống kê.

Việc tính toán tốc độ tăng trưởng kinh

tế dựa trên tốc độ tăng trưởng tổng sản

phẩm quốc nội (GDP) qua các năm.

Trong đó:

y là tốc độ tăng trưởng kinh tế

GDPt+1 là GDP năm (t+1) tính theo giá

so sánh năm 2010

GDPt là GDP năm t tính theo giá so

sánh năm 2010

Dữ liệu về thu chi NSNN được thu

thập từ tổng cục thống kê và cổng thông

tin điện tử chính phủ nước cộng hòa xã

hội chủ nghĩa Việt Nam. Bội chi NSNN

được tính toán thông qua công thức sau:

BC = Tổng chi – Tổng thu

Trong đó: BC là bội chi ngân sách nhà

nước.

Kết quả nghiên cứu thực nghiệm.

Bảng kết quả hồi quy mô hình

Hệ số hồi quy Hệ số hồi quy Thống kê t Sig. chưa chuẩn hóa đã chuẩn hóa

Hệ số Sai số chuẩn

Hằng số .107 .033 3.225 .018

LN(BC) -.004 .003 -.495 -1.396 .212

(Nguồn: Tính toán của tác giả bằng phần mềm SPSS 16.0)

Kiểm định hệ số hồi quy.

Hệ số hồi quy của biến độc lập ln(BC) có Sig. = 0,212 > mức ý nghĩa 5% nên không

có ý nghĩa thống kê hay biến độc lập ln(BC) không có ảnh hưởng đến biến phụ thuôc y

là tốc độ tăng trưởng kinh tế. Hay nói cách khác với dữ liệu thu thập được trên thị

trường Việt Nam, chưa đủ cơ sở để kết luận CSTK có tác động đến tăng trưởng kinh tế.

Bảng mức độ giải thích của mô hình.

Model R R2 R2 hiệu chỉnh Sai số chuẩn của ước lượng

1 .495a .245 .119 .0069272

(Nguồn: Tính toán của tác giả bằng phần mềm SPSS 16.0)

Hệ số R2 = 24,5% rất thấp, cho thấy biến

độc lập ln(BC) chỉ giải thích được 24,5% sự

biến thiên của tốc độ tăng trưởng kinh tế.

Như vậy 1 – R2 = 75,5% mức độ biến thiên

của tốc độ tăng trưởng kinh tế được giải thích

bởi các yếu tố ngoài mô hình. Hay nói cách

khác tăng trưởng kinh tế bị ảnh hưởng bởi

nhiều yếu tố khác chứ không phải từ CSTK.

Kết quả nghiên cứu thực nghiệm trên thị

trường Việt Nam trong giai đoạn từ 2005 –

2013 cho thấy, CSTK biểu hiện thông qua bội

chi NSNN không tác đông đến tăng trưởng

15



kinh tế. Điều này có thể lý giải bằng kiến thức

kinh tế vĩ mô, tác động của thuế và chi tiêu

ảnh hưởng đến tỷ lệ tiết kiệm hoặc ưu đãi đầu

tư vào vốn vật chất hay vốn con người, cuối

cùng ảnh hưởng đến cân bằng sản lượng của

nền kinh tế chứ không phải là tốc độ tăng

trưởng của nền kinh tế. Điều này cũng phù

hợp với kết luận mà các nhà nghiên cứu

Solow (1956) và Swan (1956) thu được khi

nghiên cứu về CSTK và tăng trưởng kinh tế.

4. KIẾN NGHỊ VÀ KẾT LUẬN

4.1. Kiến nghị về chính sách tài khóa tại

Việt Nam

Phối hợp chính sách tài khóa và chính

sách tiền tệ (CSTT)

Một là, giữa Bộ tài chính và Ngân hàng

Nhà Nước cần phải cung cấp, trao đổi thông

tin thường xuyên trong việc xây dựng,

hoạch định và thực thi CSTK, CSTT trong

ngắn hạn cũng như trong dài hạn.

Hai là, CSTK và CSTT cần có sự gắn

kết chặt chẽ hơn để góp phần thực hiện

cùng một lúc hai mục tiêu kiềm chế lạm

phát và tăng trưởng kinh tế, đồng thời tháo

gỡ khó khăn cho doanh nghiệp và thúc đẩy

sản xuất, kinh doanh để ngăn chặn kịp thời

tình trạng số lượng doanh nghiệp phá sản

ngày càng tăng. Trong dài hạn, CSTK phải

sử dụng có hiệu quả mọi nguồn lực cho phát

triển kinh tế-xã hội, CSTT cần kiên trì theo

đuổi mục tiêu kiểm soát lạm phát.

Thực hiện chính sách tài khóa chặt

chẽ, triệt để tiết kiệm trong năm 2014

Bằng cách thực hiện nghiêm chỉnh Nghị

quyết 01/NQ-CP của chính phủ về những giải

pháp chủ yếu chỉ đạo điều hành thực hiện kế

hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự toán

NSNN năm 2014. Trong đó, nêu rõ trong năm

2014 tiếp tục thực hiện CSTK chặt chẽ, triệt

để tiết kiệm. Bội chi NSNN không quá 5,3%

GDP, thực hiện nghiêm kỷ luật tài chính.

Kiểm soát ngân sách nhà nước

Thiết lập cơ chế thu ngân sách nhà nước

ổn định. Tăng cường chỉ đạo công tác thu,

quản lý NSNN, chống thất thu, gian lận

thuế, giảm các khoản nợ đọng thuế. Thực

hiện thu đầy đủ, kịp thời các khoản thu năm

2010, 2011, 2012 được gia hạn sang năm

2013. Tổ chức triển khai thực hiện tốt các

chính sách thuế và thu ngân sách mới như

luật quản lý thuế, luật sửa đổi và bổ sung

luật thuế thu nhập cá nhân.

Quản lý chi Ngân sách Nhà Nước hiệu quả.

Tăng cường quản lý chi NSNN theo hướng tiết

kiệm, hiệu quả trên cơ sở thực hiện rà soát lại

các khoản chi NSNN và trong từng khoản chi

cần rà soát lại các nội dung chi để xác định đúng

thứ tự ưu tiên chi NSNN. Ưu tiên chi an sinh xã

hội; bố trí chi đầu tư phát triển gắn với tái cơ

cấu đầu tư công, bố trí kinh phí cho các lĩnh vực

giáo dục - đào tạo, khoa học - công ngiệ, y tế,

văn hoá, môi trường, kiên quyết cắt, giảm, hoãn,

lùi thời gian chi đối với các khoản chi chưa thực

sự cần thiết.

Cần có cơ chế giám sát đầu tư công.

Chi tiêu cho đầu tư công cầ được tiếp tục

cắt giảm mạnh và có chọn lọc. Cắt giảm

đầu tư công sẽ giúp giảm nợ công và tiến

tới giảm bội chi ngân sách. Các dự án đầu

tư công cần cắt giảm và có bước cải cách

mạnh mẽ trong khâu thẩm định, ra quyết

định đầu tư, hết sức tránh đầu tư tràn lan

và kéo dài thời gian thi công xây dựng..

Tiếp tục rà soát lại hệ thống chính sách

thuế và thu ngân sách sửa đổi. Cần bổ sung

cho phù hợp với tình hình thực tế theo hướng

tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, hỗ

trợ cho thị trường. Định hướng chính sách

thuế và thu NSNN nên theo hướng giảm thuế

suất, mở rộng đối tượng chịu thuế, tăng thuế


16



suất thuế nhập khẩu đối với các mặt hàng

không khuyến khích nhập khẩu và các mặt

hàng có khả năng sản xuất trong nước, tăng

thuế suất đối với thuế xuất khẩu các sản

phẩm từ khai thác tài nguyên.

4.2. Kết luận

CSTK là công cụ đắc lực trong điều

hành kinh tế vĩ mô của Chính phủ. Tuy

nhiên lựa chọn thực hiện CSTK nào lại là

một vấn đề rất khó khăn đòi hỏi Chính

phủ phải cân nhắc trên nhiều khía cạnh

để thực hiện tốt nhất các chức năng và

nhiệm vụ kinh tế - xã hội của Nhà nước.

Nghiên cứu đã tóm tắt được các vấn đề

tổng quan về CSTK cũng như phân tích

thực trạng nền kinh tế và CSTK của Việt

Nam trong những năm vừa qua, thông qua

đó đưa ra các đánh giá và các kiến nghị.

Tuy nhiên, nghiên cứu vẫn chưa tìm

thấy bằng chứng thực nghiệm về vấn đề tác

động của CSTK đến tăng trưởng kinh tế

trên thị trường Việt Nam. Do đó, cần một

nghiên cứu thực nghiệm sâu hơn, được đầu

tư tài chính và thời gian nghiên cứu đủ dài

để có thể đưa ra được câu trả lời chính xác

cho vấn đề liệu có hay không ảnh hưởng của

chính sách tài khóa đến tăng trưởng kinh tế.

TÀI LIỆU THAM KHẢO [1]. Barro, R., 1990. Government spending in a simple model of endogenous growth. Journal of

Political Economy 98 (1), s103–117.

[2]. King, R., Rebelo, S., 1990. Public policy and economic growth: Developing neoclassical

implications. Journal of Political Economy 98 (1), s126–151.

[3]. Solow, R.M., 1956. A contribution to the theory of economic growth. Quarterly Journal of

Economics 71 (1), 65–94.

[4]. Swan, T.W., 1956. Economic growth and capital accumulation. Economic Record 32(3),334–361. [5]. http://www.chinhphu.vn/ [6]. http://www.gso.gov.vn/

17

chÍnh s ch t i khÓa v tĂng trƯỞng kinh tẾ viỆt nam … · toán ngân sách nhà nước...

Documents