chrząszcz - lipiec 2010 (nr 52)

8/7/2019 Chrzszcz - Lipiec 2010 (nr 52)

1/12

ORGAN STOWARZYSZENIA PRZYJACI SZCZEBRZESZYNA

NR.7 (5) LIPIEC 2010

Sobtki 2010

SZCZEBRZESZYN


2/12

CHRZSZCZ NR 7 (5)

2

WYBRALIMY PREZYDENTA!!!

Wczoraj wybralimy prezydenta, dzisiaj PKWogosia oficjalne ostateczne wyniki. To stwierdzeniefaktu, nie wyraz euforii. Po pierwsze - okolicznoci,ktre doprowadziy do wyborw nie byy radosne; podrugie kampania wyborcza kandydatw, zwaszcza

zwycizcy, czsto budzia niesmak; po trzecie powyborcze komentarze dziel spoeczestwo.

Tu po katastrofie pod Smoleskiem politycy POwystpili z apelem o zaprzestanie wojny, o zmian

politycznego jzyka, o agodno tak jakby tylko innimieli przewinienia na tym polu. Tymczasem tokampania Jarosawa Kaczyskiego bya stonowana, zaBronisawa Komorowskiego opieraa si na totalnejkrytyce przeciwnika, nie bya merytoryczna, a samKomorowski zachowywa si nieelegancko (sprawarzekomej rezygnacji Kaczyskiego z dopat dla

rolnikw).Do pokojowej kampanii nie przystaje wiele zachowa,ktre zaobserwowalimy po stronie PO, np.rozpowszechnianie obrzydliwych, moim zdaniem,kartek trjwymiarowych, na ktrych widniay dwie

pary: premier z marszakiem z napisem zgoda budujeoraz Kaczyski z o. Rydzykiem i podpis niezgodarujnuje. Fotografie drugiej pary byy wyraniezmanipulowane w ten sposb, by twarze wyglday

potworkowato Nasuwa si skojarzenie z bohateramiFolwarku zwierzcego G. Orwella. I od razu

przypominaj si czasy, gdy media z upodobaniem publikoway fotografie byego prezydenta LechaKaczyskiego z gupimi minami. Tak wygldaapokojowa polityka i kampania prowadzona przez PO.eby byo ciekawiej, czonkowie partii owe kartkirozdawali np. w Szczebrzeszynie przed kocioem poniedzielnej Mszy w. To te by wyraz goszonejmioci?Do tego dodajmy sowa J. Palikota ( od ktregoPlatforma rzekomo si odcina, ale jako niemrawo) o

patroszeniu przeciwnikw politycznych.Po ogoszeniu wstpnych nieoficjalnych wynikwwyborw usyszelimy stwierdzenie B.Komorowskiego: wygraa demokracja. Czy, gdybywygra J. Kaczyski , nie mona byoby mwi ozwycistwie demokracji? Chyba nastpio tu

pomieszanie poj, dziwne w przypadku tak cenionegopolityka.Druga tura wyborw pokazaa, jak wielu zwolennikw

posiada PiS i J. Kaczyski nie wygra, ale poparo go blisko 50% wyborcw. Prbuje si to osigniecie

Kaczyskiego deprecjonowa, mwic np., e togwnie ciana wschodnia opowiada si za nim czyliPolska B. Poza tym prezes PiS wyranie wygra wrd

niewyksztaconych mieszkacw wsi, podczas gdyKomorowski growa wrd wyksztaconychczterdziestolatkw wielkich miast. Czyprzywizani do tradycji i Kocioa(cytat)mieszkacy wsi i maych miasteczek maj czu sigorsi od liberalnych modych wielkich miast?Wg popierajcego kandydata PO TadeuszaMazowieckiego zwyciya Polska rozsdna,wobec tego nierozsdni okazali si ci, ktrzy

przed laty gosowali wanie na niego.Jeli kto chce, jak zapowiada, by

prezydentem wszystkich Polakw, nie moe sobie pozwoli na dziaania i wypowiedzi nieeleganckie,obraliwe w stosunku do tych, ktrzy mog mietroch inne zdanie. Dotyczy to zreszt

przedstawicieli wadzy wszystkich szczebli. W przeciwnym wypadku wielu wyborcom pozostajerozczarowanie i niesmak.

J.D.

Realizacja Projektu"Informatyzacja gminy Szczebrzeszyn"

rusza ju w lipcu.

W dniu 8 czerwca 2010 roku w Urzdzie

Marszakowskim w Lublinie podpisana zostaaumowa na realizacj Projektu w ramach OsiPriorytetowej IV Spoeczestwo informacyjne,Dziaania 4.1 Spoeczestwo informacyjneRegionalnego Programu OperacyjnegoWojewdztwa Lubelskiego na lata 2007 - 2013.Projekt w swoim zakresie obejmuje dwa gwneelementy:- Stworzenie bezprzewodowej sieciszerokopasmowej obejmujcej do 98 %powierzchnigminy,

- Promocj gminy Szczebrzeszyn, poprzezuruchomienie portalu internetowego oraz 5infomatw wczonych w system informacjiturystyczno - promocyjnej gminy Szczebrzeszyn.Cakowity koszt inwestycji: 1 094 050 z., w tymdofinansowanie: 930 707,50 z (85 %).Planowany termin zakoczenia projektu - 30wrzenia 2010 roku.

m.


3/12

CHRZSZCZ NR 7 (5)

3

Ocalony od zapomnienia.Aleksander Przysada

Szczebrzeszyn w latach 50-tych i 60-tych XIXwieku by jednym z aktywniejszych patriotycznychi owiatowych na Lubelszczynie. Stao si tak zaspraw dziaajcych tu do 1852 roku Szk im.

Zamoyskich. Szkoy te promienioway wiedzhistoryczn, polityczn i mioci do Ojczyzny

prze absolwentw.; Byy take twrcz pochodnitradycji narodowo wolnociowych. Uczniowie iabsolwenci tych szk brali udzia we wszystkich

powstaniach narodowo wyzwoleczych, a wieluz nich wsppracowao z przywdcami

postpowych organizacji politycznych i ruchwrewolucyjnych.

Jzef Kleczyski

Urodzi si 19 marca 1808 roku w Klemensowie.W latach 1819 1826 by uczniem Szkoy im.Zamoyskich w Szczebrzeszynie. W 1828 rokuwstpi na ochotnika do Armii KrlestwaPolskiego. Bra udzia w powstaniu listopadowym

jako oficer artylerii pieszej. Uczestniczy w bitwach z Rosjanami w: Wgrowie, Janwku,Grochowie i Wawrze. Po upadku powstania udaomu si wyemigrowa do Francji, gdzie zostazatrzymany w zakadzie dla oficerw polskich wBesancon.

W 1833 roku ucieka do Szwajcarii gdzie przebywa krtko w Bernie. W 1834 roku przedosta si do Anglii gdzie zosta aktywnymdziaaczem emigracyjnych organizacji.Wspuczestniczy w wydawaniu pisma ,,ModaPolska. W 1835 roku przenis si do Belgii,gdzie pracowa w drukarni HenrykaKoluszowskiego jako drukarz, redaktor i tumacz,a do roku 1842...Wsppracowa z wieloma dziaaczami

emigracji polskiej m.in. z Joachimem Lelewelem.Dziaajc w Anglii i Francji w latach 1848 1862 pozna Adama Mickiewicza, Goszczyskiego,Tobiaskiego, Czartoryskiego i innych. Bycznikiem midzy wadzami powstaniastyczniowego w kraju a ugrupowaniami

politycznymi na emigracji.Gstwina zawiych wydarze politycznych, w

ktrych uczestniczy zaciera jawny i pewny obrazkoca ycia Jzefa Kleczyskiego.

Leopold Teodor Marcin KraczkiewiczUrodzi si 11 listopada 1809 roku wSzczebrzeszynie By absolwentem Szk im.Zamoyskich w Szczebrzeszynie.

Uczestniczy w powstaniu listopadowym 1830 1831roku, w czasie ktrego jako oficer sztabowy zostaodznaczony krzyem Virtuti Militari. Po upadku powstaniaznalaz si na emigracji w La Rochelle (Francja).

W 1833 roku figurowa na licie oficerw w randzekapitana Legii Portugalskiej J. Bema. W kraju nalea donajbliszych wsppracownikw i zwolennikw L.

Mierosawskiego. Bra udzia w powstaniu styczniowym1863 roku jako szef sztabu Mierosawskiego TowarzyszyMierosawskiemu w jego podrach m.in. w 1869 roku poAnglii.

W latach 1865 1870 nalea do nowego TowarzystwaDemokratycznego utworzonego przez Mierosawskiego.By publicyst wielu gazet emigracyjnych. m. in. ,,GosuWolnego.Pisa na tematy przyczyn upadku i saboci

powstania narodowego w 1848 roku. By take autorem publikacji ,,Dokumnta urzdowe do Dziejw OrganizacjiGeneralnej powstania narodowego w latach 1863 1864 ,Pary 1864.

Zmar 21 wrzenia 1898 roku w St-Martin-de-Re.

Henryk GolejewskiUrodzi si w 1809 roku w powiecie Jampol na Ukrainie.W latach 1824 1829 by uczniem Szk im. Zamoyskich.W 1827 roku uczestniczy w buncie uczniw, ktrzy

protestujc przeciw stosowaniu kar cielesnych jako metodwychowawczych opanowali gmach szkoy. Po zdaniumatury, wbrew wasnej woli, jako urodzony poza

granicami Krlestwa Polskiego, zosta wcielony w szeregigwardii rosyjskiej przy Wielkim Ksiciu Konstantym wWarszawie.

Na wie o wybuchu Powstania Listopadowego zacigasi do 2 Puku Jazdy Lubelskiej. Awansowany do stopnia

podporucznika bra udzia prawie we wszystkich bitwach pod Kazimierzem, Iganiami, Wawrem, Ostrok. Zawaleczno i odwag otrzyma Zoty Krzy Virtuti Militari.

Po ostatecznej klsce w 1834 roku przedosta si doAnglii, gdzie pocztkowo wsppracowa z TowarzystwemDemokratycznym Polskim, a pniej na trwae wie si z

ksiciem Stefanem Czartoryskim i jego stronnictwem. Wtym okresie utrzymywa bliskie kontakty z Kossuthem iGaribaldim.

Po powrocie do Krlestwa Polskiego w 1837 rokuzostaje rozpoznany i aresztowany za ucieczk z wojskarosyjskiego i udzia w powstaniu listopadowym. 24 maja1841 roku zosta, przez wadze carskie, skazany na karmierci przez rozstrzelanie. Kar mierci car zamieni nadoywotnie cikie roboty w kopalniach na Syberii. Skutyacuchami, jako niebezpieczny przestpca polityczny,

przepracowa w kopalniach 17 lat.

Uaskawiony w 1858 roku wrci na Podole doJawmoliniec, gdzie y pod cis kontrol policji. Zmar w1883 roku przy pisaniu pamitnika, ktrego nie ukoczy.


4/12

CHRZSZCZ NR 7 (5)

4

Adam KraczkiewiczUrodzi si w 1826 roku. By synem Jakuba pracownikaOrdynacji Zamoyskich, bratankiem Leopolda Teodora.Uczszcza do Szk im. Zamoyskich w Szczebrzeszynie,ktre ukoczy w 1846 roku. W szkole nalea do grupyuczniw, z ktrymi przyjani si ks. Piotr ciegienny.Przyjani si te z Szymonem Tokarzewskim, ktry za

dziaalno polityczn, anty carsk i udzia w spisku ks.Piotra ciegiennego zosta w 1844 roku zesany na Sybir.Adam Kraszkiewicz zamierza rwnie z kilkoma

kolegami wzi udzia w powstaniu krakowskim w 1846roku. Przeszkodziy mu w tym wadze szkoy, dziaaniarodzicw i matura. Po ukoczeniu gimnazjum rozpoczstudia inynierskie w Paryu. Po ukoczeniu studiw iodbyciu praktyki zosta zatrudniony przy budowie KanauSueskiego, jako ceniony wsppracownik gwnegoinyniera Budowu kanau Lessepsa.

Wycieczka po Szczebrzeszynie

W dniu 23.06.2010 r. odbya si wycieczka poSzczebrzeszynie, w ramach poszukiwania trzech kultur.Udzia w wycieczce wziy dzieci z klas pierwszych SzkoyPodstawowej nr.1 w Szczebrzeszynie. Przewodnikiem byPan Zygmunt Krasny, redaktor miesicznika "Chrzszcz", pasjonat i znawca historii Szczebrzeszyna oraz autor"Legend o Szczebrzeszynie".Dzieci wysuchay informacji o istniejcych kulturach, jakie istniay na terenie miasta Szczebrzeszyn. PanZygmunt przedstawi dzieciom kultur ydowsk, prawosawn oraz katolick, bo wanie te trzy religie

stykaj si w naszym miecie. Uczestnicy wycieczkidowiedzieli si o rnicach w obrzdach religijnych.W trakcie spotkania obejrzeli m.in. zabytkow Synagogoraz Cerkiew.Swoim entuzjazmem i atwoci przekazywania wiedzyPan Zygmunt Krasny przekona dzieci da aktywnegoudziau w wycieczce, ktra w pewien sposb bya nauk,a jednoczenie zabaw. Kolejna wycieczka o podobnejtematyce odbdzie si we wrzeniu.Wycieczk zorganizowaa Miejsko-Gminna BibliotekaPubliczna w Szczebrzeszynie.

ARTYCI SWOJEMU MIASTU

W dniu 1 lipca 2010r. w Miejskim Domu Kulturyw Szczebrzeszynie odby si wernisa zbiorowejwystawy ARTYSCI SWOJEMU MIASTU. Podczaswystawy swoje prace zaprezentowao 21 artystw,zarwno amatorw jak i profesjonalistw,

zwizanych z miastem Szczebrzeszyn: WINICJUSZBOROWSKI, ZOFIA BRANECKA KOWALSKA, ANNA CIEBIE, BARBARA CZAPIGA, MARIUSZDROHOMIRECKI, IZABELA JARMU, ZYGMUNTJARMU, MIROSAW JUSZCZAK, PIOTRJUSZCZAK, JACEK KOODZIEJCZYK, PIOTRKOODZIEJCZYK (Krakw), PIOTRKOODZIEJCZYK (Szczebrzeszyn), ARTURPOPEK, DARIUSZ KRL, TOMASZMARANOWSKI, MONIKA NIECHAJ, JANUSZPADZISKI, WANDA POMARASKA BANACH, ANNA KATARZYNA SZUMIGAJ BADZIAK,

TERESA MARIA SZUMIGAJ, AGNIESZKAWRBEL. Wernisa uwietni wystp dwchznakomitych muzykw jazzowych skrzypkaMacieja Strzelczyka oraz pianisty Jarosawa Maysa,ktrzy zaprezentowali swoje nowatorskieprzedsiwzicie CHOPIN JAZZOWY SKRZYPCECHOPINA (czyli co mogoby wydarzy si w muzycegdyby Chopin by skrzypkiem?). Wystawa bdzieudostpniona zwiedzajcym do 20 sierpnia.Impreza zostaa zorganizowana w ramach projektuZ KULTURALN WIZYT W CHRZASZCZOWYMGRODZIE O PRIORYTETOWA VII: KULTURA,TURYSTYKA I WSPPRACA MIDZYREGIONALNA DZIAANIE 7.2 PROMOCJA KULTURYI TURYSTYKI WSPFINANSOWANAZE RODKW REGIONALNEGO PROGRAMUOPERACYJNEGO WOJEWDZTWA LUBELSKIEGO NA LATA 2007 2013.


5/12

CHRZSZCZ NR 7 (5)

5

Zygmunt Klukowski

GAWDA O DAWNYM SZCZEBRZESZYNIE

Przerwawszy po raz drugi chronologiczny tok swoichwspomnie rozdziaem o ,,Alwie za jednymzachodem powic nastpne dwa rozdziay

Szczebrzeszynowi, o ktrym zreszt sporo ju wrnych miejscach mwiem. Uwaam, e tegorodzaju dygresja w tym miejscu jest cakiemuzasadniona, poniewa w tym wanie czasiezdobyem ju sporo wiadomoci o Szczebrzeszynie izdoaem dokadnie pozna cae tutejsze ycie. Terozdziay o Szczebrzeszynie bd rwnoczeniewyrazem moich osobistych zainteresowahistorycznych i moe przydadz si kiedy jakiemu

badaczowi.Maa ta miecina, by moe, nie warta tego, eby

o niej pisa za duo, lecz skoro mogem przemieszkatu przeszo 22 lata, wic wypada mi powiedzie omiasteczku troch wicej i pokrtce uzupeni podany

ju poprzednio obraz Szczebrzeszyna. O wiele jestciekawsza historia naszego miasta, jego powstanie,rozwj, rozkwit i pniejszy upadek. Tu juSzczebrzeszyn mgby by adnym tematemgruntownej monografii historycznej, do ktrej licznerda le nietknite w rnych archiwach polskich,

przede wszystkim Ordynacji Zamojskich w

Warszawie i w Zwierzycu, w ArchiwumPastwowym a Lublinie, gdzie widziaem najstarszeksigi miejskie m. Szczebrzeszyna. Byy chwile, esam o tym marzyem, lecz czuem, e jest to praca

ponad moje siy i moliwoci. Przygodnie tylkonotowaem wszystkie wzmianki o Szczebrzeszynie,

jakie gdziekolwiek spotkaem. Tym sposobemzgromadziem u siebie troch materiau historycznegoi poznaem przeszo Szczebrzeszyna moe lepiejnawet od innych. Wygosiem duo odczytw oSzczebrzeszynie i o jego historii, do czego musiaem

odpowiednio si przygotowa, co zawsze znacznie przyczyniao si do lepszego poznania i ujcia przedmiotu. Z zebranych przez siebie materiawkorzystaem nie tylko ja sam. Chtnie udzielaem jeuczniom seminarium majcym do opracowaniahistoryczne tematy regionalne i wszystkim tym,ktrzy si do mnie o to zwracali. Tak np. p. HelenaRemiszewska Pawowska swj wstp historyczny oSzczebrzeszynie, drukowany w wspomnianej ju

parokrotnie ksice p.t. ,,Szkoy im. Zamoyskich wSzczebrzeszynie 1811 1926, opara w znacznej

czci na moich rdach i dostarczonych przezemnie ksikach z mojej biblioteki. Pewne wiadomociczerpali bezporednio ode mnie lub z moich prac

drukowanych inni pracownicy naukowi prof.Zembrzuski w,, Zotej Ksidze korpusu sanitarnego

polskiego, in. Iwanicki w ,,Figurze ChrystusaFrasobliwego prof. Janik w ,,Polakach na Syberii,Riabinin w ,,Lekarzach w ksigach miejskichlubelskich Sochaska w ,,Zamociu, dr Peter w..Historii szpitala Tomaszowie, rni autorzy piszcyyciorysy w ,,Polskim Sowniku Biograficznym itp.Wszyscy oni lojalnie zaznaczali w przedmowach lubodsyaczach rda , z ktrych korzystali. Jedna tylko

p. Wanda Niemirowska z Klemensowi piszc artykuo Szczebrzeszynie do ,,Kuriera Warszawskiego (13IV 1935) do dziau ,,Zmiast i miasteczek polskichwycznie na podstawie dostarczonych jej przezemnie materiaw i moich wasnych notatek, ktrychywcem przedrukowaa cae ustpy, nie uwaaa zastosowne nawet pswkiem wspomnie, e

wszystkie podane przez ni wiadomoci i szczegyhistoryczne o Szczebrzeszynie s wynikiem cudzejmudnej pracy.Szczebrzeszyn jest to miasto bardzo stare. Pierwsza onim znana dzisiaj data historyczna odnosi si do r.1352, w ktrym bawi tu krl Kazimierz Wielki, lecz

jako osiedle z pewnoci istniao ono par lub kilkawiekw wstecz. T. zw. zamczysko byo kiedywarownym grodziskiem, o czym wiadczkonstrukcja waw i wykopywane z ziemi, w

pierwszym rzdzie skorupy naczy glinianych.

Nazwy ssiednich wsi z XI wieku spotykaj si ju wrosyjskiej kronice Nestora. Mona wic wnioskowa,e w owym czasie by ju i Szczebrzeszyn, tym

bardziej, e lea on przy odwiecznym duym szlakuhandlowym przecigajcym z poudnia na pnoc. Za

panowania Ludwika Wgierskiego olbrzymia czziemi beskiej i chemskiej z rozlegymi dobramiszczebrzeszyskimi i turobiskimi, bya wasnociDymitra z Goraja, ktrego nastpnie krl WadysawJagieo obdarzy jako swego podskarbiego koronnegowrcz wyjtkowymi przywilejami. Mianowa go

zwierzchnikiem caej szlachty zamieszkaej dookoaSzczebrzeszyna stwarzajc co w rodzaju ksistwaudzielnego. ,,Pan Szczebrzeszyski, niczym udzielnyKsie, mia ogromn wadz w czasie wojny

prowadzi na wypraw pod swoj chorgwi caokoliczn szlacht, a w czasie pokoju sprawowa nadni sdy w swoim grodzie stoecznymSzczebrzeszynie, przyjmowa tu na zamku hody

poddacze od teje szlachty, przy czym hojn rkobdarowywa j ziemi, ktrej mia pod dostatkiem.Jest to bodaje jedyny w Polsce wypadek istnieniaudzielnego ksistwa o ustroju feudalnym. Tym wicejten wanie okres dziejw Szczebrzeszyna wart jestgruntownego studium historycznego. Tene Dymitr z


6/12

6

CHRZSZCZ NR 7 (5)

Goraja w r. 1393 ufundowa w Szczebrzeszyniepierwszy koci parafialny.Spadkobiercami Dymitra stali si jego bratankowie,

przy czym Szczebrzeszyn dosta si najstarszemuProkopowi. Jedyna jego crka Zygmunta wysza zam za Jan Amora Tarnowskiego wnoszc mu w

posagu swoje olbrzymie posiadoci. Tym sposobemSzczebrzeszyn przeszed w rce monego roduLelewitw Tarnowskich. Jan Amor Tarnowski bardzodba o dobra swoje i o poddanych, ustanawia

jarmarki, dla zachty uwalniajc kupcw od paceniaca i myta, zaoy liczne cechy obdarzajc w r. 1493specjalnym przywilejem cech szewski. Przemys ihandel rozwin si przy nim do takiego stopnia, e wr. 1492 krl Jan Olbracht osobnym aktem ustanowi

jakimi drogami maj udawa si do Wielkopolskimieszczanie szczebrzeszyscy ze swoimi towarami.

Przez Szczebrzeszyn przejedali liczni kupcu cigncz poudnia na pnoc i opacajc ustalone co, np. odwozu z towarem 2 gr., Pd wou 1 gr., od wozu soli zDrohobycza miareczk soli itp. Co przynosio miastniemay dochd. Po mierci Jana AmoraTarnowskiego w r. 155 Szczebrzeszyn jeszcze przez20 lat pozostawa we wadaniu Tarnowskich, awreszcie drog wiana przeszed do Kmitw. Zaczysi midzy tymi monymi rodami dugo cignce sispory o dziedzictwo Szczebrzeszyna. Wzmogy sione jeszcze bardziej po bezpotomnej mierci

ostatniego Kmity w r. 1553. Zgosiy wwczas zrnych powodw swoje pretensje da Szczebrzeszynai inne magnackie rody. Spory te rozstrzygn w r. 1555krl Zygmunt August przyznajc prawa spadkowe doSzczebrzeszyna wielkopolskiej rodzinie Grkw.

Nazwiska braci Grkw, Andrzeja i Stanisawa, dodzi przetrway w ustnych legendach najstarszychmieszczan szczebrzeszyskich. Grkowie potwierdzililiczne przywileje nadane dawniej miastu, odnowilizamek obronny, ktrego nike szcztki zachoway si

jeszcze na ,,Zamczysku. W czasie ich pobytu w

Szczebrzeszynie, co si zreszt rzadko zdarzao, bo przewanie mieszkali w swych dobrachwielkopolskich, wrzao na zamku bujne ycie, jak

przystao na wielkopask, magnack, chociaby iczasow tylko siedzib. Panowa tu wwczas ogromnyruch zwaszcza, e Grkowie byli wielceuspoecznieni, dbali o rozwj miasta i ywointeresowali si sprawami religijnymi. Wyznawcorznych sekt religijnych nadali pene swobody.Wybudowali cerkiew wyznania grecko katolickiego,a koci parafialny zamienili na zbr kalwiskiotwierajc przy nim szko. Unikajc przeladowaniaszukali tu schronienia i opieki monych protektorwznani bojownicy reformacji Stankar i Feliks Kruciger,

ktry by nawet rodem ze Szczebrzeszyna. Za panowania Grkw Szczebrzeszyn doszed doszczytu swojego rozwoju i znaczenia. Rne

przyczyny spowodoway wkrtce wstrzymaniedalszego jego rozwoju i nawet stopniowy upadek.

Niepowetowan szkod przynis miastu ogromny poar, ktry wybuch na zamku w nocy, wpierwszych dniach wrzenia 1583 r. Pastw pomienista si cay zamek, ktry spali si doszcztnie,zginy przy tym wszystkie przywileje i nadaniakrlewskie. Ogie wybuch tak gwatownie, emieszkacy zamku zaledwie ycie swe zdoaliuratowa. Jeszcze w tyme roku krl Stefan Batoryna skutek stara Andrzeja Grki odnowi wszystkie

przywileje. W trosce o Szczebrzeszyn Grkowie potwierdzili, a nawet rozszerzyli prawomagdeburskie, ktrym miasto od dawna si rzdzio,

wprowadzajc pewne zmiany majce na celu Dorotutejszych mieszczan. Do jeszcze wikszegospopularyzowania nazwiska Grkw przyczynia si

powtarzana tu powszechnie wiadomo, e w podziemiach b. kocioa greko katolickiego, aostatnio cerkwi prawosawnej, spoczywaj zwokiAndrzeja i Stanisawa Grkw. Lecz nie jest tozgodne z prawd. Badania Franciszka Mierniczaka

b.kierownika szkoy powszechnej wSzczebrzeszynie, ogoszone bardzo cennej pracy p.t.,,Szczebrzeszyn, dawny powiat szczebrzeszyski i

jego dziedzice od XIV do koca XVI st.Drukowanej w ,,Gosie Lubelskim, wykazay, eAndrzej i Stanisaw Grkowie zostali pochowani wKrniku pod Poznaniem, przy czym zwokiAndrzeja przeniesiono potem do podziemi kocioa

parafialnego w KominielPanowanie Grkw nie bya zbyt dugie. Ju w r.

1592 umiera ostatni z Grkw Stanisaw, po ktrymdobra szczebrzeszyskie odziedziczya rodzinaCzarnkowskich. Od nich to w r.1593 naby cawo szczebrzeszysk, skadajc si z miasta

Szczebrzeszyna i 35 wsi, Jan Zamoyski i wcieli jdo zaoonej przez siebie w r.1589 ordynacji. Lecz wtyme czasie stwarza Zamoyski na terenie swoichniezmierzonych dbr nowe wietne miasto Zamo,o ktrego rozwj troszczy si przede wszystkim.

Od tej chwili cakiem ustaa znaczenieSzczebrzeszyna, zatraci on swe odrbne cechy irozpocz si okres wyranego jego upadku.Szczebrzeszyn zosta zrwnany z wieloma innymimiasteczkami ordynackimi, o ktre Zamoyski dba owiele mniej, ni o swj umiowany Zamo. Jednakufundowa tu klasztor Franciszkanek i przy nimkoci pod wezwaniem w. Trjcy, dzisiejszykoci w. Katarzyny obok szpitala. Cdn.


7/12

CHRZSZCZ NR 7 (5)

7

Romuald Koodziejczyk

Mj adres:Szczebrzeszyn Szlakwka

Zawiadczenie z OrganizacjiKek Rolniczych byo bardzowane, bo pozwalao ubiega sio zakup gospodarstwa rolnego.Stao si potrzebne, kiedy to imamie cofnito uprawnienia do

wykonywania zawodu nauczycielskiego. adnej pracyw instytucjach pastwowych ani ojciec, ani matka niemogli otrzyma.

Jako dziaacz Narodowej Demokracji partii,ktrej czonkiem wadz by Maurycy hrabia Zamoyski

szuka ojciec w Ordynacji Zamojskiej. Stara si odzieraw jakiego majtku. Myl, e jednak byy to,,za wysokie progi. Ordynacja wskutek parcelacjimiaa coraz mniej majtkw i coraz wicej czonkwrodziny na utrzymaniu, ktrym trzeba byo zapewni

prac.Ostatecznie rodzice kupili od Banku Rolnego w

Zamociu okoo 20 hektarw ziemi zrozparcelowanego folwarku Ordynacji Zamojskiej wewsi o nazwie, jak zapisano w akcie kupna, Starybrd( nie Stary Brd). Tak j nazywali starsi ludzie jeszcze

w latach 30. XX w. Pniej wie ta otrzymaa nazwBrody Due.Wraz z ziemi zakupili dom, te bdcy wasnociOrdynacji Zamojskiej, nazywany powszechnie,,Szlakwk, w oficjalnych dokumentach Ordynacjiwystpujcy pod nazw ,,Szlak. Sta bowiem naszlaku wywzki drzewa z lasw zza Brodzkiej Gry.Praktycznie kto jecha z drzewem z tych lasw doSzczebrzeszyna, i dalej, w kierunku Rozop, Suowaczy Radecznicy, musia jecha koo Szlakwki lub

przez Zwierzyniec czy Bodaczw, gdy tylko te trzy

drogi prowadziy przez pradolin Wieprza. OprczBrodw szlakwki znajdoway si w Nedzieliskach,Kawczynie i Borku. Instrukcja Ordynacji Zamojskiejdla podleniczego klucza zwierzynieckiego z 1858roku mwia o jeszcze jednym ,,Szlaku: ,,urzdzi simajcym za karczm Supy na drogach schodzcychsi od Krasnobrodu i Kosobud do Szczebrzeszyna, awic tam, gdzie dzisiaj znajduje si stacja kolejowaBiay Sup w Zwierzycu.Szlakwka zakupiona przez moich rodzicw pooona

jest przy drodze Szczebrzeszyn Zwierzyniec, ktrdopiero w 1915 r. podwyszono i utwardzonoklinkierem. Wczeniej bya to droga

gruntowa, ktra na odcinku od Szlakwki doSzczebrzeszyna, dugoci okoo kilometra, prowadzia

przez pradolin rzeki Wieprz. Na tym odcinkuwaciwiej byoby j nazwa grobl, kadego rokuuszkadzan, czsto nieprzejezdn z powodu wielkiejwody po wiosennych roztopach i jesiennych wylewach.Zapewne te kadego roku trzeba byo j naprawia.Chyba w 1938 r., w miejscu gdzie dzisiaj stoi stacjatransformatorowa, ojciec otworzy kopalni piasku.Znaleziono tam kilka ludzkich szkieletw. Pamitamkomisje lekarsko policyjne. Okazaa si, e

pochowano tam zmarych, ktrych z powodunieprzejezdnoci drogi nie mona byo pochowa nacmentarzu w Szczebrzeszynie.wczesny znacznie wyszy poziom wd gruntowychna kach pomidzy Szczebrzeszynem a Brodami

sprawia, e w mokre lato trudno byo wej na k ,aby wykosi traw, nie mwic ju o wjedziefurmank po siano. Pamitam, e prawie kadego rokuki byy zalewane wod z wiosennych roztopw, ktranieraz przelewaa si przez jezdni pomidzy wink aWieprzem, mimo e bya podwyszona ju iutwardzona klinkierem. W zimie lizga si mona

byo po lodzie od Zwierzyca do Klemensowi, gdy nakach zamarzaa woda po jesiennych opadach. Nie

bya tam adnych zaroli czy drzew, takich jak dzisiaj.Szlakwka staa samotnie. Brody Mae zaczynay

si od kapliczki stojcej mniej wicej p kilometra odSzlakwki w stron Zwierzyca, a Brody Due odzabudowa dworskich otoczonych ywopotem z bzu.

Dopiero przed naszym przyjazdem wybudowalidomy, od strony Brodw Maych, Bielec, Kwapisz(stolarz) i Dudek, a za naszych ju czasw, w dole powybranym piasku, zaczynali budowa Hoota, Wojta iDrodziel. Przed drug wojn wiatow kupi dziakod strony Brodw Duych i wybudowa na niejletniskowy domek naczelnik poczty ze Szczebrzeszyna,Jzef Koodziejczyk (nie spokrewniony z nasz

rodzin).Po obu stronach drogi ze Szlakwki do

Szczebrzeszyna byy kiedy dworskie stawy rybne, poktrych w latach 30. XX w. pozostay tylko groblerozdzielajce poszczeglne stawy i tzw. miechy. Zamostkiem nad wink, po prawej stronie, tu przydrodze, znajdowa si dom Jwiakowskich i rzenia,zwana pospolicie szlachtuzem. Jwiakowski by

pracownikiem czy te strem tego szlachtuza. MieliJwiakowscy kilku synw i crk. Wszyscy synowiezginli, walczc w partyzantce, ostatni ju powyzwoleniu, w walce z UB. Crka bya przyczynogromnego jak na Szczebrzeszyn skandalu. Mianowicie


8/12

CHRZSZCZ NR 7 (5)

8

miejscowy weterynarz porzuci dla niej on. Osiedlisi z ni wp drogi pomidzy torem kolejowym aszczytem Brodzkiej Gry, po prawej stronie.Wybudowa tam dom, du stodo i obor. Pokilkunastu latach zabudowania te zniky. Nie wiem cosi stao z ich mieszkacami.

Na wysokoci szlachtuza, po prawej stronie drogido Szczebrzeszyna, kilkadziesit metrw od niej, tenad wink, sta wielki, murowany z biaego

brodzkiego kamienia i z ceglanymi naronikami, myn,podobny wielkoci i wygldem do tego, obok ktrego przechodzi si drog do Bonia. Z rozebranego jumyna nad wink pozostaa do dzisiaj studniaartezyjska, z ktrej wypywa smaczna woda.

Oczywicie tak ze szlachtuza jak i z mynawszystkie nieczystoci byy wylewane do winki i

pyny sobie spokojnie do rzeki Wieprz. Nikt wtedy

nie sysza o ekologii. W Brodach Maych, z fabrykikalafonii i terpentyny, cieki byy wpuszczane wprostdo przydronego rowu, ktrym pyny nieustannymstrumyczkiem kilkaset metrw, rozsiewajc

przenikliwy zapach terpentynay, po czym przepustemodprowadzano je na drug stron szosy, a stamtdrowem te do Wieprza.

Idc dalej drog (wszystko po prawej stronie),mijao si duy tartak z ogromnym placem skadowym,a za nim kilka mieszkalnych domw. Chociawszystkie te obiekty znajdoway si przy cigu

starogrodzkim, naleay ju do Szczebrzeszyna. Tartak jako mienie poydowski uleg po zagadzie ydwlikwidacji, a miejsce po nim przeksztacio si wtargowisko. Po kilkunastu latach zosta tamwybudowany hotel i restauracja.

Dalej by ju Wieprz, znad ktrego unosi si odrana do wieczora odgos kijanek, ktrymi kobiety

pray w rzece bielizn. Klczc nad wod,uderzay z caej siy kijank w kad sztuk

bielizny pooon na desce. Cigle j odwracayna rne strony, ochlapujc przy tym rzecznwod.

Ziemia i zabudowania z rozparcelowanychfolwarkw Brody Stare przeszy na wasnoSkarbu Pastwa w wyniku reformy rolnej. Doczasw parcelacji folwark Brody Due dzierawiod Ordynacji Zamojskiej Aleksander Sawicki,kiedy waciciel majtku koo abu.Wyodrbni z folwarku duy kwadrat

powierzchni o wymiarach okoo 100 x 100metrw, na ktrej to dziace znajdowa si dwrwraz z ogrodem, i obsadzi go ywopotem z bzu.

ywopot ten, nie pielgnowany i rozronity,znajduje si tam do dzisiaj. Wychowywao si uSawickiego troje wnuczt, dzieci jego crki:Irena, Katarzyna, i Henryk Pawowscy. Irena to

pniejsza ona dr Stefana Jwiakowskiego, amatka Andrzeja Jwiakowskiego, ktryopowiada mi, e jego pradziadek zupodobaniem obsadza ywopotem z bzuwszystkie swoje siedziby.

CDN.

HELENA LANKOFz d. Bender ps. ,,Astra.

PRZEYCIA W OKRESIE OKUPACJIHITLEROWSKIEJ.

Wybuch wojny we wrzeniu 1939 roku by dlawszystkich a rwnie dla mnie- wstrzsem

psychicznym. Ju we rod 13 wrzenia 1939roku wieczorem wdar si do Szczebrzeszyna z

najmniej spodziewanego kierunku bo odZamocia, lecego na wschd od nas pierwszy

pancerny patrol hitlerowski. Objechawszywokoo ratusz w Szczebrzeszynie najedcywyszli z pojazdu pancernego i jeden z nichgono zawoa: ,,heil Hitler. Od tego momentucae miejscowe spoeczestwo opanowaogromny smutek oraz nieutulony al za straconOjczyzn i wolnoci. Wprawdzie w okolicznychlasach bya jeszcze koncentracja naszychuzbrojonych wojsk, ale coraz bardziej kurczyasi nadzieja na wypdzenie wroga z granicnapadnitej Polski.


9/12

9

Na pocztku trzeciej dekady wrzenia 1939 rokudoszo jeszcze w naszych okolicach do wikszej

bitwy pod Frampolem, ale i tam po stoczeniu kilkupotyczek z Niemcami wojska nasze zmuszone byy wrozsypce do wycofania si w gbsze poacie lasw. Z

bitwy pod Frampolem przywieziono do Szpitala wSzczebrzeszynie kilkudziesiciu rannych polskichonierzy. Dowiedziawszy si o tym prawiecodziennie odwiedzaam ich, przynoszc rannymmleko i inne rodzaje posikw. To samo czynio wieleinnych osb. Od tych onierzy dowiedziaam si, e

pod Frampolem doszo z Niemcami do wielu bitew na,,bia bro. Niemcy unikali tego rodzaju walk niewtpliwie z tchrzostwa a przyjmowali je

jedynie w sytuacjach bezporedniego zetknicia si znaszymi jednostkami wojskowymi. W walkach pod

Frampolem zgino duo hitlerowcw. Jeden zrannych onierzy ,,pooy trupem a siedmiu

Niemcw. Powiedzieli mi o tym jego koledzy, gdyon sam by ciko ranny. Zbyt pno nastpioudzielenie mu pierwszej pomocy. Dotyczyo to,niestety i pozostaych rannych. Niektrzy z nich gdytylko powrcili do zdrowia udali si do swoichrodzin. Wikszo jednak zmara w miejscowymszpitalu. W czasie odwiedzania pocieszaam rannych

jak tylko mogam, by przynajmniej podtrzyma ich naduchu.

W miar upywu czasu okupacja hitlerowskastawaa si coraz trudniejsza i okrutniejsza. Wielkim

brakom w zaopatrzeniu ludnoci polskiej w ywnozaczy towarzyszy rozpoczynajce si po

pocztkowym przetrzymywaniu w areszcie t.zw.zakadnikw - apanki ludzi na roboty przymusowe do

Niemiec oraz aresztowania Polakw podejrzanych politycznie i wywoenie ich do obozw zagady.Pierwsze polityczne aresztowania w Szczebrzeszynie.Wydarzenie to wywoao wrd miejscowego i

okolicznego spoeczestwa wielkie poruszenie iprzygnbienie. Stao si ono te zowieszcz wrb.Aresztowania osb ,,podejrzanych zaczy si

powtarza coraz czciej, przy czym ilo pochanianych ofiar w kadorazowym aresztowaniustale wzrastaa. Szczeglnie po napaci Niemcw naZwizek Radziecki w dniu 22 czerwca 1941 roku.Czstotliwo aresztowa wzrastaa.Byo to 14 wrzenia 1942 roku. Wraz z rowymwitem obojtnym na ludzkie niedole, nastpi wSzczebrzeszynie najazd kilkudziesiciu uzbrojonych

,,po zby gestapowcw. Rozpoczli onibyskawiczne aresztowania mczyzn, tym

groniejsze, e odbywajce si w kilku grupachrwnoczenie w rnych rejonach miasta. Tam, gdzienie zastawali mczyzn figurujcych na posiadanych

przez gestapo listach, uciekali si hitlerowcy doaresztowania jako zakadnikw on lub matek

nieobecnych w domu Polakw. Wkrtce powschodzie soca gestapo spdzio na plac przedratuszem obok posterunku andarmerii ponad 40 tu aresztowanych, ktrych natychmiastzaadowywano do czekajcych tam samochodw.Aresztowani byli ustawiani jeden przy drugim;najprawdopodobniej rce mieli powizane drutem. Zodlegoci okoo 80 metrw trudno byo to bezbdniezaobserwowa. Nie mogam powstrzyma si odzamanifestowania w jaki sposb swego stanowczego

protestu wobec dziejcej si na moich oczach tragediii gwatu. Wybiegam wic z tumu liczcego kilkaset

paczcych osb i w odlegoci okoo piciu metrwod samochodw z aresztowanymi uklkam na bruku,wznoszc w gr rce zoone do modlitwy. Z tejnowej odlegoci dojrzaam twarze aresztowanych owygldzie jak gdyby ycie ju z nich ucieko.

Niebawem podbieg do mnie gestapowiec i w jzyku polskim gronie odezwa si ,,Ty wrednamapo, co bdziesz tu pokazywa cyrk ja ciebiezabij! Jeli jestem panu cokolwiek winna to proszmnie zabi odpowiedziaam. Liczc si z niechybnymkocem mego ycia klczc nadal skoniam gowdo ziemi, by nie widzie momentu oddania we mniestrzau. Ale w gestapowiec poprzesta na uderzeniumnie w plecy kolb karabinu, po czym odszed. Wtym momencie podbiega do mnie pielgniarka p.Bronisawa Grska i zabraa mnie do orodkazdrowia, gdzie otrzymaam nasercowy zastrzyk. Praca moja w podziemnej organizacjiwolnociowej pod nazw ,,Zwizek Walki Zbrojnej

rozpocza si na wiosn 1941 roku. Przydzielono mifunkcj kurierki i czniczki. Meldunki i inne pismadowdcw dostarczaam do Zamocia, Zwierzyca,Szperwki, Kawczyna i Bonia. W czasie tej suby

byam kilka razy zatrzymywana przez Niemcw. Byynawet przypadki dokonywania przy mnie osobistejrewizji. Szukano nielegalnych wwczas przedmiotwnawet w warkoczach. Ale wprost cudem ocalaam,gdy w tym czasie tajn korespondencj ulokowaamw niesionych w koszyku artykuach spoywczychimitujcych fabryczne opakowanie herbaty. Innym

razem niosam meldunki do bunkra w Cetnarze zaKawczynem.Cdn.

CHRZSZCZ NR 7 (5)


10/12

CHRZSZCZ NR 7 (5)

10

Rajd "Poznajemy Nasze Roztocze - W zgodziez natur"7 czerwca 2010 r. uczniowie szk podstawowychgminy Szczebrzeszyn wyruszyli w tras Rajdu

pieszego pod nazw Poznajemy Nasze Roztocze -W zgodzie z natur". Organizatorami rajdu byli:Burmistrz Szczebrzeszyna oraz Szkoa Podstawowa

Nr 3 im. Ry Zamoyskiej w Szczebrzeszynie.Zajcia dydaktyczne w terenie dla uczniw zostayzrealizowane przy wspudziale WojewdzkiegoFunduszu Ochrony rodowiskai Gospodarki Wodnejw Lublinie.

Nasi Przewodnicy przygotowali dla uczniw ciekawi interesujc tras. Wdrwka rozpocza sizwiedzaniem najpikniejszych zabytkwi niezwykych miejsc Szczebrzeszyna, a nastpnie jejuczestnicy przeszli piknie wyrzebionymii tajemniczymi wwozami lessowymi w okolicach

Szczebrzeszyna.W czasie wycieczki uczniowie wzili udziaw nastpujcych konkurencjach:- Impreza na orientacj,

- Konkurs przyrodniczy,W czasie biegu - Impreza na orientacj" uczniowie

posugujc si map mieli zadanie w jak najkrtszymczasie przebiec okrelon tras, wyznaczon przez

punkty kontrolne. Do mety jako pierwsi dobiegli:- Grupa 13 - uczniowie ze Szkoy Podstawowej im.Juliana Tuwima w Wielczy Kolonii, (czas 32:30)- Grupa 12 - uczniowie ze Szkoy Podstawowej im.Juliana Tuwima w Wielczy Kolonii, (czas 35:00)- Grupa 1 - uczniowie ze Szkoy Podstawowej Nr 3im. Ry Zamoyskiej w Szczebrzeszynie, (czas:35:46) Konkurs przyrodniczy polega narozpoznawaniu gatunkw rolin. Najwicej gatunkwrolin zielnych, drzew i krzeww rozpoznaliuczniowie Szkoy Podstawowej Nr 1 im. HenrykaSienkiewicza w Szczebrzeszyn i zajli I miejsce,II miejsce zajli uczniowie Szkoy Podstawowej

w Wielaczy, III miejsce zajli uczniowie ze SzkoyPodstawowej im. Marii Konopnickiej wBodaczowie.Reprezentanci poszczeglnych szk mogli wykazasi wiedz zdobyt podczas zaj terenowych. W tejkonkurencji najlepsze okazay si uczennice:Aleksandra Tymicka (Szkoa Podstawowa Nr 1w Szczebrzeszynie) oraz Jagoda Derewiecka (SzkoaPodstawowa Nr 3 w Szczebrzeszynie). Zakoczenierajdu odbyo si w Boniu. Stamtd uczniowie wrciliautobusami do szk.

Mamy nadziej, e Rajd Poznajemy NaszeRoztocze" na trwale wpisze si w harmonogramlokalnych imprez i uroczystoci a kolejne roczniki

uczniw bd mogy pozna smak przygody podczaskonkursowych zmaga. Wierzymy, e zdobyte przezuczniw wiadomoci o Naszej Maej Ojczyniewpyn na pogbienie wizi z rodzinnmiejscowoci, wzbudz zainteresowanie wasnymregionem a take zachc do aktywnego wypoczynkuna szlakach turystycznych Roztocza. m.

W dniach 24-25.06.2010 roku na terenie DomuPomocy Spoecznej w Szczebrzeszynie odby si IVPowiatowy Festyn Integracyjny Osb

Niepenosprawnych.

W imprezie udzia brao 18 jednostek pomocyspoecznej z wojewdztwa lubelskiego. W pierwszydniu kultywowano tradycje sobtkowe, nastpnegodnia uczestnicy mieli moliwo podziwiania urokwdorzecza rzeki wieprz, biorc udzia w spywiekajakowym.


11/12

11

CHRZSZCZ NR 7 (5)

Nowe nabytki nasze biblioteki.Pan Romuald Koodziejczykprzekaza bibliotece kilkaegzemplarzy swojej ksiki : Mj adres: SzczebrzeszynSzlakwka.

Poniej opis treci tej ksiki w wykazie ksiekBiblioteki Narodowej w Warszawie i BibliotekiJagielloskiej w Krakowie.

Szczebrzeszyn- opis dziejw miasta, wspomnienia omieszkacach, o licznej spoecznoci ydowskiej, staniecywilizacyjnym w pierwszej poowie XX wieku.Szczebrzeszyn w roku 1920. Dr Klukowski i jego synTadeusz zamordowany przez UB. WysiedlenieZamojszczyzny i walki Oddziaw AK. Historie rodzinKoodziejczykw i Bielaskich. Wspomnienia o harcerstwieSzczebrzeszyskim i kolegach autora z Liceum w Zamociu.Warunki pracy nauczycieli w woj. Nowogrdzkim przed IIwojna wiatow. Refleksje z dugoletniej pracy autora naplacwce w Biaorusi i Ukrainie. Mapy i zdjcia.

SZCZEBRZESZYNKoci parafialny p.w. w. Katarzyny

Klasztor franciszkanw zaoony prawdopodobnie przez bogosawionego Jakuba Strep w roku 1398, po razpierwszy odnotowany w rdach w roku 1410. Murowanykoci i klasztor zbudowane w latach 1610-1638 z fundacjiTomasza i Katarzyny Zamoyskich m,in. pod kierunkiem

Jana Wolffa, remontowane po zniszczeniach wojennych wroku 1656 i na pocztku wieku XVIII. Po kasacie konwentufranciszkanw w roku 1812 budynki przekazane SiostromMiosierdzia, ktre przeprowadziy remont wityni, a w

klasztorze urzdziy szpital. W roku 1883 opiek nadszpitalem powierzono mniszkom prawosawnym,

a w roku 1886 zamieniono koci na cerkiew. W roku1918 witynia rekoncyliowana przez katolikw jakokoci rektoralny, remontowana w roku1938,uszkodzona podczas dziaa wojennych w latach 1939i 1944, remontowana w roku 1966 i latach 1997-2002.Od roku 2006 koci parafialny. Budynki poklasztorne, mieszczce w dalszym cigu szpital,wyremontowano w latach osiemdziesitych wieku XX.

Manierystyczny, orientowany, murowany z cegy,tynkowany. Korpus bazylikowy, trjnawowy,dwuprzsowy; prezbiterium nisze i wsze od nawygwnej, silnie wyduone, zamknite trjbocznie. Odpnocy przylega do niego pitrowy aneks mieszczcyzakrysti i skarbiec. Przed elewacj frontow przeduone ramie kruganka klasztornego, nadktrym nadbudowana masywna wiea na rzuciekwadratu, w przyziemiu ktrej wydzielona kruchta.Artykulacja nawy gwnej przeprowadzona za pomoc pilastrw kompozytowych z impostami, pomidzy

ktre wpisane arkady midzynawowe. Pomidzy nawgwn i prezbiterium oraz na granicach przse wnawach bocznych masywne arkady wsparte nawydatnych filarach. Murowany chr muzycznywsparty na wielkiej pkolistej arkadzie. W kruchcie portal kamienny, z arkad ujt profilowanymobramieniem, z figurami aniow w pachach i godemFranciszkanw. Sklepienie prezbiterium kolebkowe, w pozostaych partiach wntrza kolebkowo-lunetowe.Sklepienie prezbiterium i podniebia arkad pokryte bogat listwow dekoracj sztukatorsk z rozetami iplakietami przedstawiajcymi ory gryfy i uskrzydlone

gwki (warsztat Jana Wolffa) Na sklepieniu prezbiterium, uku tczowym i ponad arkadamimidzynawowymi malowida w stiukowychobramieniach, przedstawiajce m.in. Mk Pask iinne sceny z ycia Chrystusa, apostow i witychfranciszkaskich.

Elewacje zwieczone wydatnym belkowaniem,naroniki naw bocznych opite pseudopilastrami,elewacje nawy gwnej rozczonkowane

pilastrami doryckimi, elewacja wschodniazwieczona szczytem z trzema arkadowymi

blendami w sztukatorskich obramieniach. Wieatrjkondygnacyjna, o naroach opitych parami pilastrw toskaskich, dwigajcych wyamanenad nimi belkowanie. Portal kamienny (1638), zarkad ujt masywnym profilowanymobramieniem, z gwkami aniokw w pachach,nad ktrym pene belkowanie, wspierajceatektoniczne zwieczenie, z hierogramem IHS,godem Franciszkanw oraz herbami Zamoyskichi Ostrogskich. W wyszych kondygnacjachotwory w listwowych obramieniach, pyciny i

blendy. Przed wejciem schody wachlarzowe(projektowa Jerzy Siennicki, lata 30 XX wieku).


12/12

12

CHRZSZCZ NR 7 (5)

Otarz gwny i otarze przytczowe, rokokowe Micha Wurtzer, w roku1784, zbudowane na planiewycinka elipsy, artykuowane z pomoc wolnostojcych kolumn kompozytowych, zdobione ornamentamirocaille. Otarz gwny trjpolowy, z obrazami Matki Boskiej Bonifraterskiej lata 60 XVII wieku, orazTrjcy witej, w. Michaa, w. Erazma, a take figurami . Ludwika z Tuluzy, Piotra, Pawa, Piotra zAlkantary(?) oraz aniow. Otarze. przytczowe jednopolowe, pnocny z obrazem Ecce Homo, pocztekXVII wieku i figurami Matki Boskiej Bolesnej i w. Jana; poudniowy z obrazem w. Katarzyny, 2 wierXIX wieku i figurami . Dziewic. Otarze w zamkniciach naw bocznych rokokowe z okoo 1780 roku na

planie wycinka elipsy, artykuowane wolnostojcymi kolumnami kompozytowymi, w pnocnym obraz w.Walentego z czasu budowy otarza i figury Mojesza i Aarona, poudniowym z obrazem Matki BoskiejRacowej, pocztek XVII wieku i figurami . Ambroego i Augustyna. Otarze przy filarach, barokowe,koniec XVII wieku, jednopolowe, ujte kolumnami kompozytowymi, o fantazyjnych zwieczeniach,zoonych z wolut i przerwanych przyczkw. Pnocny z obrazem Opakiwanie z roku1859 i figur MatkiBoskiej Bolesnej. Poudniowy z obrazem Przemienienie Paskie, po roku 1864 i figurami ChrystusaFrasobliwego i Ecce Homo. Ambona barokowa, koniec wieku XVII, z obrazami w. Jana Chrzciciela iEwangelistw, na baldachimie figura Matki Boskiej Niepokalanej, rokokowa, okoo 1780. Obraz w.Tomasza z Villanova, wg Murilla, Helena Rbieliska-Eydziaowiczowa, okoo roku 1862. NagrobekKrystyny Elbiety z Pleisberkw Kuchowiczowej, zmarej w 1661 roku, ujty bogatym obramieniem

ornamentalnym z herbem.Od poudnia do kocioa przylega klasztor, pitrowy, zoony z czterech skrzyde wok prostoktnegowirydarza. Wntrza o ukadzie przewanie ptoratraktowym. W klatce schodowej krucyfiks

pnobarokowy 2 wier XVIII. W linii elewacji frontowej brama w formie edikuli

Chrzszcz miesicznik informacyjny

Wydawca Stowarzyszenie Przyjaci SzczebrzeszynaRedakcja Zygmunt Krasny, Joanna Dawid, Leszek Kaszyca, Zbigniew PaprochaAdres : 22-460 Szczebrzeszyn ul. Pl. T. Kociuszki 1E-mail: [email protected]

Projekt rysunku Chrzszcza Monika Niechaj

chrząszcz - lipiec 2010 (nr 52)

Documents