chuong_3.pdf

13
23 Chương 5 BỘ MÔN TOÁN GVGD: Nguyễn Đình Huy Chương 3 ÁP DỤNG MS-EXCEL TRONG QUY HOẠCH THỰC NGHIỆM VÀ PHÂN TÍCH PHƯƠNG SAI Phân tích phương sai một yếu tố Phân tích phương sai hai yếu tố Không lặp Có lặp Phân tích phương sai ba yếu tố

Upload: nguyen-pham

Post on 18-Nov-2015

9 views

Category:

Documents


6 download

TRANSCRIPT

  • 23 Chng 5

    B MN TON GVGD: Nguyn nh Huy

    Chng 3

    P DNG MS-EXCEL

    TRONG QUY HOCH THC NGHIM V PHN TCH PHNG SAI

    Phn tch phng sai mt yu t

    Phn tch phng sai hai yu t

    Khng lp

    C lp

    Phn tch phng sai ba yu t

  • 24 Chng 5

    B MN TON GVGD: Nguyn nh Huy

    A- PHN TCH PHNG SAI

    MT YU T

    5.1 Khi nim thng k

    Php phn tch phng sai c dng trong cc trc nghim so snh cc gi tr trung

    bnh ca hai hay nhiu mu c ly t cc phn s. y c th c xem nh phn m rng

    ca trc nghim t hay z (so snh hai gi tr trung bnh).

    Mc ch ca s phn tch phng sai mt yu t l nh gi s nh hng ca mt yu t

    (nhn to hay t nhin) no trn cc gi tr quan st, Yi, (i = 1, 2, , k).

    M hnh

    Yu t th nghim

    1 2 k

    Y11

    Y12

    Y1N

    Y21

    Y22

    Y2N

    Yk1

    Yk2

    YkN

    Tng cng

    Trung bnh

    T1

    1Y

    T2

    2Y

    Tk

    kY

    T

    Y

    Bng ANOVA

    Ngun sai s Bc t

    do Tng s bnh phng

    Bnh phng

    trung bnh

    Gi tr thng

    k

    Yu t

    Sai s

    k-1

    N-k

    N

    T

    N

    TSSF

    2k

    1i

    2

    i

    SSFSSTSSE

    1k

    SSFMSF

    kN

    SSEMSE

    MSE

    MSFF

    Tng cng N-1

    k

    1i

    N

    1j

    2

    2

    nN

    TYSST

    Trc nghim

    * Gi thuyt:

    H0: k21 ... Cc gi tr trung bnh bng nhau

    H1: ji t nht c hai gi tr trung bnh khc nhau

  • 25 Chng 5

    B MN TON GVGD: Nguyn nh Huy

    * Gi tr thng k: MSE

    MSFF

    * Bin lun:

    Nu )kN;1k(FF Chp nhn gi thuyt H0.

    5.2 p dng MS-EXCEL

    Th d 12: Hm lng alcaloid (mg) trong mt loi dc liu c thu hi t ba vng khc

    nhau c trnh by trong bng sau:

    Vng I Vng II Vng III

    7,5 6,8 7,1 7,5 6,8 6,6 7,8

    5,8 5,6 6,1 6,0 5,7

    6,1 6,3 6,5 6,4 6,5 6,3

    Hm lng alcaloid c khc nhau theo vng?

    Nhp d liu vo bng tnh

    A B C

    1 Vng I Vng II Vng III

    2 7.5 5.8 6.1

    3 6.8 5.6 6.3

    4 7.1 6.1 6.5

    5 7.5 6.0 6.4

    6 6.8 5.7 6.5

    7 6.6 6.3

    8 7.8

    p dng Anova: Single Factor

    a. Nhp ln lt n lnh Tools v lnh Data Analysis.

    b. Chn chng trnh Anova: Single Factor trong hp thoi Data Analysis ri nhp nt OK.

    c. Trong hp thoi Anova: Single Factor. ln lt n nh:

    - Phm vi u vo (Input Range)

    - Cch sp xp theo hng hay ct (Group By)

    - Nhn d liu (Labels in Fisrt Row/Column)

  • 26 Chng 5

    B MN TON GVGD: Nguyn nh Huy

    Anova: Single Factor

    SUMMARY

    Groups Count Sum Average Variance

    Vng I 7 50.1 7.157143 0.202857

    Vng II 5 29.2 5.84 0.043

    Vng III 6 38.1 6.35 0.023

    ANOVA

    Source of Variation SS df MS F P-value F crit

    Between Groups 5.326968 2 2.663484 26.56148

    1.18E-

    05 3.68232

    Within Groups 1.504143 15 0.100276

    Total 6.831111 17

    Hnh 5.1 Hp thoi Anova: Single Factor

    Kt qu v bin lun

    F = 26.561 > F0.05 = 3.682

    Bc b gi thuyt H0.

    Vy hm lng alcaloid khc nhau theo vng.

  • 27 Chng 5

    B MN TON GVGD: Nguyn nh Huy

    B- PHN TCH PHNG SAI

    HAI YU T (KHNG LP)

    5.3 Khi nim thng k

    S phn tch ny nhm nh gi s nh hng ca hai yu t trn cc gi tr quan st Yij (i

    = 1. 2. r: yu t A; j = 1. 2. . c: yu t B).

    M hnh

    Yu t A Yu t B Tng

    cng

    Trung

    bnh 1 2 c

    1

    2

    r

    Y11

    Y21

    Yr1

    Y12

    Y22

    Yr2

    Y1c

    Y2c

    Yrc

    Y1.

    Y2.

    Yr

    1Y

    2Y

    rY

    Tng cng

    Trung bnh

    T.1

    1.Y

    T.2

    2.Y

    Tc

    c.Y

    T..

    ..Y

    Bng ANOVA

    Ngun

    sai s

    Bc t

    do

    Tng s bnh

    phng

    Bnh phng

    trung bnh

    Gi tr

    thng k

    Yu t A

    (Hng)

    (r-1)

    r

    1i

    2

    ..

    2

    iT

    c

    TSSB

    )1r(

    SSBMSB

    MSE

    MSBFR

    Yu t B

    (Ct)

    Sai s

    (c-1)

    (r-1)(c-1)

    c

    1j

    2

    ..

    2

    j

    rc

    T

    r

    T

    SSB

    SSE = SST (SSF +

    SSB)

    )1c(

    SSFMSF

    )1r(

    SSBMSB

    MSE

    MSFFC

    Tng

    cng

    (rc-1)

    r

    1i

    c

    1j

    2

    ..2

    ijr

    TYSST

    Trc nghim

    * Gi thuyt:

    H0: k21 ... Cc gi tr trung bnh bng nhau

    H1: ji t nht c hai gi tr trung bnh khc nhau

    * Gi tr thng k: MSE

    MSBFR v

    MSE

    MSFFC

  • 28 Chng 5

    B MN TON GVGD: Nguyn nh Huy

    * Bin lun:

    Nu })1b)(1k(,1b[FFaR

    Chp nhn H0 (yu t A)

    Nu })1b)(1k(,1k[FFaC

    Chp nhn H0 (yu t B).

    5.4 p dng MS-EXCEL

    Th d 13: Hm lng flavonoid (mg) trong cng mt mu dc liu c chit xut bi 5

    phng php vi 5 loi dung mi khc nhau:

    Phng

    php

    Dung mi

    I II III IV V

    A

    B

    C

    D

    E

    12.9

    13.4

    15.6

    12.7

    13.5

    17.1

    18.1

    16.9

    17.8

    19.3

    11.6

    19.6

    16.8

    21.3

    18.7

    23.4

    22.1

    21.5

    20.9

    23.2

    17.6

    16.8

    18.1

    17.9

    17.3

    Phng php hay dung mi c nh hng n kt qu ca s chit xut dc liu nu trn?

    Nhp d liu vo bng tnh

    A B C D E F

    1 I II III IV V

    2 A 12.9 17.1 11.6 23.4 17.6

    3 B 13.4 18.1 19.6 22.1 16.8

    4 C 15.6 16.9 16.8 21.5 18.1

    5 D 12.7 17.8 21.3 20.9 17.9

    6 E 13.5 19.3 18.7 23.2 17.3

    p dng Anova: Two-Factor Without Replication

    a. Nhp ln lt n lnh Tools v lnh Data Analysis.

    b. Chn chng trnh Anova: Two- trong hp thoi Data Analysis ri nhp nt OK.

    c. Trong hp thoi Anova: Two-Factor Without Replication. ln lt n nh cc chi tit:

    - Phm vi u vo (Input Range).

    - Nhn d liu (Labels in Fisrt Row/Column)

    - Ngng tin cy (Alpha).

    - Phm vi u ra (Output Range).

  • 29 Chng 5

    B MN TON GVGD: Nguyn nh Huy

    Hnh 5.2: Hp thoi Anova: Two-Factor Without Replicatio

    Anova: Two-Factor Without Replication

    SUMMARY Count Sum Average Variance

    A 5 82.6 16.52 21.537

    B 5 90 18 10.495

    C 5 88.9 17.78 5.107

    D 5 90.6 18.12 11.842

    E 5 92 18.4 12.29

    I 5 68.1 13.62 1.337

    II 5 89.2 17.84 0.908

    III 5 88 17.6 13.885

    IV 5 111.1 22.22 1.157

    V 5 87.7 17.54 0.263

    ANOVA

    Source of Variation SS df MS F P-value F crit

    Rows 10.6736 4 2.6684 0.717234706 0.59240848 3.00691728

    Columns 185.5576 4 46.3894 12.46892807 8.5462E-05 3.00691728

    Error 59.5264 16 3.7204

    Total 255.7576 24

    Kt qu v bin lun

    FR = 0.717 < F0.05 = 3.007 Chp nhn gi thuyt H0 (Phng php)

    FC = 12.469 > F0.05 = 3.007 Bc b gi thuyt H0 (Dung mi)

    Vy ch c dung mi nh hng n kt qu chit xut.

  • 30 Chng 5

    B MN TON GVGD: Nguyn nh Huy

    C- PHN TCH PHNG SAI HAI YU T (C LP)

    5.5 Khi nim thng k

    Tng t nh m hnh phn tch phng sai hai yu t (xem tr.67). ch l mi mc mc

    (A1. B1) c s lp li k ln th nghim mi hng s biu th mt bn sao ca d liu v trong u

    ra s thm mt i lng tng tc (interaction term) F1 gia hai yu t A v B.

    Th d 14: hm lng saponin (mg) ca cng mt loi dc liu c thu hi ma (kh v

    ma: trong mi ma ly mu ba ln - u. gia v cui) v t ba min (nam. trung v bc) c

    tm tt nh sau:

    Ma

    Thi im

    Min

    Nam Trung Bc

    Ma kh

    u ma 2.4 2.1 3.2

    Gia ma 2.4 2.2 3.2

    Cui ma 2.5 2.2 3.4

    Ma ma

    u ma 2.5 2.2 3.4

    Gia ma 2.5 2.3 3.5

    Cui ma 2.6 2.3 3.5

    Hy cho bit hm lng saponin c khc nhau theo ma hay min? Nu c th hai yu t

    ma v min c s tng tc vi nhau hay khng?

    5.6 p dng MS-EXCEL

    Nhp d liu vo bng tnh

    A B C D

    1 Nam Trung Bc 2 Ma kh 2.4 2.1 3.2 3 2.4 2.2 3.2 4 2.5 2.2 3.4 5 Ma ma 2.5 2.2 3.4 6 2.5 2.3 3.5 7 2.6 2.3 3.5

    p dng Anova: Two-Factor With Replication

    Hnh 5.3: Hp thoi Anova: Two-Factor With Relication

  • 31 Chng 5

    B MN TON GVGD: Nguyn nh Huy

    Anova: Two-Factor With Replication

    SUMMARY Nam Trung Bc Total

    Ma kh

    Count 3 3 3 9

    Sum 7.3 6.5 9.8 23.6

    Average 2.433333 2.166667 3.266667 2.622222

    Variance 0.003333 0.003333 0.013333 0.251944

    Ma ma

    Count 3 3 3 9

    Sum 7.6 6.8 10.4 24.8

    Average 2.533333 2.266667 3.466667 2.755556

    Variance 0.003333 0.003333 0.003333 0.300278

    Total

    Count 6 6 6

    Sum 14.9 13.3 20.2

    Average 2.483333 2.216667 3.366667

    Variance 0.005667 0.005667 0.018667

    ANOVA

    Source of

    Variation SS df MS F P-value F crit

    Sample 0.08 1 0.08 16 0.001762 4.747225

    Columns 4.347778 2 2.173889 434.7778 6.36E-12 3.885294

    Interaction 0.01 2 0.005 1 0.396569 3.885294

    Within 0.06 12 0.005

    Total 4.497778 17

    Kt qu v bin lun

    FR = 16 > F0.05 = 4.747 Bc b gi thuyt H0 (Ma).

    FC = 434.778 > F0.05 = 3.385 Bc b gi thuyt H0 (Min)

    F1 = 1 < F0.05 = 3.385 Chp nhn gi thuyt H0 (Ma x min).

    Vy hm lng Saponin trong dc liu c kho st khc nhau khng nhng theo ma

    m cn theo min. Tuy nhin. khng c s tng tc gia hai yu t ma v min trn hm

    lng y.

  • 32 Chng 5

    B MN TON GVGD: Nguyn nh Huy

    D- PHN TCH PHNG SAI BA YU T

    5.7 Khi nim thng k

    S phn tch ny c dng nh gi v s nh hng ca ba yu t trn cc gi tr

    quan st (i = 1. 2.... r: yu t A; j = 1. 2..... r: yu t B; k = 1. 2..... r: yu t C)

    M hnh

    Khi nghin cu nh hng ca hai yu

    t. mi yu t c n mc. th ngi ta dng

    m hnh vung la tinh n x n. th d nh m

    hnh vung la tinh 4 x 4:

    B C D A

    C D A B

    D A B C

    A B C D

    M hnh vung la tinh ba yu t c trnh by nh sau:

    Yu t C (T..k. th d: T1 = Y111 + Y421 + Y331 + Y241)

    Yu

    t A

    Yu t B

    B1 B2 B3 B4 Ti

    A1 C1 Y111 C2 Y122 C3 Y133 C4 Y144 T1

    A2 C2 Y212 C3 Y223 C4 Y234 C1 Y241 T2

    A3 C3 Y313 C4 Y324 C1 Y334 C2 Y342 T3

    A4 C4 Y414 C1 Y421 C2 Y412 C3 Y443 T4

    T.i. T.1. T.2. T.3. T.4.

    Bng ANOVA

    Ngun

    sai s

    Bc t

    do Tng s bnh phng

    Bnh phng trung

    bnh

    Gi tr thng

    k

    Yu t A

    (Hng) (r-1)

    2

    2

    ...

    r

    1i

    2

    ..i

    r

    T

    r

    TSSR

    )1r(

    SSRMSR

    MSE

    MSRFR

    Yu t B

    (Ct) (r-1)

    2

    2

    ...

    r

    1j

    2

    ..j

    r

    T

    r

    T

    SSC

    )1r(

    SSCMSC

    MSE

    MSCFC

    Yu t C (r-1) 2

    2

    ...

    r

    1k

    2

    ..k

    r

    T

    r

    TSSF

    )1r(

    SSFMSF

    MSE

    MSFF

    Sai s (r-1)(r-2) )SSCSSRSSF(

    SSTSSE

    )2r)(1r(

    SSEMSE

    Tng

    cng (r

    2-1)

    i j k

    2

    2

    ...2

    ijk

    r

    TYSST

    Trc nghim

    * Gi thit:

  • 33 Chng 5

    B MN TON GVGD: Nguyn nh Huy

    k210

    :H Cc gi tr trung bnh bng nhau

    ji1

    :H C t nht hai gi tr trung bnh khc nhau

    * Gi tr thng k: v

    * Bin lun:

    - Nu ( Chp nhn H0 (Yu t A)

    - Nu ( Chp nhn H0 (Yu t B)

    - Nu ( Chp nhn H0 (Yu t C).

    5.8 p dng MS-EXCEL

    Th d 15: Hiu sut phn trm (%) ca mt phn ng ha hc c nghin cu theo ba

    yu t: pH (A). nhit (B) v cht xc tc (C) c trnh by trong bng sau:

    Yu

    t A

    Yu t B

    B1 B2 B3 B4

    A1 C1 9 C2 14 C3 16 C4 12

    A2 C2 12 C3 15 C4 12 C1 10

    A3 C3 13 C4 14 C1 11 C2 14

    A4 C4 10 C1 11 C2 13 C3 13

    Hy nh gi v nh hng ca cc yu t trn hiu sut phn ng?

    Nhp d liu vo bng tnh

    1 A B C D E F G H I J K L M

    2 B1 B2 B3 B4

    3 A1 9 14 16 12

    4 A2 12 15 12 10

    5 A3 13 14 11 14

    6 A4 10 11 13 13

    7

    8 Ti.. 51 49 52 47 SUMSQTi.. 9915 SSR 3.69 MSR 1.2292 FR 3.106

    9 T.j. 44 54 52 49 SUMSQT.j. 9957 SSC 14.2 MSC 4.7292 FC 11.95

    10 T..k 41 53 57 48 SUMSQT..k 10043 SSF 35.7 MSF 11.896 F 30.06

    11 T... 199 SQT... 39601 SSE 2.38 MSE 0.3958

    12 SUMSQ

    Yijk

    2531 STT 55.9

    Thit lp cc biu thc v tnh cc gi tr thng k

    * Tnh cc gi tr Ti.... T.j.. T..k v T...

    - Cc gi tr Ti..

    Chn B7 v nhp biu thc =SUM(B2:E2)

  • 34 Chng 5

    B MN TON GVGD: Nguyn nh Huy

    Chn C7 v nhp biu thc =SUM(B3:E3)

    Chn D7 v nhp biu thc =SUM(B4:E4)

    Chn E7 v nhp biu thc =SUM(B5:E5)

    Cc gi tr T.j.

    Chn B8 v nhp biu thc =SUM(B2:B5)

    Dng con tr ko k1i hiu t in t B8 n E8

    - Cc gi tr T..k

    Chn B9 v nhp biu thc =SUM(B2.C5.D4.E3)

    Chn C9 v nhp biu thc =SUM(B3.C2.D5.E4)

    Chn D9 v nhp biu thc =SUM(B4.C3.D2.E5)

    Chn E9 v nhp biu thc =SUM(B5.C4.D3.E2)

    Gi tr T...

    Chn B10 v nhp biu thc =SUM(B2:E5)

    * Tnh cc gi tr v

    - Cc gi tr v

    Chn G7 v nhp biu thc =SUMSQ(B7:B7)

    Dng con tr ko k hiu t in t G7 n G9

    - Gi tr

    Chn G10 v nhp biu thc =POWER(B10.2)

    - Gi tr

    Chn G11 v nhp biu thc =SUMSQ(B2:E5)

    * Tnh cc gi tr SSR. SSC. SSF. SST v SSE

    - Cc gi tr SSR. SSC v SSF

    Chn I7 v nhp biu thc =G7/4-39601/POWER(4.2)

    Dng con tr ko k hiu t in t I7 n I9

    - Gi tr SST

    Chn I11 v nhp biu thc =G11-G10/POWER(4.2)

    - Gi tr SSE

    Chn I10 v nhp biu thc =I11-SUM(I7:I9)

    * Tnh cc gi tr MSR. MSC. MSF v MSE

    - Cc gi tr MSR. MSC v MSF

  • 35 Chng 5

    B MN TON GVGD: Nguyn nh Huy

    - Gi tr SST

    Chn K7 v nhp biu thc =I7/(4-1)

    Dng con tr ko k hiu t in t K7 n K9.

    - Gi tr MSE

    Chn K10 v nhp biu thc =I10/((4-1)*(4-2)).

    * Tnh cc gi tr v F

    Chn M7 v nhp biu thc = K7/0.3958

    Dng con tr ko k hiu t in t M7 n M9.

    Kt qu v bin lun

    76,4)6,3(F10,3F05,0R

    chp nhn H0 (pH).

    76,4)6,3(F95,11F05,0C

    Bc b H0 (nhit )

    76,4)6,3(F05,30F05,0

    bc b H0 (cht xc tc)

    Vy ch c nhit v cht xc tc gy nh hng n hiu sut.