(H-T-H’)

&(T-H-T')

I. Sự chuyển hóa của tiền thành tư bảnI. Sự chuyển hóa của tiền thành tư bản

GIỐNG NHAUCó 2 yếu tố: T & H

Có 2 quan hệ kinh tế: MUA & BÁN

H - T - H’

Giá trị sử dụng của điểm xuất phát và điểm kết thúc của sự vận động

Giá trị của điểm xuất phát và điểm kết thúc của sự vận động

Mục đích cuối cùng của sự vận động

KHÁC NHAU

Điểm xuất phát và điểm kết thúc của sự vận động

T - H - T’

Hàng hóa Tiền

Khác nhau về chất

Giống nhau về chất

Khác về số lượng (T’ =T+∆T)

Thỏa mãn giá trị thặng dư

Giống về số lượng

Thỏa mãn nhu cầu

T’ = T + ∆T

∆T ?

Giá bán cao hơn giá trị

Trong lưu thông không biến T

thành T’

Giá bán thấp hơn giá trị

Chuyên mua rẻ bán đắt

Tiền cất trữ trong két sắt

Hàng hóa

a. Sức lao động và điều kiện để sức lao động trở thành hàng hóa

Người lao động được tự do về thân thể Người lao động không

có TLSX

- Trong quá trình lao động, slđ đã tạo ra một lượng giá trị mới lớn hơn giá trị của nó. Đây chính là giá trị sử dụng đặc biệt của hàng hoá slđ.

II. SẢN XUẤT GIÁ TRỊ THẶNG DƯII. SẢN XUẤT GIÁ TRỊ THẶNG DƯ

Nhà tư bản nhiều tiền

Nhà tư bản nhiều hàng hóa

Quá trình sản xuất ra giá trị thặng

dư chỉ là quá trình

tạo ra giá trị do kéo dài

quá cái ngưỡng mà ở đó giá trị

sức lao động được

trả công

II. Quá trình sản xuất ra giá trị thặng dư trong xã hội TB II. Quá trình sản xuất ra giá trị thặng dư trong xã hội TB

• Ví dụ: nhaø TB mua:• - 1 ngaøy slñ cuûa coâng nhaân

(laøm vieäc trong 8 giôø): 50 ngàn• - 10m vải để may áo: 500 ngàn• - Hao mòn máy móc: 30 ngàn• Giaû söû: ngöôøi coâng nhaân

may hết 10m vải trong voøng 4 giôø.

giaù trò thaëng dö laø giaù trò doâi ra ngoaøi giaù trò söùc lao ñoäng do coâng nhaân taïo ra vaø bò nhaø tö baûn chieám ñoaït

4 giôø

8 giôø

May 10m vải thành áo

Thôøi gian lao ñoäng caàn thieát

Thôøi gian lao ñoäng thaëng dö

4 giôø

May 10m vải thành áo

Giá trị sức lao động Giá trị thaëng dö

2. Hai phöông phaùp saûn xuaát giaù trò thaëng dö

GIÁ TRỊ THẶNG DƯ TUYỆT ĐỐI

Ngày lao động 10 giờ

Ngày lao động 12 giờ

5 giờ 5 giờ

5 giờ 7 giờ

m‘ = 100%

m‘ = 140%

Con đường chủ yếu để sx ra giá trị thặng dư tuyệt đối:

Kéo dài thời gian lao động

Tăng cường độ lao động

GIÁ TRỊ THẶNG DƯ TƯƠNG ĐỐI

Ngày lao động 10 giờ

Ngày lao động 10 giờ

5 giờ 5 giờ

4 giờ 6 giờ

m‘ = 100%

m‘ = 150%

Con đường chủ yếu để sx ra giá trị thặng dư tương đối:

Tăng năng suất lao động

Giá trị TD thu được do áp dụng công nghệ mới sớm hơn các xí nghiệp khác làm cho giá trị cá biệt của hàng hóa thấp hơn giá trị thị trường của nó.

giá trị cá biệt của hàng hóa

Giá trị thặng dư siêu ngạch

giá trị xã hội của hàng hóa = -

Khi số đông các xí nghiệp đều đổi mới kỹ thuật và công nghệ một cách phổ biến thì giá trị thặng dư siêu ngạch của doanh nghiệp sẽ không còn nữa.

Giá trị thặng dư tương đối

Giá trị thặng dư siêu ngạch

Do tăng năng suất lao động xã hội

Do tăng năng suất lao động cá biệt

Toàn bộ các nhà TB thu Từng nhà TB thu

Biểu hiện quan hệ giữa CN và TB

Biểu hiện quan hệ giữa CN và TB; TB với nhau

GIÁ TRỊ HÀNG HÓA

G = c + v + m

Giá trị được chuyển vào

Giá trị mới tạo ra

• Trong quá trình sản xuất sản phẩm, hao mòn thiết bị và máy móc là 100.000 USD. Chi phí nguyên liệu, vật liệu và nhiên liệu là 300.000 USD.

• Hãy xác định chi phí tư bản khả biến nếu biết rằng giá trị sản phẩm là 1 triệu USD và trình độ bóc lột là 200%.

• Trả lời:200.000 USD

Sự phân chia TB: TBCĐ & TBLĐ

Laø boä phaän tö baûn saûn xuaát, tham gia toaøn boä vaøo quaù trình saûn xuaát, nhöng giaù trò cuûa noù ñöôïc di chuyeån töøng phaàn moät vaøo trong saûn phaåm môùi.

Hao moøn höõu hình: laø hao moøn do söû duïng hoaëc do bò phaù huyû cuûa töï nhieân gaây ra laøm cho TBCÑ maát giaù trò vaø giaù trò söû duïng

Hao moøn voâ hình: laø hao moøn do aûnh höôûng cuûa söï tieán boä khoa hoïc coâng ngheä

Möùc khaáu hao Toång soá giaù trò TSCÑ

TSCÑ haøng naêm = ------------------------

Soá naêm söû duïng TSCÑ

•Tö baûn löu ñoäng (c2 + v)

Laø boä phaän tö baûn saûn xuaát khi tham gia vaøo quaù trình saûn xuaát, giaù trò cuûa noù di chuyeån toaøn boä vaøo saûn phaåm môùi sau quaù trình saûn xuaát

TBSX

TLSX(TBBB)

(C)

TBLÑ

C1

Nhaø xöôûng

Maùy moùc

Thieát bò

Nguyeân lieäu

Nhieân lieäuC2

SLĐ(TBKB)

(V)

TBCÑ

Vaät lieäu

• a. Tæ suaát giaù trò thaëng dö• Tæ suaát giaù trò thaëng dö laø

tyû leä% giöõa giaù trò thaëng dö vaø tö baûn khaû bieán, töùc laø tyû leä theo ñoù tö baûn khaû bieán taêng theâm giaù trò.

• m

• m' = _________. 100 (%)• v• Tæ suaát giaù trò thaëng dö phaûn

aùnh möùc ñoä boùc loät cuûa nhaø tö baûn ñoái vôùi coâng nhaân.

• b. Khoái löôïng giaù trò thaëng dö

• Khoái löôïng giaù trò thaëng dö laø soá löôïng giaù trò TD nhaø TB thu ñöôïc trong 1 thôøi gian SX nhaát ñònh, laø tích soá giöõa tæ suaát giaù trò thaëng dö vôùi toång tö baûn khaû bieán (V) ñöôïc söû duïng.

• Neáu goïi M laø khoái löôïng giaù trò thaëng dö ta coù coâng thöùc: M = m’.V = m/v . VKhoái löôïng giaù trò thaëng dö noùi

roõ quy moâ cuûa söï boùc loät.

• Tư bản đầu tư là 900 ngàn đô-la, trong đó bỏ vào tư liệu sản xuất 780 ngàn đô-la. Số công nhân làm thuê thu hút vào sản xuất là 400 người.

• Hãy xác định khối lượng giá trị mới do một công nhân tạo ra, biết rằng tỷ suất giá trị thặng dư là 200%.

• Trả lời: 900 đô-la.

Vốn ứng trước 500.000 USD. Trong đó bỏ vào nhà xưởng 200.000 USD, máy móc thiết bị 100.000 USD. Nguyên liệu, nhiên liệu và vật liệu phụ gấp 3 lần sức lao động.

• Hãy xác định tổng số tư bản cố định, tư bản lưu động, tư bản bất biến, tư bản khả biến?

Toàn bộ vốn ứng trước là 6 triệu USD, trong đó giá trị nguyên vật liệu 1,2 triệu, nhiên liệu, điện 200.000, tiền lương 600.000 USD. Giá trị máy móc thiết bị sản xuất gấp 3 lần giá trị nhà xưởng và công trình. Thời gian hao mòn hoàn toàn của chúng là 10 và 25 năm.

• Hãy tính tổng số tiền hao mòn trong 8 năm

Một cỗ máy có giá trị là 600.000USD, dự tính hao mòn hữu hình trong 15 năm. Nhưng qua 4 năm hoạt động giá trị của các máy mới tương tự đã giảm đi 25%.

• Hãy xác định tổn thất do hao mòn vô hình của cỗ máy đó.

• Hao mòn của cỗ máy trong 4 năm:

(600: 15)*4 = 160nghìn USD

sau 4 năm giá trị còn lại = 600 – 160 = 440

Tổn thất do hao mòn vô hình:

440*0,25 = 110

5. Sản xuất giá trị thặng dư – quy luật kinh tế tuyệt đối của CNTB

Thực chất của quy luật này là tạo ra ngày càng nhiều giá trị thặng dư

cho nhà TB bằng cách tăng cường bóc lột lao động làm thuê trên cơ

sở tăng năng suất lao động và

cường độ lao động.

Phản ánh mục đích của nền SX: Giá trị thặng dư.

Phản ánh phương tiện để đạt mục đích: tăng cường bóc lột công nhân làm thuê.

Phản ánh quan hệ cơ bản trong xã hội TB.

Chi phối sự vận động của nền KT.

III. TIỀN CÔNG TRONG CHỦ NGHĨA TƯ BẢNIII. TIỀN CÔNG TRONG CHỦ NGHĨA TƯ BẢN

a. Tiền công tính theo thời gian

Là hình thức tiền công mà số lượng của nó ít hay nhiều tùy theo thời gian lao động của công nhân như giờ, ngày, tuần, tháng.

Tglđ/sp Nhiều ít

Độ dài ngày lao động

6h/1 ngày 8h/1 ngày

Cường độ lao động

Chậm, ít hiệu quả

Nhanh, hiệu quả

A nhận được 30.000đ/1ngày

B nhận được 30.000đ/1ngày

b. Tiền công tính theo sản phẩm (khoán công)

Là hình thức tiền công mà số lượng của nó nhiều hay ít là tùy ở số lượng sản phẩm hay chi tiết sản phẩm được chế tạo ra, hoặc số lượng công việc đã hoàn thành.

b. Tiền công tính theo sản phẩm

Đơn giá =

Tiền công trung bình một ngày của một công nhân

Số lượng sản phẩm của một công nhân làm ra trong ngày

+ Giúp nhà tư bản dễ dàng trong việc quản lý, giám sát quá trình lao động của công nhân.

+ Kích thích công nhân lao động tích cực, khẩn trương tạo ra nhiều sản phẩm để nhận được tiền công cao hơn.

Tiền công danh nghĩa là giá cả sức lao động dưới hình thức tiền tệ.

Tiền công thực tế là giá cả sức lao động dưới hình thức tư liệu sinh hoạt.

Sự biến đổi của giá trị sức lao động

Sự biến đổi của nhu cầu người lao động

Tình trạng thất nghiệp

Sự phân biệt khi trả công lao động

Cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân

IV. TÝch lòy t b¶nIV. TÝch lòy t b¶n

IV. TÝch lòy t b¶nIV. TÝch lòy t b¶n

TÝch tô t b¶n Lµ sù t¨ng thªm vÒ quy m« của t b¶n c¸ biÖt b»ng c¸ch t b¶n hãa gi¸ trÞ thÆng d , nã lµ kÕt qu¶ trùc tiÕp của tÝch lòy t b¶n

TÝch tô vµ tËp trung t b¶n

TËp trung t b¶nLµ sù t¨ng thªm quy m« của t b¶n c¸ biÖt b»ng c¸ch hîp nhÊt nh÷ng t b¶n c¸ biÖt cã s½n trong x· héi thµnh mét t b¶n kh¸c lín h¬n

HTKT-XH CSCN

HTKT-XH TBCN

• Khi tổ chức sản xuất, nhà tư bản kinh doanh ứng trước 50 triệu lia, trong điều kiện cấu tạo hữu cơ tư bản là 9:1.

• Hãy tính tỷ suất tích luỹ, nếu biết rằng mỗi năm 2,25 triệu lia giá trị thặng dư biến thành tư bản và trình độ bóc lột là 300%

• Trả lời: 15%• C + v = 50; c/v = 9/1 c = 45, v = 5; m = 3v = 15• Tỷ suất tích lũy m1 = 2,25/15.100% = 15%

IV. QUÁ TRÌNH LƯU THÔNG CỦA TƯ BẢN VÀ GIÁ TRỊ

THẶNG DƯ

a. Tuần hoaøn cuûa tư bản.Coâng thöùc tuaàn hoaøn tö baûn:• SLÑ T – H ... SX... H’-T’• TLSX

1. Tuần hoàn và chu chuyển tư bản

•Giai ñoaïn thöù nhaát: dieãn ra trong löu thoâng• TLSX• T – H • SLÑ

• Giai ñoaïn thöù hai : dieãn ra trong saûn xuaát

• SLÑ• H ... SX...H’• TLSX

• Giai ñoaïn thöù 3: dieãn ra trong löu thoâng

• H’-T’.

T H SX H’

T’

Là sự vận động liên tục của TB trải qua 3 giai đoạn, lần lượt mang 3 hình thức khác nhau, thực hiện 3 chức năng khác nhau để rồi lại quay trở về hình thái ban đầu có kèm theo giá trị thặng dư.

a. Tuần hoàn của tư bản

Ñieàu kieän cuûa tuaàn hoaøn tö baûn:

• - Caùc giai ñoaïn cuûa chuùng dieãn ra lieân tuïc.

• - Caùc hình thaùi cuûa tö baûn cuøng toàn taïi vaø ñöôïc chuyeån hoùa moät caùch ñeàu ñaën.

Caùc hình thaùi tuaàn hoaøn cuûa tö baûn

• Tuaàn hoaøn cuûa tö baûn tieàn teä:– TLSX T – H …. Sx … H’ – T’ SLÑ

• Tuaàn hoaøn cuûa tö baûn saûn xuaát: TLSX sx… H’ – T’ – H …. Sx’ SLÑ

• Tuaàn hoaøn cuûa tö baûn haøng hoaù: TLSX H’ - T’ – H …. Sx … H’’ SLÑ

Chu chuyển của tư bản là sự tuần hoàn của tư bản được lặp đi lặp lại một cách định kỳ.

Thêi gian chu chuyÓn

Thêi gian s¶n xuÊt

Thêi gian l u th«ng

Thêi gian s¶n xuÊt

C«ng nh©n

®ang s¶n xuÊt

§èi t îng lao ®éng kh«ng

chÞu t¸c ®éng trùc tiÕp cña

lao ®éng

Hµng hãa dù tr÷ trong kho

Thêi gian gi¸n ®o¹n lao ®éng

Thêi gian lao ®éng

Thêi gian dù tr÷ s¶n xuÊt

Thêi gian l u th«ng

Thêi gian mua

Thêi gian b¸n

Thêi gian vận chuyển

Toác ñoä chu chuyeån tö baûn

Toác ñoä chu chuyeån voán laø khaùi nieäm duøng ñeå chæ söï vaän ñoäng nhanh hay chaäm cuûa voán öùng tröôùc• CH• n = ----------- = ------------ ( voøng/naêm) ch•Trong ñoù:•- CH: laø khoaûng thôøi gian voán vaän ñoäng trong 1 naêm (365 ngaøy hoaëc 12 thaùng) - ch: laø thôøi gian chu chuyeån cuûa moät voøng

Voán tieâu duøng

Voán söû duïng

• Tư bản ứng trước 3,5 triệu yên, trong đó tư bản cố định 2,5 triệu yên, tiền lương 200.000 yên. Tư bản cố định hao mòn trung bình trong 12,5 năm, nguyên nhiên vật liệu 2 tháng mua 1 lần, tiền lương 1 năm mua 10 lần.

• Hãy xác định tốc độ chu chuyển của tư bản.

• Một xí nghiệp có tổng tư bản đầu tư là 30.000USD; có cấu tạo hữu cơ tư bản là 4/1, có khối lượng giá trị thặng dư là 12.000USD. Tính:

• Tỷ suất giá trị thặng dư của xí nghiệp• Khối lượng giá trị thặng dư thu được trong

năm (biết thời gian chu chuyển một vòng của tư bản là 90 ngày)

• Moät XN TB coù TBÖT laø 100.000$. Trong ñoù, TBCÑ laø 80.000$ ñöôïc söû duïng trong 5 naêm vaø TBLÑ laø 20.000$, cöù 2 thaùng chu chuyeån 1 voøng, hay 6 voøng trong 1 naêm. Tính tốc ñoä chu chuyeån cuûa TB?

• Giả sử giá trị của nhà xưởng, công trình sản xuất là 300.000 đô-la. Công cụ máy móc thiết bị là 800.000 đô-la. Thời hạn sử dụng trung bình là 15 năm và 10 năm. Chi phí 1 lần nguyên, nhiên vật liệu là 100.000 đô-la, còn về sức lao động là 50.000 đô-la. Mỗi tháng mua nguyên vật liệu 1 lần và trả tiền thuê công nhân 2 lần. Hãy tính:

a) Thời gian chu chuyển của tư bản cố định.

b) Thời gian chu chuyển của tư bản lưu động.

c) Thời gian chu chuyển trung bình của toàn bộ tư bản ứng trước

Trả lời:11 năm; 2,5 ngày; 6 tháng.

2. Tái sản xuất và lưu thông của tư bản xã hội

a. Một soá khaùi nieäm cô baûn cuûa taùi SX TBXH

81

Tö baûn xaõ hoäi

Tö baûn caù

bieät

Tö baûn caù

bieät

Tổng số tư bản cá biệt hoạt động đan xen lẫn nhau, tác động nhau, tạo tiền đề cho nhau…

Tái sản xuất tư bản xã hội là sự lặp lại không ngừng của sản xuất TBCN trên phạm vi toàn xã hội, là tái sản xuất của tất cả tư bản cá biệt trong mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau, đan xen vào nhau.

T¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n,

T¸i s¶n xuÊt më réng theo chiÓu réng

T¸i s¶n xuÊt më réng theo chiÓu s©u

T¸i s¶n xuÊt c¸ biÖt

T¸i s¶n xuÊt x· héi

• .Toång saûn phaåm

xaõ hoäi

Xeùt veà maët giaù trò

Xeùt veà maët hieän vaät

C v m TLSX TLTD

Toång saûn phaåm xaõ hoäi: laø toaøn boä saûn phaåm maø xaõ hoäi sx ra trong 1 thôøi kyø nhaát ñònh, thöôøng laø 1 naêm

C1: Tµi s¶n cè ®Þnh

C2: Nguyªn vËt liÖu

Lao ®éng sèng (V + M)

Thu nhập quốc dân là bộ phận còn lại của tổng sản phẩm xã hội sau khi bù đắp những TLSX đã hao phí, là những giá trị mới do xã hội tạo ra trong 1 năm.

• Nhöõng giaû ñònh khi nghieân cöùu TSX TBXH

5 giaû ñònh cuûa Maùc

1. Neàn kinh teá tö baûn chæ coù 2 giai caáp cô baûn laø tö saûn vaø coâng nhaân

2. Haøng hoaù mua, baùn ñuùng vôùi giaù trò, giaù caû phuø hôïp vôùi giaù trò

3. Caáu taïo höõu cô cuûa tö baûn (c/v) khoâng ñoåi

4. Toaøn boä TBCÑ ñeàu chuyeån heát giaù trò cuûa noù vaøo saûn phaåm trong 1 naêm

5. Khoâng xeùt ñeán ngoaïi thöông.

Bài toán:

KVI: C = 4000;

Cả 2 khu vực: c/v = 4/1; m’ = 100%

Tính tổng sản phẩm xã hội trong điều kiện tái sản xuất giản đơn?

b. Ñieàu kieän thöïc hieän toång saûn phaåm xaõ hoäi trong taùi SX giaûn

ñôn vaø taùi SX môû roäng

Khu vöïc 1 : 4.000 C + = 6.000

Khu vöïc 2 : + 500 V + 500 m = 3.000

ÑK1: I(v+m) = IIcÑK2: I(c + v + m) = Ic + IIcÑK3: II(c + v + m) = I(v + m) +

II(v + m)

2000C

1000V + 1000m

KVI: c = 2400; c/v = 6/1; m’ = 200%

KVII: c/v = 4/1; m’ = 200%

Tính tổng sản phẩm xã hội trong điều kiện TSX giản đơn?

• KVI: Giá trị tổng sản phẩm: 14.400 tỷ

• Cả 2 KV: c/v = 6/1; m’ = 200%• Tính tổng sản phẩm xã hội trong

điều kiện TSX giản đơn?

• Tổng Tư liệu sản xuất ở cả 2 khu vực: 5.200

• KVI: c/v = 5/1; m’ = 200%• KVII: c/v = 3/1; m’ = 100%• Tính Tổng sản phẩm xã hội trong

điều kiện tái sản xuất giản đơn.

• Thu nhập quốc dân: 6.600• KVI: c/v = 6/1; m’ = 200%• KVII: c/v = 3/1; m’ = 150%• Tính tổng sản phẩm xã hội trong

điều kiện tái sản xuất giản đơn?II(c + v + m) = 6600 v = 1200, c = 3600, m = 1800

I(v + m) = 3600 v = 1200, m = 2400, c = 7200

TSPXH = 6600 + 10800 =

Baøi toaùn:KVI: C = 4000; C/V = 4/1; m’ = 100%. 50%

giaù trò thaëng dö duøng ñeå tích luõy.KVII: C = 1500; C/V = 2/1; m’ = 100%Tính toång saûn phaåm xaõ hoäi trong TSX

môû roäng?

• I : 4.000 C + 1.000 V + 1.000 m = 6.000

• II : 1.500 C + 750 V + 750 m = 3.000

• =>KV1: (4000+400)C + (1000+100)V + 500m

• KV2: (1500+100)C + (750+50)V + 800m

500m1

500m2

400C1

100V1

600m2

150m1

100C1

50V1

–Quá trình thực hiện TSXMR:

ÑK1 : I( V + m ) > IIC •ÑK2 : I(C + V + m) > IC +II C•ÑK3 : I(V + m ) + II( V + m ) > II( C + V + m )•Daáu “ = ” xaûy ra khi: I (V + m2 + v1) = II (C + C1)•Ba ñieàu kieän thöïc hieän toång saûn phaåm xaõ hoäi trong TSXMR TBXH , trong ñoù ÑK1 ñöôïc coi laø ñieàu kieän cô baûn, coøn ÑK2 vaø ÑK3 laø ñieàu kieän thöïc hieän toång saûn phaåm xaõ hoäi trong TSXMR TBXH.•KVI: (4000+400)C + (1000+100)V + 500m• KVII: (1500+100)C + (750+50)V + 600m

• KVI: TBƯT = 100 tỷ; 70%m tích luỹ

• Cả 2 KV: c/v = 4/1;

m’ = 200%• Xác định Tổng sản phẩm xã hội

trong TSXMR?

• KVI: c + v = 120 tỷ; c/v = 5/1; m’ = 200%; 70%m tích luỹ với cấu tạo hữu cơ lúc này là c/v = 6/1

• KVII: c/v = 4/1; m’ = 200%• Xác định Tổng sản phẩm xã hội

trong TSXMR?KV1: 100c + 20v + 40m[m1 = 28(c1 = 24; v1 = 4); m2 = 12]

KV2: 32c + 8v + 16m[m1 = 5(c1 = Iv1 = 4 ; v1 = 1); m2 = 11]

TSXMR: KV1: 124c + 24v + 48m = 196

KV2: 36c + 9v + 18m = 63

TSPXH = 259

• KVI: giá trị tổng sản phẩm = 100 tỷ; c/v = 7/1; m’ = 200%; 50%m tích luỹ.

• KVII: c/v = 4/1; m’ = 200%• Quá trình tích luỹ ở cả 2 KV: c/v = 4/1• Tính tổng sản phẩm XH trong

TSXMR?

KVI: giá trị tổng sản phẩm là 360 triệu$; c/v = 6/1 và m’ = 200%, m1 = 70%m.a) Tính IIm, biết rằng c/v = 4/1.b) Hãy xác định khối lượng TNQD trong

quá trình tái sản xuất.

I (c + v) = 100; m1 = 70%mII(c + v) = 42,5Cả 2 KV: c/v = 4/1, m’ = 200%.Tính IIm1. Biết rằng cấu tạo hữu

cơ trong xã hội không thay đổi.

Trả lời: 4,5 tỷ đô-la.

a- Thöïc chaát vaø nguyeân nhaân khuûng hoaûng kinh teá

- Baûn chaát cuûa khuûng hoaûng kinh teá laø khuûng hoaûng sx “thöøa”. Tình traïng thöøa haøng hoaù khoâng phaûi do nhu caàu xaõ hoäi, maø “thöøa”so vôùi söùc mua eo heïp cuûa quaàn chuùng.

- Nguyeân nhaân cuûa khuûng hoaøng kinh teá laø do maâu thuaãn cô baûn cuûa CNTB, bieåu hieän ôû 3 maâu thuaãn sau:

3. Khủng hoảng kinh tế trong CNTB

Nguyeân nhaân khuûng hoaûng

Maâu thuaãn giöõa tính toå chöùc,tính keá hoaïch trong töøng xí nghieäp Vôùi tính töï phaùt voâ chính phuû

Trong toaøn xaõ hoäi

Maâu thuaãn giöõa khuynh höôùngmôû roäng sx voâ haïn vôùi söùc mua

eo heïp cuûa quaàn chuùng

Maâu thuaãn ñoái khaùng giöõa giai caáp TS vaø giai caáp

lao ñoäng laøm thueâ

b. Tính chu kyø cuûa khuûng hoaûng kinh teá

Chu kyø

Khuûng hoaûng

Phuï

c ho

ài

Höng thònh Khuûng hoaûng

Tieâu ñieàu

c. Haäu quaû cuoäc khuûng hoaûng kinh teá

Haäu quaû cuûa KHKT

bieåu hieän treân nhieàu maët

LLSX bò phaù hoaïi döõ doäi

Haøng loaït xí nghieäpbò ñoùng cöûa, thaäm chí bò phaù saûn

Quy moâ sx bò thu heïp, giaù caû giaûm, thaát nghieäp taêng

Nhieàu ngaân haøng khoâng hoaït ñoäng,TTCK bò roái loaïn

1

2

33

44

5

W = c + (v + m)

c: lao ®éng qu¸ khø, lao ®éng vËt ho¸v + m: lao ®éng hiÖn t¹i, lao ®éng sèng

k = c + v

W = c + (v + m) = k +m

Giá cả = k + p

So saùnh P vaø m:

• - Veà chaát:

• - Veà löôïng:

m: Phản aùnh nguoàn goác Söï boùc loät

P: che giaáu nguoàn goácSöï boùc loät

Tö baûn caù bieät Tö baûn xaõ hoäi

Giaù caû > giaù trò => P > m Toång P =

toång mGiaù caû < giaù trò => P < mGiaù caû = giaù trò => P = m

Nguyên nhân của sự chuyển hóa m thành P:

- Sự hình thành K = C + V đã xóa nhòa vai trò khác biệt giữa C và V

- Do chi phí sản xuất TBCN luôn nhỏ hơn chi phí sản xuất thực tế nên khi bán hàng hóa chỉ cần giá cả lớn hơn k một chút là đã thu lời.

p' = m

x 100% = p

x 100% c + v k

Löôïng

Chaát

P’ < m’

m’ P’

Phaûn aùnh trình ñoä boùc loät cuûa tö baûn ñoái vôùi lñ laøm thueâ

- Möùc doanh lôïi.- Khu vöïc ñaàu tö coù lôïi.

- Tỷ suất giá trị thặng dư

- Cấu tạo hữu cơ của tư bản

- Tốc độ chu chuyển của tư bản

- Tiết kiệm tư bản bất biến

• Bài toán:

Một xí nghiệp có tổng tư bản đầu tư là 10000$, cấu tạo hữu cơ của tư bản là 4/1; tỷ suất giá trị thặng dư là 100%

a) Tính lợi nhuận và tỷ suất lợi nhuận của xí nghiệp (giả sử giá hàng hóa bán đúng giá trị)

b) Tính cơ cấu lượng giá trị của một hàng hóa ( biết khối lượng hàng hóa được sản xuất ra là 1000sản phẩm)

• C + v = 10000; c/v = 4/1; m’ = 100%• c = 8000, v = 2000, m = 2000

a) P = m = 2000; P’ = (2000/10000)*100% = 20%

b) Cơ cấu tổng giá trị của hàng hóa:

8000c + 2000v + 2000m = 12000

Khối lượng hàng hóa sản xuất là 1000 Cơ cấu một giá trị hàng hóa:

8c + 2v + 2m = 12

• Một xí nghiệp có tổng tư bản đầu tư là 30.000USD; có cấu tạo hữu cơ tư bản là 4/1; có tỉ suất giá trị thặng dư là 200%.

a) Tính lợi nhuận và tỉ suất lợi nhuận của xí nghiệp (giả sử hàng hóa bán đúng giá trị)

b) Nếu tỉ suất giá trị thặng dư giảm xuống 100% (các yếu tố khác không thay đổi) thì tỷ suất lợi nhuận sẽ thay đổi như thế nào? Giải thích

• Theo đầu bài: c + v = 30.000; c/v = 4/1

c = 24.000; v = 6000• m’ = 200% m = 12000

a) Vì hàng hóa bán đúng giá trị: p = m = 12000

Tỷ suất lợi nhuận đạt được:

p’ = m/ (c+v).100% = 12000/30000.100% = 40%

b) Nếu m’ = 100%, các điều kiện không đổi:giá trị thặng dư lúc này là :

• m = m’ * v = 100% * 6000 = 6000

tỷ suất lợi nhuận lúc này sẽ là:

p’ = 6000/30000*100% = 20%

Vậy p’ giảm một nửa khi m’ từ 200% giảm xuống 100% (p’ tỷ lệ thuận với m’)

• Một xí nghiệp có tổng tư bản đầu tư là 50.000 USD; cấu tạo hữu cơ của tư bản là 4/1; tỷ suất giá trị thặng dư là 100%

• Tính tỷ suất lợi nhuận và lợi nhuận của xí nghiệp

• Nếu cấu tạo hữu cơ của tư bản giảm xuống còn 3/2 (các yếu tố khác không thay đổi)thì tỷ suất lợi nhuận sẽ thay đổi thế nào? Giải thích?

• C + v = 50; c/v = 4 -> v = 10; c = 40; m’ = 100% -> m = v = 10

• P’ = m/(c+v) *100% = 10/50*100% = 20%• P = p’*(c+v) = 20%*50 = 10• Nếu c/v = 3/2 -> 1,5v + v = 50 -> v = 20; c

= 30; m = v = 20• P’ = 20/50*100% = 40%• Vậy P’ tăng gấp đôi khi c/v giảm còn 3/2

2. Lợi nhuận bình quân và giá cả sản xuất

Cạnh tranh nội bộ ngành là cạnh tranh trong cùng 1 ngành, sản xuất cùng 1 loại hàng hóa nhằm giành điều kiện sản xuất và tiêu thụ hàng hóa có lợi nhất để thu nhiều lợi nhuận siêu ngạch

Chiếm tỷ phần thị trường lớn

Tăng chất lượngHạ giá trị cá biệt Cải tiến quản lý Cải tiến mẫu mã

Biện pháp Kết quả

- Cải tiến kỹ thuật; - Tăng năng suất lao động;- Tăng cấu tạo hữu cơ.

Hình thành giá trị thị trường

Giá trị thị trường có thể hình thành theo 3 trường hợp sau:

TH1: Giá trị thị trường của hàng hoá do giá trị của đại bộ phận hàng hoá sản xuất ra trong điều kiện trung bình quyết định. Đây là trường hợp phổ biến nhất.TH2: Giá trị thị trường của hàng hoá do giá trị của đại bộ phận hàng hoá sản xuất ra trong điều kiện xấu nhất quyết định.TH3: Giá trị thị trường của hàng hoá do giá trị của đại bộ phận hàng hoá sản xuất ra trong điều kiện tốt nhất quyết định.

2. Lợi nhuận bình quân và giá cả sản xuất

Cạnh tranh giữa các ngành là sự cạnh tranh của các nhà tư bản ở các ngành sản xuất khác nhau nhằm giành giật nơi đầu tư có lợi nhất.

Sù t do di chuyÓn t b¶n tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c lµm thay ®æi c¶ tû suÊt lîi nhuËn c¸ biÖt vèn cã cña c¸c ngµnh. Sù tù do di chuyÓn t b¶n nµy chØ t¹m thêi dõng l¹i khi tû suÊt lîi nhuËn ë tÊt c¶ c¸c ngµnh ®Òu xÊp xØ b»ng nhau. KÕt qu¶ lµ h×nh thµnh nªn tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n

S¶n xuÊt thuèc ®¸nh r¨ng

S¶n xuÊt n íc hoa

S¶n xuÊt m¸y

vi tÝnh

%100)(

' xvc

mp

Lợi nhuận bình quân là số lợi nhuận bằng nhau của những tư bản bằng nhau, đầu tư vào những ngành khác nhau, bất kể cấu tạo hữu cơ của tư bản như thế nào

P = P’ * k.

Khi lợi nhuận chuyển hóa thành lợi nhuận bình quân thì giá trị của hàng hóa chuyển hóa thành giá cả sản xuất.

Giá cả sản xuất là giá bán hàng hóa bảo đảm cho các ngành kinh doanh lợi nhuận như nhau tính trên lượng tư bản bằng nhau.

Ngành SX

TBBB TBKB m với m’ = 100%

Giá trị thị trường

P Giá cả SX của HH

Chênh lệch giữa giá cả SX và giá trị

Cơ khí 80 20 20 120 30 130 +10

Dệt 70 30 30 130 30 130 0

Da 60 40 40 140 30 130 -10

Tổng số 210 90 90 390 90 390 0

4. Sự phân chia giá trị thặng dư

giữa các giai cấp bóc lột trong chủ

nghĩa tư bản

Công thức vận động:

T – H – T’

Tư bản thương nghiệp chủ nghĩa: Nhìn bề ngoài thì hình như lợi nhuận thương nghiệp là do mua rẻ bán đắt, do lưu thông tạo ra, nhưng về thực chất thì lợi nhuận thương nghiệp là một phần giá trị thặng dư được sáng tạo ra trong lĩnh vực sản xuất mà nhà tư bản công nghiệp nhường cho nhà tư bản thương nghiệp

Tröôùc CNTB

Giaù mua<giaù baùn

Trong CNTB

C+V<giaù mua<C+V+mGiaù baùn =C+V+m

Lôïi nhuaän thöông nghieäpLôïi nhuaän thöông nghieäp

2

5

3

4

1

T b¶n th ¬ng nghiÖp ®¶m nhËn kh©u l u th«ng; t b¶n c«ng nghiÖp tËp trung ®Èy m¹nh s¶n xuÊt

• TBCN: 720C + 180V + 180m• TBTN: 100$• Tính giá bán của TBCN? giá mua của

TBTN? Giá cả của hàng hóa?

• P’bq = (180/1000)*100% = 18%• PTN = Pbq = 18%*100 = 18

• PCN = 180 – 18 = 162

• Giá bán TBCN = giá mua TBTN = 1062• Giá cả sản xuất thực tế = c + v + m =

1080

• Tổng số tư bản thương nghiệp và tư bản công nghiệp là 800 tỷ, với P’=15%; Pcn=108. Các nhà TB thương nghiệp phải mua và bán sản phẩm theo giá bao nhiêu để họ và các nhà tư bản công nghiệp thu đượcP’?

• PCN = P’bq*VốnCN

• VốnCN = 108/15% = 720

• VốnTN = 800 – 720 = 80

• PTN = 15%*80 = 12

• Giá mua của TBTN: 720 + 108 = 828• Giá bán của TBTN: 828 + 12 = 840

• Tổng số tư bản thương nghiệp và tư bản công nghiệp là 3500 tỷ, với P’=20%; PTN =100. Các nhà TB thương nghiệp phải mua và bán sản phẩm theo giá bao nhiêu để họ và các nhà tư bản công nghiệp thu đượcP’?

• PTN = P’bq*VốnTN

• VốnTN = 100/20% = 500

• VốnCN = 3500 – 500 = 3000

• PCN = 20%*3000 = 600

• Giá mua của TBTN: 3000 + 600 = 3600• Giá bán của TBTN: 3600 + 100 = 3700

• Chi phí löu thoâng thương nghiệp

Chi phí löu thoâng

Chi phí löu thoâng thuaàn tuyù:

- Trang thieát bò phuïc vuï baùn haøng- Quaûng caùo- Tieàn löông nhaân vieân

Chi phí löu thoâng boå sung:

- Ñoùng goùi- Vaän chuyeån - Baûo quaûn

Khoâng theâm giaù

trò cho haøng hoaù

Taêng theâm giaù trò

haøng hoaù

• Giả sử tư bản công nghiệp trong xã hội là 270 tỷ đô-la, tư bản thương nghiệp là 30 tỷ đô-la. Tổng giá trị thặng dư được tạo ra là 50 tỷ, chi phí lưu thông thuần tuý là 5 tỷ đô-la.

• Hỏi tỷ suất lợi nhuận bình quân trong những điều kiện đó là bao nhiêu?

• Lợi nhuận được tạo ra = 50 – 5 = 45, vì chi phí lưu thông thuần túy ko tạo ra giá trị hàng hóa mà nó chỉ được bù đắp từ lợi nhuận bán hàng

• Tỷ suất lợi nhuận bình quân p’ = 45/300*100% = 15%• Trả lời: 15%.

Tư bản cho vay là tư bản tiền tệ tạm thời nhàn rỗi mà người chủ sở hữu nó cho người khác sử dụng trong 1 thời gian nhằm nhận được số tiền lời nhất định.

Lợi tức (z) chính là 1 phần của lợi nhuận bình quân mà nhà tư bản đi vay phải trả cho nhà tư bản cho vay căn cứ vào lượng tư bản tiền tệ mà nhà tư bản cho vay đã bỏ ra cho nhà tư bản đi vay sử dụng.

Mét lµ: tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n

Hai lµ: Tû lÖ ph©n chia lîi nhuËn thµnh lîi tøc vµ lîi nhuËn cña xÝ nghiÖp

Ba lµ: Quan hÖ cung cÇu vÒ t b¶n cho vay

• Có 200 triệu cho vay trong quý 1 mang lại thu nhập cho nhà tư bản là 9triệu. Sau khi thu hồi tiền về, nhà tư bản lại sử dụng chúng để cho vay trong 2 quý tiếp theo với Z’= 3%/năm. Quý cuối cùng trong năm với số tiền đó nhà tư bản cho vay còn thu được 6 triệu.

• Tính tỷ suất lợi tức trong năm của tư bản cho vay?

• Tổng tư bản hoạt động sản xuất là 500tỷ, trong đó 200tỷ là vốn đi vay.

• Hãy xác định tổng số thu nhập của các nhà tư bản công nghiệp và lợi tức của các nhà tư bản cho vay, nếu P’bq = 12% và Z’ = 3%/năm?

• Lợi tức: 200*3% = 6• Lợi nhuận sx: 500*12% = 60• PCN = 60 – 6 = 54

Ngoµi ra, ng©n hµng cßn ®ãng vai trß thñ quü cho x· héi, qu¶n lý tiÒn mÆt, ph¸t hµnh tiÒn giÊy,

trung t©m thanh to¸n cña x· héi

TƯ BẢN CHO VAY TƯ BẢN NGÂN HÀNG

Là Vốn không hoạt động

Là vốn có hoạt động

Chỉ thu được lợi tức

Vận động theo quy luật tỷ suất lợi nhuận bình quân

Chỉ bao gồm vốn nhàn rỗi

Bao gồm vốn nhàn rỗi, các kim loại quý hiếm, giấy tờ có giá…

Ngöôøi cho vay

Ngöôøi ñi vay

NGAÂN HAØNG

Nghieäp vuï nhaän göûi

Nghieäp vuï cho vay

Nghieäp vuï nhaän göûi- Voán töï coù cuûa chuû NH- Voán nhaøn roãi cuûa TB coâng nghieäp- Voán cuûa nhaø TB thöïc lôïi- Voán nhaøn roãi cuûa nhaân daân

- Cho vay baèng theá chaáp- Cho vay baèng tín chaáp

Nghieäp vuï cho vay

PNH = Z CHO VAY – Z ÑI VAY – Chi phí

TƯ BẢN CHO VAY TƯ BẢN NGÂN HÀNG

Là Vốn không hoạt động

Là vốn có hoạt động

Chỉ thu được lợi tức

Vận động theo quy luật tỷ suất lợi nhuận bình quân

Chỉ bao gồm vốn nhàn rỗi

Bao gồm vốn nhàn rỗi, các kim loại quý hiếm, giấy tờ có giá…

• TB ngân hàng có 500tr $, trong đó đi vay 300tr $. Trong tổng số tư bản, NH giữ lại phương tiện tích trữ 6% vốn tiền tệ, số còn lại đem cho vay, chi phí cơ quan ngân hàng hàng năm là 2tr $.

• Xác định PNH biết Z’đi vay =6%/năm và Z’chovay = 8%/năm?

• Zđi vay = 300*6% = 18

• Zcho vay = (500 – 500*6%)*8% = 37,6

• PNH = 37,6 – 18 – 2 = 17,6

1 2

Thị giá cổ phiếu = Lợi tức cổ phần

Tỷ suất lợi tức ngân hàng

Ví dụ : Một cổ phiếu mỗi năm đem lại một thu nhập từ lợi tức cổ phiếu là 5000 và tỷ suất lợi tức ngân hàng là 5%/năm, thì cổ phiếu đó sẽ được bán với giá cả là bao nhiêu?

Thị giá cổ phiếu = 5000/5% = 100.000

Tư bản giả: là tư bản tồn tại dưới hình thức các

chứng khoán (giấy tờ) có giá và mang

lại thu nhập cho người sở hữu các chứng khoán đó.

Cổ phiếu do công ty cổ phần phát hành

Trái phiếu

+ Một là, có thể mang lại thu nhập cho người sở hữu nó.+ Hai là, có thể mua bán được.+ Ba là, vì là tư bản giả nên sự tăng hay giảm giá mua bán của nó trên thị trường không cần có sự thay đổi tương ứng của tư bản thật.

TTCK

Sô caáp

Thöù caáp

Thị trường chứng khoán là nơi diễn ra hoạt động mua bán các giấy tờ có giá

• Khi thành lập cty cfần, giá trị cfiếu phát hành là 500tr. A mua 40tr; B mua 30tr; C mua 12tr; D mua 9tr.

• Tính tỷ lệ % cổ phiếu sở hữu của E cần phải có để E có số phiếu khống chế. Biết:

• 1. C & D cho E có quyền biểu quyết số phiếu của họ;

• 2. Có thể có sự liên kết giữa A & B;• 3. Số cổ phần còn lại nằm trong tay các

nhà TB nhỏ

• % cổ phiếu của A & B:

[(40 + 30)/500]*100% = 14%• % cổ phiếu của C & D:

[(12 + 9)/500]*100% = 4,2%• % Cổ phiếu E cần có: 4,2% + x > 14%

x >9,8%

Lôïi nhuaän kinh doanh

noâng nghieäp

Lôïi nhuaän bình quaân

P sieâu ngaïch trong noâng nghieäp

Ñòa toâ TBCN

So sánh Địa tô TBCN và địa tô phong kiến

Địa tô tư bản chủ nghĩa

-Laø moät phaàn giaù trò thaëng dö ngoaøi lôïi nhuaän bình quân.-Phaûn aùnh quan heä 3 giai caáp: địa chủ, tư bản kinh doanh ruộng đất, nông dân

Địa tô phong kiến

-Laø toaøn boä saûn phaåm thaëng dö do noâng daân laøm ra.-Phaûn aùnh quan heä 2 giai caáp.

Đều là sự thực hiện về mặt kinh tế của quyền sở hữu về ruộng đất.

Đều là kết quả của sự bóc lột đối với người lao động nông nghiệp.

Caùc hình thöùc ñòa toâ Tö baûn chuû

nghóa • a. Ñòa toâ cheânh leäch: là phần địa tô thu được trên những ruộng đất có lợi thế về điều kiện sản xuất (độ màu mỡ, gần thị trường, gần đường, thâm canh..). Nó là số chênh lệch giữa giá cả sản xuất chung và giá cả sản xuất cá biệt.

• Ñòa toâ cheânh leäch ñöôïc chia laøm hai loaïi:

• Ñòa toâ cheânh leäch I (R1) là địa tô chênh lệch thu được trên những ruộng đất có độ màu mỡ tự nhiên thuộc loại trung bình và tốt, có vị trí gần thị trường hoặc gần đường giao thông.

Loaïi ñaát C+V P

Saûn löôïng

GCSX caù bieät ($/taï)

GCSX chung ($/taï)

GCSX toaøn boä

R1

xaáu 100 20 4 taï 3030

120 0

Trung bình

100 20 5 taï 24 150 30

Toát 100 20 6 taï 20 180 60

Ñòa toâ cheânh leäch 1 (ñôn vò tieàn:$)

• Trên 3 thửa ruộng có diện tích bằng nhau, người ta đầu tư cho mỗi thửa là 10tr. Thửa 1 thu hoạch được 1 tấn; thửa 2 được 2 tấn; thửa 3 được 3 tấn. P’=20%.

• Xác định R1 của mỗi thửa ruộng?

ThửaC+V P’bq Pbq

Saûn löôïng (tấn)

GCSX caù bieät ($/tấn)

GCSX chung ($/tấn)

GCSX toaøn boä

R1

1 10 20% 2 1 1212

12 0

2 10 20% 2 2 6 24 12

3 10 20% 2 3 4 36 24

• Ñòa toâ cheânh leäch II (R2) laø ñòa toâ thu ñöôïc do keát quaû thaâm canh taêng naêng suaát trong noâng nghieäp

• Có 2 thửa ruộng có diện tích như nhau và đầu tư cho mỗi thửa là 10tr. Thửa 1 thu hoạch được 1,1 tấn; thửa 2 được 1 tấn; P’bq=10%. Sau đó trên thửa 2 người ta đầu tư thêm phân bón, chi phí thêm 1tr, kết quả đạt sản lượng là 1,2 tấn.

• Tính R1? R2?

b. Ñòa toâ tuyeät ñoái

• - Ñiaï toâ tuyeät ñoái loaïi toâ thu treân taát caû moïi thöùc ruoäng ñaát.

• - Ñòa toâ tuyeät ñoái laø ñòa toâ gaén lieàn vôùi ñoäc quyeàn tö höõu ruoäng ñaát.

b. Ñòa toâ tuyeät ñoái (tt):

Ngaønh sx

C+V Caáu taïo höõu cô

m’ (%)

m Toång giaù trò sp

P’ (%)

P Rtñ

Coâng nghieäp

80C+20

V

C/V = 4/1

100

20 80C+20V+20m

20 20

0

Noâng nghieäp

60C+40

V

1,5/1 100

40 60C+40V+40m

20 20

20

• Tư bản đầu tư trong công nghiệp là 800tr, trong nông nghiệp là 100tr, c/v ở 2 khu vực lần lượt là 9/1 và 4/1; m’cn

=100%; m’nn =120%.

• Tính Rtđ ?

CÂU HỎI ÔN TẬP1. Hàng hóa sức lao động và ý nghĩa của việc

nghiên cứu hàng hóa sức lao động?

2. Hàng hóa sức lao động là 1 phạm trù lịch sử. Tại sao sự xuất hiện của hàng hóa sức lao động đã tạo ra bước tiến cách mạng trong phương thức kết hợp các yếu tố sản xuất.

3. Nêu sự khác biệt của việc phân chia tư bản thành tư bản bất biến, tư bản khả biến và tư bản lưu động, tư bản cố định?

4. Trong các phương pháp sản xuất giá trị thặng dư, phương pháp sản xuất nào che giấu được sự bóc lột nhiều hơn?vì sao?

5. Phân biệt tích tụ tư bản với tập trung tư bản.

6. Làm rõ tỉ suất giá trị thặng dư đối với tỉ suất lợi nhuận

7. Tư bản bất biến và tư bản khả biến có vai trò khác nhau trong việc tạo ra giá trị thặng dư cho nhà tư bản. Đúng hay sai? Giải thích?

8. Phương pháp sản xuất giá trị thặng dư tương đối được sử dụng phổ biến trong giai đoạn đầu của Chủ nghĩa tư bản và nó rất lộ liễu. Đúng hay sai? Giải thích?

9. Chứng minh: Dưới CNTB, địa tô (cả địa tô chênh lệch và địa tô tuyệt đối) chính là một hình thức chuyển hóa của giá trị thặng dư siêu ngạch hay lợi nhuận siêu ngạch?

10. Sự xuất hiện của các tổ chức độc quyền làm cho cạnh tranh thêm gay gắt. Đúng hay sai? Giải thích?

11. Chứng minh: tập trung sản xuất cao độ dẫn đến sự ra đời của các tổ chức độc quyền?

HÕtXin c¶m

¬n!

TÌM: GDP NĂM 2009 CỦA VIỆT NAM