8/6/2019 Cgerxwn

1/46

F u a t A k p i n a r

C I G E R X W N

8/6/2019 Cgerxwn

2/46

Hostay edebyata kurd Seyday Cigerxwn mezin, sal dibe sed sal. Cigerxwn di edebyata

kurd de pir roleke mezin dilze. W di jiyana xwedagelek berhem, afrandin esern giranbuha ji gelkurd re bi cih htiye. Cigerxwn di jiyana xwe de liser her tit nivsiye. Ez bawer im titn Cigerxwndi jiyana xwe de dtiye bihstiye d ku ne nivsiyetune ye. Li ser at, azad, dostan, wekhev,welatparz birat, li ser jiyan, li ser tekon, li

ser bindestiya gel kurd, li ser beg axayn liKurdistan ku gel me paver htine, li ser karker cotkaran, li ser ar hozan kurdan, li serdewlemendn basil, li ser cografiya Kurdistan, liser droka Kurdistan, li ser iya ban, zinar,daristan guln Kurdistan, li ser ziman kurd

dewlemendiya ziman kurd hnbna ziman kurd,li ser folklor strann kurd, li ser yektiya kurdan, liser evn li ser tkona geln bindest di chan de

j gelek r helbest nivsine. Cigerxwn di hinekhelbestn xwe de pir nerm e, bi hesret keder e, dihinek helbestn xwe de bi gazinc hawar e, di hinhelbestn xwe de bi derd, kul, keder, ax zar e di

hin helbestn xwe de j pir bi hrs e sitemkar e. Ewbi nermiya xwe, bi hesret kedera xwe, bi gaz hawarn xwe, bi derd, kul, kered, ax zarn xwe, bihrs sitemkariya xwe, her dem bi gel xwe re

bye. Cigerxwn li her ar pareyn Kurdsangeriyaye di tkona gel me de her dem bi wan re

bye bi helbest afrandinn xwe keya gel me

aniye ziman. Bi rast ne hed min e ku ez hostaymezin Cigerxwn binirxnim. L ji ber ku salsedsaliya Cigerxwn e, dixwazim end helbestnCigerxwn bidim nasn bi v away Cigerxwn

8/6/2019 Cgerxwn

3/46

mezin bi br bnim ser xwe li ber w bitewnim.Ez pir serfiraz sebilind im ku min di hebna

Cigerxwn de di sala 1981 de li bajar BremenaAlmanya di ahiya NEWROZ de ew dt dest wma kir. Cigerxwn di sala 1984an roja bs dudiy meha dehan de (22,10,1984) li Swd serdilovaniya xwe. L ew di dil jiyana gel me dewek deryayek wek hozanek heta hetay bimne.Mirov nikare Cigerxwn bi end gotin meqaleyan

bne ziman. Bi rast div di proj de li ser jiyan hem helbest, afrandin nivsn Cigerxwn kar xebateke pir berfireh akademk b kirin da kugel me zarokn me xezneya ku Cigerxwn ji mere bi cih htiye batir nas bikin. Cigerxwn dihelbesteke xwe de jiyana xwe bi kurtas dide

naskirin wiha dibje:Sala hezar nehsed s ez hatime dinyay,

Bi nav siltan xms ez bme ji day.

Heta bm szde sal li gund mey Hesar,

Jina xwe min diborand pa ji w me da r.

Bav min rsip xwed mirov rmet,

Ne mirovek malgen bi nams bi xret.

Ji tengas, near me ew gund xwe berda,

Hatin Amda rengn bav min z emir da.

8/6/2019 Cgerxwn

4/46

Diya min a belengaz pnc sal dilovan,

Salek pit bav min ew j li w b mvan

(Ji Dwana Yekem r. 261)

Hesar gundek Mrdn ye. Ji dest feqriy malbataCigerxwn ji w der tn Amd Kurdistana Suriy demek n de bav w dayka w diin ser

heqiya xwe. Nav Cigerxwn xms e, nav bavCigerxwn Hesen e, Hesen kur Mihemed,Mihemed kur Mehmd, Mehmd j kur El ye. El

j nav Qurtelan ji gund Pkend hatiye navdekriyn gund Hesar. Cigerxwn zarotiya xwe licem xwka xwe Asiyay maye dareya xwe biivant cotkariy kiriye her wiha j jiyana xwe

berdewam kiriye. Cigerxwn li Amd ji 18 saliyaxwe n de li cem meleyan dest bi xwendina ol(dn) dike. Di medreseyan de gelek titan hn dibe n de bi esern Ehmed Xan Melayn Cizirmijl dibe pre dest bi nivsandina helbestan dike melet j li gundek Kurdistana Sury dike.

Cigerxwn bona yektiya kurdan wiha dibje:Gel kurdan ji xew rabin werin carek

temaa kin;

Yekit qenc e, pir ba e, di Kurdistanpeydakin.

(Ji Dwana Yekem r. 46)

Cigerxwn di helbestek xwe de der heq zimankurd qmeta ziman kurd de wiha dibje:

Vejne ziman xwe ey xwendevan,

8/6/2019 Cgerxwn

5/46

Nebye milet h kesek b ziman

Ziman me xo xero ciwan

Eger ba bizan tu nak ziyan

Tu kurmanciya xwe ji br nek

Eger ba nizan div zdek

Elfba dwan ristan bixwn

Heta ko wek min neb dil bi xwn

Binre ziman te end dewlemend

Li bajr, tu carek xwe bighne gund

Bibhne i rne ev reng ziman

i payebilind i rmetgiran

Bi pirs xwe nazik, bi dengan sivik

Ne pirsek biyan b nab girik

Tu paqijke zar xwe rn bikeBi kurd tu baxv qrn bike

(Ji Dwana Zend-Avista r. 79)

8/6/2019 Cgerxwn

6/46

Cigerxwn di helbestek xwe de, bi gaz hawar e wiha dibje:

Heval, ez bilrvanim

Deng saza hozanim

Ji we ez dilgiranim

Ez nizanim i bjim

Ez daxwaza Xan me

Rewa neq Man me

Di rist de kan me

Ez nizanim i bjim

Ar dil CizirTava tora Herr

Ez njenim bi pir

Ez nizanim ibjim

Nakin deng saza min

Guh nadin awaza min

Yan nizanin raza min

Ez nizanim ibjim

(Ji Ronak Dwana 4a r. 28)

Cigerxwn di helbestek xwe ya pir dirj de qalaqels, qela hovtiya dijmin dike wiha dibje:

Bibin weke saziman

8/6/2019 Cgerxwn

7/46

Em kin Kurdistan !

L ev xapn eera

Nakevin ser kera

ah j dost Barzan

L Barzan p zan ;

e milyon kurd li ran

Winda dibin b zimanah serbest nad wan

Nad me ekn giran

Ko em dijmin biknin

Welat tev bistnin

Kurdn xwe nak milet

awa me bik dewlet !

Dijmin hem wilo ne

Elo ne, yan Silo ne

Hem divn xwna me

Kesek nav jna me

Divn ko me verin

Di nav xwe debihrin

Nav me tev guhertin ;Da bibjin ne kurdin

L bizane, eyneyar !

8/6/2019 Cgerxwn

8/46

Zivistan , tbihar

Ew giyay bin kevir

n t rojek di der

Bijn kurd Kurdistan !

Nema dibin kolistan !

(Ji Ronak Dwana 4a r. 80)

Cigerxwn di helbestn xwe de li ser evn j wihadibje:

Pir xwee pir xwe

Ev dinya pir xwee

Yar pal daye ser min

R wek gula gee

Lv ji guln sorn

Maan pev digorin

Lvn hev dimijinTna dil dikujin

(Ji Ronak Dwana 4a r. 132)

Evn wek saza dile

Naln awaza dile

Xwe vn daxwaza dile

Ah ji dest teevn

8/6/2019 Cgerxwn

9/46

(Ji Ronak Dwana 4a r. 158)

Meb na, nazenna min

Were ey lv irna min

Li min xwe ke birna min

(Ji Dwana sisiyan r. 235)

Gelek helbestn Cigerxwn li ser jinn kurd qehremaniya jinn kurd hene ji wan helbesta binav deng a Leyla Qasim e. Leyla Qasim keekekurd e ji bar Kurdistan di sala 1952yan dehatiye din. W bi tkona xwe ya bi qehreman yali dij rejima Iraq di dil gel me de cihek pir bilindgirtiye bye sembola canfdayiya ke jinnKurdistan. Leyla Qasim ji aliy rejma Bexday ve

di 12.05.1974 hat xeniqandin. Cigerxwn ji bo LeylaQasim wiha dibje:

r, re, mr yan jine

Nan bi dest, Leyla mine

Polaye dil wek asine

Leyla kiye ?Leyla jine.

Leyla mine

Leyla mine...

Leyla mine, Leyla welt

W dil li min kir ar pt

Mizg li kurd roja me tt

Dijmin ji tirsan maye t

8/6/2019 Cgerxwn

10/46

Leyla kiye ?

Leyla jine.

Leyla mine

Leyla mine...

Str ji ezman hate xwar

Zer bn li min bax bihar

Rabin ji xew ey xwendewar !Tev mr jin bibne iyar

Leyla kiye ?

Leyla jine.

Leyla mine

Leyla mine...

HelbestekCigerxwn bi nav Qad Mihemed pir binav deng e. ORDXAN CELL di pgitina xweya bona Dwana 7an HV de ji bo v helbest

wiha dibje: Cigerxwn helbesteke xwe pkbranna serok oria Kurdistana ran QazMihemed kir:

Xak Kurdistan bi qurban, pir ciwan paqij,

Xwn rijandin pir kur te wa li her al rij,

Milet kurd ta ko saxe ew ji v r nager,Afer, afer,

Qad Mihemed afer.

8/6/2019 Cgerxwn

11/46

CASIM CELL di pgotina xwe ya bona Dwana6an EFAQ Cigerxwn bi v away dinirxne:Nav Cegerxwn, nav host xebera, xudan lewz

rin li herarteref Kurdistan, ji rohilat girthetan roava, ji imal hetan canb nava

xwendevann kurdad xwe eyane. erd w bnestran nava cimet digerin. Xort qz kurdaye n

bikiv nivsar ayr bi devk hn dikin, br bawariya xwe, miletperwariya xwe bi wan ira tamdikin bi xwe j dibin ceger bi xwn. Tune civnek

yan j vark, li ku ird hilbestvan kurday nav deng nene xwendin.

CELADET AL-BEDIRXAN di pgitana xwe yabona Dwana Yekem ji bo Cigerxwn wiha dibje:Seyda ji r ji kaln kiandi b, bera pl latnntiqadn batil xurafeyan dida, er neyar hundirdikir, li kurmn dar li kurmn ko dar dixwarindigeriya. Ew kurmn ko seyday Xan ber s sed

sal p me kirine.

QEDR CAN di pgitana xwe ya bona DwanaYekem ji bo Cigerxwn wiha dibje: Qmeta

ehrn w a mezin j ev e, bi rhek n ajotiye serfikrn kevnare bi zmanek rn eb tew bn zerara wan nan kiriye.

OSMAN SEBR di pgitana xwe ya bona DwanaDuyem SEWRA AZAD ji bo Cigerxwn wiha

8/6/2019 Cgerxwn

12/46

dibje: Cegerxwn di kurdtiya xwe de rast durust e. Ewend rast durust ku, di riya welat

welatiyn xwe de singa xwe ji zvar belangaziyre vekiriye

HAMD DERW di pgitana xwe ya bonaDwana Syem KME EZ ji bo Cigerxwn wihadibje: Cigerxwn bi rast xebata xwe, xwest

rengek gelr (ab) bid tevgera kurd, biv awayban temamn qorn (tebeqn) millet kir, da ko bihevre bi yek dest rabin welat xwe rizgar bikin.

HelbestekCigerxwn ku pir bala min kiandiye, evhelbest, rexne ye her dem munasib rojev ye j.Cigerxwn di v helbesta xwe de KOMA MILETA(UNO) (Neteweyn Yekby) rexne dike gil gazinn xwe arastey wan dike. Heta ku NeteweyYekby NY (Koma Miletan) keya gel kurdhilnede rojeva xwe j re areseriyek nebne, divev helbest her dem b gotin.

KOMA MLETAWelat kurda tev xr br e,

Hem maden e tev ziv zr e,

L i bikim ro maye jxelk re.

Welat kurdan hem men e,

Egd r piling t hene,

Hem haval pismamn me ne.

8/6/2019 Cgerxwn

13/46

P li diny du dewlet hebn,

Yek j Faris b, ew em bi xwe bn,

Tirk taz ecem tune bn.

Em ne taz ne, ne tirk rom in,

Xwedan paan e, leker komin.

ro wran in bin dest bm in.

Xelk em kutin avtin eman,

Begler paa di nav me ne man,Koma miletan eman eman.

Koma miletan ma qey tu ker ,

av te kor e t l me naner,

Yaxd dijmin , tu j me nager.

Koma miletan hn polperest in,

Der heq me de hun qew sist in,

Dijmin bi dost em ro xistin.

Gunh me i ye bo i dey nak,

Pirs ji hal me kurdan nak,

8/6/2019 Cgerxwn

14/46

Em km ketine t me ranak.

Ev ne huryet e, kotek zor e,

L hun dizanin dinya bi dor e,

erxek li jr e erxek li jor e.

Xewa me nay, em qet ranazin,Em ji we dikin hv gazin,

Em j heq xwe her demdixwazin.

Te em xapandin civata rengn,Ji dest te em gi bne xemgn,

Ne ez bi ten tev bn Cegerxwn.

(Ji Dwana Yekan r. 125)

PROF. ZIMANZAN QANAT KURDO (Bikurtas li ser jiyna Qanat Kurdo div end gotinan

bibjim da ku xwendevan j ba bizanin ku QanatKurdo k ye. Ji ber ku ez di peroj de bi fireh liser Qanat Kurdo bisekinim. Ez naxwezim di vgotar de pir bi dirj li ser jiyan afrandinn w

binvsim. Qanat Kurdo bi xwe ji hla Qers, gundSsiz hatiye din. Di er Chan y Yekem demalbata w, mala xwe ji ber er bar dikin diinErmenistan. Malbata Qanat Kurdo bi xwe kurdnzd ne. Ew li Ermenistan dixwne di sala

8/6/2019 Cgerxwn

15/46

1928an de ji bo xwendina xwe ya bilind dieLenngrad xwendina xwe li wir diqedne. Ew dibe

Prof. zimanzan. Ji edebyata kurd re gelekxizmetn giranbuha delal dike di sala 1985an dedie ser dilovaniya Xwed. Eser berhemn QanatKurdo ev in: 1. Gramatka Ziman Kurd 2. ZimanKurd 3. Gramatka Ziman Kurd ser qinyatnKurmanc Soran 4. Tarxa Edebyata Kurd 5.Ferhenga Rs Kurmanc (35 hezar kelme)

Ferhenga Rs Soran (30 hezar kelme) yn din.)di pgotina DWANA Cigerxwn a 5an de,Cigerxwn, ir helbestn w, bi zimanek pir ba,ilm delal dide naskirin. Ev DWAN di sala 1981de li STOKHOLM di nav weann ROJA Nde hatiye weandin. Qanat Kurdo bi ziman xwe

y delal der heq Cigerxwn de di pgotina xwe ya29 rpel de wiha dibje:

Cegerxn bi reng ry xweva, bi nivsarn xwevawek teht kelemn ser iyayn Kurdistan herebilinde;sedan sed sal hatine, ne bihirne, l ew

teht, ew kelem li ciy xweda bi tk, qaym berkmane, Cgerxn j li hunerweriya xweda, li br bawara xweda bi qaym serbilin serfiraz maye liriya xweda her die die.

Cegerxn bi rewa xweva, bi efrandin xweva, biramana xweva behra b ber b biniye, gelek

girane meriv noq w behr be binaznbe i dibehrda heye. Bona w yek divt meriv noqvanzana be pispor be

8/6/2019 Cgerxwn

16/46

L sed car heyf niha zanyarn lteratra kurdtunene, l ez bawar dikim, ku li pawextiy zanyarn

wusa ji nav netewey kurd derekevin, mujl wanpirsan bibin; k dizane, dibe wextek li Kurdistana serbixweda nsttuta lgerna lteratra kurd bnaskirin bi nav Cegerxn di w nstttda bi

pilan mijl efrandin w bibin. Layqe j bsazkirin zanyarn kurd bixebitin nek bi ten li serlgerna r helbestn w, l wusan j li ser

nivsarn w derheq ziman kurd (li ser ferhenga wkurd destra w ya ziman kurd yn din). Bi

fikir ramana min efrandinn Cegerxn bi temambi naverokn xweva, bi hunur nivsarva, bibedewiya nivsandina xweva ji nivsarn gelek

ayrn dinyay bi navdar, regir demoqratn

niha danaxwe. Eger r helbestn Cegerxnbihatan wergerandin ser rs, ngls, frans alman, dinyay p bihesiya bigota eva giliyanrastin, netewey kurd dikare xwe bextewar hesabbike, ku ayrek wusan mezin, pkevt, demoqirat nternasonalst ji nav sng ber Kurdistanderketiye , helbet, netewey kurd dikare bi nav

Cegerxn ferx kubar be.

Her reke Cegerxn, her helbesteke her ardwann Cegerxn ji nav dil hinav w, ji kuraniyadil w, ji hi aqil w giht saf ji behra

zanna w hatine gotin nivsandin

Min ev gotin ji nav pgotina QANAT KURDOhilbijart. L ez dixwazim v pgotin bi tevah jiwe xwendevann hja re bidim nas kirin ji ber ku

8/6/2019 Cgerxwn

17/46

gotinn QANAT KURDO pir bi zann bi ilmne.

Meha avgst sala 1980 ji Stokholm serwernkovara kurd Roja Nu dwana aran ya ar meezz Cegerxn ji minra andib, ku ez pgotin bow binivsim. Serwern w kovar nivisbn: Em mamosta Cegerxn li w raman bne yek, wek di

destpka v pertokda pgotina te mamosteymezin hebe.

Em hvdarin, ku tu ji mera ser v efrandin br bawariya xwe ango dtina mna pgotinek bi r k

Gel heval hevkarn delal !

Ber pn ez gelek ad bm, ku ervan tkernkurdan li Evropa hene, tekl sazmann wan hene,ku ew bi pirsn rewenbrkirina netewey xwevamijl dibin, dixwezin dwana Cegerxn bonaxebatkar tekern karn ronahiy ap bikin.Ez gelek ame, ku we ramana xwe kiriye yek, ku ez

br baweriya xwe mna pgotin li ser w dwanbinivsim. Ew sipartin bextewarke mezine, li jiynaxweda ez gihtime w roj, ku bi xwestina we

dikarim ixulek bi xr hja bikim bona neteweyxwe.

8/6/2019 Cgerxwn

18/46

Spartina we li ser ava qebl dikim, l divt hn bizanin, ku nivsandina pgotin bona dwana

ayr mey mezin hezkir Cegerxn ne titekhsaye. Bona v kar, bona v ixl divt meriv lihem pirsanda zana, hozan pisporbe, bi zannaxweva end seriyan li Cegerxnra be; ez xwe hesabnakim meriv wusan bi fikira min pwiste bjim,ku heta niha sed car heyf, ku li bav netewiy mey

bindestda merivn wusa tunene; bi rast got, dibe

hebin, l min nav wan ne bihistiye, eger hebna,min xwe bextewar hesibbikira ji kovara Roja

Nu ra binivsiya, ku nivsandina w pgotin bonadwana Cegerxn bisprne w. L niha herendserwern w kovar pra layq dtne, ji minranivsiye, ku ez pgotin ango dtona xwe mna

pgotin binivsim, ez mecbtim w xwestinbiqednim, bnime ser.

Cegerxn bi reng ry xweva, bi nivsarn xwevawek teht kelemn ser iyayn Kurdistan herebilinde;sedan sed sal hatine, ne bihirne, l ew

teht, ew kelem li ciy xweda bi tk, qaym berkmane, Cgerxn j li hunerweriya xweda, li br bawara xweda bi qaym serbilin serfiraz maye liriya xweda her die die.

Di jiyna Cegerxnda li nav her ar parn

Kurdistanda gelek rojn giran qewimne, li jiynaxelk kurdda gelek caran bye rebay, bobelsk,tofan baran, l teht kelemn ser iyaynKurdistana dabekir li ciy xweda mane, neleqiyane; Cgerxn j mna wan teht keleman li ser

8/6/2019 Cgerxwn

19/46

br bawara xweda bi qaym, berk rawestaye, ji ciyxwe ep rast ne leqiyaye, ne hejiyaye, raste-rast li

riya xweda ber bi merem hebesta xwe die where; ew bye dengbj borjen serbestiy azadkirina netewey kurd, ev b eve armancan

jiyna w mr. Li dor ber iyayn kurdan, li det bestn Kurdistan xnavda xelq kurd toximkurdewer wetenperweriy reandiye. Li tarx droka kurdanda gelek gelek zeftkar hatine, ku

rabine ser wan teht kelemn ser iyayn welatkurdan, xwestine kurdan qir bikin, li nav xweda p

bikin, bihelnin, l nikaribne nikarin bikin. Jirijhilat, ji rojava, ji jor (bakr) ji jr (bar) gelek gelek caran dijminan li ser kurd Kurdistandagirtine, gelek caran mrkuj xnrjn mna

Cngsxan, Ayatola mayatola kurd Kurdistankirine nav agir alavan, talan tajan kirine,sotine, kutine, l nikaribne reha kurdan jibinva biqurinnin, nikaribne nikarin, imkgelek mrn mna Cgerxn ji nav sng berniyayn Kurdistan ji paila jinn kurd yn delalexnrin binge binejiya kurdan derketine,

rabne ala kurdeweriy kurdperweriy, alaazadkirina kurd Kurdistan girtine dest xwe,serwer rbir li er serxebna netewey xwekirine. Nav gelek mrxas, erkeran qeremanen litarixa kurdanda, xasima li sedsaliyn nozda

bstanda, akeraye. Wana j toxim azadkirina kurd Kurdistan reandiye, her sal li d hev ew toxim li

nav det, mrg newal bestn welat kurdan hndibin, digihjin, li nav wanda gelek kullk, guldibikivin dil ke xortn kurd a dikin pratnne bra wan, ku ew gul, ew kullk bi xna

8/6/2019 Cgerxwn

20/46

mrxasn meydan er serxebna netewey kurdavrean bne, gihtine bihar-bihar her sal dil can

qz xortn kurd qal dikin ew hazir dibin bonarojn oxirm giran, bona roja xret nams.

Milet kurd bi nav mrxas qeremann erserxebna welat xwe fexr kubar dibe, nek bi ten

bona w yek, ku li tarxda ew mrxas ew

qereman bi ek slahanva rabne, derketinemeydana er azadkirina milet xwe, l wusan jwana mala xwe, can xwe ruh xwe terxan kirine

bo xatir serxwebna kurdan, bo xatir azadiya wan.Milet kurd wusan j bi nav ayr helbestvannxwe fexir kubar dibe, ew qedir qmet wandizane, bi nav wan serbilinde, imk ew ayr, ewhelbestvan ji ber p paila jinn kurd yn jr gin zrek derketine, ji nav axn Kurdistanrabne, derketine meydana er, li rex qeremanekdar wek teht kelemn ser iyan bi ran alareng sor, kesk sip girtine dest xwe, er kirine,mala xwe, ruh xwe, can xwe terxan kirine bo

xatir azadkirina netewey xwe, welat xwe.

ax ez nav ayrn kurdan, nav helbestvannkurdan tnim bra xwe, herdem nav hezker me,ayr me mezin hja Cegerxn t ser lvnmin, li hi ser minda rnitiye, ku ew j mala

xwe, ruh xwe can xwe terxan kiriye boserbest serxwebna kurdan; dibe raste, ezbjim li sedsaliya meda ayr helbestvankurdn kurmanc y her mezin bi fikir br bawara xwe pketvam, bi ramana xweva, bi jiy

8/6/2019 Cgerxwn

21/46

huner xweva (mna) Cegerxn tune.Cegerxnbi rewa xweva, bi efrandin xweva, bi ramana

xweva behra b ber b biniye, gelek giranemeriv noq w behr be binaznbe i di behrdaheye. Bona w yek divt meriv noqvan zana be pispor be; ez xwe hesab nakim merv wusan.Cegerxn nek bi ten ayr helbestvane, ew wusan

j zana zanyare, ne rehete li ser hem efrandinnCgerxn li vira binivsim fikira xwe bi firevan

binivsim. L herend kovara Roja Nu sipartiyemin, ku ez pgotin bona dwana w, bona w rnav iyayn kurdan binivsim, ez nikarim bjim na,ez mecbrim qas qeweta xwe, qas zanna xwe endgiliyan binivsinm; lazime ez binivsim imk Roja

Nu dixwaze w dwan ap ke bona palan gund

xebatkarn kurd. Di v da ez berpirsiyari endgiliyan binivsim.

* * * *

Li sala 1947 li nsttta rohilatnasiyda ez mijulziman, etnograf ltrtra netewey kurd dibm.Lli w nstttda gelek zanyarn rs yn mezin navdar dixebitn, li nav wanda end profesernqedirgir hebn: Aleksandir Arnoldov Fryman, ewserok koma rannasan b, ez li ber dest w biserkariya w mijl kar xwe dibm, gnat

Ylanov Krakovsk serok koma erebnasan b,akadmk Vasl Vaslv Strv-serok nstttarohilatnasiy b, Evgn Edardov Brtls-serokkafdra flologiya raniy ya fakltta rohilatnasiyya zannga Lnngrad b yn din bn. Mabeyna

8/6/2019 Cgerxwn

22/46

min wan xwe b, wana ez hez dikirim gelekcaran arkariya min dikirin, tem wesiyetn ba

didane min.

Rojek ez li sivdera nsttta meda rast profsorKrakovsk hatim. Ew ez dame sekinandin, devent xwe vekir kitbek j derxist, dirj min kirgot Xort delal, han ji tera v kitb, dibe hewesa te

pra hebe, bi kurd nivsne, rannas navdarVlidmr Fdorov Mnorsk ji London andiye, l

binihre, bixne, dibe kr te be.

Min ew kitb hilda, l nihr, dt, ku bi herfn latnli ser nivsne Dwana Cegerxn, min rpl wvekir, li ry din dt: ikl Cegerxn apkir b, li

biniya wda nivs bn: Xwediy dwan. Minfehm kir, ku Cegerxn xweyiy dwanye, l minnizan b Cegerxn kiye, min nav w, nav merivawa nebihstib, ez fikirim, ketme mitala Cegerxnkiye? ima Dwana Cegerxn; li ber ez haj p n

bm, ku Cegerxn ayre.

Min belgn kitb wergerandin, nav end ranxwendin, li axiriya kitb navna ran nivsandib,min pgotin xwend p hesiyam, ku kitb li Sriy

bi arkariya rewenbrkern kurd hatiye apkirin, ku

Cegerxn nav ayr zdeye, nav w esl xmse,yan x Msaye. Bi naverokn rn dwana w ezp hesiyam ima ew nav Cegerxn li xwe kiriye.Ji ber hal qultiya milet kurd, ji ber derd kulgund pale xebatkarn kurd ew dil bye hergav

8/6/2019 Cgerxwn

23/46

bye ah zar w, dil cegera w xn girtine, sebebv yek ew nav xwe kiriye Cegerxn. Bi xwendin

dwana w ez p hesiyam, ku ew ne ayr sedsaliyanavne, l ayr zeman mey nihaye; hewas kfamin bi ziman dwana wra hat, kurmanciya w gelekxwe bi min hat, gelek wext b, ku min ew dwanhergav bi xwera dibir, ji dest xwe der ne dixist,ax ez ji kar xwe azad dibm, min ewdixwend, iqas di, ewqas hewesa min bi r

helbestn wra dihat, her rek, her helbestek ezdidame hlana heycana. Di wanda derheq derd kul milet kurd, jiyn hal kurdan er wanserxwebn hatib nivsandin. Ber min qet kitbnnivskarn kurdan yn mna v dwan ne dtibn ne j xwendibn; li w dwanda ber pn min

deng bas yekbn, hevkariya kurdan bo xatirserxwebna welat wan xwend. Bi xwendina wdwan hate ber av min droka er kurdan, serhat droka zana hozann kurdan, min xwe bextewarhesab kir, ku dwana wusan ketiye dest min, ku phesiyam, ku ayrek kurda wusan heye nav wCegerxne.

Ji welat Sovt der bi saya ser Celadt Bedirxan Kamran Bedirxan nav deng Cegerxn zva linav her ar parn Kurdistanda belav bb, herdumrn qereman erkern rewenbrkern neteweykurd li kovarn xwe Hewar, Roja N Sterda

Ronahiyda herdem r helbestn Cegerxn apdikirin kovarn wan li nav saln 1932 1945 da

bbne binge binaxa apkirin belavkirinaefrandinn Cegerxn. Eger ew kovar tunebna, nehatina apkirin, r helbestn Cegerxn j qet ap

8/6/2019 Cgerxwn

24/46

ne dibn xelq kurd p ne dihesiya, ku li nav wdahozan zana ayrn mezin hene, ku yek j wan

Cegerxne.

Di kovar rojnamn Celadet Bedirxan KamranBedirxanda kurdnas firans Toma Buwa RojLsko end miqaln pik derheqa jiyn, karCegerxnda derheqa r helbestn w kurdewer

wetenperwerda ap kirine. Bi gilk ji welatSovt der nav deng Cegerxn zva ekera b,her li Sovtstan kesek haj w mr tune b, nav wne bihistb ne j efrandin w xwendibn.

Li sala 1952-da min miqalek bi nav Lteratrakurdn derva derheqa hal kurdn Sovtstanda likovara storiya flologiya strav Vostoka-da v. 3li Lnngradda bi ziman rs ap kir. Di wda minend rz rn Cgerxn li ser welat Sovt apkirin, ann ber avn xwendekaran, ku p bihesinCegerxn di rn xweda dinivse, ku Sovtstan

dost netewey kurde, ku ew terefdar pitvaner azadkirina xelq kurde, ku esker sor w bibeazadker kurd Kurdistan, ku xelq kurd ketiye serriya Marks Lnn qet tu cara ji w r der nakeve.

Li pa li nav saln 1946-1953-da min li zannga

Lnngrada ders ziman kurd dida agirtnkafrdra flolojiya raniy. Bi biryar w kafdrgerek ew agirtn kurd hn dibin, bina nav kurdnErmenstan, bibnin ew awan dijn li nav wanda

bi praktk hn xeberdana ziman kurmanc bibin.

8/6/2019 Cgerxwn

25/46

Havna sala 1953 min agirtn xwe M. B. Rdnko,R. L. Sabolov, T. N. Paxalna, A. I. vanova, A. A.

Grnbrg, H. I. Usupov yn din bi xwera birinepraktk kurdn nehiya Abaran. Ber hng bextmin l xistib, dwana Cegerxn ya duduwan jketib dest min. Eva dwana ji ya pn batir b,tda nek bi ten r helbestn derheqa jiyn, ayn,hal droka er serxwebna kurdan hatibnenivsandin, l wusan j derheqa dost, hevkar, azad

at li nav neteweyn bindestda hatibnenivsandin. r helbestn v dwan gelek xwe

bn min ew dwan bi xwera bir. Ez agirtn minem li gund mezin cwar bn. Hing Emn Avdel bi

jin zarwn xweva hatibne w gund, li mala xalCindda c-war bbn. Bi xwestina Emn Avdel ez

j m ketme mala xal w tev kulfet w cwar bm, agirt j li otaxn dersxanda c-war bn.Hng min carnan rn dwana Cegerxwn jiEmnra bikn mala wra dixwendin. Ew r biEmn zaruwan xwe dihatin. Li pa min wvaramana xwe kire yek, ku ji w dwan rnCegerxn yn bajarvaniy (r helbestn pket,

regir, kurdewer, wetenperweriy, dost hevkariya neteweyan) hilinin cuda li beravokda bona kurdn Sovt bi herfn krlk (rs) apbikin. Hing hevalek me kurd li komtta partiyakamnstn Ermenstanda dixebit. Em ne cemw, ku ew arkar me bike bi tevay em hernedwaneke apxan lava bikin, ku rn Cegerxn

yn bijare bi herfn rs bona kurdn Ermenstanap bikin. Wew heval mil ne da ber xwestina me,got: Ez i zanim Cegerxn kiye, belk koneperestderkeve, dijmin welat Sovt be, zehf ji ew end

8/6/2019 Cgerxwn

26/46

xwebern ba derheqa welat meda nivsne xwehesab dike bolevk, komnst. Ez Emn Avdel bi

dil xem, por pojman ji otaxa qulixa w derketin,vegeriyan n.

Li sala 1957-da min rzmana xwe ya kurmanc(Gramatka kurdskogo yazka (kurmanc) bi zimanrs ap kir. Hing min pra layq dt end rn

Cegerxn di w rzimanda ap bikim. Min ev rnjrn: Hal gundiyan, Reo gund, Ta kengem karker cotkar bin, Xendin, Pembwmeye, l em tazne, Heval Pol Robson,Mehrecana Berln, Hozan ayrn kurd di wrzmanda ap kirin (300-310). Di rpel eandaderheqa Cegerxnda min ev xebern jrin nivsne:Cegerxn vdaysya kurdskiy pot Sr, bottsza nasonalny nzavsmost, dmokratiy osvobojdniy narodov Blijngo Vostoka ot gntampralzma yan Cegerxn ayr kurdn Sriynavdare, li helbestn xweda ew derdikeve meydanaer neteweyn bindest ji bin zulma mpralzm bo

xatir serxwebna wane demoqrat.

Li pa di nav saln 1963-1966 Ordxan Cell jiErmenstan andibne Lnngrad cem me, kukursa aprantrda hn be. ax ew hn dib, minherdu dwann Cegerxn dane w, ku bixne. Li

wextekda ew b nas efrandinn Cegerxn, r helbestn w hez kirin. Rojek ew ji minra got:Ap Qanat, ba dibe, eger hine rn Cegerxn biherfn rs bona cahil Ermenstan ap bikin. Mingot: Ew meremek bae, end sal ber min bi xwe

8/6/2019 Cgerxwn

27/46

xwest w xebat bikim, l hing hevalek qulixdar berpisyar li w pirsda arkar min nekir, niha tu

bike, ez arkar te bikim, r Cegerxn bijare apbikim. Ew r helbestn Cegerxn ji dwann wy bajarvaniy derxistin, wergerandne ser herfn rs pxeber ji berhevoka wan ranra bi kurmanciyakest nivs, di w pgotinda derheqa qedir qmet nirx wan ran li pirsa civak siyasetdairo vekir, pgotin da min, min ew rast kir ramana

xwe bona apxana Ermenstan nivs, ku apkirinaw berevika r helbestn Cegerx gelek bi muhm feydaye bona kurdn Ermenstan. Ew Berevok lisala 1966 li Ermenstan bi l nihrna wzr Esohate apkirin.

Li sala 1966 ji Azrbecan kurdek ji minra namaknivs; ew di nama xweda nivsb: Nav minEskerov amile, ez kurd nehiya Kelbcarme, li wnehiyda kurd dijn, min mekteba partiy li Bbakuyxilas kiriye, niha li nehiya Kelbcar li nav kurdandamijl xebata rewenbrkirina netewe dibim, mla

min heye li ser lgerna lteratra kurd bixebitim, ezlava dikim, tu bi kerema xwe ji minra binivslteratra kurd heye?, li kder dest dikeve?.

Min bersiva nama Eskerov amil nivs, ku dudwann ayerek kurdn Sriy li cem min hene,

nivsar w gelek bi qmet hjane, nav wCegerxne, ez dwann w ji tera binim, tu bixne

bi fikira min layqe meriv xebateke zanyar derheqaefrandinn wda binivse. Ew qayl b, name nivs,got: Bi kerema xwe wan herdu dwanan ji minra

8/6/2019 Cgerxwn

28/46

bine, ez serbixebitim, l bigerim, serderiy l bikim, dsrtasiya zanyar li ser efrandin wda

binivsim. Min herdu dwann Cegerxn ji Eskerovamilra andin. Sal nvek nda ew hateLnngirad, meheke havn li mala minda ma, hemkovar, rojnamayn kurmanc (Hewar, Roja Nu,Ronah, Str) kitb pertokn li ser tarx kltrakurdan apkir xwendin, i bona xebata w zanyarlazim b, ew j hiland sala 1969 bi xr silamet

dsrtasiya xwe Efrandinn ayr kurd Cegerxn pawan kir. Xn ji w ew pertokek bi zimanazerbcan Xelqin ayr Cegerxn ap kir. Dixebatn xweda Eskerov amil efrandinn Cegerxn

par ser van koman dike: I ) rn yekbn rewenbrkirina (ronahkirina) 2 ) rn dostiya

netewey kurd netewey Sovt, 3 ) rn li seratiy li dinyayda? 4 ) rn pber x prnmuftexur.

Li pa analza van ran Eskerov amil mijl k qafiya (apa rzebend) rn Cegerxn bye

hatiye ser w fikir, ku Cegerxn rn xwe bi aparzbenda forma muxames, mesnev, qasid, rbay gezel li hev anne l bi piran ew rn xwe biformn bangan nivsne, gelek rn w rzn wanebangne, heftbangne, heytbangne, dehbangne mna strann kurd bendn wan li hev tn bi teqiltne gotin stran. Li pa wan nivsarn min li

jor nav wan nivsand li gelek nivsarn nivskar zanyarn Sovtstanda nav Cegerxn dihatenivsandin, dihate gotin, ku ew ayr neteweykurd her pkevtiye, her dmoqrat nternasnaliye (binre Almanax Kurdskoy

8/6/2019 Cgerxwn

29/46

Lteratr, Baku, 1959; Ndo Mahmudov, Neteweykurd, rvan, 1959 (bi ziman Ermen); Bolaya

Sovtskaya nsklopdiya, Moskva, 1963, t. 24;Jurnal Drjba narodov 1963, N 12 yn din).

Bi v crey nav deng Cegerxn li navSovtstanda belav b, bik mezinn kurd navw rn w bihstine, dixnin gelekan rn w ezber

kirine, li variyanda bi ezber dibjin; zanyarn kurd rohilatnasn Sovt p hesiyane, ku ayrek kurdregir, pket demoqrat heye, ku nav wCegerxne e. Me eva zanib ax herdu dwann w

pn ketibne dest me. Niha em p hesiyane, kudwana w sisiyan Kme ez derketiye niha jidwana w ya aran hazir bye bona ap kirin. Egerem bi temam li naveroka (mezmna) hem dwannw binrin, ba bifikirin, em bne ser w fikir, kuefrandinn w bi br bawara xweva, bi nt meren mebestn xweva pareve dinin ser van koman: I )r helbestn li ser jiyn, ayn hal kurdan; 2 )r helbestn li ser zana, hozan ayrn kurdan; 3

) rn dildariy evntiy; 4 ) rn li serbajarvaniy (yn dost hevkariya neteweyan atli nav wanda) 5 ) rn tarx droka erserxwebna kurdan, 7 ) rn pber muftexuran(axa, beg, x, pr, brjwaz kaptalstan), 8 )rn pber zulma fazm, 9) rnrewenbrkirina (ronakbrkirina) netewey kurd, 10 )

rn pber dn, diyanet ayna ber kevneperest,II ) rn flozofiy. Bi cuda pvste zanyar lgernker li ser her komeke van rn Cegerxn

bixebite, bi zanyar mijl analza (ji hev derxistina)wan bibe, qimet wan, hjayiya hunur wan nan

8/6/2019 Cgerxwn

30/46

xwendevann me bikin. L sed car heyf nihazanyarn lteratra kurd tunene, l ez bawar

dikim, ku li pawextiy zanyarn wusa ji navnetewey kurd derekevin, mujl wan pirsanbibin; k dizane, dibe wextek li Kurdistanaserbixweda nsttuta lgerna lteratra kurd bnaskirin bi nav Cegerxn di w nstttda bipilan mijl efrandin w bibin. Layqe j bsazkirin zanyarn kurd bixebitin nek bi ten liser lgerna r helbestn w, l wusan j li sernivsarn w derheq ziman kurd (li ser ferhengaw kurd destra w ya ziman kurd yn din).Bi fikir ramana min efrandinn Cegerxn bitemam bi naverokn xweva, bi hunurnivsarva, bi bedewiya nivsandina xweva ji

nivsarn gelek ayrn dinyay bi navdar,regir demoqratn niha danaxwe. Eger r helbestn Cegerxn bihatan wergerandin serrs, ngls, frans alman, dinyay p bihesiya bigota eva giliyan rastin, netewey kurd dikarexwe bextewar hesab bike, ku ayrek wusanmezin, pkevt, demoqirat nternasonalst ji

nav sng ber Kurdistan derketiye , helbet,netewey kurd dikare bi nav Cegerxn ferx kubar be.

. . .

end gil li ser dwana Cegerxn ya aran pvstebjim. Ew dwana niha li ber mine, ez bi hewasdarw dixnim mna ber rn w, helbestn w bikurmanciya xwe rin hatine nivsandin. axmeriv w dixne, qm nake w dwan ji dest

8/6/2019 Cgerxwn

31/46

xwe derxe, meriv her hewasdare w bixne derman dil xwe tda bibne, ar mikane, nt

merem xwe li riya serbestkirina netewey kurd tda bixne, p bihese, bizanbe Cegerxn ayr dengbj i zeman i br bawarye.

r helbestn dwana Cegerxn ya aran binaveroka xweva mna r helbestn her s dwann

w pnin. Ew j bi raman, nt meremn xweva liser jiyn, hal er serxwebna netewey kurdhatine nivsandin. Bi texmn ew parevedibin ser skoman: I ) rn evnitiy (evindariy yan jdildariy); 2 ) rn kurdeperweriy wetenperweriy; 3 ) rn jiyn, ayna kurdan, yntariya wan Kurdistan.

Di dwana Cegerxn pinda rn evndariytekteka hene, di wda piran r li ser jiyn, ayn, hal tarxa kurdan, er wan nav xwe pberstemkaran, dijminn derva hundur hatine

nivsandin. Di dwann w yn dudu sisiyandagelek rn w yn evndariy hatine gotin, mesele,di dwana w aran da ev rn dildariy ap bne:Driya yar (135), Yara (136), Pr bm, dil prnab (144), ep ras (142), Derd drin(181), Dest xwe paqijke ji xwn (137), Dil

pere pere hr dik (196), Cejn yar dilxwe dib

(171), Name ya derd xeman (175), Bext sip(198), Zengil (119), Gazin ji ine (173), Ocaxeyar (183), Yarhat civna min bi ev (185), Evdinya pir xwee (131), Tu zan ma dermanim(179), Bi tor bixn v nam (146), Di ser av

8/6/2019 Cgerxwn

32/46

mera hat (160), Kurdistan (54), Guh bidedrok (199), Fetwa ya pr Mexane (194), rin

lev (191), Me dil daye pertave (149), Dilomizgn li te ab (192), Penge r (177), i bikimbi roj nimj (92), Eman hey l (201).

Di van rn xwe yn evniyda Cegerxn ah zar dike ah zar w li ser welat tne kirin, di

wanda ew dibje ji xema dilan dilvne, ku jidriya evn derd kul w pir bne, di wandaew xebera evn li na xebera welat, li naxebera Kurdistan dide xebitandin. ax ew jihizkir, ji dilket evna xwera dibje: Eman jiderd driy, ew dixweze bje, ku ew dre jiwelat xwe, ku li welat xerbda dij, ku ew jiderd driya evina xwe-Kurdistan di xwedaketiye, diponije, ew nan dike, ku ew bra welatkal bav xwe kiriye, ku ew dixweze welat xweazad bibne, bi serbest hemz ke, p ad be,bigihje bext miraz xwe-Kurdistan azad serbest bibne. Bi rn evintiy Cegerxn t ber

avan mna xortek evndar, mna merekmirazxwez, ku evna w, miraz w serbest serxwebna kurd Kurdistan.

Mesele :

Pir xwee pir xwe

Ev dinya pir xwee

Yar pal daye ser min

R wek gula gee

Serbest azadin

8/6/2019 Cgerxwn

33/46

Em dilxwe adin

B gil gazin

Bi dil hev dixwazin

Guldest evn

Pln derya jn

Em gihan serbet

Sed tif li bindest(133)

Were meyger, bide cema lebaleb

Kut toza bendewar dawenim

Delala min dinav destn neyaraDixwazim w bi zor raknim

Mebn seyda Cigerxwn bye kale

Div nemirim heta dilber bibnim.(153)

Were hembz bikin em hev bi ad

Ber dijmin me tx bend dav

Tu roj dil disoj l metirse

Cigerxwn hik xurte wek benav. (151)

rn Cegerxn yn dildariy bi nav Agir ptaevin (154-159), Me dil daye Pertav (149),Diyariya yar (135), yn din bi naveroka xwevayn hezkirina welatin, di wanda miraz dilCegerxn, dilxweza w, evina w serbest

8/6/2019 Cgerxwn

34/46

serxwebna kurd Kurdistan jiyna bextewariyawane mesele, li helbesta xwe Agir pta evn-da

ew dibje:Evn ji pta agire

Dil girtiye qet namir

Fde ine ah gir

Ah ji dest te evn

Naln ji ber daxn dikul

Jan daye cerg nav dil

L, min iket pit mil

Ah ji dest te evn

Gava ji dilber dr dibin

Birn di dil dekr dibin

Sermest pir rencr dibin

Ah ji dest te evn (156)

Bawar bike li her r helbestn evntiyda, yn div dwanda ap bne, Cegerxn li pa ah zarinkirin li ser evina xwe, li pa pesn w dan, ev esseend rezn girn li ser welat xwe dibje xwendevan dide fehmkirin, ku ew bextree mirazkor, imk welat w bindeste, ku evna w,dilxwez bextewariya xort ken kurd ynmirazxwez her li zeman serbest azadiyaKurdistanda w miyaser be biqede b ser.

8/6/2019 Cgerxwn

35/46

end giliya j pvste li ser r helbestnkurdperweriy wetenperweriy binivsim.

Li jor li piy min da xuyankirin, ku liSovtstanda saya ser xebatn kjan merivan r helbestn Cegerxn, yn kurdeweriykurdeperweriy, dost hevkariya miletn bindest jiherdu dwann w pin akera bne. r helbestn

bi v crey li her du dwann Cegerxn y painda(dwana sisiyanda di v dwanda dwanaaranda) gelekin, mesele, li dwana aranda ev r helbestn w ap bne: Dest xwe paqij ke ji xn(137), Rewa welt (40), Bi ser iyan ketim(39), Ji nva em berjor diin (89), K hilgir v

bar min? (17), Ez nizanim i bjim (28), Taneewitin, ron nad welt (66), Welatperest(68), yn din. Di van randa Cegerxn dsa mna

ber dike hewar gaz, ber xwe li palan, rncberan,xebatkaran, xwendevanan, zana hozann kurdankiriye, diqre, dibje kurdino, ji xewa kibr hiyar

bin, xwe nas bikin, hn kne, yek bin, bi ran

derkevne meydana er ser xwebna welat, ji bindest goveka zulmkarn ran, raq, Tirkiy azad bin; di wan randa Cegerxn bernama erazadkirina kurd Kurdistan nan netewey xwedike. Cegerxn dibje: ku kurd bigihjne meram mebest xwe, li piy pvste dijmin nav xwe(axa, began, xan, pran, brjwaziyan

kaptalstan) ji welat derxin, mesele, ew dinivse :Ev bye sed saln we

Kik dixun maln we

8/6/2019 Cgerxwn

36/46

Kee x mela

Li we dikin teqela

Axa mr paa

Weke hir gornepaa

Ew tev beg efend

L win ji wan re gund (114)

Olperest lperest,

Navn kurd bib serbest (23)

Qata kurn xwed mal

Bi dijminre bn heval (87)

Dijmin ku em derxin bi zor

Avn eman em bibne jor

Zaz hekar bext lor

Pir xwe bikin v war min (18)

Heta xwn nerjin

Em nikarin bibjin :

Ku em j bne milet

Xwed leker, bi dewlet (86)

Cegerxn dibje, ku gund xebatkarn tirk j mnagund xebatkarn kurd li bin dest qata jorinda

8/6/2019 Cgerxwn

37/46

(sinifa jornda) ya axa, beg, brjwaz kaptalstntirkanda nin, ku ji bo azadkirina xwe herdu qatn jr

tirk kurd bibin yek:Qat jr tirk kurd

Tev birne, tev zigurd

Div ew dest bidin hev

Xebat bikin roj ev

Bixin dest xwe ew dar

Herd bibin xwed par

Yan bibin du dewlet

Dost hev bin du milet

Bibin bi dost heval

Xwed zr xwed mal

Destr bib dmuqrat

Dmuqrata Rojhilat

Qad xwendin tevay

Wekhev biray (47)Ez bilra Marksim

Deng rista bkesim

Ji hviyan avisim

Ez nizanim i bjim (28)

Di ra xwe Ta neewitin ron nad welt (66) deCegerxn dibje:

8/6/2019 Cgerxwn

38/46

Zenda vemalin, bikevin Zagros

Er dijmin bikin bi har

Em rn iya, piling ejder

Zaz bext lor, sor hekar

Rabin bibin yek, destan bidin hev

Ji bo me divt ten hiiyar

azde milyon kurd gernas mrxas

Dane ser xwe ew ree-ar

Ta keng dijn pere, pere kurd ?

Ma k dixwaz v kar !?

Raste bindest kar qelsa yeJi ser xwe rakin w em near(66)

Rast, kesek v hal netewey kurd qayl nabe

nek bi ten naxweze v kar, wusan j hem dost cinarn w xrxwez dixwezin, ku kurd serxwebnbijn. ax xeberdan t kirin, ku netewey kurd bitomer 20 mlon zedetire, (li Tirkiy 10 mlonin, liraq s mlonin, li ran pnc mlonin, li Sriymloneke) xrxwez dostn kurdan dibjin: divtdewleta kurdan serxwebn behe. Raste, divt

serxwebna kurdan hebe, l netewey kurd ji destdabekirina welat xwe ketiye bindest s-ar gurnhar, (hukmeta, ran, raq Tirkiy), ew tu carannaxwezin kurd Kurdistan bi serxwebn bin, ewdixwezin heta hetay par Kurdistan li bin dest

8/6/2019 Cgerxwn

39/46

wanda bimnin. Dibe li pawextiy hal wext zeman b guhastin li wan her ar welatanda km

zde qayl bin avtonomiy bidne kurdan, ew javtonomiya nav li ser mna avtonomiya kurdan liraqda.

Niha em dibnin, ku dinya parvebye ser s komnmezin: 1. Dinya sstma welatn sosialistiy, 2-

Dinya sstma welatn kaptalstan mperalstan,3-Dinya welatn serxwebn yn bteref. Welatnran, raq, Tirkiy yn din li Rojhilata nezikdikevne nav dinya welatn sstma serxwebn. Ewwelat j dibnin eger hal wext dinyay tguhastin eger xr br kara wan di wguhastinda heb, ew siyasetiya xwe derva diguhzin:yan xwe li aliy dewletn sstma sosialstiydigirin, yan j xwe li aliy dewletn sstmakaptalzm digirin bi dizva dibne dost hevalnmperalzm.

Bi xeberdan, bi zar her kes dibje Li zemanhilandina (rxandina) sstma koloniyda,helbet, maf netewey kurd heye bi serxwebn serbest bij. Ku xelq kurd serbest be, biserxwebn bij, lazime hukmetn stemkar destxwe ji par Kurdistan bikinin, bihlin kurd biserbest serferaz bijn, yan j pvste netewey

kurd hem hz qewatn xwe bike yek, er bike bi zor serxwebna xwe bi dest xweva bne. Jivan herdu riyan riya pn bi dest hukmetnstemkarn kurdan qet tu caran nabe naykirin, riya pain her riya raste, regeriy,

8/6/2019 Cgerxwn

40/46

divt di w rda yektiya kurdan hebe, ew bidest zor serxwebna xwe bi dest xweva bnin.

Ji ber v yek Cegerxn dibje:Heta xwn nerjin

Em nikarin bibjin :

Ku em j bne milet

Xwed leker, bi dewlet (86)

Zanim siyaset tev derew

Div ku kurd rabin ji xew

Destan bidin top tiving

Li ser iyan qrn deng

Ji nav welt derxin neyar

Qada me namnit beyar (100)

Hewar gaziyn Cegerxn: er kin bo xatirwelat, xwn nerjin, kesek ji mera nabje miletrastin . L pvste serkarn tevgera netewey kurdan

ba bizanibin, ku keng pvste kurd bi top tivingderkevine meydana er serxwebna kur Kurdistan. Bi top tiving, xit xenceran li para Okyabr li nav saln 1918-1932 da kurd rabn,erkirin pber stemkarn xwe. Hing wext wanek silihan b w wext stemkarn kurdan sist bn,mna niha tank balafir (firoke), raktn wan tune

bn, eger yektiya kurdan w wext hebya, eger axa, beg, xn kurda xayn derneketana, terefdar arkarn kurdan ji welat derva hebna, kurdnserbest bibna, ser ketana. L sed car mixabim,

8/6/2019 Cgerxwn

41/46

wusan neqewim. Ew sal zeman n, derbas bne,niha hal hewal welatn stemkaran kurdan hatiye

guhastin, ew bi hz qewat bne, bne xwedlekern bi tertb tendurust, bi tank, top, firoke,raktn er, hem sazmaniya hukmeta wan, hemteklatn wan yn partiy, yn rewenkirin bnehlna ovniy, fazmiy. Eger niha kurd bi top,tiving rea, b arkariya hundur dervan rabin, liser iya er bikin, ew nikarin li pber leker bi

tank, firoke, rakt teyax bikin, dibe er wan wwextek bikine, l divt ew bizanibin, ku ew di erwusanda ser nakevin, w bela xna xwe brjin,gundn xwe bajarn xwe bidne ber tankan, firokan

birxnin mal xwe bidne talan tajankirin. erkurdan yn serxwebna wan niha pvste bi er

hem ker karkern tirk, ereb, farsan va bgirdan, divt pale, gund, rncber, xebatkar brewarn gund bajarn tirk kurd yn ereb kurd yn fars kurd bi hevra, bi tevay rabin pberkevneperestan mperalstan, pber zulmahukmeta dktator, bo xatir sazmaniya heredemoqrat, bo xatir dost, hevkar wekheviya kurd

ereb kurd tirk, kurd fars. Eve armancanivsarn Cegerxn. Li ck di ew dibje: Em ernaxwazin, l ew t ber der me (58)

rn wesa naxwazin

Ne gil ne gazin

Milet hem bib rNeb jor neb jr

B tizb def xit

Welt bikin wek bihit

8/6/2019 Cgerxwn

42/46

Ne bindest ne j zor

Bere bimr qata jor

Tev de em bibine yek qat

Destr bib dmuqrat

Pale bibin xwed kar

Zev bidin dest cotar

...............................................

...............................................

Doza meye serxwebn

L dixwazin pven(52)

Di dwanda wusa j end r helbestn mezin liser ayn tarxa netewey kurd hatine apkirinn,mesele: Em er naxwazin, l ew t ber der me(58) Aleqem (83), Hovtiya dijmin (20), yndin. Ev r helbest ne mna r helbestn evntiy

kurdeperweriyne, ev ji wan mezintirin, her yek jiwan wek s-ar-pnc-deh-donzdeh beligin, ew mnaserhatiyan dastanan dirjin bi naveroka xwevaew j mina wan li ser jiyn, ayn edet kurdan droka wan t gotin. Bi gilk bi naveroka xweva ewserhat rokin, l bi terb tundirusta xweva teqil li hev anna bendn rzn bi reng ran

helbestan hatine nivsandin. r helbestnCegerxn yn bi v crex nivsand li dwana w

pinda j hene, mesele, Serxwebna mirka (47-50), ahnama ehdan (50-56), li dwanaduduwada Cotkar zev (201-107), Serphatiya

8/6/2019 Cgerxwn

43/46

Ciwan dewlet (108-121), Tarxa siltan salednkurd (1126-129), Serpehatiya epal SStr (111-

118) li dwana sisiyanda: Kme ez (9-16), Pramerivxur 61-68), Zincr ji gerdenim ikest (84-94), Rencber bi rmet (169-178), Nivsarek biyar (188-195) yn din.

Ku xwendevann me delal ba haj qmet nirx van

serhatiya dastana (poman) bin, divt meriv baqemijul lgerna tertb, tendurust sazmaniya wan

be, guh bide ser naveroka wan, xemilandina wan xebern wane bedew. Eva j meseleke mezine bihewasdare li pirsn lgerna efrandinn Cegerxnda.Em hvdarin li pawextekiy zanyarn lteratrakurd w v pirs saf zelal bikin.

Li kutayda ez divt bjim, ku ev serhat dastantev kom jorn min nav wan nivsand xiznekegelek giranbihaye, ew bi tevay nsklopdiya jiyn,ayn hal tarxa neteweye kurdane, nsklopdiyaer w serxwebne li nav saln destpka sedsaliya

bsta heta nav saln pain. Merv ba herar dwann

w bixne, mijl naveroka wan sazmaniya wanbe, w b fikir w raman, bje bi rast ardwann Cegerxn nsklopdiya peydabn

pvena netewey kurde, ya helketin, serketin daketina er serxwebna kurdane, nsklopdiyarabn runitina kurdaye, ya hevbendiya kurd, ereb,

fars tirkane.

Her reke Cegerxn, her helbesteke her ardwann Cegerxn ji nav dil hinav w, ji

8/6/2019 Cgerxwn

44/46

kuraniya dil w, ji hi aqil w giht saf jibehra zanna w hatine gotin nivsandin;

peydabna wan, efrabdina wan bi hal wextdinyayra dirdayiye, ji ber hal jiyna kurdnbindest zerand ji ber roja wane re bext wankor r helbestn Cegerxn hatine hunandin. Diwanda wne ikl kurd Kurdistan bi desthostay xebern bedew kiandin. Kesek di xemil,nex nitra wanda ikbir nabe, gik bi rast

rasteqnin L pwste ji br nekin, ku ew li c wext xweda giranbiha bi nirxin. Binga naverokaher ar dwann w br bawara efrandinn w ewin,ku erevan tekuern netewey kurd zanibin, ji brnekin, ku riya azadkirina kurd Kurdistan dr dirj girane, bona w yek niha, li ber pin

lazime yektiya hem kom partiyn wan, hebelazime li pin ew bixebitin, nehlin milet qir bibe,p be, divt milet xwed bikin, ku ew xwe wundaneke, ziman xwe, kltra xwe, yektiya pwan bike,

bona v yek divt kom partiyn wan li her dera biserbixwe hebin, divt kom wan (yn xortan, yn

jinan, y xebatkaran, yn gund pala, kom

ronikirina milet, yn apkirin belavkirina kovar rojnamn krd) bi akera binva tevgirdana wanbi hevra hebe, divt tevgirdana wan wusan j bihem kom pkevt yn ereb, tirk farsanra hebe,

bi tev wan bixebitin, pber kevneperestan mperalstan er bikin, er bikin pber hukmetadiktator ovniy er bikin bo xatir sebestiya

xwe bo xatir dost, birat, hevkar at li navkurd ereb, kurd tirk, kurd fars. Eve br

bawara Cegerxn, eve dilxweziya w, merem mebesta efrandinn w.

8/6/2019 Cgerxwn

45/46

Leningrad,20.9.1980

AFRANDIN BERHEMN CIGERXWN N KUHETA NIHA HANINE APKIRIN

1. Dwana yekem, Pirisk Pt, Suriya 19452. Cim Gulper, roka yekem, Suriya 19483. Dwana Duwem, Sewra Azad, Suriya 19544. Reoy Dar, roka duwem, Suriya 19565. Gotin Piyan, Suriya, 19576. Destra ziman Kurd, raq 19617. Ferheng, Per Yekem, raq 19628. Ferheng, Per Duwem, raq 19629. Dwana Syem, Kme ez, Libnan 197310. Mdya Salar, Libnan 197311. Dwana aran, Ronak, Swd 1980

12. Dwana 5a, Zend Avista, Swd 198113. Dwana 6a, efaq, Swd 198214. Dwana 7a, Hv, Swd 198315. Tarxa Kurdistan-1, Swd 198516. Dwana 8a, Ait, Swd 1986

8/6/2019 Cgerxwn

46/46

17. Tarxa Kurdistan-2, Swd 1987( Ji weann Roja N)

Min ev afrandin berhemn Cigerxwn n li jor jibo v gotar wek avkan