cilesia e ajrit ne shqiperi · co 1.5 56.4 95.6 viti 2014 - rreth 400 000 “ hc 0.9 32.0 54.0...

CILESIA E AJRIT NE SHQIPERI

Ajri eshte nje perzjerje gazesh qe perbejne atmosferen e

tokes, apo shtresen mbeshtjellese te saj. Perberja e

perafert e tij ne nivelin e detit eshte:

azot 78 perqind,

oksigjen 21 perqind,

argon 0.9 perqind, dhe

dyoksid karboni 0.04 perqind.

Krahas ketyre perberesve ajri permban edhe sasi shume

te vogla gazesh te tjere, si edhe grimca pluhuri e avuj

uji.

Cilesia e ajrit ne Shqiperi, A.Deliu - 23 nentor 2016

Ndotja e ajrit eshte prania e substancave ne atmosfere, te krijuara prej aktivitetit njerezor oseproceseve natyrore, qe i shkaktojne efekte tedemshem njeriut dhe mjedisit.

Ne fillim te shek. XIX ndotesit me te dukshem teajrit ishin tymi, bloza dhe hirat e shkarkuar prejdjegies se qymyreve ne kaldajat dhe motorret me avull. Kjo ishte ndotje lokale, e kufizuar praneqyteteve industriale. Sot vendin e tyre e kane zenendotesit e shkarkuar nga automjetet.


Aktualisht konsiderohet qe ndotesit me terendesishem te ajrit urban jane grimcat e imta PM10 e PM 2.5, dyoksidi i azotit NO2 dhe ozoni O3. Grimcat e imta PM2.5 konsiderohen me terrezikshmet per shendetin e njerezve.


• Ajer i brendshem e i mjediseve te punes

– norma te viteve 1974, te ribotuara ne

vitin 1998 nga Min. Shendetsise (i

vjeteruar).

• Ajer i jashtem – norma te vitit 2003 (i

vjeteruar)

• Shkarkime ne ajer nga burimet pikesore

e automjetet – norma te vitit 2002 e 2007

(duhet rinovuar e plotesuar me aktet

nenligjore perkatese)


1. Ajri i jashtem

- Stacione automatike (me funksionim te panderprere)

- Tuba difuze (me matje per periudha kohe 1-2 jave)

- Kontroll i shkarkimeve (oxhake, automjete)

2. Ajri i brendshem

- Paisje manuale (me funksionim te shkurter)

- Paisje automatike (me funksionim te shkurter /

panderprere)



Stacion automatik monitorimi ajri Tuba difuze monitorimi ajri

Paisje monitoruese te ajrit te brendshem dhe te shkarkimeve nga oxhaqet

Qyteti PM10, µg/m3 Qyteti PM10, µg/m3

Stokholm 28

Beograd 43 Londer 34

Bukuresht 48 Pekin 121

Berlin 26 Athine 41Shkup 80 Rome 35

Sofie 68 Tirane trafik 65

Vashington 18 Tirane qender 34

Norma e lejuar BE 40

Rekomandimi OBSH 20

Burimi: PM10 in world cities, WHO – 2012

Raport i gjendjes se mjedisit ne Shqiperi, AKM 2016


0

20

40

60

80

100

120

140

PM10, µg/m³


Lloji i pikes PM 10, µg/m3

Residenciale (10) 37.4

Trafik (4) 61.2

Mesatare 44.2

Norma BE 40

Rek. OBSH 20


0

10

20

30

40

50

60

70

PM 10 µg/m3

Cilesia e ajrit, viti 2015 Durres Elbasan Korce Tirana MM Tirana AKM Shkoder Vlore

Norma

BE

PM10,

µg/m³ 18 47 43 50 65 21 19 40

PM10 , ditet

mbi 50

µg/m³ 6 105 102 63 117 5 2 35

PM2.5,

µg/m³ 13 29 22 14 8 25

NO2,µg/m³ 27 24 14 42 10 14 40

SO2, µg/m³ 11 7 4 10 9 8 20

O3, µg/m³ 53 33 50 32 71 68 65*

Benzen,

µg/m³ 2.3 2.1 6.2 4.8 2.5 1.7 5

CO, mg/m³ 0.4 0.6 1.1 0.9 0.9 0.4 5


Burimi: Raport i gjendjes se mjedisit ne Shqiperi, AKM 2016

Shkarkimet ne ajer nga automjetet ne Shqiperi, mije ton

Viti 1989 2002 2014 Te dhenat baze

Grimcat totale 0.6 23.6 40.4

SO2 0.4 15 25.4 Viti 1989 – rreth 20 000 mjete

NOx 0.8 30.1 51 Viti 2002 - rreth 236 000 “

CO 1.5 56.4 95.6 Viti 2014 - rreth 400 000 “

HC 0.9 32.0 54.0

Total 4.2 157.1 266.4

Burimi: ISA, Tirane 2014

INSTAT, Tiranë 2003

INSTAT, Tirane 2015


0

20

40

60

80

100

120

140

PM SO2 NO2 CO HC Total

Shkarkimi vjetor, mije ton

Shkarkimi vjetor, kg/banor


0

1

2

3

4

5

6

Poliklinikaqendrore

ISHP Linze Kombinat Kodra Dielli 21 dhjetori StadiumiS.Stermasi

DSHP Stacionitrenit

Zogu I Zi Klinikairaniane

Farmacia 10

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

VleraNorma KE


0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Co

nce

ntr

ati

on

(µ

g/m

3)

Benzene: cumulative percentage

Av. conc.

LAT

UAT


AQHI paraqet kushtet e cilesise se ajrit sipas nje shkalle 1-

10+; sa me e madhe te jete vlera aq me i larte eshte rreziku

shendetsor per njerezit e ekspozuar.


0

2

4

6

8

10

12

Jan Shkurt Mars Prill Maj Qershor Korr Gusht Shtator Tetor Nentor Dhjetor

2010

2011

2012

2013

Rrezik i ulet

Rrezik mesatar

Rrezik i larte



Niveli PM10 PM2.5 NO2 O3

Normal 1-40 1-15 1-20 1-40

Mesatar 41-90 16-35 21-50 41-90

Kujdes ! +90 +35 +50 +90

Veç informimeve e raporteve zyrtare eshte

realizuar per here te pare ne Tirane ne

vitin 2013 ne b/punim me Bashkine e

Qytetit instalimi i dy ekraneve ne hapesira

publike, qe japin on-line me ngjyra

permbajtjet reale te PM10, PM2.5, NO2 dhe

O3 ne qendren e qytetit.

Fatkeqesisht kjo eshte jo funksionale tani.

Situata:

Permbajtja Mesatare Vjetore e PM2.5 ne ajer = 30 µg/m3

Rreziku relativ per rritje te vdekshmerise totale kur permbajtja e PM 2.5 ne ajer eshte 10 µg/m3 = 1.06

Vdekshmeria totale ne Shqiperi (nga shkaqe natyrore) =

768 / 100 000

Popullsia e Tiranes = 718 000

Vleresimet per Rritjen e Vdekshmerise nga shkaqe natyrore telidhura me PM2.5 qe tejkalon RCA te OBSH (10 µg/m3):

Vdekshmeria Totale rritet me 12%

Per çdo vit rreth 500 vdekje te parakoheshme.

Burimi: ‘Air quality in Tirana’, WHO, Krzyzanowski.M., 15.11.2011.



Numri i vdekjeve te

parakohshme per “grid cell”

“qelize te rrjetit” me sip.

2500 km² ne Europe Model DEHM fusha 2, EEA _Report

2013

Sipas hartes se ndertuar

sipas modelit respektiv dhe

llogaritjes per tere

territorin e vendit tone,

afersisht 1500 vdekje te

parakoheshme ne vit

shkaktohen prej niveleve te

permbajtjes se grimcave ne

ajrin urban ne Shqiperi.

Zjarret e pyjeve


0

1

2

3

4

5

6

715

.08.

2012

16.0

8.20

12

17.0

8.20

12

18.0

8.20

12

19.0

8.20

12

20.0

8.20

12

21.0

8.20

12

22.0

8.20

12

23.0

8.20

12

24.0

8.20

12

25.0

8.20

12

26.0

8.20

12

27.0

8.20

12

28.0

8.20

12

29.0

8.20

12

30.0

8.20

12

31.0

8.20

12

01.0

9.20

12

02.0

9.20

12

03.0

9.20

12

04.0

9.20

12

05.0

9.20

12

06.0

9.20

12

07.0

9.20

12

08.0

9.20

12

09.0

9.20

12

Tirana_CenterBenzene µg/m3

zjarri ne Dajt

Furrat e gelqeres


Rezultati

matjes

µg/m3

Norma e lejuar

Shqiperi,µg/m3

Monoksid karboni,

CO 8600 5000

Bioksid azoti, NO2 120 60

Bioksid squfuri,SO2 50 60

Lende e grimcuar ne

suspension, LGS 320 140

0

50

100

150

200

250

300

350

NO2 SO2 LGS

Rezultati matjes, µg/m3

Norma e lejuarShqiperi,µg/m3

0

10000

Rezultati matjes ,µg/m3

Norma e lejuarShqiperi,µg/m3

CO

Dyoksidi i karbonit CO2


Burimi: Andrey I. Egorov et al. ‘Pilot WHO survey in Albania to

assess pupils’ exposure to environmental hazards in schools’, WHO

Regional office for Europe. 2012

Kufiri higjienik i lejuar me i vjeter per

cilesine e ajrit te brendshem lidhet me

permbajtjen e CO2 ne ‘të. Që në vitin 1858

kimisti dhe higjienisti gjerman Max von

Pettenkofer percaktoi permbajtjen e

dyoksidit te karbonit CO2 ne ajrin e

brendshem si indikator te pastertise se tij.

Vlera e dhene prej tij ishte 0.1 % (1000

ppm) dhe njihet si numri i Pettenkofer-it

Ndotesit organike te avullueshem (VOC)1. 1,3 Butadien 6. Toluidine Izocianat 11. Propilen oksid

2. Toluen 7. Epiklorhidrine 12. Kaprolaktum

3. Klorur vinili 8. Fosgjen 13. Anhidrit ftalik

4. Akrilonitril 9. Benzen 14. Tetraklorur karboni

5. Anhidrit maleik 10. Etilen oksid 15. Cianur hidrogjeni


TVOC, ppb TVOC, µg/m³ Vleresimi

Niveli 1 0-150 0-300 Ajer i paster

Niveli 2 150-500 300-1000 Ajer i pranueshem

Niveli 3 500-1500 1000-3000 Ajer jo normal

Niveli 4 1500-5000 3000-10000

Ajer higjienikisht me

probleme

Niveli 5 5000-12500 10000-25000

Ajer higjienikisht i

papranueshem

Koha e matjes TVOC ppbNentor 2013 112

Dhjetor 2013 96

Mars 2014 80

Maj 2014 64

Korrik 2014 37

Tetor 2014 19

Burimi: ISA 2014

Burimi: Guidelines for Indoor Air Hygiene in School Buildings,

Berlin – August 2008

Zbatimi i legjislacionit shqiptar ekzistues nepermjet Forcimit te kontrollit teknik te cilesise se karburanteve te makinave dhe

gjendjes funksionale te motorreve te tyre

Forcimit te kontrollit teknik te cilesise se shkarkimeve industriale ne ajer

Planifikimit urban te pershtatshem, ku te mbahet parasysh rritja e siperfaqeve te gjelbera dhe rrjedha e trafikut

Permiresimit te kompetences teknike te organizmave shteterore te kontrollit

Adoptimi sa me pare i legjislacionit te vendeve te BE per mbrojtjen nga ndotja e ajrit, me theks ne legjislacioninsekondar.

Permiresimi i edukimit mjedisor ne gjithe nivelet e shkollimit.



FALEMINDERIT PER VEMENDJEN

[email protected]

cilesia e ajrit ne shqiperi · co 1.5 56.4 95.6 viti 2014 - rreth 400 000 “ hc 0.9 32.0 54.0...

Documents