Clive SINCLAIR

Tartabiqet

Gjatë natës, me sytë e mendjes shoh tartabiqe që çiftohen. Bashkimin e mashkullit me femrën. Masa e pëgërë çohet e ulet, organet mashkullore bulojnë, kthehen në heje të rrezikshëm që, të verbuar nga gjakimi, nuk godasin në vrimat mikpritëse, por ngulen thellë në barqet e buta të shoqeve të tyre. Teksa shoh këto ëndrra, tartabiqet më thithin gjakun dhe, të ngopura, aq të fryra, sa s’mund të kthehen në vrimat e tyre, dhjesin nëpër çarçafë dhe largohen andej nga erdhën. Kur zgjohem vë re njollat e zeza, këto dëshmitare që më japin të kuptoj se në trupin tim, tanimë, po krijohen ishuj të rinj të kruarash. Punët u shkojnë mbroth tartabiqeve të shpronësuara, të cilat mbetën pa shtëpi pas prishjes së atyre mëhallëve të lashta varfanjakësh dhe ndërtimit të kolegjit prej betoni. Më në fund, tartabiqet me trup petashuq kanë gjetur parajsën e tyre nëpër plasat e ngrohta dhe plot ushqim nëpër shtretër. Madje, edhe gjatë pushimeve verore, kur shtretërit e braktisur mbushen nga studentët e huaj dhe mësuesit e tyre; të parët vijnë në Cambridge për të përmirësuar anglishten, të dytët për të shëndoshur portofolin. Unë u përkas këtyre të fundit.

Para disa javësh më pat marrë në telefon drejtori i Letërsi & Gjuhësi Sh.p.k., deri në atë kohë i panjohur për mua, dhe më pat ofruar të punoja si mësues në Shkollën Verore të Cambridge-it, e cila zhvillohej çdo vit në universitetin e zbrazur. Zotëria ishte i drejtpërdrejtë. Më tha se në çastin e fundit mësuesi i mëparshëm i kishte lënë në baltë. Dikush u kishte dhënë emrin tim; më kërkoi të falur që po më lajmëronte pak para se të fillonte shkolla verore dhe më pyeti në kisha njohuri mbi poetët e Luftës së Madhe, kurs i caktuar nga dezertori, librat e të cilit tashmë ishin blerë dhe u ishin shpërndarë studentëve; këta studentë ishin përgjithësisht moshë e re, ishin gjermanë, inteligjentë, flisnin anglishte të rrjedhshme dhe shtoi, duke u kukurisur, se pjesa më e madhe ishin femra; për ta mbyllur, më tha se Letërsi & Gjuhësi Sh.p.k. ishte ndërmarrje me reputacion dhe se paga ishte po kaq e respektuar. I premtova se do t’i ktheja përgjigje të nesërmen. Ç’ironi! T’u mësosh poezinë e Luftës së Parë Botërore gjermanëve, të cilët çuan në varr, në lule të rinisë, shumicën e këtyre poetëve. Ngaqë isha jude, kjo ironi më përvëloi në shpirt. Mirëpo, a ishte me vend kjo ironi? Fundja, as unë, as studentët, ende nuk kishim lindur në kohën e Rajhut të Tretë, pra, a mund t’i fajësoja se, sikur prindërit e tyre ta kishin fituar luftën, s’do të kisha ardhur në këtë botë? Fare e thjeshtë. Atëherë, çfarë më bëri që ta pranoja punën? Paratë? Sigurisht! Por, edhe më joshës ishte Isaac Rosenberg-u. Kjo për shkak të një të dhëne biografike pak të njohur: lidhja e tij me gjyshen time. Ai ishe dhjetë vjeç, kurse ajo shtatë. Një mbrëmje të dëlirë, ata u puthën shi përjashta shtëpisë së Rosenberg-ëve në Stepney, vetëm ca dyer më tutje ushqimores lyer me të gjelbër të stërgjyshit tim. Pastaj, kur Rosenberg-u vendosi të shkonte në luftë, braktisi familjen dhe u fut në batalionin e këmbësorisë në Bury St Edmunds. Barakat ku fjeti ai duken që nga dritarja e dhomës time të gjumit. Tollovia groteske e tullave të kuqe përvijohet turbull përballë meje teksa marr në telefon drejtorin për t’i thënë se e pranoj punën. Nuk tregoj se kursit i kam vënë emrin “Hakmarrja e Rosenberg-ut”.

Mirëpo, vajzave gjermane s’u bëj dot ballë. Janë të pashme, kapin shpejt dhe janë hokatare. Mbi të gjitha, duken kaq të pafajshme. Ora jonë e parë filloi pak si me

1

droje, njerëzisht dhe me ngacmime, deri sa njëra nga vajzat kërkoi të dinte pse po studionim këtë lloj poezie.

- E kujt i plasi për dhimbjet e tyre, janë fare pa kuptim për ne, - tha, - sidomos ngaqë shumica jemi vajza dhe as që duam t’ia dimë për luftën. Pra, pse na shtrëngoni të lexojmë këto tmerre?

Vajzat e tjera kakaritën, çka duhej marrë si vënie në lojë. Ndërkohë që mendjen time e kishte pushtuar Hakmarrja e Rosenberg-ut, përpara syve m’u shfaqën mizoritë e nazistëve, megjithatë, këtu, në auditorin e Cambridge-it, u tregova i duruar dhe bindës. Nuk ia përmenda vulën mavi në qafën e saj, çka e lexova si kafshim dashurie, përkthim i qëllimeve të saj në jetë.

- Pse? Poezinë s’ka mjedis që e nxë, - thashë. - Lufta shndërrohet në frymëzim, në burim shkatërrimi, por, edhe në burim krijimi, në një kundërvënie që duhet zhbiruar, një përafrim i vdekjes përmbi vrullin e poetit. Mendja e tyre ishte mrekullisht e kurdisur.

Aleatët e mi nisën mësymjen. Grave s’u intereson lufta? Ç’gjepura! Lufta s’fal askënd. Kundërshtarët e mi humbën toruan, u izoluan, duke na lënë ne të tjerëve të lirë për të vazhduar mësimin. Gjatë kësaj ore të parë mësimi lindën miqësitë dhe me kënaqësi vura re se mbrojtësja ime më e zjarrtë ishte dhe më e bukura e grupit. Edhe kotësia është frymëzim.

Jemi dy mësues për njëzet studentë; unë për letërsinë, tjetri për gjuhësinë, kurse hartimin e bëjmë bashkë. Duhet të fle në konvikt, ndonëse Bury St Edmunds ndodhet vetëm tridhjetë milje larg Cambridge-it, pasi pjesë e detyrave të mia është edhe argëtimi i mbrëmjes. Sonte kolegu im do të mbajë një leksion mbi fonemat, duke më dhënë lirinë të flas në telefon me time shoqe. Teksa dëgjoj zilen që bie, më vjen në mend fakti se çdo tingëllim është i njëjtë, kurse biseda që pason i jep ziles vlerën që ka në të shkuarën: e shtirur, numër gabim, ose muzikë e ëmbël për të dashuruarit.

- Ku je, shpirt, - thotë ime shoqe, - të ka marrë malli për mua?- Shumë, - i them.Katekizmi ynë vazhdon, një këmbim i këndshëm vetësigurie, deri sa, i alarmuar,

kuptoj se përgjigjet e mia janë të gjitha njësoj. Nuk e kam mendjen tek ajo. Nuk më ka marrë malli për të. Po gënjej. Pasi e gjykoj për së dyti, zbuloj se kjo shkarje është profetike, dhe kështu parashikoj fundin e martesës sonë. Pa dyshim, kjo është gënjeshtër romantike që duhet shpërfillur njësoj si ngërçet nervore që më kanë mbërthyer stomakun. E ç’të keqe kanë eufemizmat, përderisa ajo kënaqet me to?

- Fjetsh mirë, - thotë ime shoqe, - gjumë të ëmbël.Por dhimbjet e barkut nuk duan të largohen. Si jam kthyer në dhomë, lëshohem

sa gjatë-gjerë në shtrat. Dhoma ka stil modernist, me gjëra pa lidhje mes tyre; për shembull, nëpër sirtarë nuk ka doreza, vetëm vrima ku për t’i hapur duhet të futësh gishtat dhe të tërheqësh sirtarin. Duke qenë dyshe, dhoma ka dy shtretër, kurse tek shkallët që lidhin nivelet mes tyre, stili arrin kulmin. Duke qenë se zakonisht shkalla përdoret në 50 përqind të saj, meqenëse në çdo shkallare shkel vetëm njëra këmbë, ç’i mbetet të bëjë arkitektit? Sigurisht, këput gjysmën e tepërt, duke lënë shkallare që këmbehen njëra me tjetrën, e djathtë, e majtë, e djathtë, e majtë, e kështu me radhë. Është e vërtetë se banorët e kësaj dhome kanë dashur të pasqyrojnë personalitetin e tyre tek dhoma duke i stolisur muret me postera, por, në mungesë të të zotëve, paçka përmbajtjes së tyre, posterat e shtojnë zbrazëtinë. Nëpër rafte nuk ka asnjë libër, veç librit tim me

2

poezi lufte dhe një libri të shenjuar me yll të verdhë. Ditari i getos shkruar prej një çifuti nga Varshava. Ditari u gjet pas luftës, trupi i tij s’u gjet kurrë. Librin, me thënë të drejtën, nuk e mora me vete për ta lexuar, por më shumë për të ma mbajtur mendjen e mbërthyer tek një e keqe që s’mund të zhduket. Megjithatë, i këputur nga dhimbja e barkut, e lexova nga fillimi deri në fund. Ç’të bëja? Gjatë mësimit flasim për letërsi, po kjo nuk është art. Shkrimtari e jep gjithçka kronikisht, me sa më pak pasion të jetë e mundur, një shenjë për historianët e së ardhmes, derisa në fund nuk e mban dot më veten. “Bijë e Gjermanisë!” mallkon ai. “Bekuar qoftë ai që do të mbërthejë foshnjat e tua dhe do t’i përplasë në Shkëmb!”

Pafsh ëndrra të bardha! Shoh në ëndërr trupa që torturohen, zgjohem dhe shikoj se më është mbushur trupi me puçrra. Duke qenë se edhe më parë kam vuajtur nga ethet, për këtë fajësoj trurin, nuk më shkon aspak mendja tek shkaku i vërtetë. Mirëpo, në vend që të ulen, pullat fryhen keqas, aq sa nga mesdita, e gjithë klasa është duke u hedhur pupthi, si për t’u dhënë zemër ushtarëve nëpër llogore. Duke u kacafytur me tundimin për t’u kruar, i kërkoj armikes sime të lexojë poezinë Gjuetia e morrave nga Rosenberg-u. Duke u skuqur, ajo fillon:

Nudo – të ngurta, rrezëllitëse,Duke thirrur në hare të zjarrtë. Fytyra të buzëqeshuraDhe gjymtyrë të këputuraRrotullohen përmbi dyshemenë e përflakur.Këmishën e larë në ndyrësi,Ushtari e shqeu nga gryka e vet,Duke sharëSe hyjnia kishte vend aty brenda, por jo morri…

Dhe nuk vazhdon më. Duke shpërthyer në lot, ajo thërret:- Ti po tallesh me mua! Shikon kafshimet që kam në qafë, dhe kujton se jam

lavire! Vetëm këtu m’u shfaqën këto! Fle me tartabiqet!- E ka fjalën për Franz-in, - thotë dikush tjetër, duke e pasur fjalën për të vetmin

djalë në klasë, i cili, po ashtu, ka shenja kafshimesh.- Fjalori im thotë se tartabiqja është si fantazma, si lugati, është tinëzari i natës, -

thotë një tjetër, - kështu që Franz-i, në këtë rast, mund të cilësohet si tartabiqe.- Nuk kanë vetëm ata shenja kafshimesh, - them unë, - shikoni krahët e mi.Këtu armikja ime më hedh një vështrim disi mirënjohës.- E shikoni, - u them, - tek e fundit, poezitë flasin edhe për ne.

Sonte e kam rradhën unë për t’i argëtuar studentët. Prandaj kam planifikuar një vizitë në Teatrin e Arteve të Cambridge-it. Meqenëse pjesa në skenë është Mësimi i Joneskos, që përfundon me pedagogun, i cili, pasi ka veshur një uniformë naziste, ther me thikë nxënësen, pjesëmarrja nuk është e detyrueshme. Në shfaqje ka ardhur Franz-i, armikja ime e mëparshme, si dhe më tërheqësja mes simpatizanteve të mia. Dihet se ma ka ënda të shikoj si do të reagojnë studentët pas dramës. Franz-i dhe Monika tronditen kur vajza e vdekur këputet në një karrige, kurse profesori vendos mbi krah shiritin me shenjën e svastikës. Inge-s, ndërkohë, i bën shumë përshtypje.

3

- Kjo dramë shpjegon shumë gjëra lidhur me fashizmin, - thotë, - dhe për Gjermaninë.

- Ndoshta për Gjermaninë e dikurshme, - thotë Franz-i, - sepse sot gjërat janë ndryshe.

- Marrëzi, - thotë Inge-ja, - kemi mbetur një komb hausfraus që përparon gjithmonë me komandë. Nuk na pëlqenin çifutët, prandaj i zhdukëm. Si të ishin pluhur. Kishim frikë nga bandat e Baader-Meinhof-it, kështu që i vramë. Puf! Fund terrorizmit. E kemi fort për zemër rregullin. Prandaj Monika tmerrohet nga tartabiqet. Sepse ato lënë shenja. Kështu që ajo nuk i harron dot. Nuk i fsheh dot poshtë qilimit - këtë do të thuash?

- Vetëvrasje, - thotë Franz-i, - ata vranë veten.- Kështu na kanë thënë, - thotë Inge-ja, - këtë ta ka ënda të marrësh për të

vërtetë.Monika vështron nga Franz-i.- Po ikim, - thotë ai, - jemi të lodhur.- Unë jo, - thotë Inge-ja, - drama ma hapi oreksin.“Kështjella” është një birrari aspak e jashtëzakonshme përgjatë rrugës që të çon

në kolegj. Marrim nga një pije dhe salcë pikante. I zoti i lokalit na tregon një tryezë. Është mes jave, prandaj birraria është e shkretë, hiq një çift që është ulur në një qoshe të errët. Djali nuk mbush mirë.

- Pa më thuaj, George, tani që sezoni ka filluar prej dy javësh, ç’mendim ke për skuadrën tonë të shquar të futbollit?

- Nuk më quajnë George, - thotë pronari.- Këta tanët nuk kanë burrëri, kjo është e keqja e tyre, - thotë djali, - s’u punojnë

gjunjët.- Vetëm dy lojë kanë humbur, - thotë pronari.- Edhe sa të tjera duhet të humbin? - thotë tjetri. - Dëgjo, George, ti i njeh të

gjithë në Cambridge. Thuaji menaxherit se kam një këshillë për të. Mund të jem kopil, mender për fjalën - po, im atë u vra në luftë para se të më lindte mua - por jam lord, dielli dhe hëna në këtë vend. Prandaj, menaxheri do të ma vërë veshin. Ke dëgjuar për atë trajnerin nga Australia, që para çdo ndeshjeje të madhe i tregonte skuadrës revista me pamje nga krimet e nazistëve? Kjo i tërbonte! Lëshoheshin lojtarët dhe ua thyenin brinjët kundërshtarëve. Kam plot ide të bukura si puna e kësaj. Ti e bën këtë, George. Thuaji menaxherit se ai kopili kërkon t’i thotë ca fjalë.

- Laje gojën, - hakërrehet pronari, - nuk dua fjalë të ndyra në këtë vend. Sidomos kur kemi zonja këtu. Po nuk u solle mirë, këput qafën.

Por Inge-ja nuk bezdiset aspak.- Oh, çfarë shfaqjeje pamë sot! - thotë. – Ndoshta, po na dhe leje, mund të

shkruajmë një pjesë me këtë temë në lëndën e hartimit.- S’e ke keq, - i them, - por me kaq shumë njerëz, ka për të qenë disi e vështirë.

Ti dhe Monika nuk bini kurrë në një mendje. Kemi për t’u kapur për çdo fjalë, dhe s’kemi për të qullosur gjë.

- Po, e drejtë, pa dyshim, - thotë Inge-ja- Po të jetë grupi më i vogël, edhe bëjmë ndonjë gjë, - them unë, - ti, unë, dhe

një a dy të tjerë.- Po, por pastaj ata që nuk do të marrin pjesë, kanë për të na patur zili, - thotë

Inge-ja, - do të na akuzojnë për elitizëm.

4

- Atëherë le të bëjmë një shfaqje kabare natën e fundit, - them unë, - të gjithë janë të ftuar të na ndihmojnë. Do të vendos lajmërime se na duhen poetë, këngëtarë, madje dhe striptistë. Ne do të kontribuojmë me pjesën tonë.

Inge-ja qesh, i tunden supet. Nuk është hera e parë që i ngul sytë pas trupit të saj nën bluzë.

Dy pjata me salcë pikante rrinë mbi banak dhe po ftohen. Vështrojmë nga to, ndërkohë që i zoti i lokalit rri buzëvarur. Përfundimisht, shkoj dhe i marr vetë. Mirëpo, pa filluar nga të ngrënët, i krisuri rrëmben pjatën e Inge-s dhe ia mbath për tek tryeza e vet.

- Këto janë tonat, - ulërin, - erdhëm para jush!Vajza që e shoqëron zihet fort ngushtë, por qëndron pa folur. Sikur të ishte duke

pritur këtë rast, ia beh pronari.- Tani e shkele, - pëllet ai, - kërkoju menjëherë falje!Tjetri xhindoset. Buzët i ka rrudhur sikur do të puthë njeri.- Zotëri, - thotë, - ata duhet të na kërkojnë falje, se na vodhën darkën.Zemërimi i pronarit lëshohet mbi të çmendurin, i cili ia mbath nga sytë këmbët

për të shpëtuar kokën.- Mund të jem fëmijë i jashtëligjshëm, - thërret ai në errësirë, - po nuk pallohem

me gjermanet.Tani jam unë ai që inatoset. Por e bëj me shtirje, gjysmë budallai është profet.

Kur jam duke larë dhëmbët, gati për të fjetur, dëgjoj një trokitje në derë. Me gojën plot shkumë i hap rrugën Inge-s.

- Sot pasdite bleva ca pajisje për të vrarë tartabiqet, - thotë ajo, - doja të ta thosha pas teatrit, por ngjarja tek birraria ma hoqi nga mendja.

Pështyj pastën e dhëmbëve. Ndërkohë Inge-ja thërrmon një ndezës zjarri brenda një tasi të madh frutash, pastaj i përzien copat me peta qymyri. Përfundimit të përzierjes i vë zjarrin. Flakët zgjaten jashtë tasit si të ishin gjuhë grabitqare në kërkim të tartabiqeve.

- Tani duhet të presim, - thotë Inge-ja, - deri sa qymyri të skuqet flakë.Rrimë dhe vështrojmë njëri-tjetrin.- Je i martuar? - pyet Inge-ja.- Po, - them.- Unë nuk jam e martuar, ndonëse kam një burrë në Gjermani, - thotë ajo, - këtu

jam e lirë, atje jam e burgosur. E kupton? Gjithmonë duhet të bëjmë çfarë i pëlqen atij. E di fjalën “eudemonizëm”? Do të thotë të veprosh për t’i falur lumturi tjetrit. E ke detyrë morale. Ky është ngaherë roli i grave, a nuk është kështu? Po gruaja jote, është në punë?

- Jo, - i them.- Pse jo? - pyet Inge-ja.- Ishte shtatzënë, - i them, - por e humbi fëmijën. Së shpejti do të fillojë përsëri

nga puna.- Po kalon ndonjë – si i thonë – depresion? - pyet Inge-ja.- E ka kaluar tashmë, - i them, - nuk e zëmë më në gojë këtë.Ndjejmë nxehtësinë që na vjen nga qymyri i përflakur.- Le të urojmë se nuk do të na thyhet tasi, - thotë Inge-ja, - nuk është imi, është i

dhomës.Si të ishte duke bërë ndonjë magji, ajo fillon të hedhë një pluhur të verdhë mbi

shpuzë. Një tym që të merr frymën mbush menjëherë dhomën.

5

- Sulfur, - thotë, - gazi që del prej tij ka për t’i vrarë tartabiqet.Duke u kollitur e çoj në katin e sipërm.Vështrojmë botën përposh nesh.- Shiko, - thotë Inge-ja, - nuk të thashë.Me të vërtetë, tartabiqet fillojnë të bien pa jetë nga të çarat e tavanit. Papritur,

dëgjohet një kërcitje! Tasi u ça.- Oh, mos, - klith Inge-ja.Konceptimi i shkallëve është sa madhështor, aq dhe i rrezikshëm kur të thotë

mendja t’i zbresësh me shpejtësi, gjë të cilën Inge-ja e mëson shpejt. Rrëzohet, përplaset përtokë me zhurmë dhe qëndron pa lëvizur, shtrirë në shpinë, me këmbë të hapura. Nuk shikoj gjak, po nuk e di në është kjo shenjë e mirë, apo e keqe. Dora i varet pa fuqi. Nuk ndjej puls, por kjo ndodh ja ngaqë pulsi është ndalur, ja ngaqë e kam vënë gishtin në vendin e gabuar. Zemra. Nga gjithë vendet e tjera ku mund të ishte, ndodhet pas gjirit të saj të majtë. Sigurisht, është i ngrohtë. Por nuk i ndjej rrahjet e zemrës, paçka se bula e gjirit forcohet me dëshirim. Mirëpo, me sa di unë, ky mund të jetë një veprim refleksiv i pas vdekjes, ose edhe Rigor mortis1. Nuk jam mjek. I gjendur në pikë të hallit, ulem në gjunjë, ia hap buzët me gjuhën time, duke u përpjekur t’i jap puthjen e jetës. Por, sapo filloj të fryj në gojën e saj, ndjej krahun e djathtë të Inge-s që pështillet pas qafës sime. Teksa ajo më tërheq më pranë vetes, kuptoj se dorën e kam ende mbi gjoksin e saj.

Ndërsa Inge-ja rrëshqet jashtë pantallonave, tartabiqet vazhdojnë të bien. I zaptuar nga diçka tjetër që nuk është vetvetja, shuaj dritën, dhe trupi lakuriq i Inge-s ndriçohet vetëm nga qymyri që digjet në vete, një formë gjarpëruese, e spërkatur me të kuqe, një rrjedhë e valëzuar llave, në të cilën lëshoj veten.

- Këtu, - fëshfërin Inge-ja, - këtu, siç jam, në dysheme.Për aq kohë sa zgjat çmenduria, vazhdoj ta përplas trupin tim pas të sajit, i

ndërgjegjshëm vetëm për djersën tonë dhe kënaqësinë e pafre, aspak i ndërgjegjshëm për parodinë qesëndisëse që luajnë nëpër mure flakët në venitje. I shuar, përmbi trupin shijekripur të Inge-s, gulçoj për frymë në ajrin plot sulfur.

- Të lutem, - pëshpërit Inge-je, - nuk kam mbaruar.Ma drejton dorën teposhtë barkut të saj, në një vend më të njomë. Arsyeja më

kthehet ngadalë, teksa shikoj hijen e Inge-s që përpëlitet, dëgjoj rënkimet e saj në dehashpirt, të cilat shuhen, teksa një zë më i thellë m’i mbush veshët:

Sakaqherë, si pantomimë e demonit,Vendi po rrënohej.Ja siluetat gojëhapur nga habia,Ja hijet e lëmuara,Të përziera me krahët e ngjeshur pas murit.

Nga hijet del një burrë. Ka veshur rroba ngjyrë kaki dhe këmbale, po duket tepër i brishtë për të qenë ushtar.

- Të pëlqen poezia ime, - pyet.- Po, - i them, - je i jashtëzakonshëm.

1 Tkurrja e muskujve që ndodh pas vdekjes (sh. i p.).

6

- Thuajua këtë gjermanëve, - më thotë.Unë tund kokën. Do t’ua them.- I urren gjermanët? - e pyes.- Nuk ke si i urren të vdekurit, - më thotë, - se pastaj harron të gjallët.Inge-ja, e humbur, përpëlitet në skaj të gishtit tim.- Për ty po e bëj këtë, - i them.Ai ngre supet.- E pse rri e merresh me broçkulla, kur të kanë vënë tartabiqet përfund? - më

thotë. - Judenj, gjermanë, për to jemi të gjithë njëlloj. Tartabiqet kanë shije kozmopolite. Ne shkatërrojmë njëri-tjetrin, kurse tartabiqet marrin hak.

- Jo këtu, - i them, - këtu i kemi çuar të gjitha në atë botë.- Edhe unë në atë botë jam, - thotë ai.- Të kujtohet gjyshja ime, - e pyes. - Eva Zelinsky, banonte pranë teje në Oxford

Street.- Ç’pamje kishte, - më pyet.- Një grua e vjetër, me flokë të bardhë, tek të tetëdhjetat, - them.Ai buzëqesh.- Gjithçka ndryshon, - thotë, - përveç të vdekurve.“Aaaaaaaah!” klith Inge-ja. Ajo mbaron udhën e gjakimit, ai merr udhën mes

hijeve. Në dhomë mbretëron heshtja. Inge-ja rri e topitur nga kënaqësia. Qymyri është djegur i gjithi.

- Eja, - i them, - shkojmë të flemë.Natën, nëpër gjumë, shoh tartabiqe që çiftohen.Gjatë ditës Inge-ja mban një shall mëndafshi për të fshehur shenjat e

kafshimeve në qafë. Po ashtu, edhe unë, kur flas në telefon me time shoqe, nuk i them gjë. Po ta mbaj gojën mbyllur, kam për t’ia hedhur lehtë. Pas tre javësh Inge-ja ka për t’u kthyer në Gjermani tek gardiani i vet. Mirëpo, hë për hë, ja ku ndodhemi përsëri në dhomën time. Jemi duke pritur një vajzë tjetër, të cilën e përzgjodhëm për të plotësuar grupin e teatrit.

- Kur u zhveshe, - thotë Inge-ja, - pashë diçka. Pashë se je jude. Të lutem, tregomë, kur po më qije, mos po e bëje për hakmarrje?

Unë tund kokën.- Jo, - i them, - e bëra sepse të dëshiroja. Harrova se je gjermane.- Më mirë kështu, - thotë Inge-ja. - E di, gjithmonë i kam admiruar judenjtë. E

ke lexuar Martin Buber-in?- Buber-in? Pa dyshim! - i them.- E di, fati im i trishtuar është ta kthej çdo ti në diçka, çdo person në send.

Mbrëmë ishe ti, kurse sot je bërë diçka, mbrëmë po kryenim marrëdhënie seksuale, një dialog i vërtetë shpirtëror, kurse sot duhet të shkruajmë një dialog.

Inge-ja vë buzën në gaz.- Meqë ra fjala, ke ndonjë ide? - më pyet.- Jo, - i them, - unë jam producenti. Për idetë nuk jam unë përgjegjës. Po ti?- Ca gjëra të thjeshta, - thotë, - diçka e tipit burrë e grua duke ngrënë darkë teksa

shikojnë televizor, flasin, por nuk komunikojnë. Thjesht, një histori goditëse. Një nga vajzat do të luajë burrin, kurse ti do të jesh gruaja.

7

Vajza tjetër vjen dhe e pranon idenë me entuziazëm. Punojmë me pjesën gjithë pasditen, deri natën vonë. Vajza tjetër largohet. Inge-ja qëndron. Martin Buber-i? Përralla me mbret!

Të shtunën e fundit të kursit kam detyrë t’i shoqëroj të gjithë studentët në Bury St Edmunds. Kemi marrë një autobus me qira. Më bie të ulem në vendin pranë shoferit, me një mikrofon në dorë. Teksa i afrohemi qytetit, duke ecur përgjatë Newmarket Road, tregoj në të majtë barakat ku përgatitej Rosenberg-u, kurse në të djathtë shtëpinë time. Autobusi ndalon tek sheshi i gjerë në majë të Angel Hill-it.

- Kështu pra, - them unë, - po t’ju them se çfarë ka për t’u parë në Bury St. Edmunds. Përballë ndodhen muret e abacisë, në anën tjetër ndodhen rrënojat e vjetra dhe parku. Ajo atje është katedralja. Po të ngjiteni nëpër Abbeygate Street, do të dilni tek tregu ku shiten fruta, perime dhe vjetërsira. Prapa tregut ndodhet Moyses Hall. U ndërtua nga një jude më 1180. Për fatin e tij të keq, të gjithë judenjtë u përzunë nga Bury më 1190. Tani nisuni. Takohemi këtu në orën tre.

Dalë nga dalë të gjithë të tjerët u larguan, deri sa mbeta vetëm me Inge-n. Është ditë e nxehtë, pluhur dhe vapë. Vendasit bardhoshë janë të djersitur, si krijesa të pamësuara me dritën. Gratë kanë veshur fustane të gjatë ngjyrë kaki prej cope që nuk e ha mola dhe që u tregojnë thithat e gjinjve; burrat përveshin mëngët e këmishëve për të treguar tatuazhet nëpër krahë. Janë të çuditshme gjithë këto forma tatuazhesh, sigurisht, çdonjëri syresh i zgjedhur mes shumë të tjerëve. Në dallim nga ta, seksualiteti i mahnitshëm i Inge-s i bën njerëzit të ndalin hapin; shall i zi, bluzë e kuqe që i ngjitet pas trupit si lëkurë e dytë, pantallona të shkurtra xhins veshur pa të mbathura – kjo nuk duket, por unë e di.

- Ndjehem kaq mirë sot, - thotë Inge-ja, - ma ka ënda të marr një kujtim. A ka këtej rrotull ndonjë kabinë fotografike, le të bëjmë një fotografi bashkë?

- Ka një në Woolworth, - i them.Fotografi! Deri atë çast kjo histori ishte e mjegullt, nuk kishte asnjë lidhje me

jetën time të përditshme, po aq e palëndëshme sa dhe një ëndërr. Është fare e thjeshtë ta bind veten se nuk ka ndodhur kurrë. Tjetër gjë fotografia! Fytyrat tona të fiksuara, faqe më faqe, marrëdhënia jonë e projektuar në të ardhmen e parashikueshme. Provë e shkulur nga gishtërinjtë vdekjeprurës të kohës.

Kabinën fotografike e kanë zënë tre djem të vegjël. U shohim këmbët dhe dëgjojmë kukurisjet e tyre gazmore. Sapo shuhet shkrepja e parë e blicit, arrijmë të dëgjojmë, veç të qeshurave të tyre, klithjen e një krijese të terrorizuar. Inge-ja hap perden, duke nxjerrë djemtë në dritë, mes tyre njërin që tund para kamerës një kotele që e mban varur prej bishti. Kotelja rreh më kot të kapet gjëkundi, duke u tendosur dhe klithur, e tmerruar pas çdo shkrepjeje të blicit, duke i shtuar forcat çdo herë, varur në hiç.

- Përbindësha, - ulëret Inge-ja, - mos e torturoni kafshën e gjorë!Djemtë zbardhin dhëmbët. Kotelja tundet në ajër. Gjithmonë e më shpejt. Deri

sa djemtë e lëshojnë. Kotelja zë vend në supin e Inge-s. Duke dashur të zërë vend më mirë, ngre putrën dhe ia ngul kthetrat veshit të Inge-s. Ajo e ngre kotelen ngadalë, në mënyrë që veshi të mos i shqyhet krejt, ndonëse nga llapa e çarë e veshit i rrjedh shumë gjak, duke ia ngjyer bluzën me një të kuqe më të thellë. I jap shaminë time për ta vënë rreth plagës.

- Nuk është aq keq sa duket, - thotë Inge-ja, - nuk më dhemb.

8

- Sidoqoftë, shkojmë në shtëpinë time, - i them, - duhet të lahesh dhe të ndërrohesh. Nuk mund të dalësh rrugëve e mbuluar me gjak.

Përsëri, një aksident i çuditshëm nuk më lë zgjidhje tjetër. Inge-ja ka për t’u takuar me time shoqe.

Vizita jonë e është e papritur për time shoqe, e cila po bënte banja dielli lakuriq në kopsht.

- Mirësevjen i dashur, - thotë, - nuk e dija se do të vije i shoqëruar.- Është njëra nga studentet e mia, - i them, - është vrarë pak.Duke u mbështjellë me një peshqir, ime shoqe i afrohet Inge-s, e merr me vete

dhe i bën udhë drejt banjës. Kthehen të dyja veshur me nga një këmishë të njëjtë pambuku, të cilat ime shoqe i ka blerë me ulje. Dikush që nuk i njeh mund t’i marrë për motra. Unë gatuaj për drekë omëleta, shoqëruar me bathë nga të kopshtit, dhe i shërbej në oborr, aty ku më pak se një orë më parë ime shoqe po rrinte vetëm. Jemi të tre kaq të çlirët, saqë habitem. Inge-ja na tregon duke folur shpejt disa nga shovinizmat mashkullore të të dashurit të saj. Qeshim të gjithë. Nuk ndjej asnjë faj, ime shoqe nuk ndjen asnjë dhimbje. Nuk ka asnjë dyshim. Tremb mizat nga ushqimet mbi tryezë dhe u hedh thërrime trumcakëve.

- Të pëlqen kursi? - pyet.- Shumë, - thotë Inge-ja, - veçanërisht grupi i dramës. Të ka treguar Joshua për

teatrin që do të bëjmë? Po? Sigurisht. Duhet patjetër të vini në mbrëmjen kabare dhe të na shikoni kur të luajmë.

- Me kënaqësi, - thotë ime shoqe.Ajo heq pjatat dhe kthehet me një tas plot me pjeshka. Pjeshkat janë të ëmbla,

plot lëng dhe tërheqin shumë grerëza. Na ngjiten gishtat.- Më bëhet qejfi që gjithçka po shkon mirë, - thotë ime shoqe, - pa pengesa.- Përjashto tartabiqet, - them unë. - Shiko ç’na kanë bërë nëpër krahë.- I gjori ti, - thotë ime shoqe. - Nuk shkon dot në ndonjë dhomë tjetër?- S’është nevoja, - i them, - tani janë zhdukur.Ime shoqe buzëqesh. Çfarë kënaqësie. Tani e kuptoj pse ndjehem kaq i

shpenguar; as që e besoj se kam bërë dashuri me Inge-n. Ajo është vetëm çka duket, thjesht vizitore. Ime shoqe është ime shoqe. Ne i përkasim njëri-tjetrit. Cambridge është një qytet i huaj. Megjithatë, duhet të kthehem në Cambridge. I jap një të puthur time shoqeje.

- Shihemi të mërkurën, - i them.- Çfarë ngatërrese, - thotë Inge-ja, teksa autobusi kalon para shtëpisë sonë, -

harrova shallin.- Mos e vrit mendjen, - i them, - do ta marr unë të mërkurën. Pastaj, kafshimet

thuajse nuk duken fare tani.

Pjesën e mbarojmë të mërkurën. Pasdite vala e të nxehtit thyhet nga një stuhi e tmerrshme. Duke e ditur se ime shoqe i ka shumë frikë shkreptimat, e marr në telefon. Nuk përgjigjet. Më vonë, kur shiu ka pushuar, Inge-ja dhe unë bëjmë një shëtitje deri tek “Kështjella” për të festuar suksesin. Pastaj kthehemi në dhomën time ku, s’do shumë mend, fle edhe Inge-ja. Në mëngjes marr sërish në telefon time shoqe. Asnjë përgjigje. Ndoshta ka dalë për pazar. Pas darke, meqë dhe mësimi ka mbaruar, i hipi makinës dhe shkoj në shtëpi për ta marrë. Në pragun e derës ndodhen tre shishe qumështi, e para

9

tashmë e thartuar. Tapa i ka rënë, duke e mbushur ajrin e ndenjur me aromën e vet pështjelluese. Brenda ndjehet një aromë e ndryshme, sa e njohur, aq dhe e bezdisshme. I thërras time shoqeje në emër. Asnjë përgjigje. Shtëpia duket e shkretë. Dhoma e gjumit, banja, dhoma e ngrënies, të gjitha të zbrazëta. Mbi tryezë ndodhet shalli i zi i Inge-s, palosur bukur, dhe një shënim:

Mos harro këtë, me dashuri, Rachel-aP.S. Shpresoj që Inge-n të mos e kafshojnë më tartabiqet.

Më pas, kur shkoj në kuzhinë, kujtohem se ç’më sjell në mendje ajo aromë. Dyqanin e kasapit. Lakuriq, me këmbët e hapura, ime shoqe rri ulur në dyshemenë e kuzhinës, me dorëzën e drunjtë të hanxharit që i kërcen nga barku. Kurrizin e ka mbështetur pas murit, krahët i janë lëshuar poshtë, sytë e kapsallitur. Gjaku është i tharë. Ka rrjedhur nga plaga, përmes shalëve, dhe ka formuar pellgje në dysheme. Tingulli i vetëm që dëgjohet është zukatja e mizave. Ato ecin nëpër gjoksin e saj, mblidhen rreth vaginës, aty ku qimet përzien me gjakun. Ky tmerr është aq tronditës, sa s’mund të jetë i vërtetë! Është një fantazmagori e prodhuar nga ndërgjegjja ime. Art, jo jetë.

- Je shumë i bardhë në fytyrë, - thotë Inge-ja, - mos ke ndonjë shqetësim?- Mbrëmja e sotshme më ka emocionuar pak, vetëm kaq, - i them.Kemi mbledhur të gjitha objektet e duhura për skenën; lugë-pirunë, poçe,

kavanoza salce dhe një pistoletë sportive mbushur me plumba prove. Dhe, teksa Monika – vetëm ajo nga të gjithë të tjerët mund ta bënte këtë – zhvishet deri në brekë përpara drejtorit të Letërsi & Gjuhësi Sh.p.k., Inge-ja dhe unë ndërrojmë rrobat. Kostum dhe kravatë për të, fustan për mua. “- Ky është Cambridge-i, - mendoj unë, - kjo është jeta ime. S’kam tjetër.” Dëgjojmë Franz-in tek këndon këngët popullore. Pastaj duartrokitje. Afrohet dhe pjesëtari i tretë i trupës. Dalin në skenë mes brohoritjeve dhe të qeshurave.

- Është jot shoqe në sallë? - më pyet Inge-ja.- Ashtu them, - i përgjigjem, - do të vinte me tren.Inge-ja, – im shoq – është një nëpunës banke. Unë jam grua shtëpiake. Vajza

tjetër është aparati i televizorit. Inge-ja më urdhëron të ndez televizorin. Dëgjojmë lajmet. Shërbej darkën për tim shoq dhe tre fëmijët tanë, që janë të padukshëm. Mes nesh fillon një debat lidhur me kaçurrelat e gjatë të djalit.

- Ke për ta bërë një copë llasticë tët bir kështu si po e rrit, - ulërin Inge-ja.- Sa për atë punë, ata kanë për të qenë gjithmonë fëmijët e mi, - bërtas unë, - ti

s’i ke dashur kurrë. S’e harroj si je sjellë me mua kur isha shtatzënë. Madje, as nuk përpiqeshe fare ta fshihje neverinë. Po i neveritshmi je ti!

Ç’po them? Pse po bëj si të isha gruaja ime? Gruaja? Unë nuk kam grua. Këto fjalë idiote më bënë të ngatërrohem! Çfarë vjen pastaj? Ah, po, duhet të nxjerr armën nga çanta. E drejtoj nga Inge-ja. Pse? Sepse e urrej. Po pse? Se më joshi? Se më vrau gruan? Gruan? As emrin s’ia kujtoj. Me atë këmishë, kravatë dhe mustaqe të vizatuara me laps, Inge-ja duket si ndonjë krijesë e Berlinit të paraluftës. E urrej se është gjermane. Naziste! Shkrep armën. Shpërthimi më pushton mendjen.

- Bijë e Gjermanisë, - ulërij! - Bijë e Gjermanisë!I shkrep mbi të të gjithë fishekët.

Shqipëroi: Sokol Çunga

10

Clive John Sinclair lindi më 19 shkurt 1948. Është shkrimtar i njohur britanik, autor i përmbledhjeve shumë të njohura me tregime The Lady with the Laptop (Zonja me laptop) dhe Bedbugs (Tartabiqet). Ka fituar Somerset Maugham Award për librin Hearts of Gold (Zemra të arta) më 1981. Më 1983 bën pjesë në listën Granta për shkrimtarët më të mirë të rinj të Britanisë. Ka shkruar librat: The Brothers Singer (Vëllezërit Singer), një biografi e Isaac Bashevis Singer-it, I. J. Singer-it dhe Esther Kreitman-it, Blood Libels (Shpifjet e gjakut), Augustus Rex (Mbreti August), For Good or Evil (Për mirë a për keq), Meet the Wife (Takim me bashkëshorten). Veprat e tij të fundit janë: Clive Sinclair's True Tales of the Wild West (Rrëfimet e vërteta të Clive Sinclair-it për Perëndimin e Egër) dhe A Soap Opera From Hell: Essays on the Facts of Life and the Facts of Death (Një telenovelë nga Ferri: ese mibi të vërtetat e jetës dhe të vërtetat e vdekjes). Është anëtar i Royal Society of Literature.

11