C H I N A - T h i n g s To Kn o w B efo re Yo u G o

Co musisz wiedzie, zanim wyjedziesz?

Chiny

Children | Students | Business people | Tourists

C H I N A - T h i n g s To Kn o w B efo re Yo u G o

Udajc si do innego kraju lub nawizujc znajomo z cudzoziemcami, trzeba wzi pod uwag

rnice kulturowe, z ktrymi mona si zetkn. Mog one dotyczy wielu kwestii - jedzenia, sto-

sunku do czasu, zasad zachowania, szacunku czy yciowych priorytetw. Trzeba take zdawa sobie

spraw z zupenie naturalnej ludzkiej skonno do tworzenia uoglnie na temat innych narodw.

Jest to zupenie niezalenie od wiadomoci, e przecie wszyscy mieszkacy danego kraju nie

zachowuj si tak samo - mylenie stereotypami pomaga zrozumie odmienne warunki kulturowe

oraz odnale si w nich. Przed nami kilka wskazwek dotyczcych Chin, specyfiki kultury chiskiej

oraz nawizywania kontaktw osobistych lub biznesowych z Chiczykami. Wskazwki te trzeba

potraktowa z delikatnym dystansem, gdy tak samo jak mieszkacy innych krajw Chiczycy

s rni. Wikszo z nich jednak wychowaa si w podobnych realiach, wic powszechnie te same

kwestie stanowi norm spoeczn. Mamy nadziej, e zaprezentowane przez nas informacje stan

si punktem wyjcia do odkrywania Chin i bogactwa ich kultury.

C H I N Y - co m u s i sz w i e d z i e , za n i m w y j e d z i e sz ?

Przedmowa

C H I N A - T h i n g s To Kn o w B efo re Yo u G o

Kilka sw o ChinachChiny s najwikszym pastwem Azji i trzecim co do wielkoci po Rosji i Kanadzie - krajem wiata. Terytorium okoo 9. 600 000 km 2 zamieszkuje wicej ni 1.300 000 000 ludzi.

BASIC MODULE |

W Chinach znajduje si wiele wielomiliono-wych aglomeracji. Zgodnie z danymi Chiskiej Spoecznej Akademii Nauk na rok 2009 w Chinach jest 118 miast zamieszkaych przez ponad 1 mln osb i 4 miasta powyej 10 mln. Najbardziej zaludnione miasta to: Chongqing okoo 29.190.000 w 2011 roku, Szanghaj 23.470.000 w roku 2011, Pekin 20.180.000 w roku 2011, region Hongkongu zamieszkuje tylko okoo 7.071.576 osb.

Chiny to nazwa nadana przez obcych. Sami Chiczycy tradycyjnie nazywaj swj kraj Pastwem rodka (Zhongguo), Wielk Krain, Wielkim Krajem. Istotnie Chiczycy uwaali w przeszoci swoje pastwo za cen-trum wiata. Dzi take Chiczycy s bardzo dumni z wasnej kultury, narodu, pastwa. Nie powinno si wic krytykowa przy Chiczyku kraju jego przodkw, gdy nasz rozmwca moe poczu si obraony. Tak samo jak pod-czas podry do innych krajw, tak i w Chinach naley swoje krytyczne opinie zachowa dla siebie. Dotyczy to szczeglnie takich spraw, ktre wytykane s Chinom przez Pastwa Zachodu, czyli polityka jednego dziecka, prze-strzeganie praw czowieka oraz 3 T Tybet, Tajwan i Tianamen.

Cz

1

Wedug oficjalnych danych rzdowych Chiny zamiesz-kiwane s przez 56 mniejszoci narodowe. S to na-prawd mniejszoci, gdy 90% Chiczykw naley do narodowoci Han, pozostawiajc w tyle 55 mniej-szoci rozsianych po caym kraju. Nikt w Chinach nie chce, by mniejszoci ubywao, wic nie zostay one objte Polityk Jednego Dziecka (rzdow polityk kontroli urodze).Wedug bada przeprowadzonych przez Uniwersytetu Purdu w roku 2007, ponad poowa chiskiego spoe-czestwa to ateici. Jest to skutek, gwnie rewolucji kulturalnej. Poza tym w Chinach mona znale wy-znawcw praktycznie kadej religii - taoizmu, buddy-zmu, islamu, judaizmu.

C H I N Y - co m u s i sz w i e d z i e , za n i m w y j e d z i e sz ?

w Chinach mona znale wyznawcw

praktycznie kadej religii -

taoizmu, buddyzmu,

islamu, judaizmu

C H I N A - T h i n g s To Kn o w B efo re Yo u G o

Cz

1

Indywidualne podejcie do czowieka, jako jednostki, jest charakterystyczne dla kultury Zachodu. Natomiast Chiczycy od najmod-szych lat s uczeni, e najwaniejsz wartoci jest spoeczno jej dobro jest waniejsze ni dobro jednostki. W zwizku z tym Chiczyk bardzo czsto robi to, co robi inni, myli, jak myl inni, a decyzje podejmuje grupowo. W kocu, jeli wszyscy postpuj w okrelony sposb, to jest w tym jaki sens. Podstawow wartoci wyznawan przez Chiczykw jest harmonia w grupie. Wyrniajcy si z tumu ekscentrycy i indywidualici biantai (nie-normalni) s postrzegani bardzo negatywnie, cho ta tendencja ulega stopniowej zmianie. Ale, cho mode pokolenie wykazuje wiksze tendencje do indywidualizmu, nadal bardzo silne jest poczucie przynalenoci do rodziny, firmy czy kraju.

Chinese people regard the principles of

Mniejszoci etniczneBASIC MODULE |

C H I N Y - co m u s i sz w i e d z i e , za n i m w y j e d z i e sz ?

C H I N A - T h i n g s To Kn o w B efo re Yo u G o

Cz

1

Chiczycy uwaaj tradycyjne zasady taoizmu i kon-fucjanizmu za fundamentalne dla swojej kultury i pielgnuj je take wspczenie. Z nich wywodzi si denie do harmonii ze wiatem, samoakcepta-cja oraz pi cnt okrelajcych zasady ycia spoecz-nego wedug Konfucjusza: wiedza, cnota, etykieta, szczero, sprawiedliwo i wspaniaomylno.

Dla Chiczyka najwaniejsze jest tzw. zachowanie twarzy. To zjawisko mona utosami z zachodnim pojciem godnoci, honoru i reputacji. Szacunkiem cieszy si osoba, ktra zachowuje swoj twarz i dba, by mogli zachowa j inni. Utrata twarzy to dla Chiczyka tragedia. Dlatego tak wane jest dyplo-matyczne prowadzenie rozmw. Bezporednia kry-tyka, szczeglnie dotyczca punktu widzenia danej osoby, moe spowodowa utrat twarzy i przyczy-ni si do zerwania potencjalnej przyjani czy kontak-tw biznesowych.

Chiczycy nie znosz popisywania si. Ceni skrom-no, a uprzejmo rozumiej jako negowanie was-nej osoby, ktre jest mniej wicej tosame z zachod-ni formu skromnociow. Chiczyk zawsze bdzie umniejsza sobie i podnosi godno drugiej osoby. W restauracji bdzie kci si o to, kto ma paci rachunek, a na komplement odpowie, e nie jest go wart. Dobrze pamita, e tego samego oczekuje od rozmwcy.

Szacunek dla tradycji determinuje ycie Chiczyka. Nic w tym dziwnego, zwaywszy, e kontynuuj je-dyn na wiecie tradycj trwajcej nieprzerwanie od kilku tysicy lat. Chiczycy swj wkad w rozwj cywi-lizacji uwaaj (nie bez racji) za nieoceniony. Istotnie, co ludzko poczaby bez papieru, makaronu, por-celany, systemu dziesitnego, parasola, jedwabiu, kompasu, taczki, druku, prochu, herbaty, szczoteczki do zbw i papieru toaletowego?

Wartoci i postawyBASIC MODULE |

C H I N Y - co m u s i sz w i e d z i e , za n i m w y j e d z i e sz ?

C H I N A - T h i n g s To Kn o w B efo re Yo u G o

Cz

2

Dzieci w Chinach

Polityka Jednego Dziecka prowadzona w Chinach sprawia, e Chiczycy od 1970 roku wychowuj gwnie jedynakw. Jednak w zwizku ze wzrostem poziomu zamonoci spoeczestwa, rzd zaczyna zmienia to podejcie. Posiadanie duej iloci dzieci jest obok drogich samochodw i posiadoci - przejawem zasobno-ci rodziny, ktr sta na opacenie wszystkich podatkw narzu-conych przez pastwo. Dziecko jest centrum rodziny nazywa-ne jest Maym cesarzem. Nawet w uboszych rodzinach krewni staraj si zapewni dzieciom wszystko co najlepsze.

Dzieci w Chinach s uwielbiane. Ich posiadanie jest celem ycia. Dzieci nie s postrzegane jako odrbne istoty, ale jako potomkowie czyli kontynuacja rodu. Chiczyk jest nierozerwalnie i doywotnio zwizany ze swoj rodzin, ktr kocha i akceptuje, ale te jest gboko we wszystko zaangaowany i wie wszystko o kadym swoim czonku.

CHILDREN MODULE |

W Chinach niemowlakiem zajmuj si przed wszystkim dziadkowie. Wzki dziecice nie s popularne. Tradycyjnie dzieci s noszo-ne na rkach lub na plecach przez znacznie duszy czas ni ich rwienicy w krajach za-chodnich. Dzieci pi take w pokojach ro-dzicw duej ni w domach Europejskich. Uwaa si, e budzi to w dzieciach ducha zbiorowoci tak wanego dla Chiczyka.

C H I N Y - co m u s i sz w i e d z i e , za n i m w y j e d z i e sz ?

C H I N A - T h i n g s To Kn o w B efo re Yo u G o

May Chiczyk nie ma wielu wolnych chwil. Chiski rodzic uwaa, e zbyt wiele wolnego czasu odbija si negatywnie na wynikach w nauce. Jeli czas wol-ny si jednak pojawi, pozwala si dzieciom puszcza latawce, trenowa kun-fu, gra w tenisa stoowego, w badmintona czy inne gry na wieym powietrzu. Rodzice postrzegaj to jako element wpywajcy na oglny rozwj dziecka.

Mio rodzicw chiskich to przede wszystkim troska o rozwj dziecka. Mody Chiczyk ma by pracowi-ty i dy do doskonaoci. Zadaniem dorosych jest za wyposaenie latoroli w umiejtnoci przydatne w dorosym yciu. Identycznie jak w innych krajach Chiskim dzieciom nie pozwala si marnowa czasu na telewizj i gry komputerowe, cho mode pokole-nie coraz czciej uywa Internetu.

Tradycyjna chiska matka nie bardzo przejmuje si samoocen dziecka. Swoje niezadowolenie z efektw jego pracy wyraa dosownie i czsto bardzo dosad-nie. Nie zachwyca si te wszystkim, co zrobi dziecko - pewne rzeczy s oczywiste i nie trzeba ich nagra-dza. Natomiast sukcesy i osignicia budz zachwyt caej rodziny. Ostatnio jednak ten sposb wychowa-nia poddawany jest dyskusji w chiskich mediach.

Wielk wag w wychowaniu dzieci przykada si do cnoty dong shi, czyli do tego, aby dziecko zawsze i bez napominania zachowywao si stosownie do sytuacji. Dzieci maj by uwane i dojrzae, naj-pierw zadba o innych, potem o siebie. Mody czo-wiek musi te przewidywa potrzeby innych.

Dzieci w ChinachCHILDREN MODULE |

C H I N Y - co m u s i sz w i e d z i e , za n i m w y j e d z i e sz ?

Cz

2

C H I N A - T h i n g s To Kn o w B efo re Yo u G o

EdukacjaEdukacja w Chinach traktowana jest nadzwyczaj powanie i ma pierwszestwo przed wszystkimi innymi sprawami. Z dziemi wie si wielkie nadzieje i konsekwentnie prowadzi si do ich realizacji.

STUDENTS MODULE |

Nauka w chiskiej szkole opiera si gwnie na wiczeniu pamici. By pozna prawidow pisowni mody Chiczyk musi zapamita olbrzymi ilo znakw. Jest wic zrozumiae, e wiczenie pamici jest najwaniejszym elementem systemu edukacji.

na najwysze noty. Szstka z minusem moe by dra-matem w rodzinie. Niezadowalajcy wynik w nauce skutkuje godzinami dodatkowych wicze w domu w myl maksymy, e praktyka czyni mistrza.

Dzieci chiskie bardzo ciko pracuj spdzaj godzi-ny nad ksikami i powszechnie uczestnicz w zajciach dodatkowych wybranych przez rodzicw. Najczciej s to lekcje jzyka angielskiego, gra na instrumentach, pywanie oraz inne zajcia ruchowe.

Nauczyciele w Chinach traktowani s z wielkim szacun-kiem. Za niegrzeczne uwaane jest zwracanie si do na-uczyciela bezporednio do nazwiska nauczyciela naley wic doda sowo nauczyciel (Lao shi). Tak te, jeeli nauczyciel nazywa si, np. Wang, naley zwrci si do niego Wang Lao shi (nauczyciel Wang).

Obok dong shi pojawia si cnota zhengjing, czy-li bycia poprawnym. Mody Chiczyk powinien by dobrym obywatelem - wiernym, honorowym, cnot-liwym, sprawiedliwym i posusznym. W adnym ra-zie nie odbiegajcym od przyjtych norm.

Nauka w Chinach zaczyna si ju w wieku 3 lat i od tej pory rozpoczyna si walka o pozycj w spoe-czestwie i przyniesienie dumy rodzinie. Dzieci od najmodszych lat przyuczane s do rywalizacji i pracy

C H I N Y - co m u s i sz w i e d z i e , za n i m w y j e d z i e sz ?

Cz

3

C H I N A - T h i n g s To Kn o w B efo re Yo u G o

Chiski system szkolnictwa dzieli si na trzy poziomy: podsta-wowy, gimnazjum i redni poprzedzajcy okres studiw.

Egzamin kwalifikacyjny na uniwersytet nazywa si egzami-nem wyszym(Gao kao) i jest przeprowadzany, w czerwcu kadego roku, w kadej prowincji. Trwa on 3 dni i obejmuje matematyk, jzyk chiski, jzyk obcy oraz przedmiot dodat-kowy wybierany przez ucznia w nawizaniu do wymogw kie-runku przyszych studiw.

EdukacjaSTUDENTS MODULE |

W Chinach w 2011 funkcjonowao 2429 pastwowych i prywatnych uczelni. Liczba ta nie obejmuje szk wojsko-wych ani uczelni w Hong Kongu i Makau (w Chinach nie ist-nieje rozrnienie pomidzy typami uczelni). Na chiskich uniwersytetach studiuje obecnie okoo 34 000 000 osb. Po 4 latach nauki studenci otrzymuj stopie licencjata, za stopie magistra wymaga kolejnych 2 - 3 lata nauki. Studia doktorskie trwaj przewanie 3-5 lat.

C H I N Y - co m u s i sz w i e d z i e , za n i m w y j e d z i e sz ?

Mimo i znaczna cz chiskiej modziey studiuje (w 2011 r. byo to 78,7% absolwentw szk rednich studiowao), kon-kurencja o miejsce na najlepszych uczelniach jest zaarta. Czasami niezbdne jest bycie jednym z prymusw w swojej prowincji, aby dosta si do najlepszych uczelni wyszych. Konkurencja jest zaarta i niekiedy tylko uamek punktu de-cyduje o przyjciu na uczelni. Niektre uczelnie przeprowa-dzaj wasny egzamin wyszy Goa Kao lub egzamin wstpny w formie testu.

Cz

3

0 C H I N A - T h i n g s To Kn o w B efo re Yo u G o

EdukacjaSTUDENTS MODULE |

Chiczycy chtnie goszcz u siebie zagranicznych studentw. Obok chci dzielenia si wiedz i dowiadczeniem, motywacj otwarcia uniwersytetw chiskich dla przyby-szw z zagranicy jest ch podniesienia midzynarodowej rangi swoich uczelni.

Wikszo chiskich studentw mieszka w kampusach uniwersyteckich. W akademi-kach, w ktrych pokoje dzieli 4-6 osb, a czasem nawet 8. Na poziomie magisterskim pokj zwykle zajmuj 2 osoby. Studenci zagraniczni z reguy nie mieszkaj razem ze studentami chiskimi w jednym pokoju.

Za edukacj wysz w Chinach si paci. Nawet pastwowe szkoy pobieraj czesne. Dla przecitnej chiskiej rodziny jest to bardzo duy wydatek. Wyksztacenie dzieci jest jednak priorytetem kadej rodziny. Nawet kosztem wielkich wyrzecze rodzice i dziad-kowie odkadaj pienidze na nauk dla wnuka. Wyksztacenie jest postrzegane jako przepustka do posiadania lepszej pracy i zamonoci.

Zosta lekarzem, inynierem lub genialnym informatykiem - takie s yczenia chi-skich rodzicw. Te zawody s uwaane za prestiowe. S postrzegane jako idealne ze wzgldu na to, e wymagaj wiele nauki i cigego zdobywania nowej wiedzy w proce-sie edukacji przez cae ycie.

Mimo i tradycyjnie zawody zwizane z lite-ratur, jzykami lub sztuk nie s tak wyso-ko cenione jak studia techniczne, medycz-ne czy prawnicze, to obecnie jeli mog da moliwo przyzwoitych zarobkw s odbierane pozytywnie. Rodzice chiscy s bardzo zainteresowani przyszoci dzieci i stabilnoci ich kariery zawodowej.

0 C H I N Y - co m u s i sz w i e d z i e , za n i m w y j e d z i e sz ?

Cz

3

C H I N A - T h i n g s To Kn o w B efo re Yo u G o

Europejczyk w Chinach zetknie si z zupenie innym wiatem, ale przyjaznymi ludmi, czystymi hotelami, w ktrych nie gro kradziee. Chiny to raczej bezpieczny kraj dla turysty. Chiny to duy kraj, wic aby go pozna, trzeba objecha go wzdu i wszerz. Warto przy tym pamita, e podruj nie tylko zagraniczni turyci. Miliony Chiczykw take uwielbia podre.

TOURISTS MODULE |

Jeli podr przypada na odbywajce si kilka razy w roku wita pastwowe, o re-zerwacji trzeba pomyle o wiele wcze-niej. Podczas najsynniejszego chyba wita Wiosny, wikszo Chiczykw odwiedza swoje rodzinne strony, wic naley pami-ta, e rodki transportu publicznego bd zapchane ludmi do granic moliwoci. Naley wic pamita, e szanse na podr i kupno biletw s w tym okresie raczej ni-ke. W miastach za nawet prowincjonal-nych niegdy powszechne rowery zostay zastpione samochodami i trzeba liczy si z powszechnymi korkami ulicznymi.

Podre lotnicze

Obecnie w Chinach zwiksza si liczba dosy tanich linii lotniczych oferujcych poczenia pomidzy rnymi rejonami Chin. Podr samolotem jest dobrym i bezpiecznym rozwizaniem dla osb majcych niewiele czasu, chccych szybko przemieci si z punktu A do punktu B. Warto pamita przy tym o wczeniejszej rezerwacji miejsc szczeglnie w okresie wakacji i wit.

Podre i turystyka

C H I N Y - co m u s i sz w i e d z i e , za n i m w y j e d z i e sz ?

Cz

4

C H I N A - T h i n g s To Kn o w B efo re Yo u G o

Podr pocigiemWielk przygod jest podrowanie chiskimi poci-gami. S szybkie i niezwykle punktualne - szczeglnie uwzgldniajc nowoczesne pocigi wysokich prdko-ci. Wikszo pocigw jest z reguy zatoczona do granic moliwoci.System sprzeday biletw w Chinach umoliwia wczeniejsze ich nabycie i rezerwacj miejsca w okrelon ilo dni przed odjazdem. Aby mie pew-no nabycia biletu, trzeba zorientowa si, kiedy jest termin przedsprzeday z reguy jest to 10 lub 20 dni przed odjazdem. W dniach witecznych ku-pienie biletu graniczy z cudem ludzie koczuj na dworcu i dosownie walcz o miejsce w pocigu.

TOURISTS MODULE |

Podre i turystyka

C H I N Y - co m u s i sz w i e d z i e , za n i m w y j e d z i e sz ?

Dla bogatych s mikkie ka, dla biedniejszych twarde prycze. Mikkie siedzenia oraz twarde aw-ki przeznaczone s dla kolejnych klas spoecznych.

Cz

4

C H I N A - T h i n g s To Kn o w B efo re Yo u G o

wito Termin Ilo dni wolnychNowy Rok 1.01. 3 dni

wito Wiosny (Chiski Nowy Rok)

wito ruchome (przypada pomidzy kocem stycznia a kocem lutego) 7 dni

Festiwal Qingming (wito czyszczenia

nagrobkw)wito ruchome (przypada na 104 dzie od

przesilenia zimowego, tj. okoo 2 - 4 kwietnia) 3 dni

wito Pracy 1.05. 3 dni

wito Smoczych odzi Obchodzone jest 5-tego dnia 5-tego miesica wedug kalendarza ksiycowego 3 dni

wito rodka Jesieni Obchodzone 15-tego dnia 15-tego miesica wedug kalendarza ksiycowego 1 dzie

wito Narodowe (rocznica utworzenia

ChRLD)1.10. 7 dni

Podre i turystyka

Chiskie wita pastwowe

TOURISTS MODULE |

Trzeba pamita, e podczas wit wielu Chiczykw bie-rze urlop i przedua okres witeczny. Jest to szczegl-nie popularne podczas wita Wiosny (Chiski Nowy Rok) oraz podczas wita Narodowego (rocznica utworzenia ChRLD). W tym czasie wszystkie rodki transportu bd niesamowicie zatoczone.

C H I N Y - co m u s i sz w i e d z i e , za n i m w y j e d z i e sz ?

Cz

4

C H I N A - T h i n g s To Kn o w B efo re Yo u G o

Dialekty W Chinach wystpuje wiele dialektw, ale licz si tylko dwa: mandaryski i kantoski. Mandaryski zdobywa coraz wiksze znaczenie w mowie i pimie, jako dialekt oficjalny. Oba s jzykami tonalnymi. To znaczy, e znaczenie sowa zaley od tonacji, a czasem rwnie od kontekstu. Podrnik powinien zna kilka podstawowych zwrotw po chisku (lub mie zainstalowan aplikacj projektu C4EU na swoim telefonie komrkowym) i pa-mita, e chiczycy nie mwi zbyt dobrze po angielsku.Jzyk chiski jest jednym z najbardziej skomplikowanych. Dzieli si na mwiony i pisany znaczy to tyle, e zapis sowa nie ma nic wsplnego z jego brzmieniem i wymow (jak to ma miejsce w jzykach europejskich). W celach dydaktycznych podejmowano wiele prb polegajcych na zapisywaniu jzyka chiskiego przy pomocy alfabetu aciskiego. W ten sposb powsta tzw. Pinyin (czyli forma zapisu fonetycznego sw chiskich), ktry daje europejczykowi szans na poznanie i nauk jzyka Pastwa rodka. Obecnie komunikacj uatwiaj komputery (nie trzeba ju mczy si z kaligrafi) wpisujc sowo w pinyin, otrzymuje si waciwy chiski znak. Komputery potrafi take te znaki odczytywa.

TOURISTS MODULE |

Podre i turystyka

C H I N Y - co m u s i sz w i e d z i e , za n i m w y j e d z i e sz ?

Handel i targowanie

Z Chiczykami trzeba si targowa. Naley to do tradycji handlowania zawsze naley, a nawet trzeba prbowa negocjowa ceny szczeglnie w regionach turystycznych, dziki temu mona znaczco obniy cen. Mona zacz od 10%! Jeli handlarz nie rozumie po angielsku, mona wykorzysta kalkulator, aby pokaza, ile chce si zapaci. Trzeba pamita, e sprawny handlarz moe prbowa szantau emocjonalnego, by uzyska wysz cen i za-chci do kupna wikszej iloci towaru. Robic zakupy, trzeba ustali, czy naprawd chcemy kupi dan rzecz i ile jest ona dla nas warta.

Cz

4

C H I N A - T h i n g s To Kn o w B efo re Yo u G o

JedzenieKuchnia chiska jest wyrafinowana i bardzo zrnico-wana w zalenoci od regionu. Najbardziej znane s kuchnie syczuaska i z prowincji Guandong. W ka-dej dominuje ry lub makaron, ktre s podstawo-wym skadnikiem kadego dania. Rewelacyjna kaczka po pekisku, pieroki z misem i zupki chiskie, czy sprzedawane wszdzie pieroki z misem s znane na caym wiecie. Jednak kurze apki, wiskie ryjki, ptasie gniazda i owady mog pozbawi europejskie-go turyst apetytu nie naley jednak myle, e wszyscy chiczycy racz si tego typu przysmakami - to mit.

TOURISTS MODULE |

Podre i turystyka

C H I N Y - co m u s i sz w i e d z i e , za n i m w y j e d z i e sz ?

Restauracje w Chinach s ttnicymi yciem, gwar-nymi miejscami, gdzie odbywaj si spotkania bi-znesowe przy jedzeniu i rozmowie. W niektrych restauracjach znajduj oddzielne pokoje na spe-cjalne okazje i rezerwowane dla wikszych grup osb. Przyjmujc zaproszenie od Chiczyka, mo-na spodziewa si spotkania w jednej z takich pry-watnych sal. Jak w kadym kraju istniej zarwno luksusowe restauracje, jak i bary szybkiej obsugi w centrach handlowych. Menu to z reguy dua ksika opatrzona kolorowymi zdjciami potraw. W niektrych znajduje si opis da w jzyku an-gielskim, ale w wielu miejscach nie jest to jeszcze powszechne, wic trzeba waciwie zgadywa, co si je. Kuchnia chiska wykorzystuje duo misa. Popularna jest wieprzowina, kurczak, kaczka czy ryby. Moliwe jest nawet przyniesienie wasnej y-wej ryby w worku i poproszenie o jej przyrzdze-nie w restauracji. Wegetarianie mog by jednak spokojni kuchnia chiska to take szeroka gama bardzo smacznych da z warzyw.

Turysta, ktry nie lubi eksperymentw kulinarnych moe poywi si w wiatowych sieciach takich jak Pizza Hut czy McDonalds. S one coraz popular-niejsze, ale te dostosowane do lokalnych gustw kulinarnych. Nie naley si wic spodziewa w nich potraw identycznych jak w Europie.

Cz

4

C H I N A - T h i n g s To Kn o w B efo re Yo u G o

Odmienno obyczajwPodr do innego kraju to zetkniecie si z innymi oby-czajami i kultur. Trzeba liczy si z tym, e to co jednym wydaje si naturalne, innych zadziwia, a niechccy moe nawet urazi. Chiny nie s w tej kwestii wyjtkiem.

Chiczycy czsto wydaj podczas jedzenie odgosy, kt-re s oznak zadowolenia z posiku, a nie braku kultu-ry. Poza tym Chiczycy uwaaj, e lepiej na zewntrz ni do wewntrz, wic bywa, e odpluwaj wydzielin, gdzie popadnie. Niekiedy te wydmuchuj nos na ziemi i nie blokuj puszczania wiatrw. Poza tym obecno papieru toaletowego w ubikacjach nie jest standardem, wic lepiej by zawsze zabezpieczony na t okoliczno. Trzeba wzi take pod uwag, e w Chinach czsto wy-korzystywane s tzw. toalety kucane.

Chiczycy nie rozumiej wielu europejskich zachowa np. zwyczaju chowania zuytych chustek do nosa z po-wrotem do kieszeni, obgryzania paznokci, dubania w zbach, dotykania palcami ust, robienia min i wyma-chiwania rkami, szczeglnie wskazywania palcem.

Negocjacje z Chiczykami to zwykle

dugotrway proces.

Trzeba by cierpliwym,

optymistycznie nastawionym i spokojnym

TOURISTS MODULE |

Podre i turystyka

C H I N Y - co m u s i sz w i e d z i e , za n i m w y j e d z i e sz ?

Negocjacje z Chiczykami to zwykle dugotrway proces. Trzeba by cierpliwym, optymistycznie nastawionym i spokojnym oraz pamita, e Chiczycy raczej nie wypowiadaj swojej opinii wprost. Tradycyjnie wol unika bezporedniej konfrontacji, podej powtrnie do problemu i znale inne rozwizanie.

Cz

4

C H I N A - T h i n g s To Kn o w B efo re Yo u G o

Dla Chiskiego przedsibiorcy podczas nawizywania wsppracy handlowej, podstaw jest kompetencja kontrahenta. Dlatego ju podczas pierwszego spotkania sprawdzaj jego wiedz merytoryczn w danej dziedzinie. Od znajomoci realiw danej brany zaley, czy obdarz partnera szacunkiem, czy te sprbuj wykorzysta jego niewiedz.

BUSINESS MODULE |

Etykieta biznesowa

Cha

pter

5

Jeli podczas rozmw padaj sformuowania by moe, wrcimy do tego pniej czy zobaczymy, trzeba rozumie je jako nie. Naley mie na uwadze, to e w tradycyjnym jzyku chiskim nie istniej sowa tak i nie.

Chiczycy maj niebyway szacunek dla hierarchii w yciu prywatnym jak i w biznesie. Do sali konferencyj-nej wchodz wic najpierw szefowie delegacji i to oni negocjuj. Partnerzy powinni zadba, by byli oni sobie rwni rang. Czonkowie zespou nie powinni wypo-wiada opinii odmiennych ni stanowisko lidera.

Naruszenie etykiety jest uwaane przez Chiczyka za plam na honorze i moe pogrzeba szans na wsp-prac. Kto chce prowadzi z Chiczykiem interesy, nie moe nigdy otwarcie go krytykowa, kierowa pod jego adresem artw i traktowa go niezgodnie z po-zycj, jak zajmuje w firmie.

Bardzo ceniona jest punktualno spnienie na spotkanie to osobista obraza. Pocztek spotkania to mowa powitalna ze strony gospodarza - szefa zespou. Nastpnie powinien nastpi rewan ze strony gocia (odpowiedniego rang). Poruszanie bahych tematw ma rozluni atmosfer i wprowadzi przyjemny na-strj. Znakiem powitania podczas wizyty w przedsi-biorstwie mog by oklaski. Powinny one zosta od-wzajemnione.

C H I N Y - co m u s i sz w i e d z i e , za n i m w y j e d z i e sz ?

Cz

5

C H I N A - T h i n g s To Kn o w B efo re Yo u G o

Etykieta biznesowa

Cha

pter

4

Kto chce nawiza kontakty biznesowe z Chiczykami, powinien przygotowa sobie wiele eleganckich wi-zytwek przywizuj oni wielk wag do pikne-go pisma. Podajc lub przyjmujc wizytwk, naley uywa obu doni. Nie wolno te chowa wizytw-ki do kieszeni przy jej wacicielu. Warto pamita o umieszczeniu wizytwki na stole przed sob pod-czas spotkania pomaga on w zapamitaniu nazwi-ska oraz stanowiska kontrahenta.

Przy Chiczykach nie wolno gestykulowa, robi min, dotyka kogo czy poklepywa, chichota i wybucha bez sensu miechem! Chiczycy ceni powcigliwe zachowanie i spokj. Nie znosz te pokazywania pal-cem - jeli chcemy co wskaza, trzeba zrobi to ca doni.

W interesach z Chiczykami naley zaoy dug perspektyw czasow. Pojmuj oni czas w sensie kosmicznym i planuj zawsze dugotermino-wo. A pochopny Europejczyk chce mie wszystko szybko. Terminy realizacji trzeba ustala tak, by pozostawi sobie kilka tygodni w zapasie.

Strj biznesowyStrj biznesowy jest konserwatywny- ciemne gar-nitury i buty, stonowane krawaty. Nie uznaje si smokingw. Dla kobiet etykieta biznesowa prze-widuje ciemne suknie lub kostiumy oraz niewyso-kie buty. le widziane s spdnice przed kolana, krzykliwa biuteria, gbokie dekolty. Latem m-czyni nie musz wkada krawatw i marynarek. Dopuszczalne s ciemne spodnie i koszula rozpi-ta pod szyj.

BUSINESS MODULE |

C H I N Y - co m u s i sz w i e d z i e , za n i m w y j e d z i e sz ?

Cz

5

C H I N A - T h i n g s To Kn o w B efo re Yo u G o

Powitania i poegnania

Witajc si lub egnajc, lepiej poczeka na ini-cjatyw chiskiego partnera. Zwykle przyjty jest zachodni ucisk doni. Niekiedy jednak mona popeni gaf, poniewa w chiskiej tradycji wy-starcza ukon. Pocaunki w policzek s uznawane za zbyt intymne i na pewno nie s dopuszczalne przy pierwszych spotkaniach. Warto take zwr-ci uwag na sposb zwracania si do kontrahen-tw. W Chinach zawsze nazwisko podaje si przed imieniem. Jeli kto posiada tytu naukowy, naley go dodawa przed nazwiskiem. Szacunek prezeso-wi firmy okazuje si, uywajc zwrotu Charmain Dobrze te pamita, ze Chiczycy niechtnie przechodz z partnerami handlowymi na ty.

Etykieta biznesowa

Wrczanie upominkwWanym elementem kontaktw biznesowych i towarzyskich w Chinach jest tradycja wrczania prezentw. Chiczycy wrczaj upominki i oczekuj ich wrczania. Prezent musi by piknie opakowany. Najlepszymi kolorami s zoty i czerwony oraz srebrny i rowy. Niedopuszczalny jest biay, ktry w Chinach jest kolorem aoby. Chiczycy s bardzo pragmatyczni i mona to zauway w ich stosunku do prezentw. W biznesie dobrze widziane s eleganckie przedmioty firmowe, rkodziea artystyczne z kraju kontrahenta, eleganckie przybory biurowe. Upominek nie moe by za tani, bo oznacza to brak szacunku, ani zbyt drogi, by nasz chiski partner nie poczu si zakopotany zbyt nisk wartoci swojego prezentu. Wyjtkowe znaczenie przypisuje si te niektrym liczbom. 4 jest liczb zakazan przypomina sowo mier. Dobrze widziana jest cyfra 8, ktra przypomina sowo oznaczajce powodzenie i rozwj.

BUSINESS MODULE |

C H I N Y - co m u s i sz w i e d z i e , za n i m w y j e d z i e sz ?

Cz

5

0 C H I N A - T h i n g s To Kn o w B efo re Yo u G o

Etykieta biznesowa

Cha

pter

4

0

Od oficjalnych spotka w biurach waniejsze jest nawi-zanie kontaktw osobistych. Umiejtno zdobycia za-ufania chiskiego partnera podczas wsplnego spdza-nia czasu to podstawa sukcesu. Obiady lub kolacje ofi-cjalne i nieoficjalne s sposobem na budowanie relacji partnerskich, wic nie naley by zaskoczonym, gdy od-bywa si ich wiele. Podczas spotka nieoficjalnych nie-koniecznie trzeba prowadzi na si konwersacje i pod adnym pozorem nie wolno podejmowa tematw bi-znesowych. Natomiast dobrze widziane jest ywe zain-teresowanie Chinami, ktre jest postrzegane jako ozna-ka yczliwoci. Naley jednak pamita by nie wyraa przy tym krytyki chiskiego stylu ycia oraz nie porusza tematw zwizanych z polityk.

Kolacja biznesowa

Igrzyska olimpijskie w Beijing rozpoczto 8.08.2008 r. 9 oznacza za dugotrway zwizek.

Podczas wizyt domowych koniecznie trzeba wrczy upominek onie gospdarza. Mog to by czekoladki czy koniak. Prezentw nie otwiera si przy wrczaj-cym. Obyczaj kae, by udawa, e nie chce si przyj upominku. Druga strona powinna nalega. Dopiero wtedy trzeba go przyj i dosownie rozpyn si z wdzicznoci. Prezenty wrcza si i przyjmuje, uy-wajc obu rk.

Niektre prezenty s zakazane. Nie wolno dawa ze-garw (znak przypomina oddanie czci zmaremu), parasola (moe oznacza rozstanie), zielony kapelusz jest za znakiem zdradzonego ma. Podarowanie noy take nie jest dobrym pomysem.

BUSINESS MODULE |

C H I N Y - co m u s i sz w i e d z i e , za n i m w y j e d z i e sz ?

Cz

5

C H I N A - T h i n g s To Kn o w B efo re Yo u G o

Etykieta biznesowa

Bardzo wanym elementem kontaktw osobistych jest zapraszanie na wieczorne bankiety. Chiczyk oczekuje, e gospodarz powita go przy wejciu i za-prowadzi na miejsce przy stole odpowiednie dla jego pozycji w firmie. Za najbardziej dostojne uwaane jest centralne miejsce naprzeciwko drzwi lub usytuowa-ne w kierunku wschodu, jest ono oczywicie zarezer-wowane dla najwaniejszego gocia (posiadajcego najwysz rang). Kolejni gocie s sadzani wedug hierarchi, Ci, ktrzy s wyej w hierarchii siedz bliej najwaniejszego gocia. (Jeli przyjcie odbywa si w domu, gospodarz zajmuje najmniej znaczce miej-sce a najbardziej dostojne jak zawsze przypada naj-waniejszemu z goci). Jeeli st jest okrgy, najwaniejsze miejsce znaj-duje si naprzeciw drzwi. Od niego w lew i praw stron w kolejnoci zajmuj osoby od najwyszego statusu do najniszego a wszyscy spotykaj si po przeciwnej stronie.

Menu kolacji biznesowej jest ustalane wczeniej i nie naley spodziewa si moliwoci wy-boru da. Nie pojawi si nawet pytanie o to, czy potrawy przypady do gustu. Da na stole powinno by duo okoo 20. To wiadczy o gocinnoci gospodarza i szacunku dla zaproszonych osb. Gospodarz rozpoczyna uczt, nakadajc porcj najlepszego dania na talerz gocia honorowego. Wypada sprbowa odrobin kadego dania i na zakoczenie pozostawi niedojedzon reszt na talerzu jest to oznaka sytoci UWAGA! Chiczycy po-dejrzliwie traktuj osoby niepijce, ktre czsto s wystawiane na prb pod koniec posiku. Podczas kolacji trzeba pomyle o wznoszeniu toastw, co naley do tradycji. Niezbdnie naley wznie kurtuazyjny toast za gospodarza. Trzeba nastawi si jednak na to, e toastw bdzie o wiele wicej. Kieliszek powinno si wypija do dna. Naley si take spodziewa, e jeli odstawi si swj kieliszek cakowicie pusty, to zostanie on szybko uzupeniony.

BUSINESS MODULE |

C H I N Y - co m u s i sz w i e d z i e , za n i m w y j e d z i e sz ?

Cz

5

C H I N A - T h i n g s To Kn o w B efo re Yo u G o

Etykieta biznesowaBUSINESS MODULE |

C H I N Y - co m u s i sz w i e d z i e , za n i m w y j e d z i e sz ?

Zasady posugiwania si paeczkamiUywanie paeczek staje si coraz powszechniejsze w zwizku z pojawianiem si coraz wikszej liczby orien-talnych restauracji. W Chinach posugiwanie si paeczka-mi jest jednak elementem etykiety wypracowanej przez tysice lat. Trzeba wic zapozna si z jej podstawami, by nie popeni foux pas lub nawet kogo obrazi. Chiczycy ceni posugiwanie si przy jedzeniu paecz-kami. Europejczycy maj jednak ze nawyki w tej kwe-stii wynikajce z zasad posugiwania si sztucami. Rwnolege uoenie paeczek na talerzu jest z wr-b. Dwik towarzyszcy opieraniu ich o wasny talerz kojarzy si z ebrakami, ktrzy uderzaj paeczkami o misk, by zwrci na siebie uwag. Nadziewanie cze-gokolwiek na paeczk lub paeczki uwaane jest za niegrzeczne. Poywienie zbyt trudne do jedzenia pa-eczkami je si po prostu tradycyjnie yk. Za brak wy-chowania uwaa si wskazywanie paeczkami innej oso-by siedzcej przy stole lub wymachiwanie nimi. Nigdy nie stawia si paeczek na sztorc (wbite pionowo) w misce! Przypomina to bowiem kadzideka umieszczo-ne w czarze ofiarnej ku czci zmarych. Za nieprawido-we uywanie paeczek przez dziecko obwiniani bd rodzice, ktrzy s odpowiedzialni za jego wychowa-nie. Tradycyjnie kada osoba uywa swoich paeczek w celu naoenia sobie dania na swj talerz lub naoenia go innym biesiadnikom. W dzisiejszych czasach czsto pojawiaj si wsplne paeczki, ktre s wykorzysty-wane do nakadania jedzenia sobie lub innym osobom. Po uyciu powinny wrci do naczynia, w ktrym byy, by mogy by uyte przez innych.

Podczas posiku przyjte jest, oby to starsi jako pierwsi zaczynali uywa swoich paeczek. Niedopuszczalne jest, by paeczek uy-wa do gry nogami. Dopuszczalne jest ich odwrotne uycie tylko w wy-padku przenoszenia resztek do innego naczynia i to tylko w wypadku, gdy nie ma na stole zapasowych paeczek prze-znaczonych do tego celu.Nie naley wierci paeczkami w jedze-niu ani w nim grzeba. Jest to kojarzone z kopaniem grobu i nieakceptowane.Odoenie paeczek na brzegu wasnej miski oznacza, e zakoczyo si posi-ek. Pooenie ich na specjalnej pod-stawce znajdujcej si z boku nakrycia oznacza tylko przerwany posiek.

Cz

5

C H I N A - T h i n g s To Kn o w B efo re Yo u G o

Etykieta biznesowa

Pieczcie Na zachodzie pieczcie s stosowane gwnie w wa-nych dokumentach lub listach. Piecztka oznacza nadawc listu, wskazuje na status danej osoby lub czasem zawd. W Chinach kada firma zarejestro-wana w administracji Przemysowo-Handlowej i za-twierdzona przez Biuro Bezpieczestwa Publicznego ma obowizek zgoszenia wzoru oficjalnej pieczci (CHOP). Pozostaje on w dokumentach urzdowych i suy podczas rozstrzygania spraw spornych. Firma moe uywa take innych pieczci w zalenoci od obszarw dziaalnoci i wielkoci organizacji. Mog by one wykorzystywane do piecztowania umw finansowych i innych dokumentw. Prawo uywania pieczci maj tylko osoby zajmujce w przedsibior-stwie odpowiedzialne stanowiska. Oznacza to, e moe ona peni funkcj swego rodzaju kontrasygna-ty i narzdzia autoryzacji w firmie.

BUSINESS MODULE |

C H I N Y - co m u s i sz w i e d z i e , za n i m w y j e d z i e sz ?

Mniejsze firmy nie maj uprawnie do korzystania z pieczci w takim zakresie jak due przedsibiorstwa. Zachodnia firma musi liczy si z tym, e zostanie poproszona o przedstawienie i uywanie pieczci oficjalnych swojej firmy na wszelakiej dokumentacji biznesowej. Naley wic pamita by przygotowa sobie takie pieczci, gdy Chiczycy nie uznaj innych praktyk biznesowych.

Cz

5

C H I N A - T h i n g s To Kn o w B efo re Yo u G o

P A R T N E R SMescomp Technologies SAAleje Jerozolimskie 4700-697 WarszawaPolandwww.tech.mescomp.pl

University of Antwerp Management SchoolSint-Jacobsmarkt 9-132000 AntwerpBelgiumwww.uams.be

International Certificate Conference e.V.Berner Heerweg 18322159 HamburgGermanywww.icc-languages.eu

Fondazione Italia CinaPalazzo Clerici Via Clerici 520121 MILANOItalywww.italychina.org

Soros International HouseKonstitucijos ave 23A08105 VilniusLithuaniawww.sih.lt

EduActivePileckiego 104/14902-781 WarsawPolandwww.eduactive.pl

Project No. 511727-LLP-1-2010-1-PL-KA2-KA2MP

This project has been funded with support from the European Commission. The contents of this brochure reflect the views only of the Chinese for Europeans Project Partners, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein.