Zakad Ubezpiecze Spoecznych

Co warto wiedzieCo warto wiedzieo ubezpieczeniu spoecznym,o ubezpieczeniu spoecznym,kiedy zmieniamy miejsce pobytu,kiedy zmieniamy miejsce pobytu,pracy lub zamieszkaniapracy lub zamieszkaniaw obrbie pastw czonkowskichw obrbie pastw czonkowskichUnii Europejskiej,Unii Europejskiej,Europejskiego Obszaru GospodarczegoEuropejskiego Obszaru Gospodarczegoi Szwajcariii Szwajcarii

Warszawa 2013

Co warto wiedzieCo warto wiedzieo ubezpieczeniu spoecznym,o ubezpieczeniu spoecznym,

kiedy zmieniamy miejsce pobytu,kiedy zmieniamy miejsce pobytu,pracy lub zamieszkaniapracy lub zamieszkania

w obrbie pastw czonkowskichw obrbie pastw czonkowskichUnii Europejskiej,Unii Europejskiej,

Europejskiego Obszaru GospodarczegoEuropejskiego Obszaru Gospodarczegoi Szwajcariii Szwajcarii

Zakad Ubezpiecze Spoecznych

Warszawa 2013

OpracowanieBarbara Radzik-Kazenas

RedakcjaPaulina Bieniek

Redaktor technicznyMarzena Kostrowiecka

amanieHanna Klimkowska

KorektaMarzena KostrowieckaDorota MikulskaMagorzata Motyl

Wydanie drugie zaktualizowane

3Spis treci

1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52. Podstawowe informacje o koordynacji systemw zabezpieczenia

spoecznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73. Ustawodawstwo waciwe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114. wiadczenia pienine z tytuu choroby, macierzystwa

i rwnowane wiadczenia dla ojca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165. Emerytury i renty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186. wiadczenia przedemerytalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267. wiadczenia z tytuu wypadkw przy pracy i chorb zawodowych . . . 288. Zasiki na wypadek mierci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299. Praktyczne wskazwki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

51. Wprowadzenie

Swobodny przepyw osb to podstawowa zasada ustanowiona przez Traktat Unii Europejskiej. Dziki temu obywatele pastw czon-kowskich Unii Europejskiej (UE) mog podrowa, mieszka, podej-mowa prac lub poszukiwa jej w dowolnym kraju UE. Z upywem czasu zasada ta zostaa rozszerzona na inne pastwa europejskiei dzisiaj obejmuje nie tylko obywateli UE, ale rwnie obywateli pastw Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) niebdcych pastwami czonkowskimi Unii Europejskiej i Szwajcarii.

Moliwo swobodnego przemieszczania si w obrbie tak wie-lu pastw moe powodowa trudnoci w rnych sferach ycia,a zwaszcza w korzystaniu z uprawnie w zakresie zabezpieczenia spoecznego. Wynika to z tego, e kade z pastw UE, EOG oraz Szwajcaria posiada swj wasny system zabezpieczenia spoecznego, jest wic tych systemw wiele i kady jest inny. Nie ma jednego wspl-nego europejskiego systemu zabezpieczenia spoecznego, lecz kade pastwo moe swobodnie decydowa o tym, jakie wiadczenia, na ja-kich warunkach i w jakiej wysokoci s przyznawane, a take jakie skadki na ubezpieczenie spoeczne naley opaca.

Aby wyobrazi sobie, na jakie niekorzystne konsekwencje mogliby zosta naraeni migrujcy pracownicy, przyjrzyjmy si nastpujcej sytuacji.

Przykad

Pracownik by ubezpieczony przez 10 lat w pastwie X, 20 lat w pa-stwie Y i 5 lat w Polsce, a wic ogem by ubezpieczony przez 35 lat. Aby mc przyzna emerytur, kade z tych pastw wymaga pewnego okresu ubezpieczenia. Z chwil ukoczenia wieku emerytalnego pracow-nik ten mgby nie speni warunkw do otrzymania emerytury dlatego,e w adnym z nich nie przepracowa dostatecznie dugiego czasu i nie uzyska odpowiedniego stau emerytalnego wymaganego do przyznania emerytury przez ten kraj.

W celu uniknicia podobnych sytuacji do prawa Unii Europej-skiej musiay zosta wprowadzone odpowiednie mechanizmy. S nimi zasady koordynacji systemw zabezpieczenia spoecznego. Maj one na celu ograniczenie, a nawet wyeliminowanie sytuacji, ktre utrudniaj lub wrcz uniemoliwiaj korzystanie z uprawnie z zakresu ubezpieczenia spoecznego osobom migrujcym w obrbie Unii Europejskiej. Chodzi o to, aby osoba, ktra pracowaa w r-nych pastwach czonkowskich, czy te zmienia pastwo zamiesz-kania w obrbie UE, nie bya w zakresie tych uprawnie w gorszej sytuacji ni osoba, ktra cae ycie pracowaa i mieszkaa w jednym pastwie czonkowskim.

Koordynacja systemw zabezpieczenia spoecznego gwarantuje, e stosowanie przez poszczeglne pastwa rnych systemw zabez-pieczenia spoecznego nie pozbawi ani nie ograniczy uprawnie osb korzystajcych z prawa do swobodnego przepywu i pobytu na teryto-rium rnych pastw, a wrcz przeciwnie, przyczyni si do podniesie-nia poziomu ycia tych osb i warunkw zatrudnienia.

W niniejszej broszurce chcielibymy Pastwu w jak najprostszy sposb wyjani, jak w praktyce dziaaj zasady koordynacji sys-temw zabezpieczenia spoecznego i o czym powinnimy wiedzie(np. kiedy mamy zamiar rozpocz prac w innym pastwie), aby mc w peni korzysta z praw z zakresu zabezpieczenia spoeczne-go, zarwno w yciu codziennym (np. kiedy potrzebujemy porady lekarza), jak i w dalszej przyszoci (np. kiedy w chwili ukoczenia aktywnoci zawodowej i osignicia wieku emerytalnego bdziemy stara si o emerytur).

Ze wzgldu na ograniczon objto opracowania nie moemy Pastwu przekaza kompletnych i bardziej szczegowych informacji, dlatego na kocu zamieszczamy adresy polskich instytucji zajmuj-cych si zabezpieczeniem spoecznym, ktre zawsze udziel Pastwu potrzebnych informacji.

72. Podstawowe informacjeo koordynacji systemwzabezpieczenia spoecznego

Jakie przepisy reguluj koordynacj systemwzabezpieczenia spoecznego?

Od 1 maja 2004 r., tj. od dnia przystpienia do Unii Europejskiej, Polska stosuje prawo ustanowione przez UE, a wic take prawo do-tyczce koordynacji systemw zabezpieczenia spoecznego. Podstawo-wymi aktami prawnymi w tej dziedzinie s:

obowizujce od 1 maja 2010 r.:r rozporzdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE)

nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji syste-mw zabezpieczenia spoecznego,

r rozporzdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE)nr 987/2009 z dnia 16 wrzenia 2009 r. dotyczce wykonania rozpo-rzdzenia nr 883/2004,

obowizujce od 1 stycznia 2011 r.:r rozporzdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)

nr 1231/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. rozszerzajce rozporzdzenie (WE) nr 883/2004 i rozporzdzenie (WE) nr 987/2009 na obywateli pastw trzecich, ktrzy nie s jeszcze objci tymi rozporzdzeniami tylko ze wzgldu na swoje obywatelstwo (rozporzdzenie to nie ma zastosowania w przypadku pastw nalecych do EOG niebdcych pastwami czonkowskimi Unii Europejskiej, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii i Danii),

obowizujce od 28 czerwca 2012 r.:r rozporzdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)

nr 465/2012 z dnia 22 maja 2012 r. zmieniajce rozporzdzenie (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemw zabezpieczenia spoecz-nego oraz rozporzdzenie (WE) nr 987/2009 dotyczce wykonywania rozporzdzenia (WE) nr 883/2004.

Jednak gdy sprawa dotyczy Norwegii, Islandii, Liechtensteinu (pastwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego) lub Szwajcarii, do

8czasu wejcia w ycie odpowiednich porozumie, rozporzdzenienr 465/2012 nie ma zastosowania.

W jakich pastwach obowizuj przepisydotyczce koordynacji systemwzabezpieczenia spoecznego?

Pastwa, w ktrych obowizuj przepisy dotyczce koordynacji systemw zabezpieczenia spoecznego to:

r pastwa czonkowskie Unii Europejskiej: Austria, Belgia, Bu-garia, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hisz-pania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, otwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Rumunia, Sowacja, Sowenia, Szwecja, Wgry, Wielka Brytania, Wochy (27 pastw),

r pastwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego niebdce pastwami czonkowskimi Unii Europejskiej: Islandia, Liechtenstein, Norwegia (3 pastwa),

r Szwajcaria.Dla uproszczenia, wszystkie te 31 pastw bdziemy nazywa dalej

pastwami czonkowskimi.

Kto jest objty przepisami dotyczcymi koordynacjisystemw zabezpieczenia spoecznego?

Przepisami dotyczcymi koordynacji systemw zabezpieczenia spoecznego objci s:

1) obywatele pastw czonkowskich, 2) bezpastwowcy i uchodcy mieszkajcy w pastwie czonkow-

skim, ktrzy podlegaj lub podlegali ustawodawstwu przynajmniej jednego pastwa czonkowskiego,

3) czonkowie rodziny oraz osoby pozostae przy yciu po zmar-ych osobach wymienionych w punktach 1 i 2 (niezalenie od obywa-telstwa),

4) osoby pozostae przy yciu po osobach zmarych, ktre podlega-y ustawodawstwu jednego lub kilku pastw czonkowskich, niezalenie od obywatelstwa tych osb, o ile pozostali przy yciu s obywatelami jednego z pastw czonkowskich, bezpastwowcami lub uchodcami zamieszkujcymi na terytorium jednego z pastw czonkowskich,

95) obywatele pastw trzecich, jak rwnie czonkowie ich rodzini osoby pozostae przy yciu po ich mierci, pod warunkiem e za-mieszkuj legalnie na terytorium pastwa czonkowskiego i znajduj si w sytuacji, ktra pod kadym wzgldem dotyczy wicej ni jednego pastwa czonkowskiego.

Jakie s podstawowe zasadysystemw zabezpieczenia spoecznego?

Podstawowymi zasadami koordynacji systemw zabezpieczenia spoecznego s:

r zasada rwnego traktowania oznacza, e obywatele pastw czonkowskich w zakresie ubezpieczenia spoecznego podlegaj obo-wizkom i korzystaj z praw ustanowionych przez kade pastwo czonkowskie na tych samych warunkach co obywatele tego pastwa, np. Polak mieszkajcy we Francji ma takie same obowizki i upraw-nienia jak Francuz. Prawo unijne zakazuje dyskryminacji takich osb zarwno w zakresie dostpu do ubezpiecze spoecznych w kt-rymkolwiek pastwie czonkowskim, jak i w zakresie korzystania ze wiadcze przysugujcych na podstawie przepisw obowizujcych w tych pastwach,

r zasada podlegania ustawodawstwu jednego pastwa czonkow-skiego oznacza, e w danym momencie mona by ubezpieczonym tylko w jednym pastwie czonkowskim (nawet jeli pracujemy rwno-czenie w kilku pastwach),

r zasada sumowania okresw oznacza, e przy ustalaniu prawa i obliczaniu wysokoci wiadcze przysugujcych na podstawie usta-wodawstwa jednego pastwa czonkowskiego uwzgldniane s okresy ubezpieczenia (pracy) lub okresy zamieszkania przebyte na teryto-rium kadego innego pastwa czonkowskiego. Jeli osoba ubiega si o wiadczenia na podstawie przepisw pastwa czonkowskiego, a jej okresy ubezpieczenia lub zamieszkania w tym pastwie nie s wystar-czajce do uzyskania prawa do wiadcze, to uwzgldnia si rwnie okresy ubezpieczenia pracy lub zamieszkania przebyte przez t osob we wszystkich innych pastwach czonkowskich,

r zasada zachowania praw nabytych oznacza, e wiadczenia przyznane przez jedno lub kilka pastw czonkowskich nie mog do-zna adnego uszczerbku, tzn. nie mog zosta obnione, zmienione,

zawieszone lub uchylone tylko dlatego, e osoba uprawniona do tych wiadcze przebywa lub zamieszkuje na terytorium innego pastwa czonkowskiego ni pastwo zobowizane do wypaty wiadcze,

r zasada zrwnania niektrych zdarze i okolicznoci objtych ochron polega na tym, e instytucje ubezpieczeniowe kadego pastwa czonkowskiego s zobowizane do uwzgldniania okrelo-nych zdarze i okolicznoci warunkujcych przyznanie wiadcze (np. mier ubezpieczonego, emeryta lub rencisty bd czonka jego rodziny, nawizanie, kontynuowanie i rozwizanie stosunku pracy) take wtedy, gdy zdarzenia te miay miejsce na terytorium innego pastwa czonkowskiego.

Jakie wiadczenia przyznawane i wypacane przez ZUSlub przez pracodawcw podlegaj koordynacji?

Koordynacji podlegaj:r wiadczenia pienine z tytuu choroby (wynagrodzenie choro-

bowe, zasiek chorobowy, wiadczenie rehabilitacyjne, zasiek wyrw-nawczy, zasiek opiekuczy),

r wiadczenia z tytuu macierzystwa (zasiek macierzyski) oraz rwnowane wiadczenia dla ojca,

r emerytura, r renta z tytuu niezdolnoci do pracy, w tym renta szkoleniowa,r renta rodzinna,r wiadczenia z tytuu wypadkw przy pracy i chorb zawodowych,r wiadczenia przedemerytalne (w tym: wiadczenia przedemerytal-

ne, emerytury pomostowe, nauczycielskie wiadczenia kompensacyjne), r dodatek pielgnacyjny,r dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupenej,r zasiek pogrzebowy.

11

3. Ustawodawstwo waciwe

W jakim pastwie bdziesz ubezpieczony?

W przypadku osoby migrujcej, czyli osoby zmieniajcej pastwa zatrudnienia lub zamieszkania, podstawow spraw jest ustalenie,w ktrym pastwie powinna by ubezpieczona. W momencie uzyska-nia odpowiedzi na to pytanie, bdzie mona okreli, w ktrym pa-stwie osoba ta powinna opaca skadki na ubezpieczenie spoecz-ne i ktre pastwo bdzie wypacao przysugujce jej wiadczenia. Dlatego te przepisy dotyczce koordynacji systemw zabezpieczenia spoecznego ustanowiy zasady, ktre okrelaj, jak naley rozwi-zywa te skomplikowane sytuacje. Zasady te pozwalaj unikn nie-korzystnych sytuacji polegajcych na tym, e bdziesz opaca skad-ki w kilku pastwach czonkowskich lub nie bdziesz ubezpieczonyw adnym pastwie.

Podstawow zasad jest to, e w danym momencie moesz podle-ga ubezpieczeniu spoecznemu tylko w jednym pastwie. Nawet, jeli jednoczenie pracujesz w kilku pastwach czonkowskich, to moesz by ubezpieczony tylko przez jedno pastwo i w nim opaca wszyst-kie skadki na ubezpieczenie spoeczne.

W jakim pastwie czonkowskim jeste ubezpieczony,jeli pracujesz tylko w jednym pastwie?

Jeeli pracujesz tylko w jednym pastwie, ubezpieczony jestew tym pastwie, w ktrym wykonujesz prac (jeste pracowni-kiem lub prowadzisz dziaalno na wasny rachunek). Nie ma znaczenia, czy mieszkasz w pastwie, w ktrym wykonujesz prac czy te w innym. Jeli pracujesz w Niemczech u tamtejszego pra-codawcy, a mieszkasz w Polsce, to jeste ubezpieczony w Niem-

czech, bo to jest pastwo, w ktrym wykonujesz prac. Jeeli pro-wadzisz dziaalno na wasny rachunek w Irlandii, a mieszkaszw Zjednoczonym Krlestwie, podlegasz ubezpieczeniu w Irlandii, bo tam pracujesz.

W jakim pastwie czonkowskim jeste ubezpieczony,jeli pracujesz jednoczenie w wicej ni jednym pastwie?

Jeeli wykonujesz prac najemn jednoczenie na terytorium dwch lub wicej pastw czonkowskich, to, aby mona byo ustali,w ktrym z tych pastw bdziesz podlega ubezpieczeniu spoeczne-mu, naley wskaza pastwo, w ktrym wykonujesz znaczn cz pracy oraz ustali, czy pracujesz dla jednego lub kilku pracodawcw i gdzie znajduj si ich siedziby. W celu okrelenia, czy w danym pa-stwie jest wykonywana znaczna cz pracy, bierze si pod uwag czas pracy lub wynagrodzenie za prac.

Wykonujc prac najemn w dwch lub kilku pastwach czonkowskich, ubezpieczony jeste w pastwie, w ktrym miesz-kasz, jeeli:

r pracujesz dla jednego pracodawcy i wykonujesz znaczn cz Twojej pracy na terytorium tego pastwa (np. pracujeszw Polsce i w Niemczech, mieszkasz w Polsce, a pracodawca ma sie-dzib we Francji. Jeeli wykonujesz znaczn cz pracy w Polsce, podlegasz ubezpieczeniu w Polsce w pastwie, w ktrym miesz-kasz) lub

r pracujesz dla dwch lub kilku pracodawcw, a co najmniej dwch z nich ma siedzib w rnych pastwach innych ni pastwo czonkowskie miejsca zamieszkania (np. mieszkasz w Polsce, pracu-jesz dla trzech pracodawcw. Pierwszy ma siedzib w Czechach, drugi w Niemczech, a trzeci w Belgii podlegasz ubezpieczeniu w Polsce,a wic w pastwie, w ktrym mieszkasz).

Wykonujc prac najemn w dwch lub kilku pastwach czon-kowskich, ubezpieczony jeste w pastwie, w ktrym znajduje si sie-dziba pracodawcy, jeeli:

r pracujesz dla jednego pracodawcy i nie wykonujesz znacznej czci Twojej pracy w pastwie, w ktrym mieszkasz, ubezpieczony jeste w pastwie, w ktrym Twj pracodawca ma zarejestrowan siedzib (np. pracujesz w Polsce i w Niemczech, mieszkasz w Polsce,

12

13

a pracodawca ma siedzib we Francji. Jeeli nie wykonujesz znacznej czci pracy w Polsce, podlegasz ubezpieczeniu we Francji w pa-stwie, w ktrym pracodawca ma zarejestrowan siedzib) lub

r pracujesz dla dwch lub wicej pracodawcw z siedzibami w dwch pastwach czonkowskich, z ktrych jedno jest pastwem miejsca zamieszkania (np. mieszkasz w Polsce, siedziba pracodaw-cy jest w Polsce i tu pracujesz na rzecz polskiego pracodawcy, rw-noczenie jeste zatrudniony przez pracodawc, ktry ma siedzi-b w Niemczech i tu rwnie wykonujesz prac. W Polsce jednak nie wykonujesz znacznej czci pracy, dlatego jeste ubezpieczonyw Niemczech).

W jakim pastwie czonkowskim jeste ubezpieczony,jeli wykonujesz prac na wasny rachunekw wicej ni jednym pastwie?

Jeli wykonujesz prac na wasny rachunek na terytorium dwch lub wicej pastw czonkowskich, ubezpieczony jeste:

r w pastwie, w ktrym jest Twoje miejsce zamieszkania jeeli tam wykonujesz znaczn cz pracy,

r w pastwie, w ktrym znajduje si centrum zainteresowania (centrum interesw) dla Twojej dziaalnoci jeeli nie mieszkaszw pastwie, w ktrym wykonujesz znaczn cz pracy.

W celu okrelenia czy w danym pastwie jest wykonywana znacz-na cz pracy, bierze si pod uwag uzyskiwany obrt, czas pracy, liczb wiadczonych usug lub dochd.

W jakim pastwie czonkowskim jeste ubezpieczony,jeli wykonujesz jednoczeniew rnych pastwach czonkowskichprac najemn i prac na wasny rachunek?

Jeli jeste pracownikiem najemnym w jednym pastwie (np. we Wo-szech) i rwnoczenie wykonujesz prac na wasny rachunek w in-nym pastwie (np. w Polsce), to podlegasz ubezpieczeniu spoeczne-mu pastwa, w ktrym jeste pracownikiem najemnym, czyli we Wo-szech. Skadki na ubezpieczenie spoeczne z tytuu pracy najemnej we Woszech i pracy na wasny rachunek w Polsce bdziesz opaca we Woszech.

Czy mona by ubezpieczonymw innym pastwie czonkowskim ni w pastwie,w ktrym wykonuje si prac?

Takim szczeglnym przypadkiem jest sytuacja pracownika delegowa-nego do pracy w innym pastwie czonkowskim. Jeli jeste pracownikiem najemnym i Twj pracodawca wysya Ci do innego pastwa czonkow-skiego w celu wykonywania tam pracy w jego imieniu, to nadal podlegasz ubezpieczeniu w pastwie, z ktrego zostae delegowany pod warunkiem, e przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesicy i e nie zo-stae wysany, aby zastpi innego pracownika delegowanego. Jeli Twj polski pracodawca deleguje Ci np. na Sowacj, aby tam w jego imieniu wykonywa prac, to nadal bdziesz ubezpieczony w Polsce, mimo e wy-konujesz faktycznie prac na Sowacji. Gdyby nie byo przepisu reguluj-cego szczeglny przypadek, jakim jest delegowanie pracownika, zgodniez podstawow zasad podlegaby ubezpieczeniu spoecznemu na Sowa-cji, poniewa tam faktycznie wykonujesz prac.

Mona take uzna za pracownika oddelegowanego osob, kt-ra zostaa zatrudniona tylko w celu jej oddelegowania, jeeli osoba ta bezporednio przed zatrudnieniem bya ubezpieczona w pastwie czonkowskim, w ktrym siedzib ma delegujcy j pracodawca.

Czy moe mie miejsce sytuacja, e delegowaniedotyczy osoby wykonujcej prac na wasny rachunek?

Jeli jeste osob wykonujc prac na wasny rachunek w pa-stwie czonkowskim i udajesz si do innego pastwa czonkowskiego, by wykonywa tam czasowo dziaalno (czyli praktycznie sam si de-legujesz) nadal podlegasz ubezpieczeniu w pierwszym pastwie czon-kowskim pod warunkiem, e:

r przewidywany czas wykonywania takiej pracy nie przekracza 24 miesicy,

r w pastwie, do ktrego si udajesz, bdzie prowadzona dziaal-no podobna do dziaalnoci prowadzonej normalnie w kraju,

r bezporednio przed przeniesieniem dziaalnoci do innego pa-stwa prowadzisz j co najmniej od dwch miesicy,

r w okresie czasowej dziaalnoci w innym pastwie nadal spe-niasz wymogi do prowadzenia po powrocie dziaalnoci w pastwie, w ktrym masz jej normaln siedzib.

14

Jakich formalnoci naley dokona przed delegowaniem?

Polski pracodawca, ktry deleguje pracownika, aby czasowo wy-konywa w jego imieniu prac w innym pastwie czonkowskim, powi-nien wystpi do oddziau Zakadu Ubezpiecze Spoecznych o wydanie formularza zawiadczenia A1. Gdy jest to moliwe, naley te czynnoci wykona przed delegowaniem. Jeli spenione zostan warunki oddele-gowania, oddzia ten poinformuje waciw instytucj w pastwie cza-sowego zatrudnienia, e pracownik bdzie nadal ubezpieczony w Polsce. Oddzia ZUS musi poinformowa rwnie delegowanego pracownika oraz jego pracodawc o warunkach, jakie musz by spenione, aby dana osoba moga nadal podlega polskim przepisom, a take o moliwoci przeprowadzania kontroli w trakcie caego okresu oddelegowania w celu sprawdzenia, czy rzeczywicie te warunki s spenione.

Pracownik najemny (bd pracodawca takiego pracownika) lub osoba prowadzca dziaalno na wasny rachunek, ktrzy maj by delegowani do innego pastwa czonkowskiego, otrzymuje od oddziau ZUS formu-larz zawiadczenia A1. Zawiadczenie to potwierdza, e do okrelonego dnia pracownik lub osoba prowadzca dziaalno na wasny rachunek podlega szczeglnym przepisom dotyczcym osb delegowanych.

16

4. wiadczenia pieninez tytuu choroby, macierzystwai rwnowane wiadczenia dla ojca

Ktre pastwo czonkowskie wypaci zasiek chorobowy?

wiadczenia z tytuu choroby i macierzystwa przyznawane i wy-pacane s zgodnie z przepisami kraju, w ktrym jeste ubezpieczony, niezalenie od kraju pobytu lub zamieszkania. Jeeli jeste ubezpie-czony w Polsce, a mieszkasz np. w Belgii, zasiek chorobowy przyzna Ci polska instytucja (oddzia ZUS lub patnik skadek) na podstawie polskich przepisw.

Jeeli zachorujesz w innym pastwie czonkowskim ni to, w kt-rym jeste ubezpieczony (ubezpieczony jeste w Polsce, a zachorujesz np. w Belgii), to musisz w cigu 7 dni przesa zawiadczenie lekar-skie bezporednio do polskiej instytucji (odpowiedniego oddziau ZUS lub patnika skadek), ktra obliczy i wypaci wiadczenie chorobowe. Jednak przez to, e mieszkasz w Belgii, moesz wystpi do polskiej instytucji z wnioskiem, aby zasiek chorobowy by przekazywany do pastwa zamieszkania (pobytu), tj. do Belgii. W przypadku, gdy lekarz w pastwie zamieszkania (pobytu) nie wystawia (lub odmwi wysta-wienia) zawiadczenia lekarskiego, zgo si do instytucji ubezpiecze-nia chorobowego w miejscu zamieszkania (pobytu) w celu wystawie-nia zawiadczenia dotyczcego niezdolnoci do pracy na druku E 116i wysania go do oddziau ZUS, w ktrym jeste ubezpieczony.

Czy zasiek chorobowy przysuguje,jeli okres ubezpieczenia wymagany do jego nabyciajest niewystarczajcy?

W wielu pastwach czonkowskich prawo do wiadcze pieni-nych zwizanych z chorob lub macierzystwem uzalenione jest od posiadania pewnego okresu ubezpieczenia, zatrudnienia, a niekiedy zamieszkania. Jeli Twj okres ubezpieczenia jest zbyt krtki, aby mg zosta wypacony zasiek chorobowy, uwzgldniony zostanie poprzed-

ni okres ubezpieczenia, jaki masz w innym pastwie czonkowskim,a wic zastosowanie w tym przypadku ma omwiona na pocztku in-formatora tzw. zasada sumowania. W takim przypadku, jeeli ubie-gasz si o polskie wiadczenie, oddzia ZUS wystpuje do waciwej instytucji pastwa czonkowskiego, w ktrym bye wczeniej ubezpie-czony, z wnioskiem o powiadczenie spenionych tam okresw ubez-pieczenia, zatrudnienia, pracy na wasny rachunek lub zamieszkania uprawniajcych do wiadcze pieninych z tytuu choroby.

Jeli ubiegasz si o wiadczenie chorobowe w innym pastwie czonkowskim i masz niewystarczajcy okres ubezpieczenia wyma-gany przez to pastwo, polskie okresy ubezpieczenia zostan zaliczo-ne do okresu ubezpieczenia wymaganego do przyznania wiadczew tym pastwie.

W przypadku gdy zajdzie potrzeba uwzgldnienia polskich okre-sw ubezpieczenia przy przyznawaniu wiadcze, waciwa instytucja zagraniczna, ktra bdzie wypaca wiadczenia, wystpi do oddziau ZUS o ich potwierdzenie.

18

5. Emerytury i renty

Przepisy prawne pastw czonkowskich przewiduj rne rodza-je wiadcze emerytalno-rentowych oraz rne warunki nabywania uprawnie do tych wiadcze. Aby naby uprawnienia do wiadcze z danego pastwa czonkowskiego, naley speni warunki przewi-dziane przez ustawodawstwo tego pastwa. Przed podjciem pracyw danym pastwie czonkowskim warto wic uzyska informacj, ja-kie warunki nabywania uprawnie do wiadcze emerytalno-rento-wych przewiduje ustawodawstwo tego pastwa.

Kiedy moesz uzyska tylko polsk emerytur lub rent?

Jeli podlegae ubezpieczeniu spoecznemu wycznie w Polsce i nie posiadasz okresw ubezpieczenia lub zamieszkania przebytych w innych pastwach czonkowskich, moesz naby uprawnienia do wiadcze tylko na podstawie polskich przepisw. Potrzebne informa-cje moesz uzyska w odrbnych broszurach informacyjnych lub na stronie internetowej www.zus.pl.

Kiedy nie moesz uzyska polskiej emerytury lub renty?

Warunki wymagane do nabycia prawa do polskiej emeryturyi renty, zasady obliczania ich wysokoci, zasady i tryb przyznawania oraz wypaty tych wiadcze okrelaj polskie przepisy. Jeli nigdy nie bye ubezpieczony w Polsce, a jedynie w innym pastwie czonkow-skim, nie otrzymasz polskich wiadcze emerytalno-rentowych. W ta-kim przypadku zastosowanie maj przepisy tego pastwa, w ktrym przebyte zostay okresy ubezpieczenia.

19

Kiedy moesz uzyska emerytur lub rentz rnych pastw czonkowskich?

Jeli pracowae i bye ubezpieczony w rnych pastwach czonkowskich, moesz ubiega si o przyznanie emerytury lub renty jednoczenie z kadego z tych pastw. wiadczenia ustalane s rw-nolegle przez instytucje ubezpieczeniowe kadego z pastw, w kt-rych bye ubezpieczony. W rezultacie moesz mie ustalone prawo do kilku wiadcze emerytalnych, przyznanych i wypacanych przez waciwe instytucje kadego z pastw czonkowskich, w ktrych przebyte byy okresy ubezpieczenia lub zamieszkania. W kadymz tych pastw musisz jednak speni wszystkie warunki wymagane do nabycia uprawnie.

Co si dzieje w sytuacji, gdy do uzyskania emeryturyw danym pastwie czonkowskimnie posiadasz odpowiedniej dugociokresw ubezpieczenia?

W pastwach czonkowskich do nabycia uprawnie do emerytu-ry konieczne jest zwykle udowodnienie okrelonej dugoci okresw ubezpieczenia lub okresw zamieszkania.

W przypadku gdy okres ubezpieczenia lub zamieszkania przebyty w danym pastwie czonkowskim jest krtszy od wymaganego przez to pastwo, instytucja rozpatrujca wniosek o wiadczenia uwzgld-nia wszystkie okresy ubezpieczenia lub zamieszkania przebyte w ka-dym innym pastwie czonkowskim, jeli okresy te si nie pokrywaj. Jeeli po osigniciu wieku emerytalnego wystpisz do ZUS z wnios-kiem o przyznanie emerytury i nie posiadasz okresu ubezpieczenia przebytego w Polsce wystarczajcego do otrzymania wiadczenia,a pracowae take w innym kraju czonkowskim, to ZUS uwzgldni okresy ubezpieczenia lub zamieszkania przebyte w innych pastwach czonkowskich (zastosowanie ma tutaj opisana wyej zasada sumo-wania okresw) w takim wymiarze, w jakim powiadczy to zagranicz-na instytucja.

Podobnie postpi rwnie inne pastwa czonkowskie, ktre uwzgldni okresy ubezpieczenia przebyte w innych pastwach czon-kowskich, jeli zgodnie z ich przepisami nie uzyskae odpowiedniego okresu ubezpieczenia do przyznania emerytury.

20

Jak ZUS ustali emerytur, jeeli bye ubezpieczonyw rnych pastwach czonkowskichi w adnym z nich nie masz wystarczajcegookresu ubezpieczenia do uzyskania emerytury?

ZUS obliczy emerytur tak, jakby wszystkie okresy ubezpiecze-nia lub zamieszkania (przebyte w dwch lub wicej pastwach czon-kowskich) przeby w Polsce, a nastpnie obliczy czciow wysoko wiadczenia, uwzgldniajc proporcje okresw ubezpieczenia lub za-mieszkania w danym pastwie czonkowskim w stosunku do sumy okresw ubezpieczenia i zamieszkania przebytych we wszystkich pa-stwach czonkowskich. Tak obliczon cz emerytury bdzie wypa-ca ZUS. Cz emerytury z tytuu ubezpieczenia w innym pastwie obliczy i wypaca bdzie instytucja tego pastwa.

Przykad

Z wnioskiem o przyznanie emerytury wystpia do ZUS 60-letnia ko-bieta urodzona przed 1 stycznia 1949 r., ktra pracowaa w trzech pa-stwach: w Polsce 9 lat, w Belgii 4 lata i w Niemczech 7 lat.

Ze wzgldu na to, e w Polsce do przyznania emerytury trzeba udowodni posiadanie co najmniej 20 lat okresw skadkowych i nie-skadkowych, konieczne byo dodanie do polskich okresw ubezpiecze-nia okresw ubezpieczenia przebytych przez zainteresowan w Belgiii w Niemczech (9 + 4 + 7 = 20).

Wysoko emerytury zostanie ustalona w nastpujcy sposb:r najpierw zostanie obliczona teoretyczna (pena) wysoko wiad-

czenia, tzn. takie wiadczenie, jakie przysugiwaoby zainteresowanej, gdyby cay 20-letni okres przepracowaa w Polsce,

r nastpnie zostanie obliczona rzeczywista (czciowa) wysoko wiadczenia przez pomnoenie proporcji okresw ubezpieczenia (9/20) przez kwot penego wiadczenia obliczonego za 20 lat ubezpieczenia.

Gdyby wysoko emerytury ustalonej za 20 lat pracy wynosia 1000 z, to rzeczywista (czciowa) wysoko emerytury wyniosaby 450 z (1000 z 9/20 = 450 z). Rwnie instytucje belgijska i niemiecka rozpatrz wniosek o emerytur. O ile zainteresowana osoba speni warunki wymagane do na-bycia prawa do emerytury we wszystkich trzech pastwach, w ktrych bya ubezpieczona, bdzie otrzymywa trzy emerytury czciowe, przyznane przez instytucje: polsk, belgijsk i niemieck. Jednoczenie naley mie na uwadze, e ustawodawstwo danego pastwa czonkowskiego moe przewidywa przy-znanie penego wiadczenia za wyej wymienione okresy ubezpieczenia.

21

Jak ZUS ustali emerytur,jeli masz wymagane okresy ubezpieczeniaw danym pastwie, a bye ubezpieczonyrwnie w innych pastwach?

Jeeli ubiegasz si o przyznanie emerytury i posiadasz okresy ubezpieczenia lub zamieszkania wystarczajce do nabycia uprawnie do wiadcze w danym pastwie, a oprcz tych okresw masz jeszcze okresy ubezpieczenia lub zamieszkania w innych pastwach czon-kowskich, instytucja ustalajca uprawnienia do wiadcze jest zobo-wizana do podjcia nastpujcych czynnoci:

r obliczenia wysokoci wiadczenia z uwzgldnieniem okresw przebytych wycznie we wasnym pastwie,

r obliczenia wysokoci wiadczenia z uwzgldnieniem sumy okresw przebytych we wasnym pastwie i okresw zagranicznych, w wysokoci czciowej,

r porwnania kwot wiadcze uzyskanych na podstawie obu ob-licze i przyznania wiadczenia w wysokoci korzystniejszej dla zain-teresowanego.

Przykad

Wniosek o przyznanie emerytury zoy 65-letni mczyzna urodzony przed 1 stycznia 1949 r., ktry posiada okresy ubezpieczenia: w Polsce wynoszce 26 lat i w Hiszpanii wynoszce 6 lat.

Biorc pod uwag wycznie okres ubezpieczenia w Polsce (26 lat), zainteresowany spenia warunki wymagane do nabycia prawa do pol-skiej emerytury, a zatem wysoko tej emerytury ZUS obliczy w dwch wariantach:

wariant I wysoko polskiej emerytury za 26 lat ubezpieczeniaw Polsce (emerytura krajowa);

wariant II wysoko polskiej emerytury z uwzgldnieniem czo-nych okresw ubezpieczenia w Polsce i w Hiszpanii (emerytura czcio-wa) w nastpujcy sposb:

r w pierwszej kolejnoci obliczy pen wysoko polskiej eme-rytury, jaka przysugiwaaby, gdyby wszystkie okresy ubezpieczenia(32 lata) zostay przebyte zgodnie z polskimi przepisami (tzw. kwota teoretyczna),

r nastpnie obliczy czciow wysoko polskiej emerytury,z uwzgldnieniem proporcji polskich okresw ubezpieczenia do sumy okresw ubezpieczenia w Polsce i w Hiszpanii (tj. 26/32),

22

r porwna kwoty wiadcze ustalonych w obu wariantach i przyzna emerytur w wysokoci korzystniejszej dla zainteresowanego.

Instytucja ubezpieczeniowa Hiszpanii rwnie ustali prawo i ob-liczy wysoko emerytury, stosujc hiszpaskie przepisy prawne, z za-stosowaniem o ile bdzie to konieczne przepisw unijnych dotycz-cych sumowania okresw ubezpieczenia lub zamieszkania w innych pastwach czonkowskich (w tym przypadku okresw ubezpieczeniaw Polsce).

Jeeli zainteresowany speni warunki wymagane do nabycia prawa do emerytury w obu pastwach, bdzie otrzymywa wiadczenia przy-znane przez instytucje dwch pastw (emerytur polsk i emerytur hisz-pask).

Czy, jeli ubiegasz si o emerytur lub rentz kilku pastw czonkowskich, musisz zoy wnioseko emerytur lub rent w kadym pastwie,w ktrym bye ubezpieczony?

Nie trzeba skada odrbnych wnioskw o przyznanie wiadcze-nia do instytucji wszystkich pastw, w ktrych zostay przebyte okre-sy ubezpieczenia, lecz wystarczy zoenie wniosku w instytucji jedne-go z tych pastw czonkowskich, aby wszczte zostao postpowanieo przyznanie wiadcze we wszystkich pastwach, w ktrych zainte-resowany by ubezpieczony.

Co si dzieje w sytuacji,gdy przed przyznaniem emeryturylub renty bye ubezpieczonyw danym pastwie czonkowskim krcej ni 1 rok?

Jeeli przebyty w jednym z pastw czonkowskich okres ubezpie-czenia lub zamieszkania jest krtszy ni 1 rok i z tytuu tego okre-su nie przysuguj adne uprawnienia do wiadcze na podstawie wewntrznych przepisw prawnych tego pastwa, instytucja tego pastwa nie rozpatruje wniosku o emerytur lub rent. Ten krtszy ni 1 rok okres ubezpieczenia lub zamieszkania uwzgldni przy ustalaniu uprawnie do wiadcze instytucje innych pastw czon-kowskich, w ktrych rwnie zostay przebyte okresy ubezpieczenia lub zamieszkania.

23

Kiedy wniosek o przyznanie emerytury lub renty,z zastosowaniem zasad dotyczcych koordynacji unijnej, naley zgosi do ZUS?

Zakad Ubezpiecze Spoecznych jest waciwy do rozpatrzenia wniosku o emerytur lub rent, jeli:

r posiadasz wycznie polskie okresy ubezpieczenia spoecznegoi mieszkasz w innym ni Polska pastwie czonkowskim lub

r posiadasz polskie i zagraniczne okresy ubezpieczenia spoecz-nego, niezalenie od pastwa zamieszkania.

Jaka jednostka ZUS bdzie rozpatrywawniosek o emerytur lub rent?

Do rozpatrywania spraw emerytalno-rentowych wyznaczonych zostao sze oddziaw ZUS, wsppracujcych z zagranicznymi in-stytucjami pastw czonkowskich waciwymi do zaatwiania wnios-kw o te wiadczenia.

I Oddzia ZUS w odzi Wydzia Realizacji Umw Midzynaro-dowych (ul. Zamenhofa 2, 90-431 d) waciwy dla osb posia-dajcych polskie i zagraniczne okresy ubezpieczenia, w tym ostatnio przebyte na Cyprze, Malcie, w Grecji, Hiszpanii, Portugalii lub we Woszech, albo majcych wycznie polskie okresy ubezpieczenia, za-mieszkaych w jednym z wymienionych pastw;

Oddzia ZUS w Nowym Sczu Wydzia Realizacji Umw Mi-dzynarodowych (ul. Wgierska 11, 33-300 Nowy Scz) waciwy dla osb posiadajcych polskie i zagraniczne okresy ubezpieczenia, w tym ostatnio przebyte w Czechach lub na Sowacji, albo majcych wycz-nie polskie okresy ubezpieczenia, zamieszkaych w jednym z wymie-nionych pastw;

Oddzia ZUS w Tarnowie Wydzia Realizacji Umw Midzyna-rodowych (ul. Kociuszki 32, 33-100 Tarnw) waciwy dla osb po-siadajcych polskie i zagraniczne okresy ubezpieczenia, w tym ostat-nio przebyte w Austrii, Liechtensteinie, Sowenii, na Wgrzech lubw Szwajcarii, albo majcych wycznie polskie okresy ubezpieczenia, zamieszkaych w jednym z wymienionych pastw;

Oddzia ZUS w Opolu Wydzia Realizacji Umw Midzynaro-dowych (ul. Wrocawska 24, 45-701 Opole) waciwy dla osb posia-

24

dajcych polskie i zagraniczne okresy ubezpieczenia, w tym ostatnio przebyte w Niemczech albo majcych wycznie polskie okresy ubez-pieczenia, zamieszkaych w Niemczech;

Oddzia ZUS w Szczecinie Wydzia Realizacji Umw Midzyna-rodowych (ul. Andre Citroena 2, 70-722 Szczecin, adres do korespon-dencji: ul. Matejki 22, 70-530 Szczecin) waciwy dla osb posia-dajcych polskie i zagraniczne okresy ubezpieczenia, w tym ostatnio przebyte w Danii, Estonii, Finlandii, Islandii, Norwegii, Szwecji lub na Litwie, otwie, albo majcych wycznie polskie okresy ubezpie-czenia, zamieszkaych w jednym z wymienionych pastw;

I Oddzia ZUS w Warszawie Wydzia Realizacji Umw Midzy-narodowych (ul. Kasprowicza 151, 01-949 Warszawa) waciwy dla osb posiadajcych polskie i zagraniczne okresy ubezpieczenia, w tym ostatnio przebyte w Belgii, Bugarii, Francji, Holandii, Irlandii, Luk-semburgu, Rumunii lub w Wielkiej Brytanii, albo majcych wycznie polskie okresy ubezpieczenia, zamieszkaych w jednym z wymienio-nych pastw.

Gdzie mona zoy wniosek o emerytur lub rent?

r Jeli mieszkasz na stae w Polsce i posiadasz okresy ubezpie-czenia przebyte w Polsce i za granic w pastwach czonkowskich, wniosek o emerytur lub rent skadasz w jednej z wyej wymienio-nych jednostek ZUS. Wniosek moesz zoy rwnie w oddziale ZUS w Twoim miejscu zamieszkania, ktry przekae go po skompletowaniu do rozpatrzenia waciwej jednostce organizacyjnej.

r Jeli mieszkasz na stae w innym ni Polska pastwie czonkow-skim i posiadasz okresy ubezpieczenia przebyte wycznie w Polsce, wniosek o polsk emerytur lub rent moesz zoy bezporednio we waciwej, wyznaczonej jednostce organizacyjnej ZUS albo w in-stytucji ubezpieczeniowej znajdujcej si w pastwie czonkowskim,w ktrym mieszkasz.

r Jeli mieszkasz na stae w innym ni Polska pastwie czonkow-skim i posiadasz okresy ubezpieczenia przebyte w Polsce i w pastwie, w ktrym mieszkasz, wniosek o emerytur lub rent powiniene zo-y we waciwej zagranicznej instytucji w miejscu zamieszkania.

r Jeli mieszkasz w innym ni Polska pastwie czonkowskimi w pastwie tym nie posiadasz adnych okresw ubezpieczenia, jed-

nake posiadasz okresy ubezpieczenia przebyte w innych pastwach czonkowskich, w tym ostatnio w Polsce, wniosek o emerytur lub rent moesz zoy bezporednio we waciwej, wyznaczonej jed-nostce organizacyjnej ZUS albo w instytucji ubezpieczeniowej pastwa czonkowskiego, w ktrym mieszkasz.

W jakim pastwie czonkowskimbdziesz otrzymywa emerytur lub rent?

r Jeli jako emeryt lub rencista bdziesz chcia wyjecha na stae do innego pastwa czonkowskiego, musisz poinformowa o tym jed-nostk ZUS wypacajc Ci dotychczas wiadczenie i ustali sposb jego dalszej wypaty. Po wyjedzie do innego pastwa czonkowskiego dalsza wypata emerytury lub renty moe by, na Twj wniosek, prze-kazywana na Twj rachunek bankowy w Polsce lub do rk osoby upo-wanionej do odbierania wiadczenia zamieszkaej w Polsce.

r Jeli mieszkasz w innym pastwie czonkowskim ni Polska, emerytura lub renta przysugujca z tytuu okresw ubezpieczenia przebytych w Polsce moe by, na Twj wniosek, przekazywana (trans-ferowana) na rachunek bankowy w miejscu Twojego zamieszkania.

26

6. wiadczenia przedemerytalne

Jakie wiadczenia zalicza si do wiadcze przedemerytalnych?

Przepisy rozporzdzenia (WE) nr 883/2004 do wiadcze przed-emerytalnych zaliczaj wszystkie wiadczenia pienine inne ni za-siek dla bezrobotnych lub wczeniejsze wiadczenie z tytuu staroci udzielane od okrelonego wieku pracownikom, ktrzy ograniczyli,zaprzestali lub zawiesili swoj dajc wynagrodzenie prac do wieku,w ktrym kwali kuj si do emerytury lub do wczeniejszej emerytury,a ktrych otrzymywanie nie jest uzalenione od tego, czy zainteresowana osoba pozostaje w dyspozycji sub zatrudnienia waciwego pastwa.

Unijna de nicja wiadczenia przedemerytalnego odnosi si na gruncie polskiego ustawodawstwa do:

r wiadcze przedemerytalnych i zasikw przedemerytalnych uregulowanych w ustawie z dnia 30 kwietnia 2004 r. o wiadczeniach przedemerytalnych (Dz.U. nr 120, poz. 1252 ze zm.),

r emerytur pomostowych i rent rodzinnych po osobach uprawnio-nych do emerytury pomostowej uregulowanych w ustawie z dnia 19 grud-nia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. nr 237, poz. 1656 ze zm.),

r nauczycielskich wiadcze kompensacyjnych uregulowanychw ustawie z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich wiadczeniach kompensacyjnych (Dz.U. nr 97, poz. 800 ze zm.).

Czy w razie nieposiadania odpowiedniego polskiego okresu ubezpieczenia wymaganego do przyznania wiadczenia przedemerytalnego moesz doliczy zagraniczne okresy ubezpieczenia tak jak w przypadku wiadcze z tytuuchoroby, emerytur i rent (tzw. sumowanie okresw)?

Warunki, jakie naley speni, aby otrzyma z Polski wiadczenie przedemerytalne, emerytur pomostow lub nauczycielskie wiad-czenie kompensacyjne okrela wycznie polskie ustawodawstwo. Na

podstawie polskiego prawa wewntrznego zagraniczne okresy ubez-pieczenia s uwzgldniane przy ustalaniu wiadcze przedemerytal-nych okrelonych w ustawie z dnia 30 kwietnia 2004 r. o wiadczeniach przedemerytalnych. Rozporzdzenie (WE) nr 883/2004 nie przewiduje uwzgldniania zagranicznych okresw ubezpieczenia przy ustalaniu wiadcze przedemerytalnych w rozumieniu tego rozporzdzenia.

Jakie jednostki ZUS rozpatruj wnioskio wiadczenia przedemerytalne?

Wnioski osb zamieszkaych w Polsce ubiegajcych si o wiadczenia przedemerytalne, emerytury pomostowe i nauczycielskie wiadczenia kompensacyjne, nawet jeeli osoby te posiadaj zagraniczne okresy ubez-pieczenia lub zamieszkania, zaatwiaj terenowe jednostki organizacyjne ZUS waciwe wedug miejsca zamieszkania wnioskodawcy w Polsce. Osobom takim decyzje w sprawie wiadcze przedemerytalnych, emery-tur pomostowych i nauczycielskich wiadcze kompensacyjnych wydaj oraz wiadczenia te wypacaj wspomniane jednostki ZUS.

Wnioski osb zamieszkaych za granic w pastwach czonkow-skich Unii Europejskiej ubiegajcych si o wiadczenia przedemery-talne, emerytury pomostowe i nauczycielskie wiadczenia kompen-sacyjne zaatwiaj wyznaczone przez Prezesa ZUS (wymienione nas. 2324) jednostki organizacyjne realizujce umowy midzynarodo-we. Jednostki te wydaj decyzje w sprawie wiadcze przedemerytal-nych, emerytur pomostowych i nauczycielskich wiadcze kompensa-cyjnych oraz wiadczenia te wypacaj.

Co oznacza, e wiadczenia przedemerytalnepodlegaj unijnej koordynacji?

Objcie wiadcze przedemerytalnych unijn koordynacj ozna-cza, e wiadczenia te mog by przekazywane na rachunek bankowy osoby uprawnionej zamieszkaej za granic w pastwie czonkowskim Unii Europejskiej. Transferu, na wniosek osb uprawnionych, doko-nuj wyznaczone przez Prezesa ZUS jednostki organizacyjne Zakadu realizujce umowy midzynarodowe.

28

7. wiadczeniaz tytuu wypadkw przy pracyi chorb zawodowych

Jeli ubiegasz si o wiadczenia krtkoterminowe (np. zasiek chorobowy) w zwizku z chorob spowodowan wypadkiem przy pracy lub chorob zawodow, zapoznaj si z wyjanieniami z czci wiadczenia pienine z tytuu choroby, macierzystwa i rwnowa-ne wiadczenia dla ojca, ktre maj tutaj odpowiednie zastosowanie.W zwizku z tym, e do nabycia prawa do zasiku chorobowego z pol-skiego ubezpieczenia wypadkowego nie jest wymagany okres wycze-kiwania (posiadanie odpowiedniego okresu ubezpieczenia), nie ma zatem potrzeby stosowania w tym przypadku zasady sumowania okre-sw ubezpieczenia.

Z jakiego pastwa czonkowskiego moesz uzyskawiadczenie z tytuu wypadku przy pracylub choroby zawodowej, jeeli bye ubezpieczonyw wicej ni jednym pastwie?

r Jeli bye ubezpieczony w dwch lub wicej pastwach czon-kowskich, renta z tytuu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysuguje wycznie od tego pastwa, w ktrym bye ubezpieczony w chwili zajcia wypadku przy pracy lub w czasie wykonywania pracy, w ktrej wyniku powstaa choroba zawodowa.

r Jeeli praca mogca spowodowa chorob zawodow wykony-wana bya na podstawie ustawodawstwa dwch lub wicej pastw czonkowskich, to rent z tytuu choroby zawodowej otrzymasz na podstawie ustawodawstwa ostatniego z pastw, ktrego warunki s spenione.

r W celu uzyskania renty wypadkowej musisz zoy wniosekw oddziale ZUS albo w instytucji ubezpieczeniowej pastwa, w ktrym ulege wypadkowi.

29

8. Zasiki na wypadek mierci

Ktre pastwo ustala uprawnienia do zasiku pogrzebowego?

r W przypadku gdy zgon nastpi na terytorium pastwa (np. w Bel-gii) innego ni pastwo, w ktrym jest si ubezpieczonym (np. w Polsce), przy ustalaniu prawa do zasiku pogrzebowego uznaje si, e mier nastpia na terytorium pastwa, w ktrym jest si ubezpieczonym(w Polsce). Instytucja, ktra jest zobowizana do przyznania zasiku, nie moe odmwi jego wypaty z tego powodu, e wnioskodawca mieszka w innym pastwie.

r Uprawnienia do zasiku pogrzebowego z tytuu mierci emeryta lub rencisty albo czonka rodziny emeryta lub rencisty ustala instytu-cja, ktra wypacaa emerytur lub rent, nawet jeeli emeryt lub ren-cista mieszka w chwili mierci w innym pastwie czonkowskim ni to, ktre wypacao emerytur lub rent lub gdy zgon nastpi w innym pastwie czonkowskim.

r Zasiek pogrzebowy z tytuu mierci osoby zamieszkaej w in-nym ni Polska pastwie czonkowskim, uprawnionej wycznie do polskiej emerytury lub renty (albo czonka rodziny takiej osoby), przy-znaje ZUS.

Gdzie naley zgosi wniosek o zasiek pogrzebowy?

Wniosek o przyznanie zasiku pogrzebowego czonkowie rodziny zmarego (ktrzy pokryli koszty pogrzebu) mog zgosi w instytucji waciwej lub w instytucji miejsca zamieszkania wnioskodawcy. Nawet jeli to nie ZUS bdzie wypaca zasiek pogrzebowy, tylko instytucja z innego pastwa, moesz taki wniosek zoy w ZUS, a ten przekae go do odpowiedniej instytucji za granic. Przy skadaniu wniosku o ten zasiek stosuje si formularz E 124.

30

9. Praktyczne wskazwki

Czy konieczne jest skadanie wnioskuw jzyku pastwa zamieszkania?

Formularze unijne s takie same we wszystkich o cjalnych j-zykach pastw czonkowskich. Moesz skada wnioski, pisma i za-wiadczenia w jzyku polskim, ale konkretna sprawa zostanie zaa-twiona szybciej, gdy uyjesz krajowych jzykw urzdowych.

Co zrobi przed wyjazdemdo innego pastwa w Unii Europejskiej?

Aby pobyt w innym pastwie czonkowskim nie sprawia wik-szych problemw, przed wyjazdem dobrze jest uzyska, jeszcze w kra-ju, podstawowe informacje na temat tamtejszych warunkw ycia, za-trudnienia i ubezpieczenia.

r Zapoznaj si z prawami i obowizkami kadego mieszkaca pastwa czonkowskiego, do ktrego wyjedasz.

r Skontaktuj si z waciw instytucj zabezpieczenia spoecz-nego w Polsce (oddzia, inspektorat ZUS), ktra udzieli Ci informacjio obowizkach w dziedzinie ubezpieczenia spoecznego.

r Znajd w portalu EURES informacje na temat moliwoci za-trudnienia oraz praktyczne rady na temat ycia i warunkw pracyw danym pastwie czonkowskim (www.eures.praca.gov.pl).

r Zasignij informacji, jakie formularze trzeba bdzie wypeni, poniewa wymiana informacji midzy instytucjami zabezpieczenia spoecznego w pastwach czonkowskich UE odbywa si przy uyciu standardowych formularzy. Najlepiej jeli przed wyjazdem do innego pastwa czonkowskiego oprcz oryginau formularza zaopatrzysz si rwnie w kilka jego kopii, gdy w niektrych sytuacjach trzeba oka-za orygina i kopi formularza.

r Jeli nie zabrae z Polski odpowiednich dokumentw, moesz ubiega si o wiadczenia z ubezpieczenia spoecznego, poniewa odpowiednia instytucja danego pastwa czonkowskiego uzyska po-trzebne formularze bezporednio od odpowiedniej instytucji z Pol-ski. Moe to jednak spowodowa znaczn zwok w rozpatrzeniu wniosku.

Przydatne adresy polskich instytucji

Zakad Ubezpiecze Spoecznych Centralaul. Szamocka 3, 501-748 Warszawawww.zus.pl

Centrum Obsugi Telefonicznej (COT) ZUS informacja oglna w sprawachwiadcze emerytalno-rentowych podlegajcych koordynacji:801 400 987 z telefonw stacjonarnych+48 22 560 16 00 z telefonw stacjonarnych i komrkowych e-mail: cot@zus.pl

Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej (MPiPS)ul. Nowogrodzka 1/3/500-513 Warszawatel. +48 22 529 06 90fax: +48 22 529 06 91e-mail: info@mpips.gov.plwww.mpips.gov.pl

Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ)ul. Grjecka 18602-390 Warszawatel. +48 22 572 60 00fax: +48 22 572 63 33www.nfz.gov.pl

31

Skad i druk: Poligra a ZUS w Warszawie. Nak. 2000 egz. Zam. nr 936/13

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Spoecznego (KRUS)al. Niepodlegoci 19000-608 Warszawatel. +48 22 592 65 90fax: +48 22 592 66 50e-mail: info@krus.gov.plwww.krus.gov.pl