college of music, mahidol university - บทบรรณาธิการ · 2018-04-20 ·...

วารสาร Mahidol Music Journal เปนวารสารทตพมพบทความวจย บทความวชาการ ผลงานสรางสรรค ทเกยวของกบสาขาวชาดานดนตรทกแขนง รวมทง ดนตรศกษา ดนตรวทยา ดนตรแจส โดยไมจ�ากดประเภทของดนตร ทงดนตรคลาสสก ดนตรรวมสมย ดนตรไทย ดนตรของภมภาคตาง ๆ หรอดนตรชาตพนธ หรอเปนบทความสหวทยาการทมดนตรเปนสวนเกยวของ ทกบทความทไดรบการตพมพตองผานการกลนกรอง พจารณาคณภาพจากผทรงคณวฒอยางนอย 2 คน โดยไมเปดเผยชอผเขยนตอผ

พจารณา (double-blind peer review)

วตถประสงค1. เพอเผยแพรบทความวจย บทความวชาการ รวมถงผลงาน

สรางสรรคทมคณภาพในสาขาดรยางคศาสตร 2. เพอสงเสรมและสนบสนนใหเกดการพฒนาองคความร

ทางดนตรหรอสหวทยาการทเกยวกบดนตร3. เพอสรางเครอขายในการแลกเปลยนความรทางวชาการ

ความกาวหนาในงานวจยทางสาขาทเกยวของกบดนตร

เจาของวทยาลยดรยางคศลป มหาวทยาลยมหดล

ก�าหนดพมพเผยแพร ปละ 2 ฉบบฉบบท 1 มนาคม – สงหาคม

ฉบบท 2 กนยายน – กมภาพนธ

จดพมพท หางหนสวนจ�ากด หยน หยาง การพมพ 104/2 หม 5 ถนนกาญจนาภเษก ต�าบลปลายบาง อ�าเภอบางกรวย จงหวดนนทบร 11130

วารสาร Mahidol Music Journalวทยาลยดรยางคศลป มหาวทยาลยมหดล25/25 ถนนพทธมณฑล สาย 4 ต�าบลศาลายาอ�าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม 73170โทรศพท 0 2800 2525 – 34 ตอ 1108, 1124โทรสาร 0 2800 2530https://www.music.mahidol.ac.th/mmj

บทบรรณาธการEDITORIAL

วารสาร Mahidol Music Journal ฉบบปฐมฤกษฉบบน ถอไดวาเปนกาวส�าคญอกกาวหนงของวทยาลยดรยางคศลป มหาวทยาลยมหดล ทจะมสวนชวยสนบสนนวงการการศกษาดนตรของประเทศไทย สความเปนเลศทางวชาการดนตร โดยเปดโอกาสใหนกวชาการดนตร ไดน�าเสนอตพมพผลงานวชาการในหลากหลายรปแบบ อาท บทความวจย บทความวชาการ และบทวเคราะหผลงานสรางสรรคดานดนตร แกสาธารณชน และเปนแหลงขอมลใหแกนกศกษา นกวชาการ และผสนใจดนตร ไดคนควาอางองเพอตอยอดองคความรทางดนตรตอไป

ในฉบบปฐมฤกษฉบบน วารสารฯ ไดรบเกยรตจากนกวชาการดนตรชนน�าของประเทศ ทมารวมน�าเสนอบทความวชาการ ซงผม ในนามของกองบรรณาธการ ขอขอบคณนกเขยน นกวชาการผทรงคณวฒ ทไดกรณาสละเวลาในการสรางสรรคผลงานวชาการอนทรงคณคา และขอขอบพระคณผอาน และผสนใจทกทาน ซงกองบรรณาธการหวงเปนอยางยงวา จดเรมตนจดน จะเปนอกแรงหนงทชวยน�าพาการศกษาดนตรของประเทศไทยและภมภาคสความกาวหนาอนยงยนตอไปในอนาคต และหวงวาจะไดรบความสนบสนนจากทกทานตอไป

ดรน พนธมโกมลบรรณาธการ วารสาร Mahidol Music Journal

VOL. 1 NO. 1 MARCH – AUGUST 2018

ทปรกษารองอธการบดฝายวชาการ มหาวทยาลยมหดลผชวยอธการบดฝายวชาการ มหาวทยาลยมหดล

บรรณาธการบรหารคณบดวทยาลยดรยางคศลป มหาวทยาลยมหดล

บรรณาธการดรน พนธมโกมล

ผชวยบรรณาธการดร. ดวงฤทย โพคะรตนศรดร. พทธรกษา ก�าเหนดรตน

ศลปกรรมจรญ กะการด

กองบรรณาธการEDITORIAL BOARD

กองบรรณาธการจากผทรงคณวฒภายนอก

PRINCETON UNIVERSITY Prof. Dr. Simon Morrison

WEST VIRGINIA UNIVERSITYDr. Lindsey Williams

จฬาลงกรณมหาวทยาลย ศ. ดร. ณรงคฤทธ ธรรมบตรศ. ดร. ณชชา พนธเจรญ

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒดร. ปวตนชย สวรรณคงคะ ดร. นฏฐกา สนทรธนผล

มหาวทยาลยศลปากรด�ารห บรรณวทยกจผศ. ดร. พมพชนก สวรรณธาดาดร. ศกดศร วงศธราดล

มหาวทยาลยเกษตรศาสตรดร. นพต กาญจนะหต

มหาวทยาลยรงสตผศ. ดร. เดน อยประเสรฐ

สถาบนดนตรกลยานวฒนาดร. ชญพงศ ทองสวาง

กองบรรณาธการจากผทรงคณวฒภายใน

ศ. ดร. ณรงคชย ปฎกรชตรศ. ดร. สกร เจรญสขผศ. ดร. อนรรฆ จรณยานนทดร. อ�าไพ บรณประพฤกษดร. นอร เตรตนชยดร. ตรทพ บญแยมดร. อรปวณ นตศฤงคารนดร. กานตยพา จตตวฒนาดร. ณฐชยา นจจนาวากลดร. คม วงษสวสดDr. Kyle R. FyrDr. Paul Cesarczyk

เสยงใหมในอษาคเนย (New Voices in Southeast Asia)

สกร เจรญสข

ดนตรของกลมชาตพนธบซ (Music of Bisu)

องอาจ อนทนเวศ

อเลกซานเดอรเทคนคส�าหรบนกดนตร (The Alexander Technique for Musicians)

ชนดา ตงเดชะหรญ

บทบาทของดนตรกบการกฬา(The Role of Music and Sports)

ประพนธศกด พมอนทร

ลกษณะการประพนธเพลงไมโครคอสมอส ของเบลา บารตอก (Characteristics in music compositions of Béla Bartók's Mikroskosmos)

กานต กลานพงศ

4

16

28

42

53

สารบญCONTENTS

VOL. 1 NO. 1 MARCH – AUGUST 2018

4 Mahidol Music Journal Vol. 1 No. 1 March – August 2018

เสยงใหมในอษาคเนยNew Voices in Southeast Asia

สกร เจรญสข1

Sugree Charoensuk

บทคดยอ

เดมนนภมภาคอษาคเนย วถชวต ผคนบนแผนดนไดรบอทธพลจากจน อนเดย เปอรเซย และยโรปตะวนตก ตอมาหลงสงครามโลกครงทสอง อษาคเนยไดรบอทธพลจากทวปอเมรกาเปนหลก ทงวถชวต ความเปนอย การศกษา รวมถงวฒนธรรม เสยงใหมในอษาคเนย เปนการศกษาถงผลกระทบตอเสยงดนตรทองถน ดนตรพนบาน ซงเปนดนตรประจ�าชาตของชมชนบนแผนดนใหญ (ไทย ลาว กมพชา พมา เวยดนาม และมาเลเซย) ผานสภาพการเปลยนแปลงทางวถชวต สงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอม การศกษารวมไปถงการปรบตว เปลยนแปลงของเสยงดนตร นกดนตร วงดนตร และเครองดนตร และการอยรอดของดนตรเหลานน บทเพลงจ�านวนมากสญหาย เครองดนตรไมมใครสบทอด การตงเสยงดนตรสวนใหญไดเปลยนไปตามอทธพลตะวนตกเสยสน

ค�าส�าคญ: ดนตรอษาคเนย ดนตรทองถน การสบทอดวฒนธรรม

Abstract

Music heritage is a precious asset of any nation. However, in an information age Southeast Asian musicians face many challenges as traditional music connects with global culture and music. Just as in the past when the civilizations of China and India influenced Southeast Asian music so now traditional musicians are reinventing themselves for the 21st century; blurring the boundaries of genre, but still reflecting the region. How musicians across Southeast Asia are learning to preserve the art form and also inspire new creations is the focus of New Voices in Southeast Asia. The collection will also pave the way for the opening of Southeast Asia Music Museum, a living museum also dedicated to the same focus.

Keywords: Southeast Asian music, traditional music, cultural inheritance

1รองศาสตราจารย วทยาลยดรยางคศลป มหาวทยาลยมหดล

Mahidol Music Journal 5 Vol. 1 No. 1: March – August 2018

บทน�า

การคนหาเสยงใหมของดนตรพนบานอาเซยนใชเวลาส�ารวจ 5 ป เพออยากทราบวาวนนดนตรพนบานไทยและเพอนบานในอาเซยน โดยเฉพาะบนผนแผนดนใหญ อาท ลาว เวยดนาม กมพชา มาเลเซย และพมา ไดสรางสรรคผลงานดนตรไปถงไหนแลว ดนตรในทนหมายถงดนตรทองถนดนตรพนบาน ดนตรโบราณ รวมเรยกวา ดนตรอมตะอษาคเนย ไมใชเพลงสมยนยมหรอเพลงตลาดทมกลไกการตลาดชวยสงเสรมใหแพรหลาย อกอยางเพลงสมยนยมเปนวฒนธรรมดนตรใหญ ทคนในวฒนธรรมเลกตองปรบตวเขาหาอยแลว เพราะตองการเปลยนจากความแตกตางไปสความเหมอน เพอใหทนสมยและอยในความนยมของสงคม

ส�าหรบวฒนธรรมเพลงสมยนยมหลงสงครามโลกครงทสอง ดนตรในภมภาคนไดรบอทธพลเพลงจากซกโลกตะวนตก โดยเฉพาะแนวเพลงรอกแอนดโรล (Rock & Roll) จากประเทศองกฤษและสหรฐอเมรกา วงดนตรทมเครองดนตรประกอบดวยกตาร เบส กลอง เรยกวงชาโดว (Shadow หมายถงวงดนตรทเปนเงาอยหลงนกรอง) ซงกลายเปนมาตรฐาน ทเปนจดเรมตนเสนทางดนตรของเยาวชนทกชาตในอาเซยน

อทธพลดนตรจากโลกตะวนตกคงความแรงมอทธพลอยางตอเนอง เพราะมความคดสรางสรรคแนวทางดนตรใหม ๆ มเสยงดนตรทมคณภาพ และมระบบธรกจท�าดนตรใหเปนสนคาในชวงป พ.ศ. 2540 – 2560 ทผานมา เพลงสมยนยมจากญปน (J - Pop) และเกาหล (K - Pop) ไดเขามาสรางความคลงไคลในหมวยรนกลมประเทศอาเซยน เกดเปนวงวยรนผชาย (บอยแบนด) และวงวยรนผหญง (เกรลกรป) ทเนนรปรางหนาตาด แตงตวดเปนทนยมในกลมวยรน ไดรบความนยมสงมากกวาความเปนดนตร

ดนตรทไดศกษานนอาจจะเรยก “ดนตรพนบานเสยงรวมสมย” ซงไมสามารถทจะมนใจนกวาจะครอบคลมไดทงหมด การใหค�าจ�ากดความประเภทดนตรในวนน ดเปนเรองทตดตามแนวทางกนไมทน หรอใหความหมายไดไมตรงเสยทเดยว ความจรงดนตรนนส�าคญทไดฟง ฟงแลวชอบหรอไมชอบ ไพเราะหรอไมไพเราะ ฟงแลวรสกประทบใจ รสกกนใจ ถกรสนยมนาจะเพยงพอ นยามประเภทดนตรสวนใหญก�าหนดโดยนกวชาการของประเทศตะวนตก ซงศกษาเรองดนตรทเปนวชาการมเรองของความรไวมาก ความรดนตรในอษาคเนย เปนภาษาทางวฒนธรรมแทนภมประเทศทเรยกวาอาเซยน ตวทฤษฎดนตรอางองทฤษฎดนตรจากตะวนตก ซงฝรงไดรวบรวมเอาไว ทงบนทกและการวเคราะหดนตร

หากจะใชค�าวาเปนดนตรประจ�าชาต อาจจะไดเปนค�ากลาง ๆ เชน ดนตรไทย ดนตรลาว ดนตรเวยดนาม ดนตรเขมร ดนตรมาเลเซย ดนตรพมา ถาเรยกเปนดนตรพนบานหมายรวมวา เปนแนวดนตรและเครองดนตรทเลนในทองถนในประเทศนน ๆ จากอดตถงปจจบน เปนดนตรพนบานทอยในมาตรฐานระดบคลาสสกคอ มเสยงดนตรทดทสด ค�าวา “คลาสสก” ในทนหมายถง “ดนตรอมตะ” ไมไดหมายถงประเภทดนตรของชาวยโรปเทานน แตหมายถงดนตรทมความงดงามเปนทสดกได อยางของไทยนยมเรยกวา “ทางเทวดา” ถาเปนนกดนตรทเกงจะเรยกกนวา “ขนเทพ” จะเปนขนเทพขนาดไหนนน ขนกบผฟงจะตองประเมนเอาเอง สงส�าคญในการศกษาคอ นกดนตรขนเทพเหลานนสามารถอยไดในสายอาชพ มโอกาสแสดงดนตรใหคนฟง สรางผลงานเพลงออกมาทาทายทงตวเองและทาทายสงคม

นกดนตรทรวมใหขอมลกบการศกษาครงน มทงทเปนศลปนเดยวเครองดนตร ซงมความช�านาญและเชยวชาญเฉพาะ นกประพนธเพลง ผควบคมวงดนตร ศลปนสอผสม นกจดรายการวทยเปดแผนเสยง ชางท�าเครองดนตร นกดนตรวทยา วศวกรเสยง ผควบคมการผลตเพลง อาจารยสอนดนตรในมหาวทยาลย นกสทธมนษยชนทคลกคลอยกบชาวบาน ฯลฯ ตงแตนกดนตรพนบาน ชาวนา การศกษาแคชนประถมไปจนถงคนทเรยนดนตรจบระดบปรญญาเอก

ศลปนรนใหมพอใจทจะสรางสรรคงานดนตรแบบไมมนยามไมมค�าจ�ากดความ เลอกใชเครองดนตรตาม


ทถนด เลอกสรางเสยงทถกใจ เชอวาเปนเสยงทอยในยคสมย ยงสามารถใชเครองดนตรโบราณ เชน แคน พณ โหวด โปงลาง กระจบป ระนาด กลองหนง ผสมผสานกบเครองดนตรสากล เชน กตาร ไวโอลน คยบอรด กลองชดเสยงสงเคราะหจากเครองคอมพวเตอร อปกรณสรางเสยงอเลกทรอนกส ผสมกบวงดนตรเปนดนตรทมความสด ความใหม เสยงทมความแปลก ความเท เปนเสยงทมความรวมสมย

เครองดนตรทใช (ในอาเซยน) อาจเปนตระกลเดยวกน แตเสยงเครองดนตรและการตงเสยงอาจจะแตกตางกนไป ท�าใหเสยงเพลงของแตละประเทศมจดเดนทางวฒนธรรม เสยงเครองดนตรสรางขนเลยนแบบเสยงพดและเสยงรองของคน คนในแตละทองถนซงพดตางกน เสยงดนตรของแตละทองถนจงแตกตางกนดวยส�าเนยงเสยงดนตรบงบอกวฒนธรรม การศกาครงนไดเหนความตนตวของนกดนตรในหลายประเทศ คนหาระบบเสยงดนตรดงเดมของตน อาท ดยาโหมจากมหาวทยาลยศลปะและวฒนธรรม (NUAC) ในพมา ผลงานของยน เธยรา จากมหาวทยาลยภมนทรวจตรศลปะ (RUFA) ในกมพชา เจนกมหงอก จากศนยศลปะและดนตรทดลองดอมดอม ในเวยดนาม

เนอหา

ผเขยนเคยศกษาเรองระบบเสยงดนตรไทยไว เมอป พ.ศ. 2538 โดยศกษาเรองระบบเสยงและการตงเสยงของดนตรไทย และเครองดนตรไทย เพอจะหาคาระบบเสยงมาตรฐานกลางของเสยง (เสยงและระบบเสยงดนตรไทย พ.ศ. 2546 วทยาลยดรยางคศลป มหาวทยาลยมหดล) การศกษาตองการทจะรวาความเปนจรงของดนตรไทยเปนอยางไร การทใครพยายามจะลากใหเปนสากล การดงเอาไวใหเปนอยางไทย นกดนตรทกคนสามารถทจะท�าไดหมด เพราะดนตรเปนเรองของสงคม เปนความเปลยนแปลงและตอบสนองความตองการของสงคม อาจจะน�าสงคมในบางครงหรอเปนการฉดรงสงคมในบางครา

ความพยายามและตองการเลนดนตรทองถนใหเขากนกบเครองดนตรสากล เพราะนกดนตรมความเชอวาสากลเปนมาตรฐานของดนตร สากลเปนความทนสมย ทส�าคญคอสากลไดรบการยอมรบงาย เพราะวาการฟงและเรยนดนตรในแบบตะวนตก สามารถเดนทางไปแสดงทไหนกได ในทสดนกดนตรตงเสยงหรอใชระบบเสยงตามเครองดนตรสากล ระบบเสยงดงเดมของเครองดนตรทองถนคอย ๆ หายไป วธถายทอดดนตรพนบานในภมภาคนยงอยในชวงรอยตอ วธการตอเพลงแลวจ�าทรงเอาไว กบการบนทกเปนตวโนตตามวธของสงคมดนตรนน เชน เปนตวเลข การบนทกโดยระบบนว การใชตวหนงสอแทนเสยง หรอการบนทกเสยงเปนโนตสากล โดยใชบรรทดหาเสน การศกษาระบบเสยงดนตรของชาตในอาเซยน จงเปนเรองส�าคญและจ�าเปนทจะรกษาเอกลกษณดนตรของชาตไว

เครองดนตรในภมภาคสวนใหญมเสยงทจ�ากด เพราะเสยงทไดจากธรรมชาตมจ�ากดและเสยงทตองการจะใชกมจ�ากด เพราะโดยปรชญาเชอวา “เสยงนอย กเลสนอย” เมอเทยบกบเครองดนตรของยโรป เพราะฉะนนดนตรขนอยกบวตถประสงคของการใช จะใชดนตรเพอท�าอะไร กท�าดนตรใหเปนอยางนน ดนตรจงไมมผดและไมมถกอาท ท�าดนตรเพอพธกรรม ดนตรจะตองเปนแบบโบราณ เปลยนแปลงอะไรไมได เพราะความเปนโบราณ หรอดงเดมคอความศกดสทธ ตองด�ารงรกษาไวอยางเครงครด

วงดนตร เสยงดนตร และเครองดนตรในภมภาคอษาคเนย มบทบาทและหนาทใกลเคยงกน คอท�าเพองานพธกรรมเปนหลก หลายประเทศไดพยายามพฒนาเครองดนตรเพอจะใหมเสยงดนตรเพมมากขนเชนเวยดนามไดพฒนาดานจงเปนพณแบบกเจงของจนจากมาตรฐาน 16 สาย เพมไปเปน 17 -21 สาย (สรางโดยเหงวยนหวนบาว) ทกมพชา เมอ ดร.ฮม โสภ ประพนธเพลงแนวรอกโอเปรา ตามหลกดนตรคลาสสกตะวนตก กไดคดประดษฐระนาดรางคและฆองวงค เพอใหสามารถเลนครงเสยงแบบสากล (Chromatic) ซงเปนความพยายามทจะสรางเสยงใหเพมมากขน ขณะเดยวกนกเปนการพฒนาเครองดนตรใหมศกยภาพของการท�าเสยงไดมากขนดวย

ตอมาเมอสงคมเปลยนไป พธกรรมเปลยนตาม ความเชอเปลยนไปดวย สงคมตองการดนตรเพอการฟง


มากขน สงคมตองการดนตรเพอความบนเทงเสรม เพราะอทธพลสงคมบนเทงแบบตะวนตกไหลเขาสสงคมอษาคเนยอยางตอเนอง และไมอาจจะทดทานได ทงนคนรนใหมเหนวาเปนความเจรญและตองการเปลยนแปลง เพราะเมอไดเปลยนแปลงแลว “คณภาพชวตดขน” คลนความเชอกระแสของสงคมตองการความเปลยนแปลง ทกคนกเชอวาความเปลยนแปลงคอชยชนะและเปนโลกอนาคต ดงนนกระแสดนตรในสงคมจงขยบเพอการเปลยนแปลง

หลงจากการเคลอนตวตามกระแสตะวนตก (พ.ศ. 2520 - 2550) เมอไปจนสดกแลว คนรนเกาทดทานไมไดเพราะกระแสนนมาแรง เนองจากวถชวตเปลยนไป ความเปนอยไดเปลยนแลว จากบานนอกกลายเปนคนในเมอง เมองรกคบเขาไปในชนบท บานจดสรรรกทท�ากน รกทท�านาท�าไร ชาวนาชาวสวนขายทดนเขาไปท�างานเปนคนรบจางชาวเมอง คนรนใหมตองเรยนหนงสอตองมความร ตองไดใบปรญญา

เมอกระแสสงคมวกกลบ วฒนธรรมไดวกกลบ จาก พ.ศ. 2550 เปนตนมา ทกคนเรมโหยหาอดต ฟมฟายวฒนธรรม การเรยกรองเพอใหกลบไปหาสงทหมดไปแลว อาท ดนตรพนบาน ดนตรดงเดม ชวตชนบท บรรยากาศของสงคมชนบท กจกรรมของชมชน แนนอนทก ๆ กจกรรมเกยวของกบดนตร ไดมการจดตงหนวยงานทเกยวกบวฒนธรรมขน จดตงองคกรเพอรกษาวฒนธรรม ดนรนเพอจะจดทะเบยนมรดกทางวฒนธรรม ซงหมายถงวาสงเหลานนไดหมดสนไปแลว เมอกอนยงไมมกระทรวงวฒนธรรม ไมตองขนทะเบยนทรพยสนทางวฒนธรรม เพราะวาวฒนธรรมยงอยในวถชวต ไมตองหวงแหนไมตองรกษา เพราะมคนอยทไหนกมวฒนธรรมอยทนน อะไรทหมดไปแลว จงตองโหยหาและหวงแหน

การปรบตวของดนตร โดยการน�าอดตมารบใชปจจบนเพอสรางสรรคสงใหม เพราะอดตเดม ๆ เขากบปจจบนไมได สวนสงใหมทเปนอทธพลตะวนตกทงหมด ดเหมอนวา “สงคมไมมรากเหงาและมองไมเหนอนาคต” แถมยงขาดความภมใจในตนเอง ดงนนการผสมผสานเพอคนหา “ความลงตว” จงเปนสงใหมทเกดขนในภมภาคอษาคเนย ทงนใหดจากดนตรเปนภาพสะทอนทชดเจนทสด

ดนตรและเครองดนตรในแผนดนอษาคเนยเปนวฒนธรรมรวม เหมอนกบวฒนธรรมขาวเหนยว วฒนธรรมปลาราท�าปลาใหเนาแลวกนอรอย วฒนธรรมสาดน�าในเทศกาลสงกรานตเพราะวาอากาศรอนวฒนธรรมนบถอผ บชาผ วฒนธรรมฆอง หรอวฒนธรรมไมไผเปนตน ซงเปนตนตอของเครองดนตรหลายชนด อาท เครองเปาตระกลปและขลย เครองตกระทบ เกราะ กรบ โกรง ไปจนถงระนาด และกลอง ซงเปนเครองดนตรตงแตดดสตเปา เขยาชก ขดดดกวน โดยใชวสดทหาไดในทองถนทงสน

แตกอนแตไรนน ชาวบานคดท�าเครองดนตรเพอใชในพธกรรม สรางเสยงรบใชการทรงเจาเขาผ เพราะ “กลวผ” จงตองท�าเสยงดง ๆ เพอไลผ เมอมเสยงดง ๆ แลวกจะรสกวาปลอดภย รสกอบอน เพราะเชอวาผกลวเสยงดง การขอใหมฝนฟาด ฝนตกปลกขาวไดงอกงามถอเปนความอดมสมบรณการขจดปดเปาโรคภย มพธกรรมบชายญในพมา หมอล�าผฟาในวฒนธรรมลาว การเขาทรงผในสงคมเขมร เจาแมเขาทรงเลนดงของเวยดนาม โนราลงครเพอแกบนทปกษใตของไทย หรอมายปตรของมะโยง ทรฐกลนตน มาเลเซย เปนตน

เครองดนตรเกาแกทใชเปาประกอบการล�าผฟา คอ แคน เปนเครองเปาตระกลไมไผ (ไมซาง) พบในพนทตอนใตของจน ไปจนถงหมเกาะในอนโดนเซย เพราะวาเปนพนทรอนชน ในปามไมไผ ปาไมซางเปนวชพชทมอยตามธรรมชาต สามารถทจะหาไดงาย แคนจงมความสมพนธกบวถชวตสงคมของชาวบาน เปนเครองหมายของความเจรญรงเรองในอดตนน มรองรอยประวตศาสตรเกาแกหลายพนป บนหนากลองมโหระทก (เสนผาศนยกลาง 79.3 เซนตเมตร) มโหระทกหงอกหล อายมากกวา 2,500 ป มจารกปมของชมชน แตละวงรอบแสดงลายเสนวถชวต เชน การท�านา มกลมคนตกลองและคนถอแคนอยดวย ส�าหรบมโหระทกหงอกหล (Ngoc Lu bronze drum) เปนหนงในกลองยคส�ารดของวฒนธรรมดองซอน (Dong Son Culture) ทขดไดทางตอนเหนอของเวยดนาม (มอยประมาณ 200 ใบ)

มโหระทกหรอกลองกบท�าขนจากส�ารด (โลหะผสมของทองแดงกบดบกหรอตะกว 9 ตอ 2) เปนเครองดนตร


ใชตประกอบพธกรรมบชาสงศกดสทธ เนองจากชาวบานไมสามารถทจะเปนเจาของโลหะได โลหะจงเปนของสวนรวมทหวหนาหรอผน�าเทานนทจะมสทธใช ทงนหวหนาหรอผน�ากจะใชเรยกชาวบานมาชมนม โลหะมความกงวาน มเสยงดง ความกงวานของเสยงเปนคณสมบตของความมอ�านาจ ยงกงวานมากยอมมอ�านาจมากเครองดนตรทท�าดวยโลหะจะอยทผน�า อยทวด ซงเปนทอยของผน�าทางจตวญญาณ ผเปนเจาพธหรอสถานทประกอบพธกรรมทางศาสนา

พนททางตอนใตของจน (ปจจบนเปนมณฑลกวางสและยนนาน) รวมทงตามตะเขบรอยตอกบอษาคเนยทางเหนอ ยงมการใชกลองกบในพธกรรมของหลายชนเผาอย ฆองหย (ฆองทหมดตรงกลาง) ซงเชอวาดวงอาทตยเปนศนยกลางของจกรวาล กเปนเครองดนตรท�าเสยงเพอทจะใชในพธกรรม พฒนาขนในชมชนแถบอษาคเนยน ซงใชแพรหลาย เปนเครองดนตรทนยมมาถงทกวนน เพราะมเสยงดงกงวาน ฆองมหลายขนาดและหลายรปแบบในวงกาเมลนของมาเลเซยและอนโดนเซย ฆองรางและฆองแผงในวงซายวายของพมา ฆองวงในวงปพาทย นอกจากนยงมเหมง โหมง ฉง ฉาบ กงสดาล ลวนเปนเครองดนตรตระกลฆองทเปนโลหะทงสน

ภาพท 1 ฆองขนาดเสนผาศนยกลาง 180 - 200 เซนตเมตร แขวนอยทหนาอาคารวทยาลยดรยางคศลป มหาวทยาลยมหดล ท�าโดยชางท�าฆองท “บานชางฆอง”

อ�าเภอสวางแดนดน อบลราชธาน ซงยงสบทอดท�าฆองทหมดตรงกลางทมา: สกร เจรญสข

อารยธรรมโบราณของโลก 2 สาย คอ สายจนและอนเดย ซงโอบลอมภมภาคอษาคเนย มอทธพลตอพธกรรม ความเชอ และวฒนธรรมดนตร ผสมผสานกบวถของชาวบานและราชส�านกจนแยกไมออกถงทกวนน จนไดชอวาเปนผทมวทยาการสง แผอ�านาจไปตามเสนทางเดนเรอส�าเภาลงไปทางทศใต ตดตอคาขายตามเสนทางสายไหม ไปไกลถงโลกซกตะวนตกมามากกวา 2,000 ปแลว

แผนดนชมพทวป (Jambudvipa: ดนแดนแหงลกหวา) หรออนเดยและประเทศในเอเชยใต กอนถกเจาอาณานคมตะวนตกแบงแยก อนเดยเปนเจาแหงคณตศาสตรและดาราศาสตร (โหราศาสตร) เปนบอเกดลทธความเชอตาง ๆ ไดเผยแผศาสนาโดยเฉพาะพราหมณ-ฮนด ตามดวยพทธไปยงดนแดนตะวนออกเฉยงใต (อษาคเนย) จนสดฝงทะเลจนใต พอคาอนเดยยงเปนคนทน�าศาสนาอสลามเขามาในหมเกาะอษาคเนยดวย

ดนตรเดนทางขนลองไปตามพลงอ�านาจของชมชน อ�านาจการคา และกองก�าลง จดหมายเหตราชวงศถง


ไดบนทกไววาในป พ.ศ. 1345 ชาวพย เปนรฐกอนยคอาณาจกรพกามไดสง เครองบรรณาการไปยงราชส�านกจน พรอมดวยคณะนาฏศลปและดนตร ซงแสดงบทเพลงสวดในพทธศาสนา เครองดนตรทน�าไปดวยมากกวา 30 ชน ประกอบดวย กรบ ฉง สงข เสนง แคน ขลย พณพมา พณเปยะ จะเข ฆอง และกลอง เปนตน

การศกษาดนตรของจนมมานานกอน 2,500 ปขงจอ (Confucius) นกปราชญคนส�าคญของจน ซงเกดปลายพทธกาล (กอนพทธศกราช 7 ป และสนชวต พ.ศ. 65) ไดสอนไววา นกปราชญจนจะตองเรยนศลปะ 6 วชา (ลวอหรอลวจง) โดยเรยงล�าดบตามความส�าคญ ไดแก วชาพธกรรม วชาดนตร วชายงธน วชาขบรถออกศก วชาการประพนธ และวชาดดลกคด ทส�าคญกคอดนตรเปนวชาทเรยนคและตดอยกบพธกรรม เพราะการท�าพธกรรมจะตองประกอบดวยเสยงดนตร เพอท�าใหพธกรรมศกดสทธ

ขงจอเปนครผเปดโอกาสใหชาวบานไดเรยนหนงสอ ในยคทการศกษาสงวนไวใหคนชนสงเทานน ขงจอไดรวบรวมต�าราส�าคญไวหลายเลม รวมทงต�าราเพลงโดยคดเลอกเพลงจ�านวน 305 บท จากต�าราบทเพลงโบราณ (ชอจง ซงเปนบทเพลงพนบาน เพลงกลอมลก และเพลงสวดในพธ)เพอใชสอนลกศษยใหเขาใจความไพเราะของดนตรและไวใชในการประกอบพธตาง ๆ ขงจอใชพธกรรมซงถอวามบทบาทส�าคญในสงคมจนโบราณโดยเฉพาะ งานศพ เปนการเซนไหวเทพยดาฟาดนและบรรพบรษขงจอกลาวไววา

“หากจะสอนใครสกคนหนง ใหเรมตนดวยบทกว ใหความส�าคญกบพธกรรม แลวจบดวยเสยงดนตร”ปรชญาค�าสอนของขงจอ (ลทธหร) กลายเปนรากฐานวฒนธรรมของจนในยคตอ ๆ มา ผศกษาไดมโอกาส

เยยมชมโรงเรยนโบราณ ซงเคยเปนหองเรยนตามปรชญาของขงจอ มอายกวา 1,000 ป ซงสรางสมยราชวงศซง พ.ศ. 1519 ปจจบนเปนสถาบนเยวล ในมหาวทยาลยหหนาน เมองฉางซา มณฑลหหนานยงเกบรกษาค�าสอนทสลกไวบนแผนหนขนาดใหญ ในหองดนตรจดนทรรศการเปนการแสดง มนกดนตรเลนอย 4 คน คอ กเจงขลย กงสดาลทท�าดวยส�ารด และระฆงหนาม ระฆงทเปนหนามเพราะใหความศกดสทธและมเสยงดงกงวานกวาระฆงทไมมหนาม หนามของระฆงท�าใหดวจตรตระการตากวา

ภาพท 2 การแสดงดนตรในหองจดนทรรศการ ทสถาบนเยวล ในมหาวทยาลยหหนาน เมองฉางซา มณฑลหหนาน แสดงดวยเครองดนตร 4 ชน คอ กเจงขลย กงสดาล และระฆงหนาม

ทมา: สกร เจรญสข


เครองดนตรเหลาน ไดสบทอดมาหลายพนปแลว กเจงเปนเครองดด ขลยเปนเครองเปา ท�าดวยไมไผหรอไมเนอแขง กงสดาลและระฆงหนาม เปนเครองดนตรทท�าดวยโลหะ ชนดทแขวนเปนระฆงราวเรยกวาเปยนจง เปนตระกลเครองดนตรโบราณท�าดวยโลหะส�ารด ชาวจนมความสามารถในการหลอมส�ารดและใชโลหะอน ๆ มาท�าเครองดนตร เชน ระฆง กลอง ตงแตยคราชวงศซางตอราชวงศโจว (มากกวา 3,000 ป) เปยนจงในนทรรศการ มกงสดาล 21 ชน และมระฆงหนาม 33 ใบ แขวนเปนราวจากใหญไปเลก ทกใบทกชนตงเสยงตรงกบขลยและตามเสยงของกเจง ความสามารถตงเสยงเครองดนตรเทากนทงหมดมอยหลาย ๆ เสยง ทก ๆ เสยงมความกงวานกองไกล แสดงวาจนไดพฒนาเรองจตวญญาณมานานกอนใคร เพราะเมอเสยงดนตรตงเสยงตรงกน กจะมเสยงทดงกงวานและมอ�านาจในการท�าพธกรรม

“ฆองดไมตองตกดง ฆองไมดตใหตายกไมดง” เปนคตของชาวบาน เพราะเมอโลหะทใชท�าฆอง (รวมทงระฆง) ผสมผสานเขากนด เปนโลหะผสมใหมเปนเนอเดยวกน เสยงฆองกจะดงกงวาน เมอตลกหนง ความสนสะเทอนของโลหะ กจะกงวานไปยงฆองลกอน ๆ บางครงชาวบานทไมมความรกเขาใจวา “ผหลอก” เปนทมาของฆองดไมตองตกดง

ในพนทชมพทวป ความเปนดนตรมมาพรอมกบการเกดของศาสนาพราหมณ-ฮนด (ประมาณ 3,500 ป) ดวยความเชอวา ดนตรเปนทางเขาถงเศยรของพระผเปนเจาหรอสโมกษะ คอการรวมเปนหนงเดยวกบพรหมาหรอการบรรลธรรมเพราะคนในวรรณะพราหมณถอก�าเนดมาจากเศยรของพระพรหม

ศาสนาฮนดแบงคนเปน 4 วรรณะ (กษตรย พราหมณ แพศย ศทร) มเทพเจาซงเปนตวแทนของธรรมชาตอยในทกสงทกอยาง มอทธฤทธปาฏหารย แปลงกายเหมอนยอดมนษย ประดษฐเพมเตมตามยคเพอสนองตอบความศรทธา สรางประดษฐความเชอเทพเจาถอเครองดนตรประจ�าตว เชน พระศวะไกวบณเฑาะวรายร�า (ศวนาฏราช) พระกฤษณะเปาขลย พระสรสวดถอพณวณา สญลกษณแหงกฎและจงหวะ (ดนตร) ซงเปนเสยงของจกรวาล

หวใจของศาสนาพราหมณคอ การสวดมนตวงวอนตอเทพเจา มคนวรรณะพราหมณท�าพธกรรมบชา ในฤคเวทซงถอเปนคมภรเกาแกและส�าคญทสดในยคพระเวท ประกอบดวยเพลงสวดเปนพนบทและบทโคลงกลอนเปนหมนบท มการน�าบทสวดฤคเวทมาแตงเปนท�านองเสนาะเขากบเสยงดนตร รวมเปนคมภรชอสามเวท ในการรายสามเวท จะใหความส�าคญกบดนตร ซงจะมตวโนตก�ากบเสยงอยในบทสวด ตอมาไดพฒนาจนเปนเพลงสวดทมอานภาพสงทางจตใจ

มการท�าต�ารายอย (อปเวท) ทเรยกวาคนธรรพเวท บนทกเพลงสวด วธการรอง ท�านองทใชส�าหรบพธบชา เลนประโคมดวยเครองดนตร ซงมเครองดนตรทใช อาท กลอง ขลย พณวณา คมภรสามเวทมอทธพลตอวฒนธรรมดนตรคลาสสกของอนเดย ซงเปนรากฐานของต�ารานาฏยศาสตร วางหลกเกณฑการแสดงนาฏกรรมและดนตรมาหลายพนปแลว

ตงแตโบราณมาแลว ระบบเสยงดนตรของอนเดยแบงเปนระบบครงเสยงถง 22 เสยง เวลาทไดฟงเสยงกลองตบบลา (Tabla) ของอนเดยแลวกจะบอกไดวา ดนตรไดพฒนาไปไกลมากแลว เสยงทตตนลก ดงเบาแมแตเสยงทเกดจากการกระดกนวแตละนว กบอกถงความแตกตางของเสยง แตละเสยงออกมาจากจตใจทเตมไปดวยอารมณและความรสก บอกถงความละเอยดของเสยงทออกมาจากจตใจทละเอยดออนดวย “เพราะเสยงดนตรออกมาละเอยดอยางไร จตใจกจะละเอยดเชนนน” เพราะทกคนเชอวา เสยงใสใจสะอาด

เมอป พ.ศ. 2560 ท ดร.โลจน รจาล (Dr. Lochan Rijal) ภาควชาดนตร มหาวทยาลยกาฐมาณฑ ประเทศเนปาล มาขอความชวยเหลอ โดยนงสซอซารงก (Sarangi) ใหผเขยนฟงทรานอาหาร (ราน Music Square) วทยาลยดรยางคศลป มหาวทยาลยมหดล เปนเสยงซอทขอรอง ออนวอน โอดเออนเหมอนเสยงคร�าครวญของคน ดร. โลจน เปนนกดนตรผเชยวชาญมานษยดนตรวทยาซอซารงกเปนเครองดนตรโบราณทเคยเปนทนยมในเนปาลและอนเดยตอนเหนอ เชอวาไดพฒนามาจากเครองสายตระกลพณวณา ดนตรกาซลในมาเลเซย ซงนยมเลนในงานแตงงาน


ดงเดมกใชซารงกผสมวง ตอมาเปลยนใชกตารแทน รวมทงเปลยนซตารเปนอด (กมบส) ดวยดนตรซงฝงรากอยในวฒนธรรมฮนดสงอทธพลไปถงพทธศาสนา ซงเกดขนในสงคมเดยวกน บางครงกเปน

คแขงกนพทธศลปตามวดและโบราณสถานทหลงเหลออยในอนเดย เชน เมองอมราวต เมองนาคารชนโกณฑะ หมถ�าอชนตา-เอลโลรา เมองออรงคาบาดมภาพของนกดนตรและนาฏลลาแกะสลกนนต�าและภาพผนงเขยนส ประดบพทธประวตหรอเรองชาดก ท�าใหไดเหนหลกฐานวงดนตร (ขนาด 3-7 คน) โดยมากจะเปนผหญงเครองดนตรทใชมกลอง วณา พณ ขลย ฆอง สงข กระดง เปนตน

โดยถอคตเดยวกน มใหเหนทปราสาทนครวด นครธมในกมพชา ซงสรางศาสนสถานฮนดและพทธ ตามยคสมยกษตรยผสรางท�าใหมหลกฐานเครองดนตรในสมยโบราณ เชน พณเขมร กระจบป พณสายเดยว ฆอง กลอง เปนตน ตอมาพณเขมรทเพงรอฟนขนมาใหม โดยองจากหลกฐานโบราณ ในปจจบนนทหนาพระราชวงกรงพนมเปญ กยงมวงพณพาทยมาเลนถวาย (แกบน) ทศาลพระโลเกศวรทกวนพระดวย

หนาศาลเจาพอหลกเมองททองสนามหลวง กรงเทพมหานคร ทศาลพระพรหมเอราวณสแยกราชประสงค ในกรงเทพมหานคร กมวงดนตร ละครแกบน แสดงเพอใหคนทมความทกข การขอความเมตตาตอสงศกดสทธ การแกบนในวาระตาง ๆ กยงเชอถอและปฏบตกนมาอยางตอเนองจนทกวนน สวนดนตรและเพลง ทาทางในการรายร�าจ�านวนนางร�ากตองเปลยนไปตามสมยและความเชอวาสวยงาม เหมาะสมกบพธ และวาไดบญทสดแลว

รอบชายฝงแผนดนและในหมเกาะในพนทอษาคเนย ซงเปนเสนทางเดนเรอส�าเภาทคกคกแหงหนงในอดตเนองจากโลกตะวนตกตองการคาขายกบจน กจะแวะพกจอดเปลยนถายสนคารอบคาบสมทรมลายหรอทเรยกวามาลยประเทศ (จากสราษฎรธานลงไปสดมาเลเซย สงคโปร เกาะบอรเนยวอนโดนเซย ฟลปปนส) อาณาจกรศรวชย ซงมอทธพลครอบคลมนานน�าแถบนไมต�ากวา 500 ป (พทธศตวรรษท 12 - 18) พอคาและกะลาสเรอชาวอนเดย เปอรเซย (อหราน) อาหรบใต (เยเมน) เขามาคาขายพรอมประกาศศาสนาอสลาม ประชาชนในประเทศรอบคาบสมทรมลายทเคยนบถอพทธหรอฮนด หนไปนบถอศาสนาอสลามจ�านวนมาก เนองจากการคาคออ�านาจ เมอผมสนคามอ�านาจ การหยบยนศาสนาและความเชอให กเปนหนสวนของอ�านาจ เพอจะเขาไปปกครองแลวใชศาสนาความเชอ และพธกรรม ซงเปนวถชวตเขาไปครอบง�าผถกปกครองไปดวยในเวลาเดยวกน

เครองดนตรและวฒนธรรมดนตรเดนทางตามเขามาควบคกนดวย เพราะดนตรเปนหนสวนของชวตและเปนหนสวนของพธกรรม เชน ซอระบบ (ซอสามสาย) กลองร�ามะนา (เรบานา) ปสรไน (ปไฉน) จากวฒนธรรมเปอรเซย พณอด (Lute) จากวฒนธรรมฮดรเมาต (Hadhramaut) ของอาหรบใต ซงเครองดนตรเหลานยงมใชอยในชมชนวฒนธรรมดนตรของมาเลเซย อาท อด (Lute) คนมาเลเซยเรยกวากมบส ใชเลนกนอยางแพรหลาย กลองกมปง (Kompang) คลายร�ามะนา แตบางและเลกกวา กรบอทธพลมาจากทงอาหรบและเปอรเซย

การตกลองกมปง โหรองเปนภาษาอาหรบและมาเลย ใชน�าขบวนแหเจาบาวเขาสพธแตงงานอสลาม ซอระบบใชเปนเครองดนตรเอกน�าท�านอง ใชในการแสดงมะโยง เปนตน มาเลเซยไดสรางวงออรเคสตราโอทเอม (Orchestra Traditional Malaysia, OTM) ขนาดประมาณ 50 คนประกอบดวยเครองดนตรพนเมองจากหลากวฒนธรรม รวมทงเครองดนตรจากยโรปดวย

เมอวทยาการเดนเรอไดกาวไปไกลมากขน ชาวยโรปกเขามาเปดบรษทการคาพรอมประกาศศาสนาครสตมเมองมะละกากลายเปนศนยกลาง ปอรตเกส (บรเทศ) เขามาเปนชาตแรก น�าไวโอลนและกตารตดตวมาดวย ตอมาชาวฮอลนดา (วลนดา) สเปน องกฤษ ฝรงเศสกเขามา เครองดนตรทตามมาพรอม ๆ กบฝรงตะวนตก อาท เปยโน แตรฝรงหรอแตรวลนดา (Natural Trumpet) ใชเปาเพลงในพธแหงศพ (ชาวสยามเรยกวาวลนดาโอด) ออรแกน หบเพลงชก และเครองดนตรอกหลายชนดกไดน�าเขามาดวย

นอกจากน ชาวตะวนตกไดน�าเทคโนโลยทเปนเครองมอใชในชวตประจ�าวน อาท เลอยฉล (เลอยเลก ๆ ) ซงชาวบานเรยกวา “เลอยลดดา” คอเครองมอทตกทอดมาจากชาวฮอลนดา


ฝรงตะวนตกนยมขบรองเพลงประสานเสยงเพอสรรเสรญพระเจา ใชเพลงสวดขบรองในโบสถเปนพนฐานการศกษาดนตรในโรงเรยนยคตนของการศกษาในสยาม ซงโรงเรยนสวนใหญทกอตงขนโดยบาทหลวงหรอหมอสอนศาสนา เรมมการตงแตรวงฝกหดทหาร หลกฐานทเปนเพลงไทยโบราณเรยกกนวาเพลง “ยเฮม” ซงรองสบทอดกนมาโดยทฟงไมไดศพทวาภาษาจรง ๆ แลวมความหมายวาอยางไร

“ยเฮมดสพรายซ�าซ�า ดสสกร�า…” นาจะมาจากเพลงสวดชาวครสตทเรยกวา Hymn (ฮม) ชอเพลง The Heavenly Bridegroom Soon Will Come

ในพมา คนพมาเอาเปยโนไปเลนแบบสามนว เลนตามเสยงทไดยน ดดนวใหไดเสยงทตองการ โดยทไมสนใจวาวธการเลนเปยโนแบบตะวนตกเปนอยางไรทเรยกวา สนดยา ชาวเวยดนามเอากตารไปเซาะรองระหวางหยอง (Fret) ใหเวาลก ใชกบวงชาวบาน (ดนตรตายตอ) ศลปนแหงชาตไทย ขาเดร แวเดง (พ.ศ. 2474 - 2456) เปนมสลมจากปตตาน สไวโอลนในวงรองเงง ซงเปนดนตรบรรเลงประกอบการเตนร�า เลนท�านองเพลงดงเดมของรองเงง (ซงหมายถงบา ๆ บอ ๆ) เพลงจ�านวนหนงเปนเพลงฝรงโบราณ ทงในแงของท�านองและจงหวะ

ภาพท 3 ประตมากรรมขาเดร แวเดง ในสวนศลปน วทยาลยดรยางคศลป มหาวทยาลยมหดลทมา: สกร เจรญสข


วงเดนดงอสล หมายถงวงดนตรทยดหลกแบบโบราณ ทขาเดร แวเดง เปนหวหนาวง ไดเลนใหบนทกเปนแผนเสยง เมอป พ.ศ. 2535 การผสมเครองดนตรในวง ประกอบดวยไวโอลน แมนโดลน ร�ามะนา (เลก - ใหญ) ฆอง ลกซด (มาราคส) บางครงวงรองเงงกเพมหบเพลงชก (แอคคอเดยน) เขาไปดวย

การเขามาคาขายของชาวยโรปในระยะแรก ตอมากลายเปนการตเมอง การลาเมองขนเพอหาสมบตและทรพยากรโดยทขดเสนแบงเขตในอษาคเนย เหนอดนแดนตาง ๆ ยกเวนสยาม อษาคเนยตกเปนอาณานคมของชาวยโรปเปนเวลาเกนรอยป และทยอยไดรบเอกราชหลงสงครามโลกครงทสอง จากนนการตอสทางอดมการณ การตอสทางการเมองระหวางทนนยมกบคอมมวนสต การตอสระหวางคนจนกบคนรวย การตอสระหวางชนชนผปกครองกบผถกปกครอง ท�าใหเกดสงครามขนในพนทอนโดจนอกหลายสบป

ตอมาสหรฐอเมรกาเขามามบทบาทในภมภาค รวมทงการแพรสะพดของวฒนธรรมอเมรกน มวงดนตรรอกวงคอมโบ วงชาโดวผดขนมากมายในทกประเทศของอาเซยน แนวเพลงอเมรกน รอก ฟงก โซล แจส กลายเปนทนยม ทกวนนวฒนธรรมดนตรอเมรกนยงน�าหนาดนตรทกประเภทในภมภาคน

บทบาทของดนตรในพธกรรม ขยายไปสการเฉลมฉลองในเทศกาลบญประเพณ ใชในชวตประจ�าวน ใชในงานรนเรงมงคลและอวมงคล เกดดนตรชนดใหมเลนดนตรเพอการฟง จนกลายเปนธรกจดนตร และอตสาหกรรมดนตร ภายหลงสงครามเวยดนาม

เมอเวยดนาม ลาว และกมพชา เปลยนไปปกครองแบบสงคมนยมคอมมวนสต ระบอบกษตรยถกลมลาง ดนตรสายราชส�านกซงเคยเปนเสาหลกของการด�ารงอยของดนตร ท�าใหนกดนตรมอาชพ มผอปถมภค�าช และดนตรไดพฒนาไปอยางตอเนอง

เมอหมดผอปถมภ ดนตรกหมดพลงลง นกดนตรขาดโอกาสและหมดอาชพ ไมมคนเลยงด นกดนตรท�ามาหากนเองไมได นกดนตรตกงานดนตรของชาวบานกเงยบเสยงลงเพราะพธกรรมถกสงหาม ซงเปนหลมด�าของวฒนธรรมดนตรในภมภาคอาเซยน

พมาหลงไดเอกราชยงอยภายใตรฐบาลทหารอก 50 ป ดนตรไมไดรบการเหลยวแลมากนก มาเลเซยและไทยมงพฒนาดานเศรษฐกจ ปลอยใหดนตรวงตามกระแสโลกเอง เพราะดนตรไมไดอยในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ดนตรเปนอาชพของทาสและไพรทคอยบ�ารงบ�าเรอเจานาย ดงนนสภาพโดยรวมดนตรดงเดมในอษาคเนยจงถกละเลย ไมไดรบการสนบสนนจากรฐ ไมไดรบความสนใจจากประชาชน ยงกบคนรนใหมแลวดนตรถกมองวาเปนเรองทลาสมย เชย และไมมการพฒนา

ผานมาถงยคโลกาภวตน พ.ศ. 2530 เปนตนมา ประเทศกลมคอมมวนสตผอนปรนกฎเกณฑ อาเซยนเปดประเทศ ดนตรพนบานถกใชเปนสญลกษณทางวฒนธรรมอนเกาแก ควรคาแกการอนรกษ ถกใชเปนศลปะเปนสนคาเพอจะดงดดนกทองเทยวมการรอฟนดนตรพนบานหรอพฒนาใหเหมาะกบการแสดงในงานประจ�าชาตเพอใหชาวตางชาตไดชนชม

เทคโนโลยเปนอกปจจยหนงทเปลยนวถของดนตรพนบาน อาจจะพดไดวา เทคโนโลยไดเปลยนดนตรทงหมดดวยซ�า เสยงดนตรในอดตทมเสยงทจ�ากดซงมเสยงไมกเสยง เมอน�าดนตรพนบานมาพฒนาตามเทคโนโลยแตละยคสมย จนมความหลากหลายและซบซอน มเสยงแปลก ๆ ใหม ๆ เกดขนมากมาย มความรความเขาใจศาสตรของเสยงเพมขน มการผลตเครองมอสรางเสยง ทงทเปนเครองดนตรและอปกรณเสยงอเลกทรอนกสแบบตาง ๆ การใชวศวกรรมเสยงในการสรางสรรคงานเพลงและบนทกเสยง นกดนตรยคใหมจงสนกกบการทดลองสรางเสยงทถกจรต (ห) ตามยคสมยของตน ความจรงหลกการท�าดนตรยงคงเหมอนเดมคอ มแรงบนดาลใจจากสภาพแวดลอม จากเสยงทไดยน และความคนเคยในชวต

ตวอยางศลปนฮปฮอป (Hip Hop) ชอดงในพมา ตาโซ (ThxaSoe) สรางผลงานดวยการบนทกดนตรซายวายบรรเลงเตมวง (วงปพาทยพมา) แลวน�าไปบดปรบแตงเสยงเสยใหมในหองบนทกเสยง ออกมาเปนดนตรท


มจงหวะคกคก ท�าใหวยรนน�าไปเตนโยกกนไดสนกสนาน งานเพลงเปนลกษณะคลายแนวเพลงอดเอม (EDM - Electronic Dance Music) ทวยรนนกเตนชอบกน ดสโกยคดจตอลแตยงมส�าเนยงของเปงมางคอก เสยงฆอง เสยงป จากวงซายวายผสมผสานไปกบเสยงอเลกทรอนกส ซงเปนทถกใจทงวยโจและวยเกา กลายเปนดนตรยอดนยม

บทสรป

โลกในยคลดนวกดของเทคโนโลยดจทล และการสอสารไรพรมแดนผานอนเทอรเนต ไดเปลยนชวตความเปนอยของผคนลงอยางสนเชง ไมเวนแมแตในแวดวงดนตร หมดยคขายแผนเสยงและเปดแผนเสยงทางสถานวทยอกตอไป ผลงานเพลงใหม ๆ เปดตวทางสอออนไลน สวนใหญออกมาเปนมวสกวดโอทละเพลง (Single) โดยบนทกปะแปะไวบนยทป (YouTube) หรอเฟซบก (Facebook) ถาเพลงถกใจสามารถซอผานระบบออนไลน เลอกซอไดเฉพาะเพลง โดยไมตองซอยกทงชดอกตอไป ซงอ�านาจการตดสนใจอยในมอคนฟงมากขน ธรกจขายดนตรตองปรบเปลยนกลยทธอยางรวดเรว ในขณะเดยวกนเหลาศลปนสามารถเขาหาผฟงไดโดยตรง ตดตอผานสอออนไลน สรางฐานแฟนเพลง น�าเสนอผลงาน แจงขาวคอนเสรต โดยไมตองอาศยคนกลางอกตอไป ไมจ�าเปนตองพงระบบคายเพลง ไมตองมผจดการ ไมตองมนายหนา นกดนตรพนบานซงเปนคนกลมนอยในวงจร มโอกาสเปนทรจกหรอมคนฟงไดยนผลงานมากขน ถาหากรจกใชเทคโนโลยสอสารใหเปนประโยชน

โลกออนไลนชวยใหคนรนใหม “รเขา รเรา” ในทางดนตรหลากหลายขน อยากฟงเพลงจากวฒนธรรมอนทไมอยในอทธพลตลาด กคนหาไดจากคอมพวเตอร โดยอาศยโปรเฟสเซอร ดร.กเกล (Professor Dr. Google) ซงนกดนตรสามารถตดตอแลกเปลยนเทคโนโลยขามโลกได การสรางสรรคงานดนตรรวมกบเพอนตางชาตไดงายและรวดเรวขน ราวกบวาท�างานอยในหองเดยวกน การไดเหนไดฟงความเปนอนมากเขา รวมทงร�าเรยนรบอทธพลดนตรตะวนตก เชอวานาจะมสวนผลกดนใหนกดนตรอษาคเนยหนมาคนหา “เสยงทเปนฉน” เพออวดและเพอแขงขน เพอสรางความแตกตาง เพราะความแตกตาง ความหลากหลายไดกลายเปนสนคาทส�าคญ

งานศกษาชนน ไดเหนความเคลอนไหวดงกลาว ผานบทเพลงทมความรวมสมย และมสสนเสยงทเปนรากเหงาของวฒนธรรมรวม วฒนธรรมเฉพาะทแตกตางอยางชดเจน อยางนาสนใจยง

นกดนตรทไดสรางเสยงใหมใหกบดนตรในภมภาคอาเซยน จะมทยนบนเวทหรอไม เวทไหน จะยนอยางไร มความมนคงแคไหน ขนอยกบวาสรางฐานคนฟงไดยงยนขนาดไหน จะไดรบการสนบสนนจากรฐหรอจากมตรรกแฟนเพลง จากประชาชนไดอยางไร สงเหลานเปนค�าถามททาทาย จะรกษาความตอเนองของดนตรอษาคเนยไวไดอยางไร กตองตดตามกนตอไป

เชอวามคนอยทไหนกมดนตรอยทนน ดนตรเปนอยางไร กเพราะมคนเปนอยางนน ดงนนความแตกตางและความหลากหลายเปนจดเดนของดนตรของแตละทองถน วนนโลกเลกลง การสอสารกนงายขน การแลกเปลยนเรยนรกเรวขน การผสมผสานเกดอยางรวดเรวและตอเนอง ตอไปนความมสมบตทเปนของตว (ดนตรทองถน) กจะกลายเปนสงทวเศษ แลวน�าเอาดนตรทองถนทเปนสงทวเศษมาสรางสรรค “น�าอดตมารบใชปจจบนเพอสรางสรรคสงใหม” เพราะ“ความเปนฉน” จะเปนสนคาใหมในโลกอนาคต

อกมตหนงทเกดขนอยางนาสนใจยง การผสมผสานของคน การแตงงานขามสายพนธ เปนการผสมเผาพนธใหม ท�าใหมตทางวฒนธรรมเปลยนไปดวย สงคมสมยใหมไมสามารถทจะแยกเปนเผาพนธดงเดมไดอกตอไป การผสมอาหาร (Fusion Food) ซงไมตางไปจากการผสมผสานเผาพนธท�าใหมองเหนวาอนาคตอนสน ความโดดเดยวของวฒนธรรมจะเปลยนไปดวย

ดนตรเปนมตหนงของวฒนธรรมทเกดจากคน เมอคนผสมกนหลากหลายเผาพนธ ดนตรกจะออกมาในรปแบบของการผสมทมความหลากหลายเผาพนธดวย


บรรณานกรม

เจนจรา เบญจพงศ. ดนตรอษาคเนย. นครปฐม: วทยาลยดรยางคศลป มหาวทยาลยมหดล, 2555.

ธนต อยโพธ. หนงสอเครองดนตรไทย. กรงเทพฯ: กรมศลปากร, 2530.

ยน เคยน, แกน ฎรวรรณ, อ ลณา, และ เมา เฬณา. เครองดนตรกมพชาโบราณ. แปลโดย สกลสภา ทองนอย. นครปฐม: ส�านกพมพวทยาลยดรยางคศลป มหาวทยาลยมหดล, 2553.

สกร เจรญสข. ดนตรชาวสยาม. กรงเทพฯ: Dr. Sax, 2538.

Johnson, Jean. “Chinese Trade in the Indian Ocean.” Asiasociety.com. Accessed November 2, 2017. http://asiasociety.org/education/ chinese-trade-indian-ocean.

Matusky, Patricia, and Tan Sool Beng. “The Music of Malaysia: The Classical, Folk and Syncretic Traditions.” 2nd revised ed. London: Taylor & Francis Ltd., 2017.

Theobald, Ulrich. “Chinese Literature Confucius and Confucianism.” Chinaknowledge.de. Accessed November 2, 2017. http://www.chinaknowledge.de/Literature/Classics/confucius.html.

Von der Schmidt, Jeff. “A Third Season Opening Triumph for the HàNội New Music Ensemble.” Jeffvonderschmidt.com. Accessed November 2, 2017. https://jeffvonderschmidt.com/ 2017/11/02/a-thirdseason-opening-triumph-for-the-ha-noi-new-music-ensemble/


ดนตรของกลมชาตพนธบซ1

Music of Bisu

องอาจ อนทนเวศ2

Ong-art Inthaniwet

บทคดยอ

การศกษาครงนเปนการศกษาวจยเชงคณภาพ โดยใชระเบยบวธวจยตามแนวทางดานดนตรชาตพนธวทยา โดยมวตถประสงคเพอศกษาองคความรดานดนตรของกลมชาตพนธบซ ในจงหวดเชยงราย ผลการศกษาพบวา ดนตรของกลมชาตพนธบซ ปรากฏในกจกรรมประเพณ และงานรนเรง โดยลกษณะของดนตรทน�ามาใชในวฒนธรรมของกลมชาตพนธบซ แบงออกเปน 2 ประเภทหลก ๆ คอ ดนตรทใชส�าหรบแหครวตาน และวงเพลงขบรอง วงแหครวตานของกลมชาตพนธบซเปนวงดนตรส�าหรบการบรรเลงเดนขบวน จ�านวนเครองดนตรขนอยกบความสามารถในการจดหาของชมชน โดยปกตแลวมเครองดนตรทใชแห ประกอบดวย กลองมาน 3 ตว กลองตด 1 ตว โบยง 3 ตว แฉงแลง 1 ค และโกโละ 2 ค บทเพลงทใชในการบรรเลงแหครวตานไมมชอเรยก แตจะเขาใจรปแบบจงหวะกนเองตามจงหวะทบรรเลง โดยแบงจงหวะการแหออกเปน 3 จงหวะ ไดแก จงหวะชา จงหวะกลาง และจงหวะเรว บรรเลงเรยงกนไปตามล�าดบ วงเพลงขบรองถอเปนวงดนตรของชาตพนธบซทสามารถสอความหมาย แสดงอตลกษณของกลมชาตพนธบซไวไดเปนอยางด โดยมบทเพลงทไดรบการยอมรบวาแสดงออกทางวฒนธรรมภมปญญาของกลมชาตพนธบซ ไดเปนอยางดมากทสด คอ เพลงลาพ ซาทอ (เพลงลาบพรก) และเพลง เผง หง บา บ ซ (เพลงมาพดภาษาบซกนเถอะ) วงเพลงขบรองประกอบดวยนกรองกลมคละชายหญง ตงแต 2 คนขนไป มเครองดนตรบรรเลงประกอบไดแก ซง กรบ และกลองปงโปง

ค�าส�าคญ: บซ เชยงราย ดนตรชาตพนธวทยา

Abstract

This research uses the qualitative approach as a part of ethnomusicological study. The objective is mainly to study music knowledge of Bisu ethnic groups in Chiang Rai Province. The study has revealed that music of Bisu appears in local traditional celebration. Findings of the Bisu musical identity reveal that it can be divided into 2 groups, including Hae Khrua Tarn instrumental ensemble and Bisu vocal ensemble. Hae Khrua Tarn ensemble is an ensemble for marching with an unlimited number of musical instruments. Moreover, there are 3 units of Klong Mann, 1 unit of Klong Tat, 1 pair of Boyong, 1 pair of Xeang Leang and 2 pairs of Ko-Loa. The

1บทความวชาการนเปนสวนหนงทน�ามาเรยบเรยงจากงานวจยเรอง “องคความร จตส�านกรกษ และกระบวนการสบทอดภมปญญาดานดนตรของกลมชาตพนธในจงหวดเชยงราย” ไดรบทนสนบสนนจาก กรมสงเสรมวฒนธรรม ประจ�าปงบประมาณ 25592ผชวยศาสตราจารย ประจ�าสาขาวชาดรยางคศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย


songs were named due to their tempos when they were played, e.g. slow-tempo song, moderate-tempo song, or fast-tempo song. Besides, Bisu vocal ensemble is a crucial medium for learning Bisu culture since the content of song is able to express the identity of Bisu heritage. They have 2 popular songs in the community. First is “la pi sa tor” (derived from the name of traditional food) and second is “pang ghu baa bi su” (“Let’s speak Bisu language”). Bisu vocal music can be sung by women or men and no limited number. Musical instruments are sung (stringed instrument of Northern Thailand), krub (wooden clappers), and klongpong-pong (a type of drum).

Keywords: Bisu, Chiangrai, ethnomusicology

บทน�า

บซ เปนกลมชาตพนธทเพงมการเปดเผยตวมาเมอ 20 - 30 ปกอนหนาน จากการสมภาษณผน�าชมชนบซ อนเรอน วงศภกด และพบลยชย สวสดสกลไพร3 ไดใหขอมลวา ภาษาบซเปนภาษาโบราณทเกดขนมานานกวา 3,000 ป โดยการคนพบของนกภาษาศาสตรชาวอเมรกน ดร.เจมส มาตซอฟ (James Matisoff) โดยศกษาถงภาษาของบซ ซงปรากฏในพงศาวดารจน ป พ.ศ. 2344 มขอมลพอสนนษฐานไดวา ชาวบซมภมล�าเนาเดมอยแถบสบสองปนนา หรอทางใตของประเทศจน จากนนไดอพยพลงมาอาศยอยบรเวณภาคเหนอของประเทศไทย นอกจากนยงมการศกษาจากนกวชาการตางประเทศหลายทานไดพบวามชาวบซกระจายตวอยทวไป ในแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใต เชน พมา ลาว และเวยดนาม ทผานมาชาวบซไมแสดงตว โดยปะปนอยกบกลมชาตพนธอน ๆ เพราะเหตผลความเชอในการระแวดระวงภย

ดงทไดกลาวมาแลววากลมชาตพนธบซ เรมทจะแสดงตวตนทชดเจนออกมายงสงคมวงกวางโดยเฉพาะในจงหวดเชยงรายเมอไมนานมาน ทผานมาบซไดใชชวต ด�าเนนกจกรรมกลมกลนอยรวมกบสงคมวฒนธรรมชาตพนธอน ๆ ในลานนา โดยมการแลกเปลยนทางวฒนธรรมมาอยางตอเนอง ท�าใหปจจบนรปแบบ ลกษณะดนตรของกลมชาตพนธบซ ไดมการน�าเครองดนตรพนเมองภาคเหนอ เขามาปรบใชในสงคมวฒนธรรม และภาษาของกลมชาตพนธบซในวถชวตปจจบนไดอยางกลมกลน

ปจจบนบซในจงหวดเชยงราย มปรากฏอยท บานดอยชมภ หม 7 ต.โปงแพร อ.แมลาว และบานปยค�า หม 14 ต.ปาออดอนชย อ.เมอง ซงในชมชนก�าลงฟนฟวฒนธรรมบซใหกลบมาเขมแขงดงเดมอยางตอเนอง

เนอหา

บซ เปนกลมชาตพนธทมจ�านวนประชากรไมมาก ในจงหวดเชยงรายพบประมาณ 1,000 คน เปนกลมชาตพนธทเรมมการคนพบอตลกษณทางชาตพนธ และท�าการศกษาขอมลเชงลกเมอราว 10 ปมาน ดวยความทประชากรชาวบซ มความเชอและศรทธาในพระพทธศาสนา ดงนนกจกรรมประเพณของชมชนจะมความสมพนธกบความเชอทางศาสนาเสมอ รวมทงดนตรของกลมชาตพนธบซดวยเชนกน ดนตรของกลมชาตพนธบซ จะปรากฏในกจกรรมประเพณ และงานรนเรง จากการสมภาษณปราชญชมชน ผน�าชมชน และผสงอายในชมชนชาตพนธบซ ไดใหขอมลวา ในอดตพวกตนเคยเหนบรรพบรษเลนเครองดนตรประเภทเครองดด มสายทท�าจากเหลกหลายสาย

3อนเรอน วงศภกด และพบลยชย สวสดสกลไพร, สมภาษณโดย องอาจ อนทนเวศ, ชมชนบซ บานดอยชมภ, 18 -19 มถนายน, 22 - 24 กรกฎาคม 2559.


ตวเครองท�าจากกลองไม เรยกชอเครองดนตรนในภาษาของบซวา “เป” แตปจจบนนไมเหนอกแลว มแตเศษซากชนสวนของเครองดนตร “เป” นเพยงชนเดยว จากค�าบอกเลาของชาวบานบซถงลกษณะ และสภาพของซาก ชนสวนเครองดนตรทพบเหน มลกษณะเปนซากสวนปลายของเครองดนตร ทมลกษณะเปนแทงโคงคลายคนธน ท�าจากไมเนอแขง ตดหมดส�าหรบใชขงดวยสาย จ�านวนหลายหมด (ขณะทเกบขอมลไมพบซากเครองดนตรนแลว) สนนษฐานวาเปนเครองดนตรทมลกษณะคลายเตหนากของชาวกะเหรยง

1. รปแบบ ลกษณะของดนตร

ลกษณะของดนตรทน�ามาใชในวฒนธรรมของกลมชาตพนธบซ แบงออกเปน 2 ประเภทหลก ๆ คอ ดนตรทใชส�าหรบแหครวตาน และวงเพลงขบรอง

1.1 วงดนตรส�าหรบแหครวตาน

วงดนตรส�าหรบแหครวตาน ชาวบซเรยกชอวงประเภทนเชนเดยวกนกบภาษาถนทางภาคเหนอค�าวา “วงแหครวตาน” หมายถง วงดนตรทใชบรรเลงแหสงของเขาวดในประเพณประจ�าป วนส�าคญตาง ๆ และกจกรรมตามความเชอของชมชน วงแหครวตานของกลมชาตพนธบซ ใชเครองดนตรในการบรรเลง และบทเพลงคลายกบการบรรเลงของวงแหครวตานในภาคเหนอทวไป จ�านวนเครองดนตรขนอยกบความสามารถในการจดหาของชมชน มมากนอยไดไมจ�ากด โดยวงดนตรของกลมชาตพนธบซ บานดอยชมภ มเครองดนตรทใชแหประกอบดวย กลองมาน 3 เครอง กลองตด 1 เครอง โบยง 3 เครอง แฉงแลง 1 ค และโกโละ 2 ค

ภาพท 1 เครองดนตรวงแหครวตาน ของกลมชาตพนธบซทมา: องอาจ อนทนเวศ

ภาพท 2 วงแหครวตานบซทมา: องอาจ อนทนเวศ


บทเพลงทใชในการแหครวตานของกลมชาตพนธบซ ไมมชอเรยก แตจะเขาใจกนเองตามจงหวะทบรรเลง โดยแบงจงหวะการแหออกเปน 3 จงหวะ ไดแก จงหวะชา จงหวะกลาง และจงหวะเรว บรรเลงเรยงกนไปตามล�าดบ

1.2 วงเพลงขบรอง

วงเพลงขบรอง เปนวงดนตรของชาตพนธบซทใชสอความหมาย แสดงอตลกษณอยางชดเจน มบทเพลงทไดรบการยอมรบวาแสดงออกทางวฒนธรรมภมปญญาของกลมชาตพนธบซไดเปนอยางด คอ เพลงลาพ ซาทอ (เพลงลาบพรก) แตงโดย หนานมล บานผาแดง หรอนายมงคล เรองศรวฒน และเพลง เผง หง บา บ ซ (เพลงมาพดภาษาบซกนเถอะ) ไมทราบผแตง

วงเพลงขบรองกลมชาตพนธบซ ประกอบดวยนกรองกลม คละชายหญง ตงแต 2 คนขนไป มเครองดนตรบรรเลงประกอบไดแก ซง กรบ และกลองปงโปง

ภาพท 3 วงเพลงขบรองของกลมชาตพนธบซทมา: องอาจ อนทนเวศ

2. ลกษณะทางกายภาพ ระบบเสยง และวธการบรรเลงเครองดนตร

ดงไดกลาวมาแลววา เครองดนตรทใชบรรเลงในวงแหครวตาน และวงดนตรประเภทขบรองเพลงของชาตพนธบซ เปนเครองดนตรลกษณะเดยวกนกบเครองดนตรพนเมองภาคเหนอ เชน กลองซงหมอง โหมง ฉาบ เปนตน แตมชอเรยกทแตกตางกนโดยเมอเครองดนตรเหลานน เขามาอยในวฒนธรรมบซ ชอเรยกจงเปนชอบซ โดยมรายละเอยดของเครอง ดงน

2.1 ซง

ซง เปนเครองดนตรตระกลเครองสาย (Chordophone) ประเภทดด เพอใหเกดเสยง ส�าหรบซงทใชประกอบการขบรองเพลงของบซน มลกษณะทางกายภาพเชนเดยวกนกบซงทใชเลนในวฒนธรรมพนบานภาคเหนอทวไป สามารถหาซอไดจากรานขายเครองดนตรพนบานลานนาทวไป ทงนซงทจะน�ามาใชบรรเลงประกอบนน นยมใชซงขนาดเลก เนองจากมระดบเสยงทเหมาะสมกบระดบเสยงของคน และเพลงของบซมากกวาซงขนาดกลาง หรอขนาดใหญ


ระบบเสยงการตงเสยงซงทใชในการขบรองเพลงบซนน ใชระบบการตงเสยงซง ในระบบลก 3 โดยแสดงเปนโนต ดงน

สายเปด // ลกนบท 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 / 7 / 8

*** ลกนบท หมายถง ชองท หรอ บารท บนคอซง

วธการบรรเลงใหคลองสายสะพายเครอง ผานศรษะ โดยวางสายสะพายพาดไวบนบาขางซาย ใหปลายเครองชไปทางดาน

ซายมอ มอซายท�าหนาทจบสวนคอเครองโดยใหปลายนวกดทสายลงบนคอ สวนมอขวาใหจบไมดด (Pick) ดดสายตามจงหวะเพลง โดยใชวธดดขนและลง เปนจงหวะเพลง

ภาพท 4 ลกษณะการนงดดซง ของชาวบซทมา: องอาจ อนทนเวศ

2.2 กลองมาน

กลองมาน จดอยในกลมเครองดนตรตระกลเครองหนง (Membranophone) ประเภทกลองหนาเดยว เปนกลองทใชในกจกรรมประเพณของคนบซ โดยทวไปลกษณะของกลองมาน คลายกบกลองซงมอง คอมระดบเสยง และขนาดใกลเคยงกน กลองมานมขนาดเสนผาศนยกลางของหนาเครอง ประมาณ 21 เซนตเมตร ตวเครองยาว 71 เซนตเมตร สวนกนกลองเสนผาศนยกลาง ประมาณ 21 เซนตเมตร


ภาพท 5 กลองมานทมา: องอาจ อนทนเวศ

ระบบเสยงระดบเสยงของกลองมาน ชาวบซใชวธการคาดคะเนของเสยง โดยจะใชขาวเหนยวจาหนากลอง และต

ใหไดเสยง “ปะ” หรอใหหนากลองตง พอใหไดเสยงตามตองการวธการบรรเลงใหสะพายทบาขางใดชางหนง ตดวยฝามอ หรอปลายนว

ภาพท 6 ลกษณะการยนตกลองมาน ของชาวบซทมา: องอาจ อนทนเวศ

2.3 โกโละ

โกโละ หรอกรบไม มหนาทใชเคาะประกอบจงหวะ ตวเครองท�าจากทอนไมไผ เปนลกษณะกลองเสยง เจาะชองดานขางเพอระบายเสยง มดามจบ การตจะใชไมไผทอนเลกต โกโละ มขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ 10 เซนตเมตร ตวกลองเสยงยาว 30 เซนตเมตร


ภาพท 7 โกโละทมา: องอาจ อนทนเวศ

วธการบรรเลง ใชไมเคาะกบตวเครองบรเวณตรงกลางของสวนหว และสวนทายเครอง เพอใหเกดเสยงตามจงหวะทตองการนอกจากนเครองดนตรทน�าเสนอขางตนแลว ยงสามารถน�าเครองดนตรชนดอน ๆ มาใชบรรเลงประกอบ

จงหวะในวงแหของบซได เชน กลองสแนร เรยกเปนภาษาบซวา กลองโบยง หรออาจใชเครองดนตรโหมง แทนกได โดยสวนใหญใชโหมง ขนาด 8 นว หากมหลายตวใหใชขนาดลดหลนกนไป แฉงแลง หรอฉาบใชขนาดประมาณ 25 เซนตเมตร หรอ 10 นว

3. บทเพลง

บทเพลงทมความส�าคญ และใชเปนหลกในประเพณวฒนธรรมกลมชาตพนธบซ แบงตามลกษณะของท�านอง และเพลงทปรากฏในพนท ดงน

3.1 ท�านองเพลงแหครวตานของบซ

เพลงทใชส�าหรบวงแหครวตาน แบงเพลงออกตามบทบาทของกจกรรมในประเพณทจดขน โดยมากม อย 3 บทเพลง ไดแก เพลงส�าหรบการฟอน เพลงแหครวตาน และเพลงแหทวไป ความแตกตางของเพลงขนอยกบอตราความเรว-ชา เปนส�าคญ เพลงส�าหรบการฟอนจะบรรเลงชา แหทวไปจงหวะปานกลาง และแหครวตานจะเรวขน ซงอตราความเรวชาขนอยสถานการณขณะนนเปนส�าคญ โดยรปแบบจงหวะของเพลงแหครวตานของบซ มลกษณะจงหวะ ดงน


วนซ�าจงหวะท�านองนไปเรอย ๆ หากมโบยงจะตเขาจงหวะกบโหมง แตไมนยมเนองจากเสยงตไมไพเราะ

3.2 เพลงลาพ ซาทอ

เพลงลาพ ซาทอ (เพลงลาบพรก) เปนเพลงทชาวบซนยมขบรองเลนกนในงานประเพณ วฒนธรรม เนอหาของเพลงกลาวถงการท�าอาหารประเภทลาบหมของบซ เพลงลาพ ซาทอ แตงโดย หนานมล บานผาแดง หรอนายมงคล เรองศรวฒน มท�านองและเนอรองเพลง ดงน


ความหมายของเพลงลาพ ซาทอ ถอดตามประโยคของเพลงไดดงน

เนอเพลงภาษาบซ ความหมายของบทเพลง

ซมปอย อางญอ ลาพ ซาทอกาน จา ซคา ปองพ คาตา

แมงซอ พา แกซาม ฮอมปอมจาแม เย แน อางฮอม

มานพ ทอกอมเวอม กงาคางยาตางลาง แฮ อาจา ยาว มยา ทา

ตแฮงยาวายอนกาม กางพา กาบ เซอยา

คาตอง ซอ แม(ทอเทอ ลองแลว)

ยอนกาม กางพา กาบ เซอยา คาตอง ซอ แม

สมปอย ยอด พรก ลาบใส กน ค�าลงทาย ตะไคร ดวย

ขง ใบ ผกไผ ผกชเกลอ และ (ค�าเออน) กระเทยมขา หนง ทอน (ค�าเออน) ไดแลว

กระบอกไมไผทผาครงแลว นน ไมไผ (ค�าเออน) มด ท คมนนแหละ

จากนน ผก ผกจมน�าพรก (ค�าเออน)ฉน/คณ ชอบ (ค�าเออน)

(ซ�าทงหมด)จากนน ผกจมน�าพรก ฉน/คณ ชอบ (ค�าเออน)

3.3 เพลงเผง หง บา บ ซ

เพลงเผง หง บา บ ซ เปนเพลงทถกแตงขนเพอรณรงคใหคนบซ หนกลบมาใหความส�าคญกบภาษาของตนเองใหมากขน เนอเพลงโดยรวม เปนการกลาวชกชวนใหคนบซกลบมาพดภาษาบซกนมาก ๆ โดยท�านองและเนอรองเพลง ดงน


ถอดความหมายของเพลง เผง หง บา บ ซ (เพลงมาพดภาษาบซกนเถอะ)

เนอเพลงภาษาบซ ความหมายของบทเพลง

กร บา บ ซ นง เน จ ตาง ตาม แทนา อา ลม ค โจ เกง ดง จ ค โว โว

กร บา บ ซ อาง เจอ อาง จาดอา ชา จอ กาน โจ ลาน ปาว ปาว

บ ซ ตาง จ จา (ซ�า 2 รอบ)

พวกเราชาวบซทงหลายอยาลมภาษาบซอยทไหนกใหพด

พวกเราเปนเชอชาตชาวบซไมตองอาย มาเถอะ มาเถอะ มาพดภาษาบซ

4. ความส�าคญ และหนาทของดนตรในสงคม และวฒนธรรม

เนองจากดนตรของกลมชาตพนธบซ มบทบาทการน�ามาใชในการรนเรงมากกวาในงานพธกรรม ดงนนความส�าคญ และหนาทของดนตรในสงคม วฒนธรรมกลมชาตพนธบซ จงแสดงออกมาภายหลงจากงานพธกรรม ประเพณทางความเชอไดด�าเนนการเสรจสนลงไปเรยบรอยแลว ในทนจงขอเสนอพธกรรมทส�าคญของบซ เพอใหเหนถงความเชอทางวฒนธรรมของบซทมอยในปจจบน ดงน

พธอางจาววาย ค�าวา อางจาว แปลวา ปผญา/พญา/เทพยดาประจ�าหมบาน ค�าวา วาย แปลวา ถวาย สกการะ ไหว ค�าวา ตาพยา แปลวา หอเสอบาน ดงนนค�าวา พธอางจาววาย จงหมายถง พธบชาเทพทสถตในหอเสอบาน ตามความหมายวฒนธรรมภาคกลาง พธอางจาววายน เปนพธกรรมตามความเชอเรองเทพยดาประจ�าหมบาน ทคอยชวยปกปกษคมครองคนในหมบานของชาวบซใหปลอดภย เปนพธกรรมทถอปฏบตเปนประเพณส�าคญทสบทอดตอกนมาตงแตบรรพบรษ พธอางจาววายจะกระท�าโดยม ปตง ซงเปนผไดรบการแตงตงดวยการเสยงทาย ใหเปนผดแลหอเสอบาน จะเปนผก�าหนดวน และเปนผน�าท�าพธ พธอางจาววายนจะท�าปละ 3 ครง ตามการนบเดอนของชาวบซ ครงแรกเดอน 4 (ประมาณเดอนกมภาพนธ-มนาคม) เดอน 8 (ประมาณเดอนพฤษภาคม-มถนายน) และเดอน 12 (ประมาณเดอนตลาคม-พฤศจกายน) ตามล�าดบ การประกอบพธอางจาววาย ชาวบานในชมชนจะน�าเอาเครองสงเวย ไดแก ไกตมสกทงตว เหลาพนบาน ขาวตมมด อาหารแหง ผลไม กรวยดอกไม ธปเทยน มารวมกนเพอท�าพธไหวขอพร เสอบาน ใหดแลปกปกษรกษาตนเองและครอบครว ใหอยรมเยนเปนสข เจรญ รงเรอง มรางกาย สขภาพสมบรณ แขงแรง ในการประกอบพธอางจาววาย จะไมพบการน�าเครองดนตรเขามามบทบาทในการประกอบพธกรรมแตอยางใด หากแตหลงจากประกอบพธกรรมเสรจสนแลว คนในชมชนมการรองเพลงกนเพอความเพลนเพลนในชมชนตามสมควรอยางเรยบงายเทานน

พธตามลามลาม ยาง เปนการผสมค�า 2 ค�า คอ ตามลามลาม หมายถง วาไม/วดไม และค�าวา ยาง หมายถง การ ดงนน ตามลามลาม ยาง จงหมายถง การวดไม หรอ การวาไม พธตามลามลามยาง เปนพธการเสยงทายเพอการรกษาอาการเจบปวยใหกบคนในชมชน โดยมพอหมอเปนผท�าพธให เปนความเชอทวาการเจบปวยของคนในชมชน อาจเกดจากการถกผปาท�าใหเจบปวย ดงนนพอหมอจะเปนสอกลาง ในการเจรจาตอผปาใหยกโทษ และรกษาการเจบปวยนน ๆ จะกระท�าโดยการเลยงอาหาร และขนตงเพอใชเรยกขวญ และทอนไมยาว 1 วา เพอเปนอปกรณในการเสยงทาย

พธอปม ค�าวา อปม แปลวา คนทอง พธอปม เปนพธทเกยวของกบคนทอง กลาวคอ เมอหญงสาวเกดการตงครรภลกคนแรก จะตองท�าพธอปม ซงเปนพธการถวายลกคนนนใหกบหอเสอบาน เพอแสดงวาบตรคนนเปนคนของชมชนอยางแทจรง บตรคนนจะมหนาทเปนแรงงานคอยชวยเหลอ กจกรรมทางสาธารณะ และประเพณของชมชน ทงนถอเอาเฉพาะบตรชายคนแรกเทานน


5. ขอมลชมชนทปรากฏภมปญญาดานดนตร

ปจจบนกลมชาตพนธบซ ทอาศยอยในจงหวดเชยงราย มประมาณ 700 กวาคน ตงถนฐานอาศยแยกกนอย 3 หมบาน โดยเรมตงหมบานแรกทบานดอยชมภ หม 7 ต.โปงแพร อ.แมลาว เปนบานหลก ปจจบนมประชากรประมาณ 200 คน จากนนจงกระจายตวไปตงหมบานอกสองแหง คอ บานปยค�า หม 14 ต.ปาออดอนชย อ.เมอง ซงปจจบนเปนหมบานทมประชากรบซมากทสด ประมาณ 400 คน และบานแดง (ผาจอ) หม 10 ต.สนกลาง อ.พาน และบานดงตะเคยน ต.เจรญเมอง อ.พาน มประชากรบซ ประมาณ 10 - 20 คน ในการเกบขอมลครงนไดท�าการเกบขอมลหลกจากบานดอยชมภ หม 7 ต.โปงแพร อ.แมลาว จ.เชยงราย

ภาพท 8 แผนทตงชมชนบซ บานดอยชมภ หม 7 ต.โปงแพร อ.แมลาว จ.เชยงรายทมา: http://www.chiangraifocus.com/2010/aumpher.php?aid=134

บทสรป

กลมชาตพนธบซ เปนกลมชาตพนธทเพงแสดงตวใหเปนทรจกในสงคมมาไดไมนานนก แตเดมแฝงตวอยรวมกบคนพนเมองทวไปในจงหวดเชยงราย บางถกเรยกวาเปนกลมลวะ แตเมอมการศกษาทางดานภาษาอยางจรงจง จงท�าใหเปนทรจก และเลงเหนถงความเสยงตอการสญหายในภาษาบซ ซงถอเปนภาษาทเกดขนมาเปนเวลานานแลว ทงยงเชอมโยงตอการศกษาในดานอน ๆ ตอไปท�าใหทราบถงตวตน และรากเหงาทแทจรงชดเจนของกลมชาตพนธบซ

ในทางดนตรนน ดวยการทกลมชาตพนธบซ แฝงตวอยกบประชากรเมองเหนอมานานจงรบเอาวฒนธรรมดนตรภาคเหนอ (ไตยวน) เขามาเปนวฒนธรรมของตนดวยอยางชดเจนในเรองเครองดนตรทใชบรรเลง แตไดมการพฒนาน�าเอาภาษาพดของตนเองผสมผสานเขาไป จงท�าใหเกดความแตกตางและสรางอตลกษณทางดนตรของกลมชาตพนธบซใหยงยนตอไป

4ChiangraiFocus. “แผนทอ�าเภอแมลาวจงหวดเชยงราย.” ขอมลแตละอ�าเภอในจงหวดเชยงราย, สบคนเมอ 8 มถนายน 2559, http://www.chiangraifocus.com/2010/aumpher.php?aid=13.



ดวงแสง เจษฎาไกรสร, สมภาษณโดย องอาจ อนทนเวศ, ชมชนบซ บานดอยชมภ, 18-19 มถนายน, 22-24 กรกฎาคม 2559.

บญชวย ศรสวสด. 30 ชาตในเชยงราย. พมพครงท 8. กรงเทพฯ: ส�านกพมพศยาม, 2557.

ปณธ เถาทอง. “ขลยพนเมอง ในวฒนธรรมดนตรลานนา.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาวชาดนตร วทยาลยดรยางคศลป มหาวทยาลยมหดล, 2548

พบลยชย สวสดสกลไพร, สมภาษณโดย องอาจ อนทนเวศ, ชมชนบซ บานดอยชมภ, 18-19 มถนายน, 22-24 กรกฎาคม 2559.

องอาจ อนทนเวศ. ดนตรของกลมชาตพนธลซ. รายงานการวจย, โครงการจดเกบและรวบรวมมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม กรมสงเสรมวฒนธรรม พทธศกราช 2556, 2556.

เอกพชย สอนศร. “ซงในวฒนธรรมดนตรจงหวดเชยงใหม.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาวชาดนตร วทยาลยดรยางคศลป มหาวทยาลยมหดล, 2546.

____________. ขบลอ. รายงานการวจย, โครงการจดเกบและรวบรวมมรดก ภมปญญาทางวฒนธรรม กรมสงเสรมวฒนธรรม พทธศกราช 2557, 2557.

____________. องคความร จตส�านกรกษและกระบวนการสบทอดภมปญญาดานดนตร ของกลมชาตพนธในจงหวดเชยงราย. รายงานการวจย, กรมสงเสรมวฒนธรรม พทธศกราช 2559, 2559.

อนแกว วงศลวะ, สมภาษณโดย องอาจ อนทนเวศ, ชมชนบซ บานดอยชมภ, 18-19 มถนายน, 22-24 กรกฎาคม 2559.

อนเรอน วงศภกด, สมภาษณโดย องอาจ อนทนเวศ, ชมชนบซ บานดอยชมภ, 18-19 มถนายน, 24 กรกฎาคม 2559.

ChiangraiFocus. “แผนทอ�าเภอแมลาวจงหวดเชยงราย.” ขอมลแตละอ�าเภอในจงหวดเชยงราย, สบคนเมอ 8 มถนายน 2559, http://www.chiangraifocus.com/2010/ampher.php?aid=13.


อเลกซานเดอรเทคนคส�าหรบนกดนตรThe Alexander Technique for Musician

ชนดา ตงเดชะหรญ1

Chanida Tungdechahirun

บทคดยอ

อเลกซานเดอรเทคนค (Alexander Technique) เปนเทคนคทเกยวของกบประสบการณใหมในการหลดพนจากนสยทพวกเราท�าเปนประจ�า สามารถชวยลดความตงเตรยดและอาการเกรงของ กลามเนอจากการฝกซอมหรอในการแสดง อกทงชวยพฒนาทกษะการแสดงทงดนตร นกรอง หรอ ศลปะแขนงตาง ๆ เฟรดเดอรค มาเธยส อเลกซานเดอร เปนนกแสดงทมปญหาเกยวกบเสยงพดของเขา เขาคนพบหลกการพนฐานของการประสานงานของรางกายมนษย และพฒนาเทคนคของเขาเพอปรบปรงประสทธภาพของตวเอง การคนพบของเขาสรปไดวา “ลกษณะการกระท�า” ของเขาสงผลตอการท�างานของเขา เขาเรมตระหนกวาเราท�าอะไรกบตวเองบางเพอก�าหนดคณภาพชวตของตวเขาเอง เทคนคนไดรบการเผยแพรอยางมากในหมนกดนตร นกรอง นกแสดง และสถาบนการศกษา หลกการเรยนร คอ การท�าความเขาใจเกยวกบรางกายและจตใจของผปฏบต ชวยใหนกดนตรปรบปรงดวยวธงาย ๆ ในการเคลอนไหวของรางกายกบการเลนเครองดนตรหรอการรองเพลง Alexander Technique ชวยใหนกดนตร นกแสดง มชวตชวา มความมนใจ และมความเครยดนอยลง มหนงสอ งานวจย และบทความหลากหลาย ทเกยวของกบอเลกซานเดอรเทคนคส�าหรบนกดนตร บทความนจะเปนประโยชนตอนกดนตรในการเรยนรรางกายและจตใจของตวเอง

ค�าส�าคญ: ดนตรศกษา อเลกซานเดอรเทคนค การปฏบตดนตร

Abstract

The Alexander Technique is a technique involving new experience of freeing oneself from the domination of fixed habits. It can help people in several different ways. This technique will help reduce your stress and tension from practicing as well as will help develop your skills. Frederick Matthias Alexander was a performer who had problem with his voice. He discovered the basic principle of human coordination and applied his technique to improve his own per-formance. His discovery concluded that his “manner of doing” affect his functioning. He began to realize what we did with ourselves to determine the quality of our lives. The Alexander Technique has been widely spread among musicians, singer, actors and many educational insti-tutions. The principle of learning this technique is a way to understand your body and mind. Helping musician improve the simple way of physical movements involved in playing instrument

1อาจารยประจ�าสาขาวชาดรยางคศาสตรสากล คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ


or singings, the Alexander Technique makes possible to help performance more lively, more confident, and less tense. These are many books and research on Alexander Technique for mu-sicians. This article will be beneficial to the musicians in both physical and mental skills.

Keywords: music education, Alexander technique, music skill

บทน�า

ศาสตรทางดนตรเปนหนงในวชาการส�าคญทจ�าเปนตอมนษย ซงนอกเหนอจากการฝกฝนการปฏบตดนตรแลว วชาการดนตรยงรวมไปถงวชาทวาดวยทฤษฎดนตร การประพนธเพลง ฯลฯ ทงนเพอใหผเรยนสามารถน�าความรทไดรบไปพฒนาตอยอดในแขนงตาง ๆ ได วธการหนงทจะท�าใหผเรยนเขาใจและซาบซงตอการเรยนดนตรไดดทสด คอ การใหความรความเขาใจดวยการใหประสบการณการเรยนรจรง เชน การเลนดนตร การท�ากจกรรมดนตร การฟงดนตร เปนตน ปจจบนดนตรถอเปนศาสตรแขนงหนง ทความส�าคญไมยงหยอนไปกวาศาสตรแขนงอน ๆ สมควรจดเขาหลกสตรใหเรยนกนตงแตปฐมวย การเรยนดนตรภาคปฏบตเปนสงทจ�าเปนส�าหรบเดกทกคน ดนตรจงถกใชเปนเครองมอในการพฒนาคณภาพชวตของผคนมากกวาเพยงแคเปนความบนเทงเทานน การศกษาดนตรในตางประเทศเนนความสนใจ ในการพฒนาศกยภาพทางดนตรโดยเฉพาะอยางยงการสอนปฏบตเครองดนตร ในระดบอดมศกษา ซงเปนระดบการเรยนทมความเขมขนในเนอหาทงวชาการทางทฤษฎ และวชาการทางการปฏบตดนตร

ในทางการปฏบตเครองดนตรนน ผเรยนจ�าเปนตองศกษาทงเทคนคปฏบตเครองดนตร บทประพนธเฉพาะเครองดนตร การบรรเลงรวมวง การท�าความเขาใจเกยวกบการตความทางดนตร รวมถงการแสดงออกตอหนาทสาธารณชน ซงตองการอาศยการฝกฝน การวางแผนการซอม ระเบยบวนยในการฝกซอมอยางเครงครด แตทงนยงปรากฏอยเสมอวา ผเรยนในระดบอดมศกษาแมวาจะผานการฝกซอมมาเปนอยางด แตยงขาดการฝกการควบคมอารมณของตนเอง ไมใหเกดความเครยด ความตนเตน ความกงวลใจ ท�าใหประสทธภาพของการแสดงลดลง ดงนนครผสอนจงตองถายทอดวธการควบคมตนเองไมใหเกดอาการประหมา หรอ ควบคมรางกายใหสามารถบรรเลงดนตรตอสาธารณชนไดอยางดแกผเรยนดวย และหนงในแนวทางการสอนทชวยแกไขปญหาเหลานนได คอ เทคนคการสอนทเรยกวา “อเลกซานเดอรเทคนค” (Alexander Technique)

ภาพท 1 เฟรดเดอรค มาเธยส อเลกซานเดอร (Frederick Matthias Alexander, 1869 - 1955) ทมา: http://www.alexandercenter.com/pa/stringsii.html


เนอหา

ประวต

เฟรดเดอรค มาเธยส อเลกซานเดอร (Frederick Matthias Alexander) เกดในวนวารด (Wynyard) ทาสมาเนย (Tasmania) ประเทศออสเตรเลย ในครอบครวมฐานะด เขาไดใชเวลาในชวงวยเยาวในการฝกควบคมมา ตอมาไดเรมท�างานใหกบบรษทเหมองแรแหงหนงเมออาย 17 ป ในขณะนนเขาไดฝกฝนไวโอลนและการแสดงละครสมครเลนดวยตนเอง ซงตอมาไดกลายเปนความสนใจหลกของเขา เขาเดนทางไปเมองเมลเบรนเพอฝกฝนการเปนผรายบทกวเมออาย 20 ป เขาไดใชเวลาในยามวางดวยการแสดงละครและเปนผอ�านวยการสรางละครดวย ดวยการฝกฝนอยางเอาจรงเอาจง เขาไดประสบความส�าเรจในอาชพการเปนนกรายบทกวของ เชคสเปยร (Shakespearean orator) ในคนวนหนง เสยงของเขาแหงหายไปขณะทท�าการแสดงอยบนเวท และปญหาเรองเสยงนเปนอปสรรคส�าคญ ท�าใหอาชพของเขาพงทลาย เขาไดไปปรกษาแพทยจ�านวนมาก ไดรกษาดวยยาและวธบ�าบดตามทแพทยบอก แตยงไมไดผล ท�าใหเขาตองอ�าลาจากเวทการแสดงไปในทสด

ภาพท 2 จอหน คลส (John Cleese) หนงในนกแสดงทไดศกษาอเลกซานเดอรเทคนคทมา: https://www.nangdee.com/name/f/3967/John-Cleese

เมอไมสามารถพงพาการรกษาทางการแพทยดวยการใชยา เขาจงไดใชเวลา 10 ปตอจากนนเพอเยยวยาการไรความสามารถของตน โดยสงเกตและตรวจสอบอยางพถพถนเกยวกบลกษณะการใชรางกายระหวางการพดและการแสดงละคร เขาไดคนพบวา การฝกซอมและการแสดงทาทางทไมถกตองนเอง ทกอใหเกดการสรางความตงเครยดขนมาจนท�าใหศรษะ คอและหลงประสานสมพนธกนไดไมถกตอง จากนนเขาไดสงเกตตวเองทหนากระจก โดยการแสดงตามบทบนเวท และไดเหนวาเมอเขาพดจะมการเปลยนแปลงทางกายโดยการยอตวลงโดยทเขาไมรสกตว และมอาการตดขดเมอหายใจดวย ความพยายามทจะจ�าบทพด และพยายามเปลงเสยงไปถงผชมนเอง ท�าใหเกดการอาการหดคอหรอกมศรษะลง ซงเปนปฏกรยาธรรมชาตเมอเกดความตงเครยดขน และกรยาเหลานไดสงผลไปยงเสนเสยง (Vocal cord) ท�าใหคอตง เกดอาการหายใจไมสะดวก และกอใหเกดความตงหรอเกรงตวทวรางกาย

อเลกซานเดอร จงสรปวา รางกายกบความคดมความสมพนธกนอยางใกลชด เขาไดเปลยนลกษณะการคดเกยวกบงานของเขาอยางคอยเปนคอยไป ปรบทศนคตเกยวกบการฝกซอมการแสดง ในทสดสามารถเอาชนะสงทเขาเรยกวา ลกษณะของการกระท�า (Manner of doing) ซงเปนจดเรมตนทท�าใหเสยงของเขาไดกลบคนมา จนอยในระดบทมประสทธภาพสามารถออกสเวทการแสดงได ซงในครงนเขาไดใชรางกายอยางทเปนธรรมชาตมากขน และดวยจตใจทพรอมตอการแสดงอยางยง

เขาสามารถกลบไปรายกวตอ และเลงเหนประโยชนทคนพบจากการฝกน เขาจงเรมการถายทอดเทคนคนใหกบคนอน ๆ หลงจากทรกษาตวเองจนหายแลว เพอนของอเลกซานเดอรคนหนงชอ ดร.แมคเคย (J.W. Steward Mckay) ไดเสนอใหเขาเดนทางไปลอนดอนเพอสอนเทคนคน และไดถายทอดสอนเทคนคของเขาเรอยมาจนเปนท


แพรหลาย เขาท�างานในฐานะครทเผยแพรเทคนคนจนถงป ค.ศ.1955 กอนจะถงแกกรรมลงเมออายได 86 ปในบรรดาผทไดศกษาอเลกซานเดอรเทคนค เปนคนทมชอเสยงเดน ๆ มากมาย อาท จอรจ เบอรนารด ชอว

(George Bernard), อลดส ฮกซลย (Aldous Leonard Huxley), พอล นวแมน (Paul Newman), มอนต ไพธอน (Monty Python), จอหน คลส (John Cleese) และนกวทยาศาสตรผไดรางวลโนเบล นโคลาส ทนเบอรเกน (Nicholaas Tinbergen) มการสอนเทคนคนในสถาบนการศกษาชนน�ามากมาย และเปนสวนหนงของหลกสตรการเรยนการสอนในสถาบนกดนตร จเลยอารต (The Julliard School) ในเมองนวยอรค ทโรงละคร และ สถาบนการละครอเมรกน คอนเซอรเวทอร เธยเตอร (American Conservatory Theater) ในซานฟรานซสโก ทมหาวทยาลยบอสตน ทสถาบนดนตรเดอะรอยล อาคาเดม ออฟ มวซค (The Royal Academy of Music) ในลอนดอน และสถาบนการศกษาอน ๆ อกมากมาย2

หลกการของอเลกซานเดอรเทคนค

หลกการของการเรยนรอเลกซานเดอรเทคนค (Alexander Technique) เปนวธการฝกฝนเพอการปฏบตรางกายอยางงาย มสวนชวยสงเสรมเรองความมอสระของการเคลอนไหวรางกาย การรกษาความสมดลของรางกาย ความยดหยนตอการท�ากจกรรม ชวยในการสนบสนนการท�างานทสอดประสานกนของรางกาย และชวยพฒนาทางดานจตใจ ชวยท�าใหการแสดงของผเรยนรสกมความมนใจในตนเอง และเขาใจหลกการท�างานของรางกายมากยงขน

ภาพท 3 แสดงทาทางนงทผดและถกตามหลกของอเลกซานเดอรเทคนค ทมา: https://www.alexander-technique.london/

หลกการอเลกซานเดอรเทคนค (Alexander Technique) ยงชวยเปนสวนหนงทส�าคญของผเรยนดนตรในการพฒนาการปฏบตเครองดนตร การฝกซอมดนตร หรอการแสดงดนตรไดอยางด ดวยการเขาใจในหลกการ และฝกปฏบตการใชรางกายอยางสมบรณตงแตศรษะจรดปลายเทา ประโยชนของอเลกซานเดอรเทคนค คอ ความส�าเรจของผฝกทไดรบประสบการณตรง ดงทเฟรดเดอรค มาเธยส อเลกซานเดอร เรยกสงนนวา การควบคมสตอยางสรางสรรค (Constructive Conscious Control) การควบคมสตอยางสรางสรรค คอ วธการส�ารวจ สงเกตการเคลอนไหวของรางกาย และวเคราะหตวเองในเรองของอปนสยของตนเอง สงเกตการเกรงตวและพนธนาการกลามเนอในทางทไมถกตอง ซงสวนใหญเราคดวาถกตอง แตในทางตรงกนขาม กลบเปนทาทางการใชรางกายของเราอยางไมเปนธรรมชาต การสรางสรรคการเคลอนไหวอยางเปนธรรมชาตควรจะ ตองเรมตนจากความเขาใจและเรยนรของการทรงตว และการมอยของรางกายทงหมด (Primary Control) ทาทางทเปนธรรมชาตสมพนธกบความยาวของกระดกสนหลงและศรษะของแตละคน3

2สวชญ ปรชญาปารมตา, “เทคนคอเลกซานเดอร,” สบคนเมอวนท 10 กรกฏาคม 2560, http://www.healthcarethai.com. 3Michael Gelb, Body Learning: An Introduction to the Alexander Technique (Great Britain: Aurum Press, 1994), 9-13.


ภาพท 4 ผเชยวชาญอเลกซานเดอรเทคนคก�าลงอธบายหลกทางสรระแกผเรยนทเปนนกดนตร ทมา: https://denison.edu/academics/music/the-alexander-technique

หลกการสอนอเลกซานเดอรเทคนคในทางการสอนดนตร

หลกการสอนอเลกซานเดอรเทคนค (Alexander Technique) มความส�าคญและไดชวยใหนกดนตร และนกรองในการลดความเสยงทจะเกดในการแสดงดวยความเครยดและความเปนไปไดทจะเกดการบาดเจบ นกดนตรจดเปนบคคลทใชรางกายในการท�ากจกรรมของการเคลอนไหวทางกายภาพทซบซอนยง และอาจจะใชทกษะดานรางกายมากทสดกวาอาชพใด ๆ ในชวงไมกปทผานมาค�าวา RSI (Repetitive Strain Injury) ไดถกน�ามาใชกนอยางแพรหลาย แตนกดนตรมกตองเผชญหนากบความทาทายในกระบวนการท�างานของกลามเนอทซบซอนกนไปเรอย ๆ ดวยการชวยใหนกดนตรพฒนาคณภาพของการเคลอนไหวรางกายทเกยวของกบการเลนเครองดนตร หรอการรองเพลง หลกการสอน อเลกซานเดอรเทคนคยงชวยปรบปรงคณภาพของการบรรเลงบทเพลงอกดวย ชวยใหไหลและแขนของนกไวโอลนเปนไปอยางธรรรมชาต คอ หรอ ขากรรไกรของนกรองจะท�าใหเสยงรองดงกงวาลโดยไมตองออกแรงมากนก ดวยเทคนคนชวยใหนกดนตรสามารถปลดปลอยความเครยดทไมพงประสงคออกจากการฝกซอมและการแสดงไดอยางดยง

ในชวงหลายทศวรรษทผานมา นกดนตรทมชอดงหลายคนไดใหการรบรองการสอนอเลกซานเดอรเทคนค และน�าไปปฏบตและถายทอด อาท เยฮด เมนฮน (Yehudi Menuhin) พอล แมคคาทน (Paul McCartney) สตรง จเลยน บม (Sting Julian Bream) เจมส การเว (James Galway) และ ผก�ากบ เซอรเอเดรยน โบท (Sir Adrian Boult) ซงท�าใหหลกการสอนอเลกซานเดอรเทคนคมความนาเชอถอเปนทยอมรบและแพรหลายมากขน และมการน�าเทคนคการสอนนไปสสถาบนการศกษาทเกยวของกบศลปะการแสดงและดนตรอกหลายท เชน Juilliard School of Performing Arts ในกรงนวยอรค Royal College of Music ในลอนดอน Boston Conservatory of Music Royal Conservatory of Music ในโตรอนโต และทอน ๆ อกมากมาย ทงโรงเรยนดนตร และมหาวทยาลยในหลายประเทศ

แมวานกดนตรจะเปนผสรางสรรคความสข ความบนเทงใจใหผชม แตนกดนตรไมไดมความสขในการแสดงทกครง ผทประสบความส�าเรจทางอาชพนกดนตรเปนผทใชตวเองอยางมประสทธภาพ เปนมออาชพ โดยททงใชการฝกฝนอยางหนกและพรสวรรคชวยประกอบเทานน ถาหากเกดปญหาหรออปกสรรคทเกดขนจากการใชรางกายไมสอดคลองแลวนน จะท�าใหเกดอาการบาดเจบ หรอบางครงเปนอนตรายตออวยวะตาง ๆ ของรางกายได หากเราเขาใจและฝกฝนความเปนธรรมชาตของการฝกทกษะดานตาง ๆ ผอนคลายทางดานจตใจเหลาน จะชวยใหการฝกซอมและการแสดงออกมามประสทธภาพและประสบผลส�าเรจ


ภาพท 5 ผเชยวชาญอเลกซานเดอรเทคนคก�าลงจดทาทางทถกตองใหนกดนตร ทมา: http://www.alexandertechnique.org.nz/index.php?page=musicians

เพอใหไดตวอยางทชดเจน จะขอยกกรณศกษานกเลนเบสคนหนงทเขาตองการควบคมการบรรเลงทเขาตองการ ท�าใหสรางความตงเครยดผดพลาดมากขนในการฝก แขนของเขาเกรงและลาซงท�าใหเขาไมสามารถท�ากจกรรมอน ๆ เชน ขบรถไดอยางคลองตว นอกจากนเขายงสรางความตงเครยดทเกดขนในสวนอนของรางกาย ไดแก หลง คอและขา กจกรรมทผดจากธรรมชาตน ถาด�าเนนตอไปลกษณะนจะเสยงตอความบาดเจบกลามเนอมากขน และการสญเสยเสรภาพในการเคลอนไหวของเขา ถาเขาตระหนกถงปญหาและความพยายามในการแกไขปญหา ดวยการผอนคลายจะเปนการดทสด นกเปยโนทประสบความส�าเรจทกคน ไดรบอสรภาพเกอบสมบรณในการใชรางกายเพอใหนวมอแสดงถงความไวและพลงแหงการเคลอนไหวทโดดเดนอยางแทจรง แตในกระบวนการทนกดนตรทพฒนาการเลนจ�านวนมากมความตงเครยดทคอ ทหลงและทขา โดยทผปฏบตคดถงเฉพาะกบมอและแขนเทานน ซงท�าใหสงทเขากระท�าอยนนสงผลใหรางกายไดรบความเหนอยลา

ในกรณสวนใหญนกดนตรเชอวาจะไมสามารถแกปญหาเหลานไดโดยตรง เพราะการใชมอหรอสวนอน ๆ ของรางกายเชอมโยงอยางใกลชดกบลกษณะทรางกายใชทงหมด แตถาคนสามารถรบรถงการเคลอนไหวของกลามเนอของเขาโดยรวม และเรยนรทจะแยกแยะรปแบบทวไปของพวกเขา เขาสามารถสรางการเปลยนแปลงทสรางสรรคและการแกไขบนพนฐานของความร พลงแหงความรนนกดนตรสามารถกลายเปน “ผเชยวชาญ” ของตวเองได

ภาพท 6 ภายหลงการฝกฝนอเลกซานเดอรเทคนคนกดนตรสามารถปฏบตดวยทาทางทถกตอง ทมา: http://www.alexandertechnique.org.nz/index.php?page=musicians


เฟรดเดอรก มาเธยส อเลกซานเดอร ไดกลาวถงแนวทางใหมในการแกไขปญหานโดยการคนพบทส�าคญ อเลกซานเดอรเปนผเชยวชาญคนแรกทท�างานรวมกบมนษยในกจกรรมสามญของชวต เพอแสดงและพสจนวามสงทเขาเรยกวา “การควบคมหลก” (Primary Control) ในแตละบคคลโดยทเขาใหความหมายตวควบคมหลกวาเปน “การความสมพนธของศรษะ คอ และล�าตว ทจะควบคมหรอจดการการเคลอนไหวและความตนตวของมนษย”

โดยการสงเกตและการทดลองตวเอง จอหน ดวอ กลาวถงวธนวา “วธการทางวทยาศาสตรทเขมงวด” เขาไดเรยนรวากลไกทก�าหนดลกษณะของการด�าเนนกจกรรมของรางกาย ทงหมดสะทอนอยในการตอบสนองวาดวยความสมพนธของหว ล�าคอ ซงทาทางทผดปรกตนนจะแสดงอาการปรากฏในรปแบบของความอดอดความเมอยลา ดงท วลเฟรด บารโลว (Dr. Wilfred Barlow) แพทยลอนดอนและลกศษยของอเลกซานเดอร เรยกวา “ความตงเครยดของกลามเนอ maldistribution” หรอ over tension

จอรช อลเลทท คอคฮล (George Ellett Coghill ) นกชววทยาชาวอเมรกน ไดชใหเหนวาการคนพบของอเลกซานเดอร สอดคลองกบการเคลอนไหวของสตวโดยใหความส�าคญของหวมากอน

ภาพท 7 จอรช อลเลทท คอคฮล (George Ellett Coghill ,1872 –1941) ทมา: https://en.wikipedia.org/wiki/George_E._Coghill

ภาพท 8 ภาพจากการวจยเรองเคลอนทของสตวโดย จอรช อลเลทท คอคฮล (George Ellett Coghill ) ทมา: http://isabelgabel.com/research/

หลกการทวไปทอเลกซานเดอรคนพบ สามารถน�าไปประยกตใชอยางไมจ�ากด โดยเฉพาะปญหาของนกดนตร ทตองแสดงในบทเพลงทมความรวดเรว ซงถาฝกไมถกตองจะเกดอาการออนลา เกรงตามรางกาย แตเมอนกดนตรไดรบการฝกฝนเทคนคนดวยการปฏบตซ�า ๆ ใหความเขาใจและพฒนาการกระท�าทเราอาจละเลยไป ใหใชประโยชนใหมากทสด ผฝกฝนจะไดรบประสบการณทดและมความมนใจในการแสดงของตวเอง


ในการสอนหลกการใหนกดนตร (หรอคนอน ๆ ส�าหรบเรองนน) แฟรงค โจน (Frank Pierce Jones)4 ไดใหความเหนวา จดมงหมายของหลกการสอนเทคนคอเลกซานเดอร คอ การเพมความตระหนกรของตวเองในภาพรวม จนกระทงเขาสามารถตรวจการแทรกแซงของความสมพนธระหวางศรษะซงเปนการเชอมตอ (link) แรกและสวนอน ๆ ทเชอมตอในการตงคาของกจกรรมใดกจกรรมหนง ตระหนกถงความรสกเบาและมอสระในการเคลอนไหว เมอการควบคมหลกท�างานไดตามปกต จากประสบการณทผานมาซ�าแลวซ�าเลา ผเรยนจะคอย ๆ เขาใจและสรางพนฐานในการควบคมการเคลอนไหวของรางกาย ดวยพนฐานนผเรยนจะรบรถงอสระภาพของทกสงทอยในการควบคม ซงในหลกการของเทคนคนจะเปนประโยชนตอผทฝกฝน โดยผานการใชชวตประจ�าวน ลดความเหนอยลา และมความเชอมนในการปฏบตเครองดนตร

ส�าหรบแนวทางการแกปญหาทาทางดวยอเลกซานเดอรเทคนค โจแอน อาโนน และ โฮป กลแมน (Joan Arnold and Hope Gillerman) กลาววา5 เมอเราพจารณาทาทางตวเองในกระจก และรสกมความผดปรกตทไมนาพอใจ ใหเราคดถงวธการแกไขโดยจดทาทางพนฐาน ทเรมจากศรษะน�าทศทางการเคลอนไหวทกครง และดอาการของสรระทท�างานตดตามมา เชน หวไหล และสวนอน ๆ เพราะวธการเคลอนทของคณสงผลตอรปลกษณทคณมอง แมวาคณอาจจะไมไดตระหนกถงสงทคณท�า แตวธการทคณท�ามนสงผลกระทบตอรปรางเสยงและความรสกของรางกายของคณ เราเคลอนไหวอยตลอดเวลา แมในขณะนงและทาทางเหมอนภาพนง ทกกจกรรมทคณท�าใหใชอเลกซานเดอรเทคนคน�าทาทางของคณเสมอ และคณจะดขนโดยธรรมชาต ซงมาจากกระบวนการภายในของคณเอง เราสามารถเปลยนแปลงทาทางไดโดยการปรบแตงการรบรของรางกาย โดยรวมดวยอเลกซานเดอรเทคนค เมอใดทเรมตระหนกวาการจดต�าแหนงไมสมดล คณจะตองเรยนรวธทสามารถจดการได และจะดอยางยงถามผเชยวชาญใหค�าแนะน�า และชวยน�าทาทางของคณดวยความออนโยน ปลอยใหความตงเครยดของคอและไหลของคณหายไป คณตองสรางความสมพนธทงายระหวางหวคอและกระดกสนหลงเสมอ ในขณะทคณปฏบตดวยความถกตองตามธรรมชาต คณจะพบความมนคง และความสมดลทดขน ทาทางทด คอ รปรางของการท�างานทดขน คณจะเรยนรทจะจดการกบความเครยด และการท�างานของคณมความมนใจมากขน

ภาพท 9 การไดรบการน�าทาทางโดยผเชยวชาญมความส�าคญมากในการเรยนรอเลกซานเดอรเทคนค ทมา: http://www.markjosefsberg.com/dropbox-guitar-86/

4Frank Pierce Jones, “A Technique for Musicians,” Alexandertechnique, accessed July 10, 2016, http://www.alexandertechnique .com/articles/jones2 5Joan Arnold and Hope Gillerman, “Posture and the Alexander Technique,” Alexandertechnique, accessed July 10, 2016,

http:// www.alexandertechnique .com/articles/posture


ต�าราทเกยวของกบอเลกซานเดอรเทคนค

ผเขยนขอแนะน�าต�าราทเกยวของกบอเลกซานเดอรเทคนค เพอการศกษาคนควาเพมเตมดงน(1) Indirect Procedures: A Musician’s Guide to the Alexander Technique (The Integrated

Musician) โดย Pedro de Alcantara เนอหาของหนงสอกลาววา ชวตของนกดนตรเตมไปดวยสถานการณตงเครยดมากมาย ซงผานการทดสอบ ฝกซอม และการแสดงทยากล�าบาก ความกดดนในการกาวขนไปบนเวทเพอเผชญหนากบผชมในเวทขนาดใหญและขนาดเลก ซงนกดนตรสามารถเอาชนะอปสรรคเหลานดวยความสงางามและสมดล การฝกฝนอเลกซานเดอรเทคนคเพอคนหาความพงพอใจและความสามารถทางดานศลปะในดนตรของพวกเขา และสรางอาชพทมประสทธผลและยงยน อนเปนขนตอนทางลด จะน�าคณสกบอปสรรคเหลานและไปสเสนทางทจะกลายเปนนกดนตรทมความสมดลและประสบความส�าเรจ

จากผลงานของ Frederick Matthias Alexander หนงสอเลมนเปนแนวทางทละเอยดและเปนประโยชน ส�าหรบปญหาดานสขภาพและความเปนอยของนกดนตร ผแตง Pedro de Alcantara แนะน�าแนวคด และการออกก�าลงกายส�าหรบนกดนตรทจะปลอยความตงเครยดทมากเกนไป มงเนนและควบคมพลงของพวกเขา ขณะทพวกเขาจดการกบความทาทายในการฝกซอมและการแสดง ประกอบไปดวยเวบไซตทงายตอการใชงานและการท�างานควบคไปกบ ขนตอนทางลดแบบใหมนเปนหนทางทล�าคา และจ�าเปนส�าหรบนกดนตรในปจจบนทจะเรยนรทจะรองเพลงเลนและด�าเนนการดวยความพยายามนอยลงและผลลพธทดยงขน

(2) How to Learn the Alexander Technique: A Manual for Students โดย Barbara Conable เนอหาของหนงสอกลาววา วธการฝกฝนส�าหรบนกเรยนอเลกซานเดอรเทคนค ซงเปนวธการทรจกกนดในการพฒนาเสรภาพและความยดหยนในการเคลอนไหว และการประสานงานทางกายภาพ หนงสอเลมนเปนบทแรกของแนวคด William Conable, Body Mapping การศกษาวา ความคดของเราเกยวกบรางกายของเราสงผลตอประสบการณและการเคลอนไหวของเราอยางไร แนวคดนถกรวมเขากบค�าอธบายทกระจางชดของ Alexander Technique ซงชวยใหเขาใจงายและลดความยงยากในการสอนและการเรยนรอเลกซานเดอรเทคนค

(3) What Every Singer Needs to Know About the Body โดย Melissa Malde เนอหาของหนงสอกลาวถง การรจกรางกาย วธการและการใชเครองมอในทน คอ เสยงรอง ส�าหรบนกรองทจะตองเขาใจและตระหนกถงการใชอวยวะของรางกาย โครงสรางและการเคลอนไหว การหายใจ เพอพฒนาคณภาพของการรองอยางมประสทธภาพ ในหนงสอเลมนจะมภาพประกอบมากมายและมการสนบสนนในเรองของการออกก�าลงกาย โดยผเขยนทงสามคน Malde, Allen และ Zeller ไดรบใบอนญาต Andover Educators สอนหลกสตรทนาตนเตนและเปนประโยชน นกดนตรทกคนตองการรอะไรเกยวกบรางกาย Barbara Conable ผซงสรางหลกสตรและนกการศกษาแอนโดเวอร ใหค�าแนะน�าเกยวกบหนงสอและผแตง Malde จะใหวธการใชหนงสอเลมน ในฐานะทเปนครทมชอเสยงทมประสบการณและ Andover Educators ผแตงทงสามคนน�าเสนอขอมลมากมายในหนงสอเลมน บทรวมถงการท�าแผนทรางกายการรบรความรสกและการใหความรแบบรวมหลกของรางกายอางองโดย Barbara Conable และ The Scientific Basis of Body Mapping โดย T. Richard Nichols

(4) Voice and the Alexander Technique โดย Jane Heirich เนอหาของหนงสอกลาวถง ปญหานกแสดงทสญเสยเสยงเปนประจ�าในการแสดง ในฐานะทเปนนกเรยนทเครงเครยดในการรองเพลง ตองการความกลาทจะรองเพลง ในหนงสอเลมนไดรบการออกแบบมาส�าหรบทงครและนกเรยนในดานเสยงพดและการรองเพลง Jane Heirich ไดกลาวถงประเดนปญหาทพบไดบอย ๆ ในโลกการสอนดวยเสยง การจดการลมหายใจ การเปลงเสยง (Project Sound) การสรางเสยงสะทอน การหยดพก และความเกยวของของการทรงตวโดยรวมตอจดการปญหาดานเสยงรอง วธการทละขนตอนซงจะชวยใหผอานสามารถพฒนาทกษะใหม ๆ ส�าหรบทงนกเรยนทเรมตนเรยน และนกแสดงทมประสบการณ นอกนนยงแนะน�าการฝกรองรวมสองวธทจะมผลกระทบอยางมากตอเสยง


คอ วธการรองเพลงของ bel canto จากอตาลและอเลกซานเดอรเทคนค(5) Pianist’s Talent: A New Approach to Piano Playing Based on the Principles of F. Matthias

Alexander and Raymond Thiberge โดย Harold Taylor เนอหาของหนงสอกลาวถง การอธบายค�าสอนของเรยมอนด ทรเบอก (Raymond Thiberge, 2423-2511) ซงเปนครสอนเปยโนทประสบความส�าเรจและเปนคนตาบอด หลงจากหลายปของการสอน Thiberge สรปไดวาวธการสอนของเขามผลนอยมากตอผลลพธของนกเรยน การคนหาของเขาส�าหรบหลกการทสงเสรมการเลนทด ท�าใหเขาไดขอสรปทคลายคลงกนกบอเลกซานเดอรเทคนค เกยวกบการวาดทาทางทกวางขน และการสรางเงอนไขส�าหรบการใชงาน การประสานงานทดของรางกาย โดยมประเดนส�าคญ คอ การมงสนยามของพรสวรรค บทนเรมตนดวยการพดถงปรากฏการณของทารกอจฉรยะ พรสวรรคอาจถกก�าหนดไวโดยสงเขปวาเปน “ความสามารถในการด�าเนนการโดยไมมการฝกอบรม” บทพนฐานทางกายภาพซงเปนท�างานของความสมดลของรางกาย กลามเนอ พจารณาสถานการณทคนเคยของบคคลทดเหมอนอาจจะไมสามารถปรบปรงได แตผแตงหนงสอไดน�าเสนออเลกซานเดอรเทคนค เชน การส�ารวจทาทางการท�ากจกรรมตาง ๆ เชน ทานงในการบรรเลงเปยโน โดยมการยกตวอยางอางองการบนทกทางเทคนคเกยวกบการศกษาการบรรเลงในบทเพลงของโชแปง (Chopin) และตวอยางของการศกษาผลงานการแสดงละครของบคคลทไดรบการฝกฝนอเลกซานเดอรเทคนค

งานวจยทเกยวของกบอเลกซานเดอรเทคนค

มงานวจยทเกยวของกบการน�าอเลกซานเดอรเทคนคไปใชกบการดนตร ดงตอไปน

The Alexander Technique and musicians: a systematic review of controlled trials อเลกซานเดอรเทคนค และนกดนตร: การตรวจสอบอยางเปนระบบของการทดลองแบบควบคม ผวจย Sabine D Klein and Claudine Bayard (2013) Institute of Complementary Medicine, University of Bern, CH-3010 Bern, Switzerland สรปผลการวจยไดวา

ความผดปกตของระบบกระดก และกลามเนอ กอใหเกดความเครยดและความวตกกงวลเกยวกบประสทธภาพในการบรรเลงดนตร ดงนนบางคนใชอเลกซานเดอรเทคนค (AT) ซงเปนวธทางจตใจและทางรางกายทชวยในการปลดปลอยความตงเครยดของกลามเนอทไมจ�าเปน และรปแบบการเคลอนทชวยยบยงไมใหเกดพฤตกรรมทไมพงประสงค การวจยครงนมวตถประสงคเพอประเมนหลกฐานทมประสทธผลของการใชอเลกซานเดอรเทคนคเกยวกบผลการปฏบตงานของนกดนตรทเกยวความวตกกงวลการท�างานของระบบทางเดนหายใจและทาทาง ฐานขอมลอเลกทรอนกสตอไปนถกคนหาขนในเดอนกมภาพนธป 2014 ส�าหรบสงพมพทเกยวของ: PUBMED, Google Scholar, CINAHL, EMBASE, AMED, PsycINFO และ RILM การอางองถกคนควารวมทงผเชยวชาญและสมาคมอเลกซานเดอรเทคนค ผลการศกษาไดรบการประเมน 237 รายการ 12 การศกษาประสทธภาพการท�างานของระบบทางเดนหายใจทเกยวกบความวตกกงวลดานประสทธภาพการใชรางกายและทาทาง ประสทธภาพของนกดนตรถกตดสนโดยผเชยวชาญภายนอก สรปผลการวจยวา ความหลากหลายของมาตรการผลลพธ ไดถกน�ามาใชเพอตรวจสอบประสทธภาพของการใชอเลกซานเดอรเทคนคในนกดนตร หลกฐาน แสดงใหเหน อเลกซานเดอรเทคนคชวยลดความวตกกงวลในการท�างานของนกดนตร มผลกระทบตอประสทธภาพการบรรเลง การท�างานของระบบทางเดนหายใจ และทาทาง การทดลองในอนาคตจะมการออกแบบการศกษาทดขน มการรบประกนวาจะสามารถคนพบศกยภาพของอเลกซานเดอรเทคนคตอไปไดมากขนและเปนประโยชนตอนกดนตร


The Effect of Lessons in the Alexander Technique on Music Performance in High and Low Stress Situations. ผลของบทเรยนในอเลกซานเดอรเทคนคเกยวกบการแสดงดนตรในสถานการณความเครยดสงและต�า ผวจย Valentine E, Fitzgerald D, Gorton T, Hudson J, Symonds Psychology of Music, Vol. 23, No. 2, 129-141 (1995) สรปผลการวจยไดวา

การศกษาครงนแสดงใหเหนวานกเรยนทเรยนดวยบทเรยนอเลกซานเดอรเทคนค จ�านวน 15 คน มผลการท�างานทดขนเมอเทยบกบนกเรยนทไมไดเรยน เมอไดรบการประเมนในหองเรยน ประสทธภาพไดรบการประเมนโดยผเชยวชาญอสระ มการเปลยนแปลงของอตราการเตนของหวใจและความวตกกงวลลดลงในนกเรยนทเคยเรยน นกเรยนไดรบการประเมนในสถานการณการแสดงสด มเพยงความแปรปรวนของอตราการเตนของหวใจทนอยกวาอยางมนยส�าคญในนกเรยนทไดรบบทเรยน อเลกซานเดอรเทคนค เมอเปรยบเทยบกบนกเรยนทควบคม ผวจยคาดการณวาอาจตองใชบทเรยนมากกวา 15 บทเพอใหเหนผลอยางมนยส�าคญตอนกดนตรเมออยในสถานการณทมความเครยดและประสทธภาพสง

นกเรยนดนตรจ�านวน 25 คนทเขารบการฝกปฏบตงานไดรบการสมตวอยางจากกลมทดลองทไดรบบทเรยน 15 คาบในอเลกซานเดอรเทคนคหรอควบคม ไดรบการทดลองในสถานการณความเครยดสงและต�าทงกอนและหลงการเรยน กลมทดลองมพฒนาการเมอเทยบกบการควบคมในดานตาง ๆ ไดแก ดานดนตรและคณภาพทางเทคนคตามทผเชยวชาญอสระประเมนผล โดยพจารณาจากความแปรปรวนของอตราการเตนของหวใจ ความวตกกงวล และทศนคตทดตอการปฏบตงาน

A Way of Doing Things: Exploring and Applying the Alexander Technique for Choral Conductors วถแหงการท�าสงตาง ๆ : การส�ารวจและใชอเลกซานเดอรเทคนคส�าหรบนกรองประสานเสยง ผวจย Jeshua Switzer Franklin. A dissertation submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Musical Arts University of Washington 2016 สรปผลการวจยไดวา

การรจกบทบาทของจตใจและรางกายในการบรรเลงดนตร สงผลตอประสทธภาพของการแสดงของศลปนงานวจยน มวธการตรวจสอบเชงประจกษของการเรยนการสอนแบบครบวงจรสมรรถภาพทางกายวภาคของนกดนตร ส�าหรบปญหาในการรองเพลงเปนส�าคญ โดยอาศยการสอสารดวยวาจาเพอถายทอดความตงใจทางดนตรของพวกเขาและความเขาใจในงานทก�าหนด อยางไรกตามประสบการณในการฝกของผเรยน จะสงผลตอรางกายมากทสดและเปนเสรภาพในการแสดงออก

วตถประสงคของการศกษาครงนคอการแนะน�านกรองเพลงประสานเสยงกบอเลกซานเดอรเทคนค และการประยกตใชทแนะน�าในการรองเพลงการรองเพลง ดวยเทคนคนพวกเขาสามารถเรมตนการฝกซอมในทางเลอกทดกวาเกยวกบการผสมผสานอเลกซานเดอรเทคนค เปนทาทางการด�าเนนกจกรรมของพวกเขาและยงสรางทกษะในการท�างาน การศกษาอน ๆ และแมกระทงนสยการเคลอนไหวในชวตประจ�าวนของพวกเขา

การศกษานนกรองประสานเสยง ไดสะทอนภาพทชดเจนของวธการฝกอเลกซานเดอรเทคนคจากวธการอน ๆ ทนยมในการฝกแบบเดม การศกษานไดสรางแรงบนดาลใจในการน�าความสามารถในการรองเพลงเพอฝกฝนเทคนค และแสดงออกทางดนตรอยางเปนธรรมชาต


Body Conscious: A Comparative Study of Body Awareness and Body Alignment Methods for Singers and for Teachers Integrating Them into their Teaching. การศกษาเปรยบเทยบความตระหนกและกายของรางกาย วธการจดทาทางส�าหรบนกรองเพลงและการบรณาการในการสอน ผวจย Dawn Wells Neely. The University of Alabama, 2012 สรปผลการวจยไดวา

วตถประสงคของการวจยฉบบน คอ การวจยและอภปรายเกยวกบความจ�าเปนในการจดต�าแหนงทาทางของรางกาย และความรทจ�าเปนในการเพมเทคนคการรองของนกรอง วทยาศาสตรทชวยสนบสนนการจดต�าแหนงและการรบร เปนหลกฐานส�าหรบความส�าคญของการฝกอบรมน การวจย ทน�าเสนอในเอกสารนเปรยบเทยบการรบรและการจดต�าแหนงทาทางทไดรบความนยมมากทสด วธการเหลานรวมถงโยคะ อเลกซานเดอรเทคนค หลกการพนฐานของแตละวธและการประยกตใชกบนกรองถกส�ารวจทกวธทเลอกมลกษณะทเสรมการฝกอบรมของนกรอง อยางไรกตามกคอ ยากทจะหาขอสรปใด ๆ เกยวกบประสทธภาพของวธการเหลาน เนองจากทางการแพทยการวจยมขอจ�ากด มการเพมการรบรของประชาชนเกยวกบการฝกรางกายแบบใหม มวธการและเทคนคเพมขนทมงเนนความตองการพเศษของศลปนทมประสทธภาพ อยางไรกตามมการรบรองในรายงานการวจยในการจดต�าแหนงทาทางรางกายและวธการรบรส�าหรบนกดนตรดวยการใชอเลกซานเดอรเทคนควาสงผลดตอการเพมประสทธภาพการท�างาน

จากการศกษาผลงานการวจยขางตนทกลาวมาน ท�าใหทราบวาอเลกซานเดอรเทคนคมประโยชนอยางยงในการสนบสนนการเลนดนตร ซงชวยลดอาการวตก กงวล ความเครยดอนเกดจากจตใจของนกดนตร และยงชวยจดระเบยบทาทางในการบรรเลงดนตรทถกตอง อนเปนการลดอาการบาดเจบของกลามเนอ และระบบตาง ๆ ของรางกายทอาจจะเกดขนไดจากการขาดความรทางสรรศาสตรอยางถกตอง จงนบวา อเลกซานเดอรเทคนคเปนแนวทางหนงทนกดนตร ครผสอนดนตรควรศกษาและใหความส�าคญ เรยนรและฝกฝนปฏบตอยางตอเนอง กจะไดรบประโยชนจากการฝกฝนอยางยง

บทสรป

วธการของอเลกซานเดอรเทคนคนบไดวามประโยชนอยางยงส�าหรบนกดนตร เนองจากชวยในพฒนาการการฝกฝนทงดานจตใจ รางกาย แนวทางการซอมดนตร และความสามารถทางทางดานการแสดงดนตร โดยในทางจตใจ เทคนคนชวยจดการปญหาทางดานความเครยด มสมาธในการบรรเลงทสงขน มความตงใจแนวแนในการฝกซอมมากขน มความเขาใจเกยวกบอารมณความรสกเพลง และสามารถถายทอดอารมณความรสกในการบรรเลงไดดมากขน ทางดานรางกาย ชวยในทางดานทกษะรางกายในการเลนดนตรไดอยางดขนมาก คอ สามารถควบคมการบรรเลงไดด การท�างานของมอทงสองขางท�างานอยางสมพนธกน มทาทางการเลนเครองดนตรทผอนคลาย บรรเลงไดอยางเปนธรรมชาต มบคลกภาพของการเลนทดขน มการใชสรระทดมากขน ทางดานการซอมดนตร ท�าใหการบรรเลงเปนไปตามธรรมชาต สามารถเกบรายละเอยดในการซอมไดชดเจนและมคณภาพเสยงในการบรรเลงดขน แสดงออกทางอารมณเพลงไดอยางมความเขาใจมากขน มความสบายในการซอมดนตรมากขน และทางดานการแสดงดนตร มความผอนคลาย มความเครยดทลดลง สามารถควบคมอาการประหมาเมอตองแสดงดนตรตอหนาผอนไดดขน

ดงนนอเลกซานเดอรเทคนคจงประยกตใชประโยชนไดอยางดยงกบการดนตร คอ การชวยในการผอนคลายจตใจ การน�าทกษะปฏบตไปใชในการออกแสดงดนตรได การชวยผอนคลายรางกาย สามารถน�าความรไปประยกตใชกบการปฏบตเครองดนตรไดจรง ความสามารถควบคมรางกายในการบรรเลงดนตรไดดขน ชวยในการวางแผน


การซอมดนตรอยางมเปาหมาย และชวยท�าใหมนใจในการบรรเลง และลดความเครยด ทงนกอใหผเรยนเกดความสนใจในการสอนอเลกซานเดอรเทคนคอยางมาก ดงนนจงจ�าเปนอยางยงทควรมการสอนอเลกซานเดอรเทคนคควบคไปกบการสอนปฏบตเครองดนตร สอดคลองกบงานวจยของ Wendy Nuttall (1999)6 เรอง หลกการของอเลกซานเดอร: พจารณาความเกยวของกบการศกษาปฐมวยในองกฤษในทกวนน ซงสนบสนนใหมหลกการสอนอเลกซานเดอรเทคนคอยางแพรหลาย โดยควรมการสอนเขาไปในหลกสตรส�าหรบเดกเลก มความตระหนกถงความส�าคญทครจ�าเปนตองมความรในการสอนเรองอเลกซานเดอรเทคนค เพอใหเดก ๆ ไดรบความรเกยวกบการใชรางกาย และการใชเสยงอยางเหมาะสม และมพนฐานทดตอไปในอนาคต ดงนน การสอนอเลกซานเดอรเทคนคจงควรบรณาการใหเขากบการปฏบตดนตรตงแตขนพนฐานถงขนสง จะชวยใหประโยชนกบผฝกฝนทงรางกาย จตใจ และการฝกทกษะทางดนตรไมวาจะเปนการซอม หรอ การแสดง และยงชวยสงผลในเรองความมนใจ การลดความวตกกงวล ลดความเครยด อนสงผลตอบคลกภาพ และสขภาพของผฝก ท�าใหมคณภาพชวตทดขนไดทงการประกอบอาชพทางดนตร และดานอน ๆ

6Wendy Nuttall, The Alexander principle: A consideration of its relevance to early childhood education in England today (England: Leeds Metropolitan University), 1994.



ปรชญาปารมตาม, สวชญ. เทคนคอเลกซานเดอร. Healthcarethai.com. Accessed July 10, 2017. http://www.healthcarethai.com.

Alcantara, Pedro de. Indirect Procedures: A Musician’s Guide to the Alexander Technique (The Integrated Musician). New York: Oxford University Press, 2013.

Arnold, Joan, and Hope Gillerman. “Posture and the Alexander Technique.” Accessed July 10, 2017. Alexanderteachnique.com. http://www.alexandertechnique.com/ articles/posture.

Conable, Barbara. How to Learn the Alexander Technique: A Manual for Students. Portland: Andover Press, 1995.

Gelb, Michael. Body Learning: An Introduction to the Alexander Technique. Great Britain: Aurum Press, 1994.

Heirich, Jane. Voice and the Alexander Technique. Berkeley: Mornum Time Press, 2011.

Klein, Sabine D and Claudine Bayard. The Alexander Technique and musicians: a systematic review of controlled trials. Institute of Complementary Medicine, University of Bern, Switzerland, 2013.

Malde, Melissa. What Every Singer Needs to Know About the Body. Oklahoma: Plural Publishing, 2012.

Nuttall, Wendy. The Alexander principle: A consideration of its relevance to early childhood education in England today. Leeds Metropolitan University, England, 1999.

Pierce Jones, Frank. “A Technique for Musicians.” Alexandertechnique.com. Accessed July 10, 2017, http://www.alexandertechnique.com/articles/jones2.

Switzer Franklin, Jeshua. A Way of Doing Things: Exploring and Applying the Alexander Technique for Choral Conductors. A dissertation submitted in partial fulfilment of the requirements for the degree of Doctor of Musical Arts University of Washington, 2016.

Valentine E, Fitzgerald D, Gorton T, Hudson J, The Effect of Lessons in the Alexander Technique on Music Performance in High and Low Stress Situations. Psychology of Music, Vol. 23, No. 2, (1995): 129-141.


บทบาทของดนตรกบการกฬาThe Roles of Music and Sports

ประพนธศกด พมอนทร1

Prapansak Pum-in

บทคดยอ

บทความวชาการนมวตถประสงคเพอน�าเสนอความสมพนธของดนตรในเชงสหวทยาการของการบรณาการศาสตรทางดนตรและวทยาศาสตรการกฬาในการประยกตใชงานอยางสรางสรรค มมมองของดนตรกบการกฬาทสามารถพฒนาสเชงพาณชยได โดยรวบรวมหลกการของวทยาศาสตรการกฬา แนวคดของดนตรกบการกฬา ดนตรเพอการเตนร�าในการออกก�าลงกายโดยทผออกก�าลงกายมความพงพอใจอยางมาก เพราะชวยใหมอารมณรวมกบการออกก�าลงกายไดดขน ดนตรกระตนใหเกดความสนกสนาน ลดอาการปวดเมอยลาจากการออกก�าลงกาย นอกจากนดนตรยงชวยในการสงเสรมภาพลกษณของการท�าโฆษณา กอใหเกดแรงจงใจและสรางอตลกษณกบการกฬาได ทงยงมผลการวจยทเกยวของทสนบสนนประโยชนของดนตรกบการกฬา บทความนจะเปนประโยชนตอผตองการศกษาและพฒนารปแบบของการศกษาดนตรแบบบรณาการได

ค�าส�าคญ: ดนตร กฬา วทยาศาสตรการกฬา

Abstract

The purpose of this academic article is to present the interdisciplinary relationship between integration of music and sports sciences and to develop the music and sport perspectives into commercial ways. It collects all principles of sports science, concepts of music and sport, and music for dancing which those who exercise are very satisfied because music makes them feel happy while exercising and forget about being exhausted. It shows that music motivates people and advertises sports.

There are many studies which affiliate and support the benefit of music and sports. This article would be beneficial for those who are interested in studying and developing research on integration of music and other sciences.

Keywords: Music, Sport, Sports science

1ผชวยศาสตราจารยประจ�าสาขาวชาดรยางคศาสตร คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ


บทน�า

กฬาเปนกจกรรมการออกก�าลงกายทมนษยไดมปฏสมพนธรวมกน นอกเหนอจากการแขงขนแลว การกฬายงเปนงานอดเรกของผคนจ�านวนมาก เพราะการออกก�าลงกายเปนหวใจส�าคญของการมสขภาพทด และดวยความหลากหลายของประเภทการกฬา จงสามารถตอบสนองตอความตองการของผคนทแตกตางกนดวย แตส�าหรบผทตองการฝกฝนเพอพฒนาศกยภาพของตนเองอยางแทจรงแลว จะตองมแนวทางในการฝกฝนทถกตอง จงมการคดคนศาสตรทเรยกวา วทยาศาสตรการกฬา (Sports Science) เปนศาสตรสาขาหนงทไดรบความสนใจกนอยางยง สาเหตทท�าใหคนสนใจในวทยาศาสตรการกฬากเพราะไดมการน�าเอาหลกการทางวทยาศาสตรสาขาตาง ๆ มาใชในการปรบปรงและพฒนาการกฬา โดยเฉพาะการปรบปรงทาทางทกษะกฬาและสมรรถภาพทางกาย อนจะชวยเพมพนประสทธภาพดานสมรรถนะทางการกฬา เปนผลใหสถตกฬาชนดตาง ๆ ดขน

มผนยามความหมายของค�าวา “วทยาศาสตรการกฬา” ไวดงน

ไวพจน จนทรเสน2 กลาววา วทยาศาสตรการกฬา (Sports Science) เปนศาสตรทน�าองคความรทไดจากการศกษา คนควา วจยจากสาขาวชาตาง ๆ มพฒนา สงเสรมสนบสนนใหนกกฬา ผฝกสอน และบคคลทเกยวของในวงการกฬา การออกก�าลงกาย หรอ กจกรรมทางกายอน ๆ ใหเกดประสทธภาพสงสด (High Performance) ซงองคความรทไดจากการศกษา คนควา วจย จากสาขาตาง ๆ ไดแก สรรวทยาการออกก�าลงกายและกฬา (Physiology of Exercises and Sports) มาพฒนาสมรรถภาพทางกาย (Physical Fitness) ตามหลกของการฝกสมรรถภาพทางกาย สมรรถภาพทางกลไก (Motor Fitness) ทเหมาะสมและเกดประสทธภาพสงสด สวนปญหาของการฝกสมรรถถภาพทางกาย และสมรรถภาพทางกลไกทเราพบ ไดแก การฝกหนกเกนไปในชวงระยะเวลาไมกเดอนแลวไปแขงขน ซงผดหลกการจดแผนการฝกประจ�าป (Periodization) ท�าใหนกกฬาไมสามารถปรบสภาพการฝกทหนกเกนไป รางกายปรบตวไมทน ท�าใหสมรรถภาพไมไดพฒนาใหมประสทธภาพสงสดในชวงของการแขงขน (Peak Performance) สภาพอากาศของประเทศไทยรอนชน รางกายอดทนตอการฝกทยาวนานไมได รางกายขาดเกลอแรและน�า ขาดสารอาหารทจ�าเปนและไมเพยงพอ ท�าใหฝกไดไมเตมท เกดการบาดเจบตามมา สงเหลานเปนเพราะเรายงขาดความร ความเขาใจ ทงในเชงบรหารจดการและเชงวชาการ

ภาพท 1 แสดงกจกรรมทางวทยาศาสตรการกฬาทมา: https://www.worcester.ac.uk/courses/sport-exercise-science-bsc-hons.html

2ไวพจน จนทรเสน, “วทยาศาสตรการกฬากบการพฒนาการกฬา Sports Science in Sports Development,” วารสารวชาการ สถาบนการพลศกษา 7,1(2558): 23.


วทยาศาสตรการกฬา จดเปนความกาวหนาทางศาสตรของการออกก�าลงกาย ดงเหนไดจากภาพท 1 ทนกกฬามการไดรบการตรวจสอบจากผเชยวชาญและอปกรณททนสมย ซงสอดคลองกบขอมลของ กลมวจยและพฒนา ส�านกวทยาศาสตรการกฬา3 กลาววา แนวคดตามหลกวทยาศาสตรของการฝกความแขงแรงรปแบบ Functional training คอ การฝกท�าใหกลามเนอมการหดตวรวมกน ตามลกษณะการถายแรงจากขาไปยงแขนตามล�าดบอยางตอเนอง ในสภาพลกโซแรง ท�าใหเกดการเคลอนไหวแขน หรอ ขาตามทตองการ (Kinetic chain) โดยกลามเนอเรมหดตวตงแตขอเทาตอเนองไปยงขอเขา ขอสะโพก ล�าตว ขอไหล ขอศอก ขอมอ สงแรงมาตามขอตอทเชอมตอกนในรางกาย เปนการท�างานทสมพนธกนหลาย ๆ ขอตอ ส�าหรบการเคลอนไหวรางกายในการเลนกฬาแตละประเภท ซงแตกตางจากแนวคดเดมคอ การเคลอนไหวรางกายเกดขนจากการหดตวของกลามเนอแตละขอตอ แยกสวนกน จงจดทาในการฝกในทาทท�าใหกลามเนอหดตวแตละขอตอ สงผลใหเกดการงอ เหยยด กาง หรอ หบแขนหรอขาส�าหรบการเลนกฬา ดงนน การฝกการหดตวของกลามเนอควรท�าในทาทเทาสมผสพน เพอใหกลามเนอทกมดเรยนรบทบาทการท�างานทประสานกนในการหดตว เพอใหเกดการเคลอนไหวตามตองการส�าหรบการเลนกฬา หรอ การด�ารงชวตประจ�าวน วทยาศาสตรการกฬา เปนศาสตรประยกตทน�าเอาศาสตรในสาขาวชาตาง ๆ เชน ชวกลศาสตรการกฬา (Sport Biomechanics), สรรวทยาการออกก�าลงกาย (Exercise Physiology), จตวทยาการกฬา (Sport Psychology), เวชศาสตรการกฬา (Sport Medicine), โภชนาการการกฬา (Sport Nutrition), เทคโนโลยทางการกฬา (Sport Technology) รวมทงการจดการกฬา (Sport Management) มาประยกตใชในการออกก�าลงกาย การฝกซอมกฬา การดแลสขภาพ การแขงขนกฬา รวมทงการบรหารและการจดการทางการกฬาเพอใหการออกก�าลงกาย การฝกซอมกฬา การดแลสขภาพ การแขงขนกฬา การบรหารและการจดการทางการกฬา ฯลฯ มประสทธภาพและประสทธผลทดขน

จากขอความทกลาวมาขางตนสามารถสรปไดวา วทยาศาสตรการกฬา เปนการบรณาการหลายศาสตรทมงพฒนากจกรรมการออกก�าลงใหมประสทธมากทสด ความรอนเกยวของกบการพฒนาการกฬาดวยหลกการและวทยาศาสตรทมการศกษาคนควา ไดขอสรปทเปนประโยชน และน�ามาใชในการพฒนาคณภาพของนกกฬา ครผฝกสอน ท�าใหมความเขาใจหลกการการท�างานของรางกาย และรจกการวางแผนเพอการแขงขนกฬา สวนประโยชนของผฝกการกฬาเพอสขภาพ กไดแนวทางในการสรางเสรมสขภาพของตนเองใหมความแขงแรง จงนบวาเปนสงทมคณคาและประโยชนอยางมากตอมนษย และควรคาแกการศกษาและพฒนาอยางยง แตในบรรดาศาสตรความรทงหลายทมความเกยวของกบวทยาศาสตรการกฬานน ยงมศาสตรทางดนตรทมความส�าคญ แตไดรบการกลาวถงนอยมาก ทงนอาจจะยงไมมผสนใจศกษาอยางจรงจง อยางไรกตามดนตรเปนกจกรรมหนงทด�าเนนควบคไปกบการกฬา มความสมพนธกนอยางใกลชดและกลายเปนสวนหนงทสนบสนนการกฬา ดงจะกลาวถงตอไปน

3กลมวจยและพฒนา ส�านกวทยาศาสตรการกฬา, การยดเหยยดกลามเนอกอนและหลงการเลนกฬา (กรงเทพมหานคร: กลมวจยและพฒนา, 2555)


เนอหา

ดนตรในบทบาทของวทยาศาสตรการกฬา

ดนตรมบทบาทส�าคญในชวตประจ�าวนของผคน ดงท Rentfrow & Gosling4 กลาววา ดนตรมบทบาทในดานการกฬาและการออกก�าลงกาย ในความเปนจรงภาพลกษณของกฬาในปจจบน คอวนทนกกฬาเขาสเวทการแขงขนในสภาพแวดลอมทเตมไปดวยเสยงดนตร บทเพลงตาง ๆ ท�าใหเกดความรสกและอารมณบางอยาง ขนอยกบสถานการณ ดงนนเราจงควรศกษาวธการใชดนตรเฉพาะเพอการกฬาใหไดประโยชนสงสด

การศกษาวจยทางวทยาศาสตร ไดเปดเผยถงวธทส�าคญในการทดนตรสามารถมอทธพลตอการจดเตรยมและการแสดงทนาสนใจ ไดแก การแยกตว การควบคมอารมณเรา อารมณการทสอดประสานของการท�างานของรางกาย การไดมาซงทกษะยนต และการไหลเวยน

ความหนเหความสนใจ (Dissociation) เปนอกหนงกระบวนการส�าคญทชวยใหนกกฬาหนเหความสนใจได เพราะนกกฬามความพยายามในการใชรางกายเพอการออกก�าลงกาย ความมงมนในการฝกฝนใหบรรลถงจดมงหมาย ซงกอใหเกดความเมอยลา และความเครยดได การฟงเพลงอาจท�าใหเกดการหนเหความสนใจไปจากดานลบและดานบวก ท�าใหลดการรบรความพยายามไปสดานบวก เชน ความแขงแรงและความสข ในขณะทดานลบ เชนความตงเครยดความโกรธ จะลดลงดวย5

ภาพท 2 แสดงหนงสอทเกยวกบแนวคดดนตรและการกฬาทมา http://www.humankinetics.com/products/all-products/applying-music-in-exercise-and-sport

การควบคมอารมณ (Arousal Regulation) หมายถง ระดบความวตกกงวลและเปนทประจกษทงในดานรางกายและจตใจ ดนตรสามารถเปลยนอารมณทมผลตอการฝกสรรวทยา และสามารถน�ามาใชกอนทจะมการแขงขน หรอการฝกฟงดนตรเพอลดความรสกวตกกงวล ท�าใหการควบคมอารมณ และเราอารมณตนเองได

การท�างานทสอดประสานกน (Synchronization) จงหวะของเพลงอาจมผลตอการเคลอนไหว ประเภทของบทเพลงทฟง อาจท�าใหผคนสามารถท�างานประสานการเคลอนไหวของตนเอง6 ดงนนหากนกกฬาฟงดนตรบาง

4Peter J. Rentfrow, Lewis R. Goldberg, and Daniel J. Levitin,“The Structure of Musical Preferences: A Five-Factor Model,” Journal of Personality and Social Psychology 100, no. 6 (2011): 1139–1157.5Daniel Tony Bishop, Costas Karageorghis, and Georgios Loizou, “A Grounded Theory of Young Tennis Players’ Use of Music to

Manipulate Emotional State.” Journal of Sport & Exercise Psychology 29, no. 5 (2007): 584–607.6Costas I. Karageorghis and Peter Terry,“Music in the Exercise Domain: A Review and Synthesis,” International Review of Sport

and Exercise Psychology 5, no. 1 (1997): 44–66.


ประเภททมจงหวะรวดเรว พวกเขาอาจมแนวโนมทจะเพมการเคลอนไหวของพวกเขาใหกาวเรวขน ซงอาจชวยเพมประสทธภาพ เชน การขจกรยาน หรอการวง ในท�านองเดยวกนหากนกกฬาตองการการเคลอนไหวทสงางามชากวา เชน สเกตลลา บทเพลงทมทวงท�านองชา ๆ ลดลงจะชวยใหมประสทธภาพสงสด ขอมลเหลานสนบสนนการวจยของ Smoll and Schultz7 วาจงหวะเปนสวนประกอบส�าคญในทกษะรางกายและประสทธภาพ

ภาพท 3 แสดงนกวงทก�าลงฟงดนตรไปดวยทมา: https://virtuagym.com/blog/lifestyle/exercise/5-benefits-music-exercising/

ความสามารถทางการควบคมทกษะทางรางกาย (Acquisition of Motor Skills) การไดมาซงทกษะทางรางกาย (Motor Skills) ดนตรสามารถชวยในการจ�าลองการเคลอนไหวของมนษยไดโดยชวยสนบสนนทกษะทางรางกายผานรปแบบการเคลอนไหวทมประสทธภาพได ดนตรยงสามารถสงเสรมแรงจงใจภายใน การใชดนตรในการสงเสรมการเรยนรทกษะกฬาสามารถท�าใหผฝกฝนมความสนก เหมาะส�าหรบผเลนกฬาและเปนสวนชวยสงเสรมทกษะการกฬาไดอยางยง ดงภาพท 3 ทแสดงผออกก�าลงกายทท�าการวงโดยการฟงดนตรไปดวย ชวยใหมการเคลอนไหวทดขนได

การท�าใหรางกายท�างานอยางตอเนอง (Attainment of Flow) บางครงเรยกวา “ในโซน” นคอสถานะทในระหวางการออกก�าลงกายจตใจและรางกายท�างาน เปรยบเหมอนระบบ ‘นกบนอตโนมต’ ทรางกายมความสามารถในการท�างานอยางตอเนองโดยทผฝกมความใสใจกบกจกรรมนนนอยลงได มการวจยทแสดงใหเหนวา ดนตรสามารถเพมประสทธภาพในการเลนกฬา โดยกระตนอารมณและความรสก ท�าใหเกดความเขาใจเกยวกบการท�างานอยางตอเนองโดยไมตองบงคบ8

นกจตวทยาการกฬา จงแนะน�าใหนกกฬาใชดนตรเปนเครองมอในการเตรยมตวส�าหรบการแขงขน เนองจากดนตรมอทธพลตอความตนตว ดนตรมการสงเสรมความคดทกระตนใหเกดการออกก�าลงกาย รวมทงการผอนคลาย นนคอการเชอมโยงระหวางดนตรและการออกก�าลงกาย บางประเภทของกฬาอาจท�าหนาทกระตน หากนกกฬาตองการเพมระดบความตนตวกอนการแขงขน พวกเขาตองฟงเพลงทกระตนใหพวกเขามอารมณฮกเหมและเขาแขงขนในระดบอารมณทรนแรง ถานกกฬาตองการทจะลดระดบความตนตวของพวกเขา พวกเขาอาจฟงเพลงทจะชวยใหพวกเขาสงบลงและผอนคลาย ดงทภาพท 4 Paula Radcliffe นกวงมาราธอนทถอบนทกสถตโลกไดกลาววา “ฉนไดรวบรวมเพลยลสตและฟงเพลงในระหวางการเขาแขงขน ซงมนชวยใหฉนตนขนและเตอนใหฉนระลกถงชวงเวลาทเกดขนเมอฉนท�างานหนกหรอรสกด ดวยการฟงเพลงทถกตองฉนจะออกก�าลงกายทหนกขนมาก ซงไดผลดกวาวธอน ๆ มาก”

7Grasset E., Gunter-Smith P., and Schultz S. G., “Effects of Na-coupled Alanine Transport on Intracellular K Activities and the K Conductance of the Basolateral Membranes of Necturus Small Intestine.” The Journal of Membrane Biology 71, no. 1-2 (1982): 89-94.8Alice Chirico, Silvia Serino, Pietro Cipresso, Andrea Gaggioli, and Giuseppe Riva. “When Music “Flows.” State and Trait in Musical

Performance, Composition and Listening: a Systematic Review.” Frontier in Psychology 6 (June 2015): 1-14.


ภาพท 4 แสดง Paula Radcliffe นกวงมาราธอนทกลาวถงอทธพลของดนตรในการกฬาทมา: http://www.telegraph.co.uk/sport/othersports/athletics/11851409/

Paula-Radcliffe-insists-she-is-not-guilty-of-doping.htm

ดนตรชวยในการสนบสนนกจกรรมทางกฬา

ดนตรและการกฬา มความสมพนธและสนบสนนเปนไปตามธรรมชาตซงกนและกน ความสมพนธระหวางทงสองมความเกยวของจนกลายเปนประเพณของการแขงขนกฬา ดงเชน บทเพลง “Take Me Out to the Ball Game”? บทเพลงทใชในการแขงขนเบสบอลทฝงชนรองเพลงไปพรอมกนในชวงทมการจดงาน นอกเหนอจากมาตรฐานดงเดมแลว ยงมการใหศลปนทยงใหญทสดในปจจบน มการแสดงสดในรายการกฬา และมการพฒนาแกไขบทเพลงดงเดมของพวกเขาใหเปนรปแบบการเลนกฬามากขน ชวยเปดฤดกาลการแขงขนกฬาดวยการแสดงของพวกเขา ดงนนเมอพดถงการจบคดนตรและกฬา จงมปจจยใดทตองพจารณาความสมพนธเพอใหมนใจวาเหมาะสมทสด

การแสดงดนตรกกลายเปนสวนหนงของการแขงขนกฬาขนาดใหญ ดงเชน การแขงขนอเมรกนฟตบอล “ซปเปอรโบวล” (The Super Bowl) ซงมการน�าเอาการแสดงดนตรโดยศลปนมชอเสยง มาท�าการแสดงในฐานะการน�าเสนองานของตวเองในขณะเดยวกนผชมในวงการเพลงตางคาดหวงงานดนตรใหม ๆ จากการแสดงในการแขงขนกฬาน ซงมอทธพลตอกระแสการตอบรบจากผทชนชอบแลวมกจะตามดวยยอดขายทเพมขนอยางมาก ดงกรณของเหตการณพธเปดและปดการแขงขนกฬาโอลมปกฟตบอลโลก มบทเพลงทใชในการแขงขนอยางเปนทางการ เชน “Waka Waka (เวลาส�าหรบแอฟรกา)” ของศลปน Shakira ทมยอดขายได 1.7 ลานแทรก (เฉพาะในสหรฐอเมรกาเทานน) และเอนบเอ และเกม NHL All-Star เปนกจกรรมอน ๆ ทมการแสดงสดในแบบเรยลไทม ซงทงหมดจะพบกบสอมวลชนและผชมทางโทรทศนรายใหญ ๆ

ภาพท 5 แสดงศลปน Shakira ทมบทเพลงเกยวของกบการกฬาทมา: https://www.youtube.com/watch?v=QXoIMTjk9Xg

ดงนนในการแขงขนฟตบอลระดบมออาชพ จงเปนโอกาสทศลปนนกรองเพลงในรปแบบตาง ๆ ไดท�าการแสดงเปดตวออกอากาศตามรายการโทรทศนกฬาตาง ๆ และบางครงศลปนกมการเอาใจตลาดกฬาโดยมการดดแปลงเนอเพลงจากตนฉบบเพอการสอความทมงประเดนโดยเฉพาะ ดงท Hank Williams Jr. เปลยนชอเพลง


“All My Rowdy Friends are Coming over Tonight” เปน “Are You Ready for some Football” เพอทจะสามารถน�ามาใชเปนชองทางในการเปดตวการแขงขนอเมรกนฟตบอลไดอยางเหมาะสมนบตงแตป 1989 - 2011 เพลงตนฉบบเพยงอยางเดยวมยอดขาย 254,000 ซงยงมการดาวนโหลดจนถงปจจบน หรอในท�านองเดยวกน Joan Jett และ Blackhearts ไดท�าผลงานเพลง “I Hate Myself for Loving You” ของพวกเขาในการแขงขน Sunday Night Football เพลงตนฉบบไดขายไปแลวกวา 581,000 ดาวนโหลดจนถงปจจบน และเมอศลปน Faith Hill เรมรองเพลง “Waiting All Day for Sunday Night” ในป 2007 บทเพลงนยงคงมการใชในการแขงขนอเมรกนฟตบอลเปนเวลา 6 ปตอเนองมา

ศลปนมอทธพลตอกลมผชนชมการกฬา

กฬาและดนตร มความเกยวของสมพนธกนอยางยง อทธพลของการกฬาสะทอนใหเหนถงภาพลกษณของศลปน ดงเชน Tom Brady ศลปนผนไดแบงปนความรกกบทมโปรดของพวกเขา หรออยาง Jim Jones น�าแสดง “We Fly High” อกครงใน “New York Giants Remix” และเพลงตนฉบบมยอดขายมากกวา 1.6 ลานครงในปจจบน หนงในเพลงยอดนยมทยงใหญทสดของป 2012 ไดแก “Black and Yellow” ของ Wiz Khalifa ซงเนอหาของบทเพลงไดกลาวถง สพตสเบรกสเตยรเลอรส ทมฟตบอลบานเกดของเขา ดงสะทอนออกมาอยางชดเชนในวดโอ เขามการแสดงสญลกษณดวยการสวมเสอสเตยรเลอรส บทเพลงนขายไดกวา 4.1 ลานอลบม นอกจากนศลปน Ying Yang Twins ยงมอทธพลตอแนวคดของผชนชอบกฬาอเมรกนฟตบอลมากยงขน ดวยการน�าเสนอบทเพลงพเศษ “Halftime (Stand Up & Get Crunk)” ซงเขาไดแตงบทเพลงนเพออทศใหแกทมอเมรกนฟตบอลของนวออรลนสเซนตส และมการน�าเสนอดวยการสวมเสอกฬา Reggie Bush ในมวสควดโอ ซงกอใหเกดปรากฏการณของการขายบทเพลงทางอนเตอนเนต เพราะดงกลาวมยอดขายมากกวา 237,000 ครงในการดาวนโหลดออนไลน โดยการส�ารวจของ Nielsen.com9

ภาพท 6 ศลปน Ying Yang Twins กบบทเพลงทางการกฬาฟตบอลทมา: https://www.youtube.com/watch?v=lLdv3ngkeJs

จากทกลาวมานแสดงใหเหนวา การกฬาและการดนตรมการเกยวของสมพนธกนไดอยางลกซง โดยททงสองมรากฐานมาจากเหตการณทเตมไปดวยชวตการแขงขน การเฉลมฉลอง และความบนเทงอนสะทอนใหเหนบคลกของลกษณะประเภทการกฬา ประเภทของกลมผชมทชนชอบ และใหการสนบสนน บทเพลงมอทธพลตอการแสดงความประทบใจ ความเขมแขง ความสามคคของผคนทมแนวคดทางการกฬาไปในทางเดยวกน และยงสรางศลปนทเปนตวแทนของอตลกษณในแตละประเภทของการกฬาอกดวย

9“Music and Sports Makes A Natural Duo,” Nielsen.com, accessed June 1, 2017, http://www.nielsen.com/us/en/insights/news/2013/music-and-sports-make-a-natural-duo.html.


ดนตรเพอการเตนร�าในการออกก�าลงกาย

ในบรรดาประเภทของการออกก�าลงกายนน การออกก�าลงกายแบบแอโรบคจดเปนกจกรรมทนยมกนมาก เพราะชวยใหรางกายมความแขงแรง อยางไรกตามผออกก�าลงกายทตองเขาเรยนการออกก�าลงกายแบบกลม ในสถานออกก�าลงกายทมหองยมทมงแตเสรมสรางทกษะและพฒนากลามเนออาจจะเปนเรองททรมานและไมนารนรมยเทาใดนก จงมการคดประเภทของการเตนร�าเพอการออกก�าลงกาย ซงเปนวธการผสมผสานกจวตรการออกก�าลงแบบแอโรบกกบการเตนร�าไปกบทวงท�านองของดนตรทชนชอบไดอยางดยง อกทงยงเปนกจกรรมทเหมาะสมกบผตองการท�ากจกรรมทางสงคมดวย เพราะในการเตนร�านนมรปแบบของการเตนร�าทจดเปนกจกรรมของการเรยนหลายประเภท เหมาะกบความตองการทแตกตางกนไปในแตละบคคล เปนกจกรรมททกคนสามารถกระท�ารวมกนไดโดยงาย

การเตนร�าทเปนการออกก�าลงกายแบบแอโรบคประเภทตาง ๆ นน Raginee Edwards10 ไดจ�าแนกประเภทของการเตนประกอบดนตรออกเปน 4 ประเภทใหญ คอ ประเภทแรก ซมบา (Zumba) ซงกลายเปนบทเพลงทใชในการเตนร�าของการออกก�าลงกายทเรยกวา Zumba Fitness ทไดรบความนยมอยางยงของสถานออกก�าลงกาย ประเภททสอง แจสเซอรไซส (Jazzercise) เปนรปแบบการเตนร�าเพอออกก�าลงกายทสามารถเผาผลาญพลงงานไดดเพราะมการรวมทาทางการบรหารแบบโยคะและการชกมวยในการเตนดวย ประเภททสาม คอ การเตนร�าแบบบอลลม (Ballroom Dancing) ซงมเอกลกษณคอน�าเอารปแบบการเตนร�าดงเดมทไดรบความนยม เชน waltz, tango, salsa, quickstep ฯลฯ การเตนร�าประเภทนมมาตรฐานทเครงครด โดยมการเตนเปนค ทวงทาประกอบกบท�านองเพลงอยางลงตว สวนประเภทสดทาย คอ การเตนร�าหนาทอง (Belly Dancing) เปนรปแบบเตนทมาจากวฒนธรรมโบราณของอนเดยและตะวนออกกลาง โดยผหญงตองใชกลามเนอของล�าตวเพอเคลอนตวมทวงทาทหลากหลาย การเตนร�าทง 4 ประเภททกลาวมาน นอกเหนอจากจดประสงคทตองการใหผเตนไดออกก�าลงกายแลว ยงเปนกจกรรมทางสงคมทสรางความบนเทงไดอยางดยง และสวนส�าคญทเปนองคประกอบหลก คอ ดนตรทเปนตวก�าหนดจงหวะและลลาของการเตนร�าเพอการออกก�าลงกายประเภทตาง ๆ

ภาพท 7 แสดงการเตนร�าแบบ Ballroom Dancing ทมา https://femcompetitor.com/fem-athletes- try-ballroom-dancing-for-magical-fitness

10Raginee Edwards, “Types of Aerobic Dance,” accessed June 1, 2017, https://www.livestrong.com/article/ 315029-basic-aerobic-dance-steps.


งานวจยทเกยวของกบดนตรและการกฬา

มงานวจยในตางประเทศทมการศกษาความสมพนธของดนตรในแงการสนบสนนการกฬา ซงท�าใหเรามความตระหนกในคณคาของการดนตร และมแนวทางในการประยกตใชดนตรใหเหมาะสมกบกจกรรมทางการกฬาทหลากหลาย ดงตวอยางงานวจยตอไปน

ดนตรและกจกรรมกฬา (Music and Sports)ผวจย Ketki Karanam, December 7, 2015

งานวจยนมทมาจากการพบวา หลายคนทฟงเพลงในระหวางการออกก�าลงกาย มผลการฝกทดขน มความชนชอบส�าหรบการวงหรอขจกรยานโดยใสหฟงทหองออกก�าลงกาย ท�าใหรโดยสญชาตญาณวาการฟงเพลงชวยใหเรารสกสบายใจในระหวางการออกก�าลงกาย ในชวงไมกปทผานมาการวจยไดรวบรวมผลกระทบตาง ๆ ของการฟงเพลงในระหวางการออกก�าลงกายและไดเปดเผยผลการวจย วาการฟงเพลงสนบสนนการเลนกฬาอยางแทจรง นอกเหนอจากการชวยใหเราออกก�าลงกายแลวผลบวกของการฟงเพลงยงขยายไปสชวงกอนและหลงการออกก�าลงกาย ในการศกษาครงน นกวจยพบวานกกฬาทฟงเพลงหลงจากการออกก�าลงกาย สามารถออกก�าลงอยางหนกไดด และแสดงใหเหนวามนกกฬามความสขและเพลดเพลนกบการออกก�าลงกายประกอบดนตร มการลดลงของความเขมขนของแลคเตตในเลอดและการลดลงของการรบรความรสกมากกวานกกฬาทไมฟงเพลง ผลลพธเหลานมความส�าคญส�าหรบบคคลทวไป เชน นกกฬามออาชพทมกไมสามารถฟงเพลงในระหวางการออกก�าลงกาย แตสามารถเลอกทจะท�าเชนนนกอนและหลงการออกก�าลงกายได

การใชดนตรในการออกก�าลงกายทสงผลทางอารมณและสรางแรงบนดาลใจ: การวจยเชงส�ารวจโดยการใชแบบสอบถามนกกฬา (Emotional and Motivational Uses of Music in Sports and Exercise: A Questionnaire Study among Athletes)ผวจย Petri Laukka Volume: 41 issue: 2, page(s): 198-215 Article first published online: November 11, 2011; Issue published: March 1, 2013

งานวจยสรปไดวา ดนตรมอยในทกสถานการณของการเลนกฬาและการออกก�าลงกายมากมาย แตการวจยเชงประจกษเกยวกบแรงจงใจในการฟงเพลงในกฬายงคงมการศกษาทนอยมาก ในการศกษาครงนไดกลมตวอยางจากนกกฬายอดเยยมจากสวเดน (N = 252) ไดตอบแบบสอบถามทเนนการใชดนตรและการออกก�าลงกายทเกยวกบอารมณ และสรางแรงบนดาลใจ แบบสอบถามมทงขอมลเชงปรมาณทใชในการประเมนความถของการใชดนตรและรายการทเปดกวาง ซงมงเนนเฉพาะชวงอารมณทเกยวของกบดนตรในกฬา ผลการวจยแสดงใหเหนวานกกฬาสวนใหญมกฟงเพลงในระหวางการเตรยมตวกอนการจดกจกรรมการอนเครอง และการฝกอบรม และแรงจงใจทพบบอยทสดในการฟงดนตร คอ การเพมการใชงานกอนกจกรรม ผลกระทบเชงบวกแรงจงใจระดบประสทธภาพและประสบการณการคงท นกกฬารายงานวาพวกเขามประสบการณดานอารมณทดในแงบวก เชน ความสข ความตนตว ความมนใจ ความผอนคลายเกยวกบดนตรในการกฬา และรายงานเกยวกบความเชอของตนเกยวกบสาเหตของอารมณความรสกทางดนตรในกฬา โดยทวไปแลวผลการวจยชใหเหนวา นกกฬามวธการเลอกใชประเภทของดนตรเพอการออกก�าลงกายไดอยางเหมาะสม


จากการศกษาผลงานการวจยขางตนทกลาวมา ท�าใหทราบวามนกวชาการไดใหความส�าคญกบการศกษาบทบาทของดนตรทเกยวของกบวทยาศาสตรการกฬา ทงทมผลตอทางกายภาพของผทดลอง และผลทางจตใจ ดนตรมสวนส�าคญในการเพมประสทธภาพการท�างานของรางกาย สามารถท�าใหผฝกฝนบรรลถงความส�าเรจตามเปาหมายทตองการได และยงชวยทางดานจตใจ อารมณ ท�าใหผฝกมแรงจงใจ มความมงมน มความตนตว ควบคมจตใจใหพรอมตอการฝก และการแขงขนทางการกฬาไดดยงขน จงมความส�าคญอยางยงทควรน�าศาสตรความรทางดนตรมาใชพฒนาและเปนสวนหนงของวทยาศาสตรการกฬาไดอยางดยง

บทสรป

วทยาศาสตรการกฬา ไดมงใหความส�าคญกบศาสตรทเกยวของในการพฒนาการกฬา อนไดแก ชวกลศาสตรการกฬา (Sport Biomechanics) สรรวทยาการออกก�าลงกาย (Exercise Physiology) จตวทยาการกฬา (Sport Psychology) เวชศาสตรการกฬา (Sport Medicine) โภชนาการการกฬา(Sport Nutrition) เทคโนโลยทางการกฬา (Sport Technology) การจดการกฬา (Sport Management) โดยมการบรณาการหลายศาสตรทมงพฒนากจกรรมการออกก�าลงใหมประสทธภาพมากทสด แตศาสตรทางดนตรยงไดรบความสนใจไมกวางขวางเหมอนศาสตรอนทกลาวมา ทงทมความส�าคญเปนกจกรรมหนงทด�าเนนควบคไปกบการกฬา ไมวาจะเปนการฝกซอม การเตรยมความพรอมทางดานรางกายและจตใจ การใชดนตรเพอการโฆษณาประชาสมพนธ การใชดนตรเพอกจกรรมการออกก�าลงกายส�าหรบบคคลทวไป อกทงยงมงานวจยทไดใหความส�าคญของการดนตรในการสนบสนนการกฬา และการออกก�าลงกายเพอสขภาพ ดงนน การศกษาดนตรทมความเกยวของกบการกฬาจงมความส�าคญยงทจะชวยใหเกดมตใหมในทางความสมพนธของการศกษาวจยแบบเชงบรณาการขน (Interdisciplinary research) เนองดวยศาสตรทงสองตางสามารถสนบสนนซงกนและกนได จากการศกษาทผานมาพบวา ดนตรมสวนชวยในการสนบสนนสงเสรมวทยาศาสตรการกฬาไดอยางยง เพราะดนตรสงอทธพลตอการฝกฝนของนกกฬา เปนสวนประกอบส�าคญทชวยพฒนาทกษะรางกายและประสทธภาพการท�างานของรางกาย ดนตรยงมสวนชวยลดความเครยดจากกจกรรมในชวตประจ�าวน หรอ ความเครยดจากการฝกฝนกฬาได ชวยในเชงจตวทยาในการออกก�าลงกาย เหลานนบเปนคณคาของดนตรทสามารถสนบสนนวทยาศาสตรการกฬาไดทงสน

นอกเหนอจากการใชดนตรเพอสนบสนนในเชงวทยาศาสตรการกฬาแลว ดนตรยงมอทธพลตอกลมผชนชอบประเภทของการกฬาตาง ๆ ซงแสดงใหเหนวา ดนตรมความสามารถสนบสนนในการสรางนวตกรรมในเชงพาณชยได เพราะเปนนวตกรรมทจดอยในประเภท ดนตรกรรม หรอ งานเกยวกบเพลงทแตงขนมาใหม หรอ การเรยบเรยงเสยงประสานทางดนตร ซงเมอน�าไปใชสนบสนนกบกจกรรมทางการกฬา ไมวาจะเปนทางดานการโฆษณาประชาสมพนธ การสรางบรรยากาศในสถานออกก�าลงกาย การใชงานในกจกรรมการออกก�าลงกาย ดงเชน การออกก�าลงกายดวยการเตนแบบแอโรบค หรอ การใชงานในเชงพาณชยตาง ๆ เชน เปนสอประกอบในอปกรณออกก�าลงกาย ดนตรไดสะทอนใหเหนอตลกษณของกฬา หรอ การออกก�าลงกายได ดงเหนไดจากผลการศกษาวจยทแสดงใหเหนคณคาของการประยกตใชดนตรกบกจกรรมกฬาตาง ๆ จากแนวคดทกลาวมาในบทความนเปนแนวทางใหผสนใจในการศกษาการวจยแบบเชงบรณาการดนตรกบศาสตรแขนงอน ๆ ทเกยวของ ไดพจารณาและขยายขอบเขตของความรเพอศกษาคณคา ประโยชน และการสรางนวตกรรมใหมทกอใหเกดการพฒนาของศาสตรดนตรเพอการใชประโยชนในหลายมตควบคไปกบศาสตรอนไดอยางเหมาะสม



กลมวจยและพฒนา ส�านกวทยาศาสตรการกฬา. การยดเหยยดกลามเนอกอนและหลงการเลนกฬา. กรงเทพมหานคร: กลมวจยและพฒนา, 2555.

ไวพจน จนทรเสน. “วทยาศาสตรการกฬากบการพฒนาการกฬา (Sports Science in Sports Development).” วารสารวชาการ สถาบนการพลศกษา 7,1(2558): 23.

Bishop, Daniel T., Costas I. Karageorghis, and Georgios Loizou. “A Grounded Theory of Young Tennis Players’ Use of Music to Manipulate Emotional State.” Journal of Sport & Exercise Psychology 29 (2007): 584–607.

Chirico, Alice, Silvia Serino, Pietro Cipresso, Andrea Gaggioli, and Giuseppe Riva. “When Music “Flows”. State and Trait in Musical Performance, Composition and Listening: a Systematic Review.” Frontier in Psychology 6 (June 2015): 1-14.

Edwards, Raginee. “Types of Aerobic Dance,” Livestrong.com. Accessed June 1, 2017. https://www.livestrong.com/article/315029-basic-aerobic-dance-steps.

Gosling, S. D., Rentfrow, P. J. “The Structure of Musical Preferences: A Five-Factor Model.” Journal of Personality and Social Psychology 100, 6 (2011): 1139–1157.

Grasset E., Gunter-Smith P., and Schultz S. G., “Effects of Na-coupled Alanine Transport on Intracel-lular K Activities and the K Conductance of the Basolateral Membranes of Necturus Small Intestine.” The Journal of Membrane Biology 71, no. 1-2 (1982): 89-94.

Karageorghis, Costas I., and Peter Terry,“Music in the Exercise Domain: A Review and Synthesis,” International Review of Sport and Exercise Psychology 5, no. 1 (1997): 44–66.

Nielsen.com. “Music and Sports Makes A Natural Duo,” Neilson.com. Accessed June, 2017. http://www.nielsen.com/us/en/insights/news/2013/music-and-sports-make-a-natural-duo.html.


องคประกอบทโดดเดน ในบทเพลงไมโครคอสมอส

ของเบลา บารตอกSignificant elements in Béla Bartók’s Mikroskosmos

กานต กลานพงศ1

Karn Gularnupong

บทคดยอ

บทความวชาการนจดท�าขนเพอน�าเสนอมมมองดนตรทส�าคญในตวบทเพลงไมโครคอสมอส ของบารตอก โดยน�าเสนอเกยวกบความเปนมา เปาหมาย และจดประสงคทส�าคญของบารตอกในบทเพลงไมโครคอสมอส รวมไปถงอทธพลทไดรบแนวคดในทางดนตรจากนกประพนธเพลงคนอน ๆ อกทงแนวทางการใชองคประกอบทางดนตรในการประพนธบทเพลงน โดยเฉพาะอยางยงวตถดบจากเพลงพนบานตาง ๆ ในยโรปตะวนออก นอกจากนนบทความวชาการนยงยกตวอยางหลกการบรรเลง และเทคนคตาง ๆ ของเปยโน ส�าหรบนกเรยน หรอผเรยนทตองการพฒนาเทคนคในการบรรเลงเปยโน หรอตองการพฒนาความเปนนกดนตร โดยมงเนนในเสนทางดนตรสมยใหม

ค�าส�าคญ: เบลา บารตอก ไมโครคอสมอส การประพนธเพลง

Abstract

The purpose of this paper is to illustrate a significant perspectives of Bartók’s Mikroskosmos. The background, objectives, and so forth will be examined in this paper. There were a large number of composers who were influenced by Bartók’s Mikroskosmos and its compositional techniques, particularly in materials from local peasant music in Eastern Europe. Additionally, this article will present several piano skills and techniques in Mikroskosmos’s, in order to aid both professional and amateur pianists who has a desire to improve their technical skills in play-ing this monumental work of 20th-century classical music.

Keywords: Béla Bartók, Mikrokosmos, music compositions

1นกศกษาหลกสตรปรชญาดษฎบณฑต (สาขาวชาดนตรวทยา) วทยาลยดรยางคศลป มหาวทยาลยมหดล


บทน�า

เบลา บารตอก (Béla Bartók, ค.ศ.1881 - 1945) เปนนกเปยโนและนกแตงเพลงชาวฮงการทมชอเสยงอยางมาก อกทงยงใชแนวทางการเลอกของท�านองหรอวตถดบจากเพลงพนบานอยางเหมาะสม จนกลายเปนจดเรมตนของความคดและแนวเพลงสมยใหม โดยสวนใหญใชเพลงพนเมองของโรมาเนย (Romania) และ ฮงการ (Hungary) นอกจากนบารตอกยงมเอกลกษณในการประพนธเพลงเปนแบบของตนเอง จนท�าใหมชอเสยงในฐานะผประพนธเพลงทมอทธพลชนแนวหนาผหนงในยคศตวรรษท 202 และยงเปนนกประพนธดนตรชาตนยม (Nationalism) ทส�าคญคนหนงของประเทศฮงการเชนเดยวกบ ฟรานซ ลซท (Franz Liszt, ค.ศ.1811 - 1886) บารตอกยงเปนนกมานษยดนตรวทยา (Ethnomusicologist) ทประสบความส�าเรจอยางสงในการศกษาเกยวกบเพลงพนบานของฮงการ และประเทศอน ๆ ซงไดรวบรวมเพลงพนบานจ�านวนมากไวอยางเปนระบบ โดยไดวตถดบจากเพลงพนบานในบรเวณยโรปตะวนออก (Eastern Europe) เอเชยไมเนอร (Asia Minor) และแอฟรกาเหนอ (North Africa) ทงนบารตอกยงเปนนกการศกษา และนกวจยทเขยนหนงสอเกยวกบการศกษาดนตรไวจ�านวนมาก โดยเฉพาะอยางยงวธการคนควาวจยขอมลตาง ๆ ของพนบานในยโรปตะวนออก เพอใชในการปลกฝงดนตรในเดกเลก3 อยางไรกตามบารตอกไดเลอกใชองคประกอบทางดนตรของเพลงพนบาน ซงมลกษณะใกลเคยงกบ โมดเพลงโบสถ (Church Modes) โมดของกรกโบราณ และรวมไปถงโครงสรางดนตรทเปนแบบแผนดงเดม (Classical Forms) ของดนตรตะวนตก น�ามาผสมผสานกบเทคนคการประพนธเพลงของลกษณะเสยงดนตรในยคศตวรรษท 20 อยางเหมาะสม จงเปนจดเรมตนของความคดทโดดเดนและกาวหนา อาจกลาวไดวาเปนการแตงเพลงทเปนเอกลกษณลกษณะเฉพาะรปแบบทางดนตรของเขา4 ซงมนกประพนธเพลงหลายทานในรนหลงทไดรบอทธพลตองานดนตร

ภาพท 1 บารตอก กบลกชายของเขา ปเตอร ทมา: Strawser, Dick. “Bartok, Father & Son,” https://dickstrawser.blogspot.com/2011/04/bartok-father-son.html

ทางเปยโนของบารตอก อยางเชน โอลเวเยร เมสเซยน (Olivier Messiaen, ค.ศ.1908 - 1992) อารอน คอปแลนด (Aaron Copland, ค.ศ.1900 - 1990) จอรจ ครมบ (George Crumb, ค.ศ.1929 -) วทโอลด ลโทสวาฟก (Witold Lutoslawski, ค.ศ.1913 - 1994) เบนจามน บรตเตน (Benjamin Britten, ค.ศ.1913-1976) และชค คอเรย

2ณรทธ สทธจตต, สงคตนยมความซาบซงในดนตรตะวนตก, พมพครงท 3 (กรงเทพ: ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย2555), 279.3ปานใจ จฬาพนธ, วรรณกรรมเพลงเปยโน 2 (กรงเทพ: ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2551), 149.4วบลย ตระกลฮน, ดนตรตงแตป ค.ศ. 1900 (Music Since 1900). พมพครงท 2. (ปทมธาน: ส�านกพมพ มหาวทยาลยรงสต, 2556), 57


(Chick Corea, ค.ศ.1941 -) เปนตน โดยเฉพาะอยางยงองคประกอบทางดนตรในลกษณะเสยงของดนตรแจส (Jazz) ทไดรบอทธพลมาจากบทเพลงไมโครคอสมอส ของบารตอก ถงบทเพลงของบารตอกจะมลกษณะเปนดนตรสมยใหม (Modern Music) แตกยงจดเปนเพลงทมโทนาลตอย มการองกญแจเสยงซงสามารถไดยนเสยงอยางชดเจนในตอนจบของบทเพลง

ผลงานการประพนธเพลงของบารตอกเปนบทประพนธส�าหรบเปยโนมากกวาบทประพนธของเครองดนตรชนดอน ๆ บารตอกไดประพนธบทเพลงส�าหรบเปยโนไวจ�านวนมาก ซงแตละบท ไดรบความนยมและสรางชอเสยงใหแกเขา อยางเชน บทเพลง อลเลโกร บารบาโร (Allegro Barbaro) เอาท เอฟ ดอส (Out of Doors) สวทโอปซ 14 (Suite Op.14) เอทดโอปซ 18 (Etudes, Op. 18) โซนาตา (Sonata) และทโรมาเนยนแดนซโอปซ 8 เอ (Two Romanian Dances, Op. 8a) เปนตน5

ภาพท 2 บารตอกก�าลงถอดโนตเพลงจากดนตรพนบาน ทมา: (Oppermann, Annette. “A new star in the Henle firmament- Bela Bartok Complete Critical Edition.”

http://www.henle.de/blog/n/2017/01/30/a-new-star-in-the-henle-firmament-%E2%80%93- bela-bartok-complete-critical-edition

นอกจากนยงมบทประพนธทส�าคญบทหนงของบารตอก ทใชองคความรตาง ๆ ทางดานดนตรในชวงชวตของเขากบการประพนธเพลงอยางประณตและใสใจเปนอยางยง คอบทเพลงไมโครคอสมอส (Mikrokosmos) เขาประพนธบทเพลงนในชวงทก�าลงศกษาดนตรพนบาน และดนตรศกษา (Music Education) อยางจรงจง อกทงในชวงทบารตอกประพนธเพลงน เขายงอทศตนในอาชพการเปนครดนตรเพอสอนดนตรใหกบเดกนกเรยน รวมไปถงลกชายของเขา และกบารตอกเรมสนใจในประพนธเพลงทงายส�าหรบเดก จนถงระดบสงเพอคอย ๆ พฒนาดานเทคนคปญหาการบรรเลงตาง ๆ ของนกเรยน6 อยางไรกตามในการประพนธบทเพลงไมโครคอสมอส บารตอกมจดประสงคในการมงเนนการพฒนาความเปนนกดนตร (Musicianship) หรอการฝกการอานโนตทนควน (Sight reading) โดยใชวตถดบจากเพลงบานพน ใหกบผเรยน ซงในชวงนนเขากยงศกษาคนควาท�างานวจยอยางจรงจงในการพฒนาทกษะดานดนตรของเดก นอกจากนการศกษาบทเพลงน ผเรยนสามารถเขาใจลกษณะองคความรดานดนตรทละขนตอนไดอยางลกซงยงเปนระบบ โดยเฉพาะอยางยงไดทราบถงโครงสรางของบทเพลงยคสมยใหม7

5John Burrows, Classical Music (London: Dorling Kindersley Limited, 2005), 395.6Barbara Nissman, Bartok and The Piano: A Performer’s View (Lanham: The Scarecrow Press, 2002), 225-227.7Silvia Ameringer, Sylvia van Ameringen, and Scott Goddard, “Teaching with Bartok’s Mikrokosmos,” Tempo, no. 21 (1951): 35.


เนอหา

บทเพลงไมโครคอสมอส สวนใหญใชวตถดบทส�าคญของเพลงพนบานและจงหวะเตนร�าของชาวพนเมอง อยางเชนชาวฮงการ (Hungarian) และชาวบลกาเรย (Bulgarian) เปนตน บทเพลงนประกอบไปดวย 153 บทเพลง และ 33 แบบฝกหด ใน 6 เลม ซงถกประพนธขนในป ค.ศ. 1926 จนถง ค.ศ. 1939 มความส�าคญกบผเรยนทกวย และมอทธพลอยางมากในการศกษาทางดานดนตรวทยา (Musicology) นอกจากน เบนจามน ซคออฟ (Benjamin Suchoff) ไดอธบายสาระพอสงเขปเกยวกบบทเพลงไมโครคอสมอส วาเปนบทเพลงทยอดเยยม และมความนาสนใจอยางมาก อยางไรกตามบทเพลงนมจดประสงคหลายดาน ยกตวอยางเชน

1) เพอใหนกเปยโน มบทเพลงทเหมาะสมในการแสดงคอนเสรตเปยโน (Piano Recital) 2) บทเพลงน สามารถใชเปนในการสอนในเปยโน ทงผใหญ และเดก เพอทจะไดพฒนาดานเทคนคทกษะ

ของการเลน หรอแกไขปญหาตาง ๆ ในการบรรเลง รวมไปถงทกษะขององคประกอบทางดนตรในเครองดนตรนน ๆ จากขนพนฐาน จนถงขนระดบสง

3) นกเปยโนสามารถไดรบรปแบบหลากหลายสไตล (Style) ทแตกตางกนในบทเพลงน 4) บทเพลงนสามารถใหผศกษาหรอผวจยไดรบรถงความงดงามในแนวทางดนตรพนบาน หรอเพลงพนเมอง

แบบดงเดม เชน ท�านอง จงหวะ และแนวประสานเสยง เปนตน ทมาน�าใชเปนวตถดบทหลากหลายในการประพนธบทเพลงน โดยใชวธการถอดความอยางเปนระบบ

5) ใชเปนประโยชนในดานทางการศกษาองคประกอบแนวทางดนตรหรอแนวคดตาง ๆ ในลกษณะรปแบบการประพนธของบารตอกทเปนเอกลกษณในโลกดนตรของเขา ซงมคาส�าคญอยางมากส�าหรบนกประพนธเพลงรนหลง และนกเรยนสาขาการประพนธเพลงดานดนตร8

อยางไรกตามบทเพลงไมโครคอสมอส นมกระบวนการของแตละบทเพลงมตงแตระดบงายจนถงระดบสงและยงถกใชในบทเรยนเปยโนในสมยใหม รวมไปถงทางดานศกษาในสาขาตาง ๆ เกยวกบดนตร บทเพลงนของบารตอกเปรยบเสมอนเปนการสงเคราะหถงปญหาทางดนตร และเทคนคทางดนตรตาง ๆ ของการบรรเลง ในชวงเลมแรก ๆ ของบทเพลงไมโครคอสมอส ถกท�าขนใหลกของเขาชอวา ปเตอร บารตอก (Peter Bartok, ค.ศ.1924 -) ในชวงเลมทายของบทเพลง เขาตงใจท�าขนเพอทจะใชในการแสดงคอนเสรตเปยโนในระดบมออาชพ นอกจากนบารตอกไดประพนธบทเพลงนโดยมหลกรปแบบเทคนคตาง ๆ ทส�าคญจาก อนเวนชนและซนโฟเนย (Inventions and Sinfonias) ของโยฮนน เซบาสเตยน บาค (Johann Sebastian Bach, 1685-1750) และ เอทด (Etude) ของ เฟรเดรก โชแปง (Frederic Chopin, 1810 - 1849) โรเบรต ชมานน (Robert Schumann, 1810 - 1856) และ โกลด เดอบวซ (Claude Debussy, 1862 - 1918)9 อกทงยงไดแนวคดทางดานดนตรโดยไดรบอทธพลจาก ฟรองซวส คเปอแรง (Francois Couperin, 1668 - 1733) จอรจ เกรชวน (George Gershwin, 1898 - 1937) และ เซอรเก โปรโกเฟยฟ (Sergei Prokofiev, 1891 - 1953) เปนตน10 ทงนบทเพลงไมโครคอสมอส ยงเกยวของกบการศกษาภาคทฤษฎดนตร ซงสามารถเชอมโยงไปยงการศกษาดนตรวทยา และแนวทางการสอนเปยโน (Piano Pedagogy) มาจากการสอนเปยโนลกชายของเขา ดงนนบทเพลงนจงมความประโยชน และมความส�าคญอยางมากในหลาย ๆ สาขา เพอทจะรบไดรถงแนวคดทสะทอนความยอดเยยมจากบารตอกในโลกของดนตร

ในการบรรยาย (Lecture - Recital) ของบารตอก เขาไดพดเกยวกบจดประสงคทส�าคญของบทเพลงไมโครคอสมอส คอเปนโอกาสทดทจะใหกลมนกเปยโนไดคนเคยกบแนวทางและความสวยงามของดนตรพนบานดงเดมทเรยบงาย และไมเพอฝน ท�าใหสะทอนถงความงดงามทแทจรง เพราะวาบทเพลงนรวบรวมการแสดงออกทนา

8Benjamin Suchoff, Bela Bartok: A Celebration (Lanham: The Scarecrow Press, 2004), 81. 9Benjamin Suchoff, Guilde to Bartok’s Mikrokosmos (London: Herbert Fitch Limited, 1971), v. 10David Yeomans. Bartok for Piano (Bloomington: Indiana University Press, 1988), 118.


ชนชมของแนวทางในการประพนธน�าไปสศลปะทางดนตร อยางเชน แนวท�านองหลก แนวประสาน หรอแนวท�านองรอง ซงเปนสงทไพเราะ และมความส�าคญอยางมากส�าหรบวธในการประพนธบทเพลงน ไมใชเพยงแตการใชเทคนคแค การเลยนแบบ (Imitation) ขนค การเปลยนแปลงของท�านองและจงหวะ หรอแวรเอชน (Variation) หรอเทคนคการเลนแนวเบสทซ�า ๆ แบบออสตนาโต (Ostinato) การใชจงหวะขด (Syncopation) ลกษณะจงหวะไมปกต (Irregular rhythm) เพนตาโทนกสเกล (Pentatonic Scale) และการใชลลาสอดประสานแนวท�านอง (Counterpoint) เทานน แตมการกระจายไปทวบทเพลงโดยบรรยากาศของลกษณะท�านอง จงหวะ องคประกอบทางดนตรของเพลงพนบานดงเดม หรอเพลงพนเมอง อยางเชน มการใชท�านอง และรปแบบของจงหวะดนตรพนบานในลกษณะดนตรบลกาเรย และฮงการ11 อกทงยงมการใชลกษณะของท�านองโครงสรางของดนตรโรมาเนย สโลเวเนย ยโกสลาเวย และตรกในบทเพลงน เปนตน โดยบารตอกไดเลอกใชวตถดบของท�านองเพลงพนบานอยางเหมาะสม จนกลายเปนจดเรมตนของความคดทโดดเดน อาจกลาวไดวาน�ามาผสมผสานกบการแตงเพลงทเปนเอกลกษณของเขา ท�าใหเกดสไตลทนาสนใจ และยอดเยยมเปนอยางมากในบทเพลงน12 แตอยางไรกตามบทเพลงนกยงถอวาเปนดนตรทมองกญแจเสยง (Tonal Music) อย อกทงยงยดหลกลกษณะของสงคตลกษณ (Form) เปนแบบแผนอย เชน สงคตลกษณรอนโด (Rondo form) และ สงคตลกษณการแปร (Variations form)

นอกจากนมสงทนาสนใจอยางมากในบทประพนธชดไมโครคอสมอส บารตอกไดน�าเสนอลกษณะจงหวะบลกาเรยซงประกอบไปดวยกลมหนวยจงหวะแบบสอง และสาม (2+3) ภายในหนงหอง และเปนจงหวะทเรว ในการจดระบบของโครงสรางกลมหนวยจงหวะเหลานน อาจเปนแบบ 2+3 ในอตราจงหวะ 5/8 หรอ 5/16 รวมไปถงแบบ 2+2+3 ในอตราจงหวะ 7/8 หรอ 7/16 เปนตน13 อยางไรกตามในชวงเลมแรกของบทเพลงไมโครคอสมอส มการเนนพฒนานวมอทงสอง หรอการกระโดดของโนต การสลบมอ รวมไปถงการฝกฝนขนคหลากหลายประเภท และการเลนแบบซตคคาโต (Staccato) เปนตน อกทงยงมเทคนคการบรรเลงหลายอยางทจะท�าใหผเรยนไดคนเคยกบการเทคนคในดนตรสมยใหม และไดชนกบท�านองเสยงกระดาง (Dissonance) และโมด (Mode) ทฟงแลวแปลกห เพราะวาเดกนกเรยนจะไดชน แลวไมรสกวาเสยงเหลานนแปลก นอกจากนในชวงเลมแรกของบทเพลงยงมการใชเทคนคความเปนอสระของขอมอ และนวมอ เพอทจะพฒนาการเลนใหดยงขน ยงไปกวานนเดกนกเรยนสามารถไดเรยนรเกยวกบเครองหมายทางดนตรทกชนด ขององคประกอบทางดานดนตร รวมไปถงไดรบความรเกยวกบเรองของเครองหมายประจ�าจงหวะ หรอรปแบบจงหวะ (Rhythmic Pattern) ทหลากหลาย และเครองหมายประจ�ากญแจเสยง (Key signatures) ทมทงเครองหมายชารป (Sharps) และ เครองหมายแฟลต (Flats)14

11Suchoff, Guilde, 7.12Ameringer, Ameringen and Goddard, “Teaching,” 33.13วบลย, ดนตรตงแตป ค.ศ. 1900, 59.14Ameringer, Ameringen, and Goddard, “Teaching,” 32.


ตวอยางท 1 No. 148, 151, และ 153; ‘Bulgarain Dances’ Mikrokosmos VI: Bartók

อยางไรกตามในหนงสอเลมท 6 ของบทเพลงไมโครคอสมอส ซงประกอบไปดวย 14 ชนงาน เปนสงทนาสนใจอยางมากในทางดนตร เนองจากมการใชเทคนคทหลากหลายในการแตงเพลง อยางเชน เบอรท 142 ใชลกษณะบนไดเสยงเตม (Whole-tone scale) เพอสรางบรรยากาศของเสยงดนตร ใหคลายเสยงหงของพวกแมลง และเบอรท 146 มการเลนแนวเบสทซ�า ๆ แบบออสตนาโต โดยใชสไตลลกษณะเสยงดนตรทเลยบแบบขลยบลแกเรย (Bulgarian pipes) โดยเฉพาะบทสดทายของเลมท 6 เบอรท 153 มการใชลกษณะของการผสมผสานโมด (Mode Mixture) เปนตน 15 นอกจากนในบทเพลงชด ‘Six Dances in Bulgarian Rhythm’ เปนเพลงหมายเลขท 148 - 153 ในบทเพลงไมโครคอสมอสนไดใชจงหวะเตนร�าพนบานบลกาเรย โดยบารตอกไดก�าหนดอตราจงหวะเพอแสดงใหเหนถงกลมจงหวะทเปนจรง (ตวอยางท 1) อยางเชน บทเพลงในเบอรท 148 บารตอกไดอธบายเกยวกบลกษณะอตราจงหวะทเปน (4+2+3)/8 ซงมโครงสรางเทากบอตราจงหวะ 9/8 และกสวนบทเพลงเบอรท 151 ไดก�าหนดไวอตราจงหวะแบบ (3+2+3)/8 ซงเทากบอตราจงหวะ 8/8 ในสวนเพลงล�าดบท 153 เขาไดแสดงอตราจงหวะแบบ (3+3+2)/8 เทากบอตราจงหวะ 8/8 เปนตน ดงนนสงทกลาวมามจดทนาสงเกตคอเพลงเบอรท 151 และ 153 มอตราจงหวะเทากบ 8/8 กลาวไดวาเปนอตราจงหวะแบบสมมาตรเชนเดยวกบอตราจงหวะแบบ 4/4 แตบารตอกไดจดกลมหนวยจงหวะใหมใหเปนลกษณะจงหวะทไมสมมาตร เพอในการเลยนแบบจงหวะดนตรเตนร�าพนเมองของบลกาเรย16

15Yeomans, Bartok, 143-146.16วบลย, ดนตรตงแตป ค.ศ. 1900, 59.


อยางไรกตามผเขยนจะแสดงขอมลเกยวกบโครงสรางของชอบทเพลงในแตละเบอรเพอใหเขาใจจดประสงคและเปาหมายทางดนตรของบารตอกในการแตงบทเพลงไมโครคอสมอส มากยงขน ซงจะมประโยชนกบตวเดกนกเรยน หรอผเรยนในการเลอกเบอรทจะเลน ในการพฒนาเทคนคการบรรเลงเปยโนแบบเฉพาะเจาะจง โดยเฉพาะปญหาทางเทคนคของดนตรในยคศตวรรษท 20 หรอดนตรสมยใหม รวมไปถงการพฒนาความเปนนกดนตร หรอการฝกการอานโนตทนควน ทไดรบอทธพลมาจากบทเพลงพนบาน โดยจะแบงตามล�าดบความยากงาย ไดแก เลมท 1 (Volumes I) และเลมท 2 (Volumes II) ประกอบไปดวยเบอรท 1 - 36 และ 37 - 66 ซงเหมาะสมกบนกเรยนดนตรชนระดบเรมตน (Beginner level) ในสวนเลมท 3 (Volumes III) และ เลมท 4 (Volumes IV) ประกอบไปดวยเบอร 67 - 96 และ 97 - 121 เหมาะสมกบผเรยนชนระดบปานกลาง ไปยงระดบชนสง (Moderate to Advanced level) ในสวนสดทายเลมท 5 (Volumes V) และ เลมท 6 (Volumes VI) ซงประกอบไปดวย เบอร 122 - 139 และ เบอร 140 - 153 เหมาะสมกบนกเปยโนทระดบมออาชพ (Professional level) ซงจะแบงล�าดบไดออกเปนทงหมดดงตอไปน

เลมท 1

1. Six Unison Melodies (I)

2. Six Unison Melodies (II)

2. Six Unison Melodies (II)

3. Six Unison Melodies (III)

4. Six Unison Melodies (IV)

5. Six Unison Melodies (V)

6. Six Unison Melodies (VI)

7. Dotted Notes

8. Repetition

9. Syncopation

10. With Alternate Hands

11. Parallel Motion

12. Reflection

13. Change of Position

14. Question and Answer

15. Village Song

16. Parallel Motion with Change of Position

17. Contrary Motion

18. Four Unison Melodies (I)

19. Four Unison Melodies (II)

20. Four Unison Melodies (III)

21. Four Unison Melodies (IV)

22. Imitation and Counterpoint

23. Imitation and Inversion (I)


24. Pastorale

25. Imitation and Inversion (II)

26. Repetition (II)

27. Syncopation (II)

28. Canon at the Octave

29. Imitation Reflected

30. Canon at the Lower Fifth

31. Dance in Canon Form

32. In Dorian Mode

33. Slow Dance

34. In Phrygian Mode

35. Chorale

36. Free Canon

เลมท 2

37. In Lydian Mode

38. Staccato and Legato (I)

39. Staccato and Legato (Canon)

40. In Yugoslav Style

41. Melody with Accompaniment

42. Accompaniment in Broken Triads

43. In Hungarian Style (for two pianos)

43. In Hungarian Style

44. Contrary Motion (for two pianos)

45. Meditation

46. Increasing-Diminishing

47. County Fair

48. In Mixolydian Mode

49. Crescendo-Diminuendo

50. Minuetto

51. Waves

52. Unison Divided

53. In Transylvanian Style

54. Chromatics

55. Triplets in Lydian Mode (for two pianos)

56. Melody in Tenths

57. Accents


58. In Oriental Style

59. Major and Minor

60. Canon with Sustained Notes

61. Pentatonic Melody

62. Minor Sixths in Parallel Motion

63. Buzzing

64. Line against Point

64. Line against Point

65. Dialogue (with voice)

66. Melody Divided

เลมท 3

67. Thirds against a Single Voice

68. Hungarian Dance (for two pianos)

69. Study in Chords

70. Melody against Double Notes

71. Thirds

72. Dragons’ Dance

73. Sixths and Triads

74. Hungarian Matchmaking Song (with voice)

75. Triplets

76. In Three Parts

77. Little Study

78. Five-Tone Scale

79. Hommage à Johann Sebastian Bach

80. Hommage à Robert Schumann

81. Wandering

82. Scherzo

83. Melody with Interruptions

84. Merriment

85. Broken Chords’

86. Two Major Pentachords

87. Variations

88. Duet for Pipes

89. In Four Parts (I)

90. In Russian Style

91. Chromatic Invention (I)


92. Chromatic Invention (II)

93. In Four Parts (II)

94. Once Upon a Time...

95. Fox Song

95. Fox Song (with voice)

96. Jolts

เลมท 4

97. Notturno

98. Thumbs Under

99. Hands Crossing

100. In Folk Song Style

101. Diminished Fifth

102. Harmonics

103. Minor and Major

104. Wandering through the Keys

105. Game (with Two Five-Tone Scales)

106. Children’s Song

107. Melody in the Mist

108. Wrestling

109. From the Island of Bali

110. And the Sounds Clash and Clang...

111. Intermezzo

112. Variations on a Folk Tune

113. Bulgarian Rhythm (I)

114. Theme and Inversion

115. Bulgarian Rhythm (II)

116. Song

117. Bourrée

118. Triplets in 9/8 Time

119. Dance in 3/4 Time

120. Triads

121. Two-Part Study

เลมท 5

122. Chords Together and in Opposition

123. Staccato and Legato


123. Staccato and Legato

124. Staccato

125. Boating

126. Change of Time

127. New Hungarian Folk Song (with voice)

128. Stamping Dance

129. Alternating Thirds

130. Village Joke

131. Fourths

132. Major Seconds Broken and Together

133. Syncopation

134. Studies in Double Notes

135. Perpetuum mobile

136. Whole-Tone Scales

137. Unison

138. Bagpipe Music

139. Merry Andrew

เลมท 6

140. Free Variations

141. Subject and Reflection

142. From the Diary of a Fly

143. Divided Arpeggios

144. Minor Seconds, Major Sevenths

145. Chromatic Invention

146. Ostinato

147. March

148. Six Dances in Bulgarian Rhythm (I)

149. Six Dances in Bulgarian Rhythm (II)

150. Six Dances in Bulgarian Rhythm (III)

151. Six Dances in Bulgarian Rhythm (IV)

152. Six Dances in Bulgarian Rhythm (V)

153. Six Dances in Bulgarian Rhythm (VI)


ภาพท 3 ไมโครคอสมอส เลมท 1 ทมา: https://www.amazon.com/B%C3%A9la-Bart%C3%B3k-Mikrokosmos-Piano-Solo/dp/B000FTP11E

ภาพท 4 ไมโครคอสมอส เลมท 6 ทมา: http://www.kotta.info/hu/product/130/BARTOK-BELA-Mikrokozmosz-zongorara-6


บทสรป

บทเพลงไมโครคอสมอส ของบารตอก มการมงเนนการพฒนาเทคนคทกษะตาง ๆ ในการบรรเลง และรปแบบการแกปญหาตาง ๆ ของผเรยน รวมไปถงพฒนาทกษะขององคประกอบทางดานดนตร โดยเฉพาะอยางยงลกษณะของดนตรสมยใหม หรอ สไตลของดนตรรวมสมย (Contemporary Music) โดยใชวตถดบจากเพลงพนบานทหลากหลาย อยางเชน บลแกเรย ฮงการ สโลเวเนย และยโกสลาเวย เปนตน อยางเปนระบบ อกทงบารตอกยงไดผสมผสานการประพนธเพลงทไดรบแนวคด หรอแนวทางจากนกแตงเพลงคนอน ๆ เชน โกลด เดอบซ โยฮนน เซบาสเตยน บาค และเซอรเก โปรโกเฟยฟ เปนตน รวมกบเอกลกษณการประพนธเพลงของเขาเองอยางเหมาะสม นอกจากนในชวงทแตงบทเพลงน บารตอกไดคนควาดานดนตรศกษา ดนตรพนบาน และแนวทางการสอนเปยโนอยางจรงจง ทงภาคทฤษฎ และการปฏบต จนกลาวไดวาบทเพลงไมโครคอสมอส เปนงานทสมบรณและดเยยมประณตชนหนงในชวตของเขา


ณชชา พนธเจรญ. พจนานกรมศพทดรยางคศลป. พมพครงท 3 กรงเทพฯ: ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2552.

ณรทธ สทธจตต. สงคตนยมความซาบซงในดนตรตะวนตก. พมพครงท 11. กรงเทพฯ: ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2555.

ไพบลย กจสวสด. คตกวปรชญาเมธแหงภาษาสากล. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: วชระออฟเซท, 2535.

ปานใจ จฬาพนธ. วรรณกรรมเพลงเปยโน 2. กรงเทพฯ: ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2551.

วบลย ตระกลฮน. ดนตรตงแตป ค.ศ. 1900 (Music Since 1900). พมพครงท 2. ปทมธาน: ส�านกพมพมหาวทยาลยรงสต, 2556.

_________. ดนตรศตวรรษท 20. ปทมธาน: ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2558.

Ameringer, Silvia, Sylvia van Ameringen and Scott Goddard, “Teaching with Bartok’s Mikrokosmos.” Tempo, no. 21 (1951): 31-35.

Burge, David. Twentieth-Century Piano Music, Lanham, MD: The Scarecrow Press, 2004.

Burkholder, Grout, and Claude Palisca, 7th ed. A history of western music. New York: W.W. North & Company, 2006.

Burrows, John. Classical Music. London: Dorling Kindersley Limited, 2005.

Morgan, Robert P. Twentieth-Century Music. New York: W.W. Norton & Company, 1991.

Nissman, Barbara. Bartok and The Piano: A Performer’s View. Lanham: The Scarecrow Press, 2002.

Simms, Bryan R, 2nd ed. Music of the Twentieth Century: Style and Structure. UK: Wadsworth Group, 1996.

Suchoff, Benjamin. Guilde to Bartok’s Mikrokosmos. London: Herbert Fitch Limited, 1971.

_________. Bela Bartok: A Celebration. Lanham: The Scarecrow Press, 2004.

Wilder, Robert D. Twentieth-Century Music. Dubuque: Wm. C. Brown, 1969.

Yeomans, David. Bartok for Piano. Bloomington: Indiana University Press, 1988.

เกณฑการพจารณากลนกรองบทความ (Peer-review)

1. กองบรรณาธการจะเปนผพจารณาคณภาพวารสารขนตน 2. บทความตนฉบบทผานการตรวจสอบปรบแกใหตรงตามรปแบบวารสาร (การอางองบรรณานกรม และอน ๆ)

อกทงเปนงานเขยนเชงวชาการ เชงวจย และเชงสรางสรรค ทมความสมบรณและเหมาะสมของเนอหา จะไดรบการพจารณากลนกรองโดยผทรงคณวฒ (Peer-review) ทมความรและความเชยวชาญตรงตามสาขาทเกยวของ โดยไมเปดเผยชอผเขยนตอผพจารณา (double-blind peer review) จ�านวนอยางนอย 2 ทานตอ 1 บทความ

3. บทความทไดผานการพจารณาจากผทรงคณวฒ โดยมผลประเมนใหตพมพ กองบรรณาธการจะเกบรวบรวมตนฉบบทสมบรณ เพอตพมพเผยแพร และจะแจงผเขยนผานหนงสอตอบรบการตพมพ ซงจะระบปทและฉบบทตพมพ

4. เมอกองบรรณาธการไดเสรจสนการตรวจพสจนอกษร และมการตพมพเผยแพร จะสงวารสารฉบบสมบรณใหผเขยน

5. บทความทไมผานการพจารณา กองบรรณาธการจะแจงผเขยนเปนลายลกษณอกษร โดยไมสงคนตนฉบบ ผลการพจารณาถอเปนอนสนสด

หมายเหต:1. กรณผเขยนมความประสงคในการยกเลกการตพมพบทความ หลงจากผานการพจารณาจากผทรงคณวฒแลว

ตองแจงความจ�านงเปนลายลกษณอกษร ถง บรรณาธการ Mahidol Music Journal วทยาลยดรยางคศลป มหาวทยาลยมหดล และเจาของบทความตองเปนผรบผดชอบในการช�าระคาตอบแทนใหกบผทรงคณวฒตามหลกฐานการเบกจายทเกดขนจรง

2. กรณบทความไมผานการพจารณา เนองจากตรวจพบการคดลอกบทความ (Plagiarism) โดยไมมการอางองแหลงทมาอยางถกตอง จะไมสามารถเสนอบทความเดมไดอก

ค�าแนะน�าส�าหรบผเขยนในการจดท�าตนฉบบ

1. ผเขยนระบประเภทของบทความใหชดเจน ดงตอไปน บทความวจย บทความวชาการ หรอ ผลงานสรางสรรค โดยบทความทสงเขาพจารณาตองไมเคยไดรบการตพมพทใดมากอน และไมอยระหวางการพจารณาเพอตพมพกบส�านกพมพอน

2. บทความตนฉบบสามารถจดเตรยมไดทงภาษาไทยหรอ ภาษาองกฤษ โดยจดเตรยมในรปแบบ MS Word (บนทกเปน .doc หรอ .docx) และ PDF โดยตองน�าสงทง 2 แบบ

3. บทความ รวมภาพประกอบ ตวอยาง เอกสารอางอง และอน ๆ จดเรยงบนหนากระดาษ A4 มความยาวประมาณ 15-20 หนา ใชแบบอกษร TH SarabunPSK ขนาดตวอกษร 16 pt โดยเวนระยะหางระหวางขอบกระดาษดานบนและดานซายมอ 3.5 เซนตเมตร ดานลางและดานขวามอ 2.5 เซนตเมตร โดยบทความควรมสวนประกอบ ดงน

3.1 ชอเรอง (Title) ระบทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ ขนาด 18 pt (ตวหนา) จดกงกลางหนากระดาษ โดยพมพชอเรองเปนภาษาไทยและตามดวยชอเรองภาษาองกฤษในบรรทดตอมา บทความภาษาองกฤษไมตองระบชอเรองภาษาไทย

3.2 ชอผเขยน (Author) ระบทกคนทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ (ไมตองระบต�าแหนงทางวชาการ) ขนาดตวอกษร 14 pt พมพหางจากชอบทความ 2 บรรทด จดชดขวา ทอยและสงกดของผเขยนใหระบเปนเชงอรรถ

3.3 บทคดยอ (Abstract) ควรมบทคดยอทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ ความยาวรวมทง 2 ภาษาไมเกน 500 ค�า สรปความส�าคญของการศกษา

3.4 ค�าส�าคญ (Keywords) ควรอยระหวาง 3 – 5 ค�า ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ ใตบทคดยอของภาษานน ๆ ควรเปนค�าทเหมาะสมส�าหรบน�าไปใชเปนค�าคนในระบบฐานขอมล

3.5 เนอหา (Content) จดพมพตวอกษรปกต ขนาด 16 pt โดยจดพมพแบบกระจายบรรทด ใหชดขอบทงสองดาน

3.6 บรรณานกรม (Bibliography) เขยนในรปแบบ Chicago-Style Citation จดพมพตวอกษรปกต ขนาด 16 pt โดยจดพมพแบบชดซาย และบรรทดตอมาของรายการเดยวกนใหยอหนา 1.25 เซนตเมตร

3.7 หมายเลขหนา ใชตวอกษรขนาด 14 pt ใสไวต�าแหนงดานบนขวา ตงแตตนจนจบบทความ3.8 ชอและหมายเลขก�ากบตาราง ใชตวอกษรขนาด 14 pt (ตวหนา) พมพไวบนตารางจดชดซาย ใตตารางระบ

แหลงทมาจดชดซาย (ถาม)3.9 ชอภาพ แผนภม โนตเพลง หรอรปกราฟฟก และหมายเลขก�ากบ ใชตวอกษรขนาด 14 pt (ตวหนา) พมพไวใต

ภาพ แผนภม โนตเพลง หรอรปกราฟฟก จดกงกลางหนากระดาษ พรอมระบแหลงทมา จดกงกลางหนากระดาษ ใตชอ

4. องคประกอบของบทความ 4.1 ส�าหรบบทความวจย ควรมองคประกอบ ดงน

- ชอเรอง (Title), บทคดยอ (Abstract), ค�าส�าคญ (Keywords), บทน�า (Introduction), วตถประสงค (Research Objectives), วธการวจย (Research Methodology), ผลการวจย (Results), อภปรายผลการวจย (Discussion), สรป (Conclusion), บรรณานกรม (Bibliography)

4.2 ส�าหรบบทความวชาการ บทความสรางสรรค ควรมองคประกอบ ดงน- ชอเรอง (Title), บทคดยอ (Abstract), ค�าส�าคญ (Keywords), บทน�า (Introduction), เนอหา (Body of

Text), สรป (Conclusion), บรรณานกรม (Bibliography) 5. บทความทใชภาพประกอบ หรอ โนตเพลงทมการคมครองดานลขสทธ ผเขยนตองรบผดชอบในการด�าเนนการของอนญาต

จากเจาของลขสทธ และปฏบตตามขอก�าหนดของกฎหมายลขสทธอยางเครงครด หากเกดการฟองรองด�าเนนคด ทางกองบรรณาธการไมมสวนในความรบผดชอบทางกฎหมาย

college of music, mahidol university - บทบรรณาธิการ · 2018-04-20 ·...

Documents