SOCIOLOGICAL AND ANTHROPOLOGICAL

THOUGHTS

แนวคดสงคมวทยาและมานษยวทยา รหสวชา 261124

ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2556(สปดาหท 12

ความเปนมาของวชามานษยวทยา 1( ) เนองจากมนษยในสงคมตางๆ มความอยากรอยากเหนเกยวกบประวต ความเปนมา แหลงกำาเนดของตน และประเพณ

ทแตกตางกนไปในสงคมตางๆ ประจวบกบความคดของมนษย ชมชน หรอสงคมตางๆมกมเรองราวทเลาสบตอกนมาทปรากฏอยในนยายปรมปรา (Myth) บางเกยวกบแหลงกำาเนดและ อธบายความ

แตกตางในลกษณะทางกายภาพและวฒนธรรมของมนษย เชน ชนบางกลมเชอวามนษยถกสรางขนมาอยางปจจบนทนดวน

นกมานษยวทยาพยายามจะบอกวามนษยชาตมพฒนาการมาจาก สตวเซลลเดยวและมววฒนาการความเปนมาอนยาวนานหลาย

ลานป ชาวกรกเชอตามตำานานวา พระเจาหรอเทพเจาสรางมนษยขนมา

Aristotle เขยนในหนงสอมชอของของเขาคอ “Politics” วามนษยใน ตอนแรกอยกนเปนกลมเครอญาตกลมเลกๆ แลวตอมาจงอยรวมกน

เปนหมบาน

ความเปนมาของวชามานษยวทยา (2 ) สงทกระตนทำาใหเกดความสนใจในวชามานษยวทยาเปนครงแรก คอ การ

สำารวจทางทะเล ทงนเพราะมนษยทมความแตกตางกนทงทางกายภาพและวฒนธรรมถกคนพบ ในเวลาเดยวกน ในทวป เอเชย แอฟรกาและท

อนๆ แตนยามปรมปราทพงเกดขน หรอเรองเลาของนกผจญภยเกยวกบดนแดนอนลกลบและการพรรณนาเกยวกบ ชนเผาท

ยงลาหลงวามรปรางหนาตาอนแปลกประหลาดตางๆนนไมเปนทยอมรบกนตอไป ในขณะเดยวกนไดมความพยายามจะศกษาพฤตกรรมมนษย

อยางเปนวทยาศาสตร มากขน จากการศกษาเปรยบเทยบวฒนธรรมทำาใหชาวตะวนตกหนไปสนใจศกษา

วถชวตและ ความคดของมนษยตางเผาพนธ เชน ศกษาเกยวกบชวตของอนเดยนแดงเผาตางๆ เทคโนโลยวทยาการความรในสมยฟ นฟศลปวทยาการได มผลทำาใหเกดความเจรญ ทางวทยาศาสตรธรรมชาตมากยงขน เปนการแผวทางไปสการศกษาปรากฏการณ การดำาเนนชวตของมนษยอยางมระบบ ทรวมเอาการศกษาลกษณะทางกายภาพ วฒนธรรม และพฤตกรรมมนษยหลากหลายกลมไวดวย

ความหมายและขอบขายของวชามานษยวทยา

ราชบณฑตยสถาน 2524 21: คำาวา “anthropology” มาจากศพทภาษากรก คอ anthropos หมายถงมนษยและ logos หมายถง การศกษา

เมอพจารณาถงคำาจำากดความดงกลาว เหนไดวามความหมายและขอบขายกวางขวางมาก นกมานษยวทยาคนหาคำาตอบตางๆ เกยวกบววฒนาการของมนษย สงคมมนษย และวถชวต ของผคนในสงคมวามความเหมอน-ความแตกตางกน ในมตตางๆอยางไร สงเหลานลวนเปนสวนหนงของมานษยวทยาทงสน

ลกษณะเดน 6 ประการของวชามานษยวทยา 1( )

เนนการเปรยบเทยบความเหมอนและความแตกตางของพฤตกรรมของมนษยในดานตางๆ นนคอ นกมานษยวทยาพยายามคนหากฎ

เกณฑทสงผลใหมนษยในสงคมตางๆมพฤตกรรมทเหมอนกนและตางกนไป ทงนเพอการพยายามทำาความเขาใจธรรมชาตของมนษย

นกมานษยวทยามกเนนการศกษาความแตกตางวฒนธรรม ทงนเพอใหไดมา ซงกฎเกณฑอนเปนสากลสำาหรบธรรมชาตของมนษย และเพอลดอคต ในการศกษาพฤตกรรมของมนษยซงเปนเปาหมายทสำาคญของการเรยนการสอนในวชามานษยวทยา แตในบางกรณทการศกษาวฒนธรรมตางชาตเปนไมได นกมานษยวทยาก

อาจเนนศกษากลมคนในวฒนธรรมยอยของสงคมตวเองทตางไปจากผศกษา เชน กลมชาวเขาเผาตางๆ หรอชนกลมนอยในสงคมไทย

 

ลกษณะเดน 6 ประการของวชามานษยวทยา 2( )

นกมานษยวทยาในปจจบนจะศกษาสงคมในทกระดบการพฒนา คอทำาการศกษาสงคมทกแหงทวโลกไมวาจะเปนสงคมดอยพฒนา สงคมกำาลงพฒนาหรอสงคมอตสาหกรรมซงพฒนาแลว เนองจากสงคมเหลานไดเปลยนแปลงไปอยางมากตงแตชวงหลงสงครามโลกครงท 2 เปนตนมา เปนเหตใหนกมานษยวทยาหนมาสนใจศกษาสงคมสมยใหมมากยงขน ขณะทในอดตนกมานษยวทยามกเนนศกษาสงคมดงเดมหรอทเรยกวาสงคมทไมร หนงสอ

นกมานษยวทยามกเนนศกษาชวตมนษยในทกแงมมทกดานของชวต เชน ครอบครว เศรษฐกจ การเมอง ความเชอ คานยม สาธารณสข เทคโนโลยและการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมรวมไปถงการพฒนาดวย เนองจากนกมานษยวทยามแนวคดสำาคญวาการจะเขาใจพฤตกรรมของมนษยไดอยางสมบรณ 

ลกษณะเดน 6 ประการของวชามานษยวทยา (3 )

นกมานษยวทยามกเนนศกษาลกษณะทสำาคญสองอยางของมนษยชาต คอ ลกษณะทางกายภาพและลกษณะทางวฒนธรรม นกมานษยวทยาจะศกษายอนไปสอดตอนยาวนานของมนษยตงแตเรมมมนษยพวกแรกเกดขนบนโลกเมอประมาณ 3 ลานปมาแลว โดยศกษาทงพฒนาการทางดานกายภาพและวฒนธรรมของมนษยตงแตสมยแรกเรมมขนมาจนถงในสมยปจจบน รวมไปถงการพยายามคาดคะเนหรอพยากรณลกษณะทางกายภาพและวฒนธรรมของมนษยชาตในอนาคตดวย

ลกษณะเดน 6 ประการของวชามานษยวทยา (4 )

วชามานษยวทยามระเบยบวธวจยทมลกษณะเฉพาะของตวเองเรยกวา งานวจยสนามทางมานษยวทยา“ ” (Anthropological field work) ทำาใหแตกตางไปจากสงคมศาสตรสาขาอนๆ เทคนคทสำาคญของงานวจยสนามทางมานษยวทยา คอ การสงเกตอยางมสวนรวม (Participant observation) คอ การทนกมานษยวทยาเขาไปอยอาศยในชมชนทตวเองเลอกศกษาเปนเวลาไมนอยกวา 1 ป เพอเรยนรวฒนธรรมของชาวบานในแงมมตางๆ โดยตองทำาตวใหชาวบานเชอถอดวยการทำาตวใหเหมอนชาวบานใหมากทสด พยายามเรยนรภาษาทองถน เขารวมกจกรรมตางๆกบชาวบาน การเกบขอมลโดยวธน จะทำาใหนกมานษยวทยาไดขอมลปฐมภมทเชอถอไดและมรายละเอยดตางๆ มากกวาการใชระเบยบวธวจยแบบอนๆของสงคมศาสตร

ชาตพนธวรรณา 1( ) เปนรากฐานของวชามานษยวทยาวฒนธรรม คำาวา

“Ethnography” มาจากรากศพท 2 คำา คอคำาวา “Ethno” แปลวาเชอชาตหรอประชากร และคำาวา “Graphein” แปลวาการเขยน เมอรวมคำาทง 2 เขาดวยกนแปลไดวาการเขยนเกยวกบประชากรกลมตางๆ ชาตพนธวรรณา จงหมายถง “ ” การพรรณนาถงวถชวต ขนบธรรมเนยม ประเพณหรอวฒนธรรมทเฉพาะของสงคมใดสงคมหนง เพอใหรจกวฒนธรรมนนๆไดอยางลกซงยงขน เชน การพรรณนาเกยวกบวถชวตของชาวเขาเผาตางๆ ชาวจน ชาวญวน ชาวมอญหรอชนกลมนอยกลมอนๆในประเทศไทย หรอเปนการพรรณนาเกยวกบชวตความเปนอยของอนเดยนแดงเผาตางๆ ในประเทศอเมรกา หรอสงคมระดบชนเผาตางๆของทวปออสเตรเลยหรอแอฟรกา

ชาตพนธวรรณา 2( ) ในชวงแรกของการศกษาชาตพนธวรรณา นกมานษยวทยาใชขอมลของนกสำารวจ นกเดน

ทาง นกสอนศาสนาทไดบนทกวฒนธรรมของสงคมตางๆไว ตอมาในศตวรรษท 19 นกมานษยวทยาวฒนธรรมในกลมชาตพนธวรรณาเรมมความเหนตรงกนวา ขอมลเหลานนอคตและมความไมเปนกลางอกทงยงเชอถอไมได จงเลกใชมลดงกลาว นบเปนจดเรมตนของการทำางานวจยสนาม (Field work)

โดยโบแอส (Boas) ผไดชอวาเปนบดาของมานษยวทยาวฒนธรรมในอเมรกา สนบสนนใหนกมานษยวทยาทกคนจะเกบขอมลดวยตวเองโดยใชระเบยบวธวจยสนาม เนองจากงานวจยสนามเปนสวนหนงของการศกษาอบรมของผจะเปนนกมานษยวทยาอาชพ ดงนนนกมานษยวทยาทกคนจงเปนนกชาตพนธวรรณาไปดวย การศกษาของนกชาตพนธวรรณาเปนลกษณะการศกษาในเชงการศกษาเปรยบเทยบระหวางวฒนธรรมตางๆ ทำาใหเกดการศกษาขามวฒนธรรม (Cross Cultural Study) โดยนกมานษยวทยาตองรตกตวตนของตวเองกอนวาอยในกลมไหน พวกไหน มวธคดและสภาพชวตความเปนอยอยางไรและแตกตางไปจากคนกลมอนๆอยางใดบาง เมอรจกวาเขาแตกตางอยางไรแลวกตองมาเปรยบเทยบดวาทามกลางความแตกตางนนมอะไรทเหมอนกนในความเปนมนษยบาง งานศกษาทางชาตพนธวรรณายงสามารถเออประโยชนแกนกสงคมศาสตรสาขาอนๆ ทสามารถนำาขอมลเหลานไปปรบใชตามวตถประสงคในศาสตรของตวเองไดอกดวย

สาขายอยทางมานษยวทยา 1( ) มานษยวทยาออกเปน 4 สาขายอย ดงน

1)มานษยวทยากายภาพ (Physical Anthropology) 2) โบราณคด (Archaeology) 3) มานษยวทยาภาษาศาสตร (Anthropological Linguistics) 4) มานษยวทยาวฒนธรรม (Cultural Anthropology)

สาขายอยทางมานษยวทยา 2( ) มานษยวทยากายภาพ (Physical Anthropology)

สาขาวชานใหความสนใจมนษยในฐานะทเปนสวนหนงของอนทรยชวะ (Biological organisms) วตถประสงคของมานษยวทยากายภาพ คอ การพฒนาองคความรทเกยวของกบชวะ สรระ และลกษณะทางพนธศาสตรของประชากรมนษยทงโบราณและสมยใหม โดยการศกษาลกษณะทางชวภาพหรอลกษณะทางกายภาพของมนษย เรมทำาการศกษาตงแตพฒนาการทางกายภาพของมนษยในอดตเรอยมาจนปจจบน

สาขายอยทางมานษยวทยา 3( ) โบราณคด (Archaeology):

นกโบราณคดสนใจกจกรรมตางๆของมนษยโดยผานการศกษาจากหลกฐาน รองรอยตางๆทมนษยในอดตเหลอทงไว เชน เครองมอเครองใชตางๆ เครองมอหนหรอทเรยกกนโดยทวไปวา ขวานหน หรอ ขวานฟา ภาชนะดนเผา งาและเขาสตว กระดกคน“ ”

และสตว ถำาหรอเพงผาทนกโบราณคดเชอวาเปนทอยของมนษยในสมยกอนประวตศาสตร สงกอสรางสมยกอนประวตศาสตร การทบถมของชนดนและศลปะประเภทตางๆ เชนภาพเขยน รปแกะสลกเปนรปสตวตางๆ รปคน (เทพเจา ?) ผานพธกรรมปลงศพ เปนตน นกโบราณคดสามารถวาดภาพชวตของมนษยในอดตไดจากการสนนษฐานจากกซาก (ฟอสซล ) และหลกฐานตางๆ นกโบราณคดศกษาหลกฐานเหลานเพอสรางประวตความเปนมาและชวตความเปนอย หรอวถชวตของกลมคนทศกษา

สาขายอยทางมานษยวทยา 4( ) มานษยวทยาภาษาศาสตร (Linguistics Anthropology)

นกมานษยวทยาภาษาศาสตรคอนกมานษยวทยาทมงเนนประเดนการศกษาไปทภาษาซงถอเปนสวนหนงของวฒนธรรม สวนมากนกมานษยวทยาภาษาศาสตรใหความสนใจไปทภาษาของสงคมทยงไมมตวอกษรใช เพอมงศกษาหา แหลงกำาเนดของภาษานนๆ รวมไปถงศกษาพฒนาการของภาษานนๆ โดยศกษาวาภาษาของมนษยเรมมขนเมอใด และเกดขนไดอยางไร ตวอยางเชนการวเคราะหรากศพทในภาษาตางๆ ทำาใหทราบตอไปถงประวตความเปนมาและการอพยพของมนษยในสงคมตางๆได ในปจจบนนกมานษยวทยาภาษาศาสตร สนใจทจะศกษาศกษาหาความสมพนธระหวางภาษาและวฒนธรรมดานอนๆ สนใจศกษาโลกทศนของมนษยในสงคมตางๆ เพอทำาความเขาใจโครงสรางของภาษานนๆ นอกจากนนยงทำาการศกษาภาษาในฐานะเปนระบบสอสารสำาคญทมนษยใชในการตดตอสมพนธกน เพราะเชอวาการศกษาภาษาและวฒนธรรมชวยทำาใหเราเขาใจพฤตกรรมของมนษยได

สาขายอยทางมานษยวทยา (5 ) ตวอยางงานวจยของนกมานษยวทยา

ภาษาศาสตร การวจยเรอง คำาเมอง กบอตลกษณของคนเมอง “ ”(สเทพ สนทรเภสช 2 5 4 3 ) ภาษาถอวาเปนอตลกษณทสำาคญอกอยางหนงทชาวไทยเหนอใชกำาหนดกลมชาตพนธของตนเอง คนเมอง ถอวา“ ”มภาษาพดของตวเอง เรยกวา คำาเมอง และม“ ” ตวเมอง ใชเปนภาษาเขยน ททำาใหแตกตางจาก“ ”คนไทยทอยในภมภาคอนๆของประเทศ เชน ภาคกลาง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคใต

สาขายอยทางมานษยวทยา 6( ) มานษยวทยาวฒนธรรม (Cultural Anthropology):

การศกษาวฒนธรรมของมนษย หรอกลาวไดวาเปนเรองทเกยวของกบพฤตกรรมทไดรบการเรยนร เพราะสำาหรบมนษยแลว พฤตกรรมทงปวงเปนผลผลตในทางวฒนธรรม นกมานษยวทยาวฒนธรรมใหความสนใจวฒนธรรมในสงคมตางๆทงสงคมของผคนทอยหางไกล ไมรหนงสอ จนกระทงถงสงคมทมความเจรญมาก การศกษาพฤตกรรมทเกดจากการเรยนรและผลทเกดขนจากการเรยนรของมนษย หรอศกษาวฒนธรรมของสงคมตางๆทวโลก โดยทวไปมานษยวทยาวฒนธรรมแบงกลมการศกษายอยออกไดเปน 3สาขา คอ

ชาตพนธวรรณา (Ethnography)

มานษยวทยาภาคสงคม (Social Anthropology)

ชาตพนธวทยา (Ethnology)

ชาตพนธวทยาหรอมานษยวทยาวฒนธรรม

ลกษณะทสำาคญอยางหนงของมานษยวทยาวฒนธรรม คอนกมานษยวทยาจะศกษาพฤตกรรมมนษยในทกแงมมของชวตในสงคมตางๆ เชนการศกษาของ มาลเนาสก (Malinowski) ททำาการศกษาพธกรรมการคาขายพบวาการแลกเปลยนสงของมคาสองชนของสงคมโทรเบรยนเกยวของกบทกสงทกอยางทชาวเกาะทำาคอเกยวกบระบบเศรษฐกจ สถานภาพทางสงคม เกยรตคณ ความเชอและการปฏบตกจกรรมทางศาสนา รวมทงคานยมและทศนคตดวยนอกจากนมานษยวทยาวฒนธรรมยงประกอบไปดวยสาขายอยๆ ดงน

มานษยวทยาการเมองปกครอง มานษยวทยาศาสนา มานษยวทยาเศรษฐกจ

การศกษาระบบเครอญาตและการจดระเบยบทางสงคม มานษยวทยาเชงจตวทยา

ภาษาและวฒนธรรม มานษยวทยานคร นเวศนวทยาวฒนธรรม มานษยวทยาการแพทย การเปลยนแปลงทางวฒนธรรม

สรป สาขาวชามานษยวทยา นอกเหนอจากทกลาวมาขางตนแลวมนก

มานษยวทยาบางทาน ไดแบงสาขามานษยวทยาออกเปนเพยง 2 สาขาใหญ โดยใชเกณฑตามเนอหาสาระของวชาคอสาขามานษยวทยากายภาพ และสาขามนษยวทยาวฒนธรรม โดยรวมสาขายอยอก

3 สาขาไวดวยคอ โบราณคด มานษยวทยาภาษาศาสตรและชาตพนธวทยา ดงแผนภมขางลางน

ความสมพนธของวชามานษยวทยากบสงคมศาสตรอนๆ

มความเหลอมลำากนมากทงในทางทฤษฎและทางปฏบตระหวางสงคมวทยาและมานษยวทยา และยงคงมความแตกตางทแยกใหไดชดเจนอย นกมานษยวทยาสวนมากสนใจศกษาผคนทไมใชตะวนตก และศกษาชมชนขนาดเลก โดยใชวธการสงเกตและสอบถามกบประชาชนในลกษณะทมความใกลชด สวนนกสงคมวทยานนสนใจศกษาระบบสงคมทมขนาดใหญกวา โดยใชแบบสอบถามในการเกบรวบรวมขอมล หรอใชสถตจากประชากร ไมวาจะเปนในรปของอตราอาชญากรรม การจางแรงงาน ขอมลเกยวกบการออกเสยงเลอกตงและเรองอนๆ โดยทวๆไปแลวนกสงคมวทยาจะมการวเคราะหขอมลทางสถตมากกวานกมานษยวทยา

การศกษาของนกมานษยวทยานนรวมถงมานษยวทยากายภาพดวย ในฐานะทเปนศาสตร สวนหนงทสำาคญแตนกสงคมวทยาใหความสนใจหลกอยทการศกษาเรองสงคมเทานน

นกมานษยวทยาไดมการพนจศกษาถงประวตศาสตรวฒนธรรมในฐานะทเปนแกนกลางของวชาน แตนกสงคมวทยาไมสนใจในแงของประวตศาสตร แตสนใจทจะศกษาวจยถงสถาบนทางสงคมสมยปจจบน

ประโยชนของวชามานษยวทยา 1( ) 1 การศกษาวชามานษยวทยาชวยใหเขาใจการ

ถายทอดทางกรรมพนธ และการถายทอดทางสงคมทเกดจากการเรยนร มานษยวทยาเหนความสำาคญของวฒนธรรมในการปรบตวของมนษยตอสงแวดลอมทางกายภาพและทางสงคม วชานทำาใหเรามองความคดทมกนอยทวไปเกยวกบธรรมชาตของมนษยอยางวพากษวจารณ

2. นกมานษยวทยาชวยลดความนยมในชาตพนธของตวหรอลดอคต (Ethnocentrism) ของมนษยในสงคมตางๆ คอการมองโลกโดยผานเลนซแคบๆของวฒนธรรมตว

  

ประโยชนของวชามานษยวทยา 2( ) มนษยทวโลกมอคตมกมองสงตางๆตามความคดทเปนแบบฉบบในวฒนธรรมของตว

แตอคตเปนมากวาความคดและการมองปรากฎการณตางๆมนยงเปนแนวทางของการปฏบตหรอการกระทำาทใชตดสนวฒนธรรมอนๆโดยใชมาตรฐานของวฒนธรรมตว เชน อคตของคนในสงคมตะวนตก ควรไดรบความสนใจจากนกวชาการในประเทศกำาลงพฒนา สถานการณทางประวตศาสตรทนำาไปสการเผยแพรอารยธรรมตะวนตกไดทำาใหชาวตะวนตกมความเชออยางแรงวา สงคมของเขาถกตองดกวาเหนอกวาสงคมกำาลงพฒนาทงหมด เชอวาตะวนตกมเทคโนโลยทเหนอกวากลมอนๆ การกลายเปนอตสาหกรรม (Industrialization) และการกลายเปนเมอง (Urbanization) ปรากฏการณทางสงคมทกำาลงเกดขนในโลกท 3 หรอในสงคมกำาลงพฒนา

ในระดบของประเทศกำาลงพฒนาเชนประเทศไทยกเชนเดยวกน ประชากรในเมองมกคดวาคานยมความเชอเทคโนโลยของตวดกวาเหนอกวาคานยมของคนในชนบท คนเมองมกมองคนชนบทวานาสงสารดอยพฒนา ขาดปจจยตางๆทจำาเปนในการดำารงชวต และมกจะใสความคดความเชอทางเทคโนโลยของตวรวมทงการปฎบตตางๆลงไปในสงคมชนบท ผานกลไกของรฐบาลทถอวามอำานาจอนชอบธรรมทจะพฒนาชนบทโดยการใสโครงการพฒนาตางๆลงไปในชมชนชนบท

แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา 1( )

ทฤษฎโครงสรางหนาท (Structural Functional Theory) นกมานษยวทยาทสำาคญในกลมน ไดแก เอ.อาร แรดคลฟฟ บราวน (A.R. Radcliffe-Brown) และ โบรนสลอร มาลเนาสก (Bronislaw Malinowski) ใหความเหนวา “การจะเขาใจระบบเศรษฐกจนนจะตองเขาใจถงโครงสรางสงคมกอนและระบบเศรษฐกจเปนผลทเกดจากโครงสรางสงคม แนวคดนเชอวา สงคมจะมการเปลยนแปลงไปในทางทดขน” “และกาวหนาขน การศกษาสงคมตามแนวคดนมกจะใหภาพนงมากกวาภาพทเคลอนไหว สำาหรบในเรองความเปนปกแผนทางสงคม (Social Solidarity) จะทำาใหมองภาพความขดแยงหรอเสยระเบยบทางสงคมวาเปนพยาธสภาพทางสงคม (Social Pathological) และจำาเปนตองแกไขเพอใหสงคมมความเปนระเบยบมากขน ”

เนองจากนกทฤษฎในแนวคดนไดรบอทธพลทางความคดจาก เอมล เดอรคามส (Emile Durkheim) และนกคดคนอนๆในสายเดยวกนจะเนนศกษาระบบเครอญาตโดยใชขอมลชาตพนธวรรณา (Ethnography) แสดงความสมพนธทางเครอญาตระหวางคนทมความผกพนทางสงคม

โดยสรปแลวทฤษฎโครงสรางหนาท สนใจความตองการของปจเจกบคคล (ผกระทำา ) และโครงสรางขนาดใหญ เชน สถาบนสงคม คานยมทางวฒนธรรมทเกดขนมาเพอตอบสนองความตองการเหลาน รวมทงเนนความสมพนธทางสงคมโดยเฉพาะกลไกเพอขจดการความขดแยงในความสมพนธดงกลาว

แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา 2( )

ทฤษฎวฒนธรรมและบคลกภาพ (Culture and Personality Theory) นกคดทสำาคญในกลมน ไดแก รธ เบเนดกต (Ruth Benedict) และมารการเรต มด (Margaret Mead) งานศกษาชนสำาคญของเบเนดกต ชอ “Patterns of Culture” (1934) ศกษาสงคมอเมรกน-อนเดยน เนนถงอทธพลของวฒนธรรมและการปรบตวของปจเจกบคคล และไดเสนอความคดเกยวกบรปลกษณทางวฒนธรรม (Cultural Configuration) ซงเปนแนวคดทถอวาสวนประกอบตางๆของวฒนธรรมมลกษณะพงพาอาศยซงกนและกน และรวมเปนหนงเดยว เบเนดกตเชอวา ปจเจกบคคลและกระบวนการทาง“จตวทยาของปจเจกบคคลมอทธพลตอวฒนธรรมดวย ” ทฤษฎนใชไดในการศกษาสงคมสมยใหม โดยศกษาลกษณะประจำาชาต (National Character) ของสงคมตางๆ เชน อเมรกา ไทย ญปน ประเดนทพบจากการศกษาและนาสนใจเปนอยางยงอกอยางหนง คอ บคลกภาพทมคณคาในสงคมหนงอาจกลายเปนความผดปกตทางจตหรอเปนพฤตกรรมเบยงเบนในอกสงคมหนงกได

แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา -21( )

ทฤษฎวฒนธรรมและบคลกภาพ (Culture and Personality Theory) เอดเกอตน (Edgerton) ไดศกษาชนเผาตางๆ 4 เผาในแอฟรกาตะวนออก โดยแบงแตละเผาออกเปนกลมๆ ดงน 1( ) กลมเกษตรกร (2) กลมเลยงสตว โดยพบวา ชนเผาทง 4 ตางมความแตกตางในบคลกภาพ และพบอกวากลมทงสองประเภทจากเผาเดยวกนกยงมความแตกตางกนดวย เชน กลมเลยงสตวเปนปจเจกบคคลมากกวากลมเกษตรกร เปนตน

มด ไดเขยนหนงสอชอ “Coming of Age in Samon” (1928) โดยชใหเหนถงคณลกษณะทสำาคญของวฒนธรรมสวนรวมของชาวเกาะซามวทใหความสำาคญกบรปแบบ (Formalism) หรอ การกำาหนดพฤตกรรมอยางเครงครดแนนอนตายตว ทำาใหปจเจกบคคลมทางเลอกนอยลง

โดยสรปแลวเนอหาสาระของทฤษฎวฒนธรรมและบคลกภาพนใหความสำาคญกบความสมพนธระหวางวฒนธรรมกบบคลกภาพ เพราะเชอวาวฒนธรรมจะเปนเครองมอชวยในการปรบตวของปจเจกบคคล ขณะเดยวกนบคลกภาพกอาจเปนเครองชวยใหวฒนธรรมและสงคมดำารงอยได

แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา -31( )

ทฤษฎนเวศนวทยาวฒนธรรม (Cultural Ecology Theory) นกมานษยวทยากลมนทสำาคญ ไดแก จเลยน เอช สจวต (Julian H. Steward) แดร ฟอรด(Daryl Forde) คลฟฟอรด เกยซ (Clifford Geetz) และมารวน แฮรรส (Marvin Harris)

สจวต ใหความหมายนเวศนวทยาวา คอการปรบตวใหเขากบสภาวะแวดลอม “นเวศนวทยาทางวฒนธรรม จงหมายถงวธการศกษาหาหลกเกณฑทางวฒนธรรม ซงเปนผลกระทบจากการปรบตวเขากบสภาวะแวดลอมของมนษยแตละสงคม นเวศนวทยาวฒนธรรมจงแตกตางไปจากนเวศนวทยาสงคม (Social Ecology) เพราะนเวศนวทยาวฒนธรรมมงแสวงหากฎเกณฑเพออธบายทมาของลกษณะและแบบแผนวฒนธรรมบางประการทมอยในแตละสภาวะแวดลอม มากกวามงแสวงหาหลกการทวไปทใชไดกบทกวฒนธรรมและสภาพแวดลอม สงทสำาคญทสดในแนวคดนคอ ” แกนวฒนธรรม “ ” (Cultural Core) ซงหมายถง กลมของลกษณะหรอแบบแผนวฒนธรรมทมความสมพนธใกล“ชดมากทสดกบกจกรรมเพอการดำารงชพและการจดการทางเศรษฐกจ ”

แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา -32( )

ทฤษฎนเวศนวทยาวฒนธรรม (Cultural Ecology Theory) ทงนจะมงสนใจการนำาวฒนธรรมทางวตถ (ระบบเทคนควทยาทใชหรอเครองมอเทคโนโลย ) มาใชและกอใหเกดการจดการทางดานสงคมทแตกตางกนอยางไรในสภาวะแวดลอมทแตกตางกน เพราะสภาวะแวดลอมแตละแหงอาจเปนตวชวยหรอขอจำากดใชเทคนควทยาเหลานกได

แฮรรส ศกษาการทำาสงครามของชนบรรพกาล (Primitive Warfare) โดยอธบายวา “สงครามเปนกลไกอนหนงในการปรบจำานวนประชากรใหเหลอพอทจะสามารถอาศยอยในระบบนเวศนหนงไดอยางเหมาะสม ”

เกรยซ ศกษาพฒนาการทางประวตศาสตรของแบบแผนการเกษตรในอนโดนเซย ไดเขยนหนงสอ “Agricultural Involution” (1963) ชใหเหนถงอทธพลของระบบนเวศนทมตอโครงสรางสงคม หวใจทสำาคญของแนวคดนกคอ การรวมเอาระบบสงคม “วฒนธรรมและสภาวะทางชววทยาเขาดวยกนในการศกษาการพฒนาของสงคม ”

แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา -33( )

ทฤษฎนเวศนวทยาวฒนธรรม (Cultural Ecology Theory)

ทฤษฎนเวศนวทยาวฒนธรรมเนนวา ความเชอและการปฏบตตางๆตาม“ระบบวฒนธรรม ทดเหมอนไรสาระ ไมมเหตผล แตอาจมผลในดานการใชทรพยากรอยางมเหตมผลกได โดยคำานงถงระดบของเทคโนโลยทใชเฉพาะสถานทดวย เชน การกนเนอววเปนของตองหามของชาวฮนดทงทความ”อดอยากยากจนมไปทวอนเดยนน แฮรรสอธบายสงเหลานวา การหามกนเนอ“ววมความหมายวาววมไวใชลากคนไถ หากไมมววกจะไมอาจทำาการเกษตรได ดงนนขอหามทางศาสนาจงเปนการเพมความสามารถของสงคมเกษตรกรรมในระยะยาว ”

โดยสรปแลวทฤษฎนเวศนวทยาวฒนธรรมนจะชวยใหเขาใจถงความสมพนธระหวางประชากร สงแวดลอมทางสงคมและลกษณะทางกายภาพในสงคมไดอยางชดเจนยงขน

แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา -41( )

ทฤษฎการแพรกระจายทางวฒนธรรม (Cultural Diffusion Theory) เนนถงกระบวนการทางประวตศาสตรทใชอธบายการเปลยนแปลงทางวฒนธรรม เรยกวา ลกษณะเฉพาะทางประวตศาสตร “ ”(Historical Particularism) นกมานษยวทยาในแนวความคดนคอ ฟรานซ โบแอส (Franz Boas) ชใหเหนวา การแพรกระจายทางวฒนธรรมเปน“ กระบวนการทมลกษณะสำาคญของวฒนธรรมหนงแพรกระจายไปสอกวฒนธรรมหนง โดยปรบเปลยนใหสอดคลองกบวฒนธรรมใหม ”นอกจากนนยงเปนผสนบสนนใหเกดแนวคดทเชอวา วฒนธรรม“สามารถวดได โดยนำาวฒนธรรมทแตกตางกนมาเปรยบเทยบกนและพจารณาคณลกษณะทสงกวาหรอดอยกวาของแตละวฒนธรรม แตยงคงเชอวาวฒนธรรมนนไมมวฒนธรรมใดทดกวาหรอเลวกวากน ”

แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา -42( )

ทฤษฎการแพรกระจายทางวฒนธรรม (Cultural Diffusion Theory)

เอช.จ . บารเนท (H.G. Barnett) นกมานษยวทยาชาวอเมรกนผซงสนใจศกษาในประเดนทเกยวกบนวตกรรม (Innovation) ทถอวาเปนตวแทนจากวฒนธรรมหนงและมการถายทอดไปยงวฒนธรรม อน ในงานเขยนชอ “Innovation : The Basis of Cultural Change” (1953) กลาวไววานวตกรรมกคอ ความคดหรอพฤตกรรมหรอสงใดๆกตามทเปนของใหม เพราะมนแตกตางทางดานคณภาพไปจากรปแบบทมอย บารเนทเชอวา วฒนธรรมเปลยนไปเพราะนวตกรรม แตขณะ“เดยวกนวฒนธรรมบางวฒนธรรมอาจเปนตวถวงหรอไมสนบสนนใหเกดมนวตกรรมกได ฉะนนเขาจงเสนอวาจำาเปนตองมวธการสงเสรมใหเกดนวตกรรมขนในสงคมหรอวฒนธรรม ”

แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา -43( )

ทฤษฎการแพรกระจายทางวฒนธรรม (Cultural Diffusion Theory)

เอฟเวอเรท เอม . โรเจอร (Everett M. Rogers) ผเขยนงานชอ “Diffusion of Innovations” ไดเนนวา การเปลยนแปลงสงคมสวนใหญ“ เกดจากการแพรกระจายทางวฒนธรรมจากภายนอกเขามามากกวาเกดจากการประดษฐคดคนภายในสงคม และนวตกรรม (Innovation) ทถายทอดกนนนอาจเปนความคด (Idea) ซงรบมาในรปสญลกษณ (Symbolic Adoption) ถายทอดไดยาก หรออาจเปนวตถ (Object) ทรบมาในรปการกระทำา (Action Adoption) ซงจะเหนไดงายกวา โรเจอร ยงไดกลาวอกวา นวตกรรมทจะยอมรบกนได” “งาย ตองมลกษณะ 5 ประการ ไดแก 1( ) มประโยชนมากกวาของเดม (Relative Advantage) (2) สอดคลองกบวฒนธรรมของสงคมทรบ (Compatibility) (3) ไมยงยากสลบซบซอนมาก (Less Complexity) (4) สามารถแบงทดลองรบมาปฏบตเปนครงคราวได (Divisibility) และ 5( ) สามารถมองเหนเขาใจงาย (Visibility)

โดยสรปทฤษฎการแพรกระจายทางวฒนธรรมนจะชวยอธบายวธการ/ขนตอน ของการเผยแพรวฒนธรรมหนงไปสอกวฒนธรรมหนง ซงจะตองคำานงถงขอเหมอนและขอตางของวฒนธรรมทงสองเปนสำาคญ

แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา -51( )

แนวคดความลาหลงทางวฒนธรรม (Cultural Lag) นกคดในกลมน เชน วลเลยม ออก-เบอรน (William Ogburn) นกสงคมวทยาชาวอเมรกน มองวา “การเปลยนแปลงทางวฒนธรรมจะกอใหเกดภาวะการปรบตวไมทนขนเสมอ ทำาใหเกดความเฉอยหรอความลาหลงทางวฒนธรรมขน เชน วฒนธรรมทางวตถทำาให สงคมเจรญแลว เชนการม”รถยนตขบ แตวฒนธรรมทไมใชวตถ อนไดแก คานยม ประเพณยงไมปรบตวกลมกลนกบวฒนธรรมทางวตถ เพราะกลวการเปลยนแปลง ไมกลาเปลยนนสยหรอพฤตกรรม ขาดการศกษา แมจะมรถยนตแตการปฏบตตามกฏจราจรยงเกดไมเทากบปรมาณ รถทเพมขน

แนวคดมานษยวทยาเศรษฐกจ (Economic Anthropology) เปนแนวคดทนำาความรดานเศรษฐกจมาผสมผสานกบวธการทางการศกษามานษยวทยา เพอใชศกษาลกษณะเศรษฐกจของสงคม ซงชวยกอใหเกดความเขาใจพฤตกรรมของคนในดานความสมพนธทางเศรษฐกจไดดยงขน จงสนใจในการใชแบบแผนทางวฒนธรรมในเรองกรรมสทธของ ปจจยการผลต วธการผลต (เทคโนโลยทใช ) และการกระจายผลผลตทไดจากผลต (ระบบตลาด ) มาเปนกรอบในการพจารณา