composteren, waar doen we het voor? - indaver · 2018-11-28 · organische stof: het zwarte goud...
TRANSCRIPT
Composteren, waar doen we het voor?
Gera van Os, Lector duurzaam bodembeheer
Onderwerpen
• Steeds meer eisen aan de bodem
• Wat doet organische stof in de bodem?
• Koolstof-vastlegging altijd goed?
• Schoon product is relevant!
Foto: Jannes Wiersema
Klimaatverandering:• Extreme buien
Foto: ANP
• Extreme droogte
Eutrofiëring van het oppervlaktewater
Reden voor wetgeving:
• Kaderrichtlijn Water
• Gebruiksnormen N en P
• Toelating gewas-beschermingsmiddelen
De biodiversiteit loopt terug
Boerenlandvogels gehalveerd sinds 1980
Hoogleraar luidt noodklok:
'Twentse bodemfauna zo dood als een pier'
23 januari 2018
We hebben alle ecosysteemdiensten van de bodem nodig!
Bodemgebruik in Nederland
Meer dan 50% van het landoppervlak in agrarisch beheer.
“Behandel je grond als je vrouw.”Mari van den Heuvel, vollegrondsteler in Nuenen, Goed doorgrond 2007
Nu: Ecosysteemdiensten,
Volhoudbaarheid, Duurzaamheid
Voorheen: Opbrengstmaximalisatie
Er is een omslag nodig in het bodembeheer
Organische stof is de sleutel tot de oplossing
Mineralisatie Nutriëntenlevering
Wat doet organische stof in de bodem?
Structuur en
vochthuishouding
Voedsel voor het bodemleven
Wat is organische stof?
• Restmateriaal van planten, dieren (mest) en micro-organismen
• Fotosynthese: vorming C-H-O in ringvormige moleculen
(cellulose, hemicellulose, lignine)
N-P-S in aminozuren, peptiden, fenolen
Afbraak van organische stof in de bodem
Afbraak door micro-organismen:
2-4% per jaar
Mineralisatie: hoe meer organische stof des te meer nutriënten voor plantengroei
Vrijkomen nutriënten voor plantengroei
Bron: Postma, 2010
Vergelijking GFT-compost en varkensdrijfmest
Opbouw organische stof in de bodem
20-jarige proef in België met GFT-compost op zavelgrondC-gehalte in de bouwvoor
Organisch stofbeheer: GFT-compost
Compost en infiltratievermogen
Compost en regenwormen
Een ziektewerende grond =
grond waarin weinig of geen aantasting optreedt
in een vatbaar gewas,
ondanks de aanwezigheid van een ziekteverwekker.
ziektegevoelig ziektewerend
Ziektewering of bodemweerbaarheid
Elke ziekteverwekker is gevoelig voor iets anders.
Een combinatie van mechanismen werkt het best.
Je wil zoveel mogelijk verschillende mechanismen
in de bodem.
Concurrentie Antibiose Predatie(algemeen) (specifiek) (specifiek)
Mechanismen ziekte-onderdrukking
De rol van organische stof
Stabiele organische stof :
Goed voor de structuur
(huis/woning voor bodemleven)
Goed voor de vochthuishouding
Afbreekbare organisch stof:
voedsel voor bodemleven (mineralisatie)
Organische stof kan het bodemleven stimuleren:
Meer biomassa, activiteit en biodiversiteit
Verhoging van de bodemweerbaarheid
Effect van verschillende hoeveelheden aanvulgrond(95% veen + 5% stalmest)
Effect van organische stof op bodemweerbaarheid
Organische stof trappen:
0,7% - 1,2% - 2,4%
Bodemweerbaarheid tegen Pythium
Met bodemleven minder wortelrot
Bij hoger %OS minder wortelrot
0,7% 1,2% 2,4%
Project GoeddoorGrond
Proefveld bij 10 bedrijven
op duinzandgrond:
Leidt een dubbele dosering compost (30 of 60 ton/ha)
en de teelt van groenbemesters tot verhoging van
de bodemweerbaarheid?
Organische stof en bodemweerbaarheid
Proefvakken
‘Luxurial’
Meer organische stof minder wortelrot
tegen Pratylenchus penetrans (wortellesieaaltje)
Compost
Japanse haverBladrammenas
Organische stof en bodemweerbaarheid
Aanvoer organische stof
Gering Redelijk-goed Zeer goed
(Varkens-) drijfmest
GewasrestenStroRundermest
Compost
Bijdrage aan bodemverbetering
Beperking door EU-gebruiksnormen fosfaat en stikstof
Organisch stof aanvoer=
Gewasresten + stro + groenbemesters
+ dierlijke mest + compost
Stabiele organische stof
voor de structuur
èn
Afbreekbare organische stofals voedsel voor het bodemleven
Gezond eten = gevarieerd eten
Organische stof voor het bodemleven
Organische stof: het zwarte goud van de bodem
Voedselproductie
• Betere lucht- en vochthuishouding
• Betere bewerkbaarheid
• Minder erosie
• Minder verdichting
• Meer mineralisatie
Waterbeheer
• Betere infiltratie, minder wateroverlast
• Meer waterberging
• Beter vocht leverend vermogen
• Minder af- en uitspoeling van nutriënten
en gewasbeschermingsmiddelen
Klimaatverandering
• Vastlegging C, humificatie
• Verhoging nutriënten efficiëntie
Biodiversiteit
• Meer bodembiodiversiteit
• Betere bodemweerbaarheid
Klimaatdoelen van het kabinet voor NL
De land- en tuinbouw moet in 2030
3,5 megaton CO2 per jaar minder uitstoten:
• 1 Mton veehouderij (methaanemissie)
• 1 Mton glastuinbouw
• 1,5 Mton door ‘slim landgebruik’:
a. Waterpeil veengebieden verhogen
b. Extra bos aanplanten
c. Meer koolstof vastleggen in de bodem
Lesschen, Resource oktober 2017
Realistisch totaal alle maatregelen
Lesschen et al, 2012
Koolstofmitigatie potentieel in landbouwbodems
Maximaal 1 Mton CO2/jaar
Kooldioxide CO2 = 1 equivalentMethaan CH4 ≈ 30 CO2-equivalentenLachgas N2O ≈ 300 CO2-equivalenten
Negatieve afwenteling
Verhoging van bodem-OS kan direct of indirect leiden tot méér emissie van broeikasgassen.
Met zuurstof Zonder zuurstof
Wormen zijn bodemverbeteraars
Meer compost > meer regenwormen
Wormen zijn slecht voor de opwarming van de aarde!
CO2 emissie: +33%
N2O emissie: +42%
C-bodem: per saldo geen effect
Wormen zijn goed voor de gewasgroei!
Opbrengst: +26%
De potentie is beperkt door o.a.:
• Gebruiksnormen voor organische reststromen
• Negatieve afwenteling o.a. op lachgas-emissie
• Biomassa voor bio-energie i.p.v. fossiele brandstoffen
draagt substantieel méér bij aan klimaatmitigatie
Klimaatmitigatie door C-vastlegging in de bodem
Ten Berge et al. (2017)
Niet blindstaren op de reductie van broeikasgassen, maar focus op alle bodem-ecosysteemdiensten
Compost
Wat glinstert daar?Boeren zijn kritisch op glas en plastic:Glasdeeltjes kunnen worden ingesloten in bijvoorbeeld aardappelen. Strenge keuring.
>70°CHygiënisatie ziekten, plagen en onkruiden
Bokashi: fermentatie, conservering (zuur)
Géén zuurstof
Temperatuur < 40°C
Lage pH
Relatief eenvoudig
Onvolledige vertering
Beperkte hygiënisatie
Hygiënisatie is relevant!
Japanse duizendknoop
Bokashi
Advies Agriton:
Effect op invasieve exoten wordt onderzocht.
Indien Japanse duizendknoop aanwezig is > materiaal afvoeren!
Ruimte voor partnerlogo’s
(plaats een wit vlak achter de logo’s om deze tekst en het kader te verbergen)
Dank voor uw aandacht.