computer guided dental implant: new dimension in oral...

ทนตกรรมรากเทยมคอมพวเตอร: มตใหมในการบรณะชองปากComputer Guided Dental Implant: New Dimension in

Oral Restorationอรรถวทย พสฐอนสรณ1, พมผกา อนแกว2

1ภาควชาทนตกรรมประดษฐ คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม2ศนยทนตกรรมรากเทยมคอมพวเตอร จงหวดเชยงใหม

Attavit Pisitanusorn1, Pimpaka Unkaew2 1Department of Prosthodontics, Faculty of Dentistry, Chiang Mai University

2Computer Guided Dental Implant Center, Chiang Mai

ชม. ทนตสาร 2559; 37(2) : 13-25CM Dent J 2016; 37(2) : 13-25

บทคดยอ บทความนน�าเสนอภาพรวมของรปแบบและขอบงใช

ในการน�าเทคโนโลยทางดานคอมพวเตอรมาใช ในงานการ

รกษาผปวยดวยรากฟนเทยม โดยพบวาการถายภาพรงส

สวนตดอาศยคอมพวเตอรและโปรแกรมจ�าลองฝงรากฟน

เทยมในงานการรกษาผปวยดวยรากฟนเทยมมความส�าคญ

เพมขนในรอบหลายปทผานมา เทคโนโลยเหลานมสวนชวย

ใหสามารถวางแผนการรกษาและท�าการฝงรากฟนเทยม

ไดอยางแมนย�า การวนจฉยโรคทางทนตกรรมเชงสามมต

โดยใชภาพสวนตดอาศยคอมพวเตอรโคนบมมสวนชวย

ใหสามารถทราบในแงรายละเอยดและการเตรยมต�าแหนง

ทจะท�าการฝงรากฟนเทยมทมความสมพนธกบฟนเทยม

ทจะใส บทความนเนนน�าเสนอใหเหนถงทงขอดและขอ

ดอยของเทคโนโลยคอมพวเตอรดงกลาวในงานดานทนต-

กรรม และกลาวถงขนตอนตางๆของการรกษา ตงแต

การวนจฉยโรค การวางแผนการรกษา การถายภาพรงส

สวนตดอาศยคอมพวเตอร การวางแผนฝงรากฟนเทยม

Abstract This article presents an overview of the guidelines and indications for the use of computer guided technologies in dental implant treatment. Computed tomography and implant simulation software have significantly increased during the last several years in dental implant therapy. These technologies facilitate a team approach based on the accurate planning and dental implant place-ment. The improvement of 3D dental diagnosis by cone beam computed tomography allows detailed preparation for the surgical placement of dental implants following prosthetic considerations. The advantages and disadvantages associated with computer technology in dentistry were analyzed. The various steps involved in the diagnosis, treat-ment planning, computerized tomography scan,

Corresponding Author:

อรรถวทย พสฐอนสรณดร.ดษฎ, ผชวยศาสตราจารย ภาควชาทนตกรรมประดษฐคณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

Attavit PisitanusornPh.D., Assistant Professor, Departnent of Prosthodontics, Faculty of Dentistry, Chiang Mai UniversityE-mail: [email protected]

บทความปรทศนReview Article

ชม. ทนตสาร ปท 37 ฉบบท 2 ก.ค.-ธ.ค. 2559 CM Dent J Vol. 37 No. 2 July-December 201614

บทน�า หากมองยอนไปเมอประมาณป พ.ศ. 2500 มคอม-

พวเตอรอยในโลกนไมมากนก สวนใหญจะเปนเครองในระบบ

เมนเฟรม มขนาดใหญและราคาแพง มกน�าไปใชงานทาง

ดานวทยาศาสตรเทานน และมกจะไมคอยมบทบาทในชวต

ประจ�าวน แตในปจจบนคอมพวเตอรไดมขนาดเลกลงและ

ราคาไมแพง ท�าใหคนทวไปสามารถซอหามาใชไดเหมอนกบ

เครองใชไฟฟาโดยทวไป ดวยเหตนจงท�าใหคอมพวเตอรเขา

มามบทบาทตอการใชชวตประจ�าวนมากขน และมนษยทก

คนสามารถเขาถงคอมพวเตอรไดงายดายยงขน บทบาทของ

คอมพวเตอรนนมอยดวยกนหลายดาน เชน ดานการศกษา

วศวกรรมศาสตร วทยาศาสตร งานธรการ การธนาคาร การ

คา การคมนาคมขนสง การสอสาร และโดยเฉพาะอยางยงทาง

ดานการแพทย(1,2) คอมพวเตอรมบทบาทตางๆมากมาย เชน

การบนทกและคนทะเบยนประวตผปวย ควบคมการรบ-จาย

ยา หรอชวยในการวนจฉยโรค เชน ตรวจคลนสมอง การ

บนทกการเตนของหวใจ ค�านวณปรมาณและทศทางของรงส

แกมมามาใชรกษาโรคมะเรง ค�านวณหาต�าแหนงทถกตองของ

อวยวะกอนผาตด(3) เปนตน

ในทางทนตกรรมไดมการน�าเอาคอมพวเตอรมาประยกต

ใชดงน(4,5)

การจดการภายในคลนกทนตกรรม เชน การนดหมาย

ผปวย บนทกการช�าระเงน การบนทกทะเบยนประวตผปวย

เปนตน (รปท 1)

ในโปรแกรมคอมพวเตอร การสรางตวน�าเจาะศลยกรรม

การฝงรากฟนเทยม และการบรณะขนสดทายดวยฟนเทยม

พฒนาการทางดานรากฟนเทยมดจทลในวงการทนตกรรม

ทงในปจจบนและในอนาคตมแนวโนมทจะลดงานในรปแบบ

ดงเดมลงและเนนทางดานการวางแผนการรกษาโดยการ

จ�าลองทสมจรงมากยงขน

ค�ำส�ำคญ: รากฟนเทยม การจ�าลองดวยคอมพวเตอร การ

บรณะชองปาก ตวน�าเจาะศลยกรรม ภาพรงสสวนตดอาศย

คอมพวเตอร

implant planning from computer software, surgical drill guide fabrication, surgery and the final resto-ration were reviewed and discussed. Current and future development in digital implant dentistry will continue to decrease the conventional work and will integrate with virtual treatment planning.

Keywords: Dental implant, Computer guided simulation, Oral restoration, Surgical drill guide, Computed tomography

• การถายภาพดจตอล สามารถใชเปนขอมลประวต

ของผปวยได หรอน�ามาใชเพอประกอบการรกษาทางทนต-

กรรม เชน ใชเปรยบเทยบภาพถายทางทนตกรรมจดฟน

(รปท 2)

• การวางแผนการรกษา คอมพวเตอรสามารถชวย

ในการวางแผนการรกษาในสาขาตางๆไดมากมาย เชน การ

วนจฉยความผดปกตของการสบฟน การออกแบบและการ

สรางฟนเทยม การบนทกขอมลสภาพปรทนต การจ�าลอง

ฝงรากฟนเทยม การวเคราะหและจ�าลองการจดฟน เปนตน

(รปท 3)

• การจ�าลองลกษณะกายวภาคของผปวยในคอม-

พวเตอร เพอศกษาอวยวะใบหนาและชองปากของผปวย ทงใน

สวนของเนอเยอแขง (hard tissue) เชน ซฟน กระดกใบหนา

กระดกขากรรไกร เปนตน และเนอเยอออน (soft tissue) เชน

ผวหนา รมฝปาก หลอดลม เปนตน (รปท 4)

โดยเฉพาะอยางยงหากกลาวถงทนตกรรมรากเทยม นบ

ไดวาเปนหนงในแนวทางการรกษาทก�าลงเปนทนยมอยางมาก

ในตางประเทศ สวนในประเทศไทยเองกคาดวาจะเปนทนยม

ในอนาคต โดยขอดของรากฟนเทยมมอยหลายประการไดแก

• มความสวยงามมากกวาฟนเทยมชนดอนๆ ชวยเสรม

สรางความมนใจใหกบผปวย

• ไมมสวนประกอบอนๆ จงท�าใหไมกดขวางตอการพด

และการออกเสยง ผปวยมความรสกสะดวกสบายเสมอนดงซ

ฟนธรรมชาต และสะดวกในการรบประทานอาหารและการบด

เคยว


รปท 1 โปรแกรมการบนทกทะเบยนประวตของผปวยและ

การรกษาทางทนตกรรมทเกยวของ(3)

Figure 1 Patient information and dental treatment record software

รปท 2 โปรแกรมบนทกภาพถายดจตอลในงานทางทนต

กรรมจดฟน(3)

Figure 2 Clinical digital photography in orthodon-tics software

รปท 3 โปรแกรมจ�าลองการรกษาทางทนตกรรมจดฟน(1)

Figure 3 Orthodontic treatment simulation software

รปท 4 โปรแกรมจ�าลองลกษณะกายวภาคใบหนาและขา

กรรไกรของผปวยในลกษณะสามมต เพอใช ใน

การตรวจวนจฉยโรค(1)

Figure 4 Three-dimensional imaging software for 3D diagnosis patient face and jaw anatomy

• ชวยคงสภาพอวยวะตางๆ ภายในชองปาก เชน

ปองกนการละลายตวของกระดกสนเหงอกได

• มความคงทนถาวรสามารถใชงานไดยาวนาน

อยางไรกตาม รากฟนเทยมกยงมขอดอยหลายประการ

เชน มคาใชจายในการรกษาทสง มกระบวนการในการรกษา

ทยงยากและตองใชเวลานาน ซงหากเปนการรกษาทนตกรรม

รากเทยมแบบดงเดม (conventional method) นนจะแบง

การรกษาเปน 3 ขนตอน ดงน(6-8)

• ขนทหนง: ท�าการเอกซเรยเพอประเมนความหนา

ของเนอเยอแขงและออนของขากรรไกร ท�าการผาตดเพอฝง

รากเทยมลงไปในกระดกและเยบปดแผล จากนนประมาณ 7

วนจงท�าการตดไหมทเยบออก และใชเวลาในการรอเพอให

รากเทยมยดตดกบกระดกขากรรไกรไดดประมาณ 3-6 เดอน

ส�าหรบฟนบน และ 3-4 เดอนส�าหรบฟนลาง

• ขนทสอง: ท�าการตอเดอยรองรบครอบฟนเพอใชเปน

ทรองรบครอบฟนและจะท�าการพมพปากเพอสงใหหองปฏบต

การ (lab) ท�าครอบฟน

• ขนทสาม: ชางทนตกรรมจะท�าการสรางสวนตวฟน

ซงจะใชเวลาประมาณ 1-2 สปดาห ทนตแพทยจะท�าการยด

ครอบฟนใหแกผปวย โดยครอบฟนนนท�ามาจากวสดเซรามค

(porcelain) ซงจะมรปราง ลกษณะ และสสวยงามเหมอนฟน

ธรรมชาต

จากความซบซอนของการรกษา อาจกอใหเกดความผด

พลาดและเปนผลตอเนองท�าใหเกดความลมเหลวในการรกษา


ได ซงความผดพลาดเหลานนอาจเกดไดจาก(9)

• การวางแผนการรกษา การใชภาพถายรงสสองมต

เชนภาพถายรงสรอบปลายรากฟน (periapical film; Pa), Panoramic (OPG) เปนตน ซงเปนภาพถายททราบกนดวา

มโอกาสเกดการบดเบยว (distortion) ไดสง ดงนนอาจเกด

ความผดพลาดในการค�านวณความยาวหรอทศทางในการฝง

รากฟนเทยม เปนผลใหเกดการฝงทะลกระดกขากรรไกรหรอ

เกดอนตรายตออวยวะอนๆ เชน เสนเลอด เสนประสาท หรอ

โพรงไซนส เปนตน

• การขาดประสบการณของทนตแพทย ในขนตอนการ

ฝงรากฟนเทยมตองอาศยประสบการณของทนตแพทยในการ

เจาะกระดกเพอฝงรากฟนเทยม ซงหากทนตแพทยขาดทกษะ

และประสบการณอาจท�าใหการฝงรากฟนเทยมนนเกดความ

ผดพลาดในแงของต�าแหนง ทศทาง และ/หรอความลกได

จากความผดพลาดในการรกษาทอาจจะเกดขน ท�าให

ในปจจบนมการน�าโปรแกรมคอมพวเตอรมาชวยในการ

รกษาในงานทนตกรรมรากเทยม โดยโปรแกรมคอมพวเตอร

ดงกลาวจะมสวนชวยในขนตอนการวางแผนการรกษา เพอให

ทนตแพทยมองเหนภาพรวมของโครงสรางและอวยวะตางๆ

ทส�าคญในชองปากของผปวยและสามารถวางแผนการรกษา

ไดอยางถกตอง โปรแกรมคอมพวเตอรดงกลาวในปจจบนม

ดวยกนมากมายหลายโปรแกรม เชน BioDental Model System®, ImplantMaster®, Implant 3D Placement (VIP)®, SimPlant®, Virtual Implant® เปนตน (รปท 5)(10)

ทนตกรรมรากเทยม ทนตกรรมรากเทยมในประเทศไทยไดรบความนยมและ

ถกน�ามาใช ในการรกษาผปวยทางทนตกรรมกนอยางแพร

หลายในปจจบน อยางไรกตามรปแบบการรกษาเกอบทงหมด

นนมกจะเปนการรกษาในลกษณะฝงมอ (free hand) และ

ยงไมไดน�าเทคโนโลยมาชวยในการรกษามากนก ในประเทศ

แถบยโรปและอเมรกามการน�าคอมพวเตอรในหลากหลาย

รปแบบมาชวยในกระบวนการรกษาทางทนตกรรมรากเทยม

ทงในแงของการวนจฉยโรค การจ�าลองฝงรากฟนเทยมใน

คอมพวเตอร หรอแมกระทงท�าการวเคราะหและประมวลผล

เพอสรางตวน�าเจาะศลยกรรม (surgical drill guide) ซง

สามารถน�ามาใชเปนอปกรณชวยฝงรากฟนเทยมในขนตอน

ของการท�าศลยกรรม เปนตน รวมทงบรษทผผลตรากฟน

เทยมตางๆ กไดท�าการพฒนาอปกรณทเกยวของออกมารอง

รบเทคโนโลยเหลานกนอยางพรอมหนา(11,12)

ระบบททนสมยเหลานไดรบการพฒนาและน�ามาใช ใน

การรกษาผปวยในตางประเทศมาไมนอยกวา 20 ป ซงม

ขอดมากมายทงในแงของความแมนย�าและความรวดเรวใน

การรกษา มความปลอดภยในระดบทสง และสรางความพง

พอใจแกผปวย(8) อยางไรกตามในประเทศไทยนนถอไดวา

ระบบรากฟนเทยมคอมพวเตอร (computer guided den-tal implant) นนยงไมไดถกน�ามาใช ในวงกวางเทาทควร

อนอาจเนองมาจากตองใชอปกรณและเครองมอหลายชนด

ในกระบวนการรกษา แตกถอไดวาเครองไมเครองมอและ

อปกรณเหลานสามารถหาไดภายในประเทศจากหนวยงาน

ตางๆ ทงคณะทนตแพทยศาสตร คลนกทนตกรรมขนาดใหญ

รวมทงแลปทนตกรรมหลายแหง

ขนตอนการรกษาดวยรากฟนเทยมคอมพวเตอร รปแบบการจ�าลองฝงรากฟนทยม (implant simulation platform) ประกอบไปดวยโครงสรางตางๆ ทม

การท�างานอยางเปนระบบระเบยบและเปนขนตอน ซงอาศย

ระบบการจ�าลองฝงรากฟนเทยมในคอมพวเตอรเขามาชวย

นน ประกอบดวยขนตอนตางๆ ดงตอไปน (แผนภาพท 1

และรปท 6)

รปท 5 โปรแกรมวางแผนการรกษา วเคราะหลกษณะ

กายวภาคของขากรรไกร และจ�าลองฝงรากฟน

เทยม(4)

Figure 5 Treatment planning, jaw anatomy analysis and dental implant simulation software


ขนตอนท1:กำรวเครำะหโรคและกำรวำงแผนกำรรกษำ

(diagnosis and treatment planning) เมอผ ปวยมาพบทนตแพทยทคลนกและตองการท

จะท�าการบรณะฟนใหอย ในสภาพทดและมความสวยงาม

ทนตแพทยจะตองท�าการประเมนขนตนถงความตองการของ

ผปวยและสภาพชองปากของผปวย ท�าการประเมนลกษณะ

ของสนเหงอกวางทจะฝงรากฟนเทยม ปรมาณของชองวาง

ส�าหรบการใสฟนทดแทน รวมทงสภาพของฟนธรรมชาตขาง

เคยงวามความเหมาะสมส�าหรบวางแผนรกษาดวยรากฟน

เทยมหรอไม ซงสงเหลานถอเปนสงส�าคญล�าดบแรกๆ ทม

อทธพลตอความเปนไปไดในการรกษาและเลอกแนวทางการ

รกษา (รปท 7) ทนตแพทยควรท�าการอธบายใหเหนถงความ

ส�าคญและใหขอมลแกผปวยไดรบทราบวาเหตใดจงควรใชตว

น�าเจาะศลยกรรมและระบบทมความปลอดภย (SAFE system)(11) มาชวยในการรกษา นอกจากนอาจจะตองท�าการ

ประเมนสภาพฟนเทยมเกาของผปวยรวมดวย ซงอาจน�ามาใช

เปนสวนประกอบหนงของการวางแผนการรกษา

แผนภาพท 1 รปแบบการจ�าลองฝงรากฟนเทยม

Diagram 1 Implant simulation Platform

รปท 6 ขนตอนการรกษาทางทนตกรรมรากเทยมคอม-

พวเตอร

Figure 6 Computer guided dental implant treatment steps

รปท 7 รปแบบของการรกษาผ ปวยดวยรากฟนเทยม

ทดแทนซฟนธรรมชาต(17)

Figure 7 Types of dental implant treatment replacing missing teeth

ขนตอนท2:กำรสรำงฟนเทยมทบรงส

ในกรณของผปวยทสญเสยฟนธรรมชาตเปนจ�านวนมาก

ไปจนถงหมดทงปาก มความจ�าเปนททนตแพทยจะตองท�าการ

สรางฟนเทยมเพอลอง (trial denture) เพอใหทราบต�าแหนง

และการเรยงตวของซฟนเทยมทเหมาะสมและท�าการเปลยน

ฟนเทยมตนแบบนไปเปนฟนเทยมทบรงส (scan prosthesis) (รปท 8) ซงจะมการผสมผงแบเรยมซลเฟตเพอใหฟนเทยม

มลกษณะทบรงสเมอท�าการถายภาพเอกซเรยสามมต โดย

ทนตแพทยสามารถสงชนหลอศกษาและขอมลทเกยวของให

แลปทนตกรรม เพอท�าการเตรยมฟนเทยมทบรงสใหเรยบรอย

กอนการนดผปวยมาเอกซเรยสามมต ชนดของฟนเทยมทบ


รงสทจะน�ามาใชจะขนอยกบชนดของตวน�าเจาะศลยกรรม

ทเลอกใชและการก�าหนดต�าแหนงทถกตองของซฟนเทยม

ในภาพเอกซเรยสามมต (เพอเปนตวก�าหนดทางดานความ

สวยงามทจะถกก�าหนดในการวางแผนการรกษา)

รปท 8 ฟนเทยมขากรรไกรบนในรปแบบของฟนเทยมทบ

รงส(2)

Figure 8 Upper maxillary denture: Scan prosthesis

ขนตอนท3:กำรถำยภำพเอกซเรยสำมมต

การถายภาพเอกซเรยสามมตเปนขนตอนของการน�า

ผปวย (และฟนเทยมเพอลอง) มาถายภาพรงสดวยเครอง

ถายภาพรงสสวนตดอาศยคอมพวเตอร ซงขอดของเครอง

ถายภาพรงสชนดนคอภาพทไดจะเปนภาพทสามารถประกอบ

เปนภาพสามมตทมความเทยงตรงทางมตสง สามารถแสดง

ถงปรมาณและคณภาพของกระดกขากรรไกรผปวยได(13,14)

โดยชนดของขอมลทไดจากการถายเอกซเรยซทนนจะเรยก

วา “ไฟลไดคอม” (DICOM file) (รปท 9) เพอใหสามารถ

เกบของมลกายวภาคชองปากของผปวยไดอยางสมบรณจง

รปท 9 ไฟลไดคอมทไดจากการถายภาพเอกซเรยซท (CT X-ray)

Figure 9DICOMfile (.DCM) data read fromCTX-ray scan

มความจ�าเปนตองท�าการถายภาพรงสแบบสามมต กอนท

ทนตแพทยจะสงตวผปวยไปยงศนยเอกซเรยจะตองท�าการ

สอนใหผปวยสามารถสวมฟนเทยมเพอลองไดอยางถกตอง

ในขณะท�าการถายภาพรงส การถายภาพรงสจะท�าเพยงครง

เดยว ซงจะไดขอมลทงกายวภาคชองปากของผปวยและฟน

เทยมเพอลอง เครองถายภาพรงสทงแบบซท (CT) หรอโค

นบมซท (Cone Beam CT) นนจะตองท�าการปรบตงคาการ

ถายตามค�าแนะน�าทบรษทผผลตก�าหนด เพอใหไดภาพทม

คณภาพเหมาะสมเพยงพอในการน�ามาใชในการวางแผนการ

รกษาในขนตอนตอไป

ขนตอนท 4 : กำรแปลงไฟลขอมลเอกซเรยเขำส

โปรแกรมคอมพวเตอร

ไฟลขอมลเอกซเรยทไดจากการถายภาพรงสสามมต

ถอเปนไฟลขอมลมาตรฐานทจะตองท�าการแปลงไฟลขอมล

(data conversion) เอกซเรยเหลานนดวยโปรแกรม

คอมพวเตอร เพอใหมความพรอมในการจดเตรยมโครงสราง

ของขอมลส�าหรบใชในการจ�าลองฝงรากฟนเทยมตอไป

ขนตอนท5: กำรจ�ำลองฝงรำกฟนเทยมในโปรแกรม


โปรแกรมคอมพวเตอรจะมสวนชวยในการวางแผนการ

รกษาทนตกรรมรากเทยม โดยบคลากรทมความเกยวของและ

จ�าเปนตองใชโปรแกรมคอมพวเตอรนไดแก ศลยแพทย (sur-geon), ศลยแพทยใบหนาขากรรไกร (maxillofacial sur-geon), ทนตแพทย, ทนตแพทยทนตกรรมประดษฐ (prost-hodontist) และชางทนตกรรม การท�างานของโปรแกรม

คอมพวเตอรนนเรมจากการอานขอมลทแปลงมาเรยบรอย

แลวแสดงเปนภาพสามมตของขากรรไกรผปวย โดยจะแสดง

ถงรายละเอยดตางๆ เชน ความหนา-บางของกระดก ต�าแหนง

ของอวยวะส�าคญตางๆ เชน โพรงอากาศขากรรไกรบน (max-illary sinus), เสนประสาทแมนดบวลาร (mandibular nerve) เปนตน(13) จากนนทนตแพทยจะท�าการเลอกชนด

ของรากฟนเทยมทตองการ โดยผานค�าสงฐานขอมลรากฟน

เทยม (implant library) ซงเปนสวนทเกบขอมลของราก

เทยมทกรนจากทกระบบและท�าการทดลองฝงรากเทยมใหได

ความลก ต�าแหนง และมมตามทตองการ รวมทงเลอกใชหลก

ยด (abutment) ทเหมาะสม (รปท 10) เมอก�าหนดต�าแหนง


รปท 10 การจ�าลองฝงรากฟนเทยมในโปรแกรมคอมพว-

เตอร

Figure 10 Dental implant simulations in computer software

ของรากฟนเทยมแตละตวเสรจแลว โปรแกรมจะท�าการสราง

ตวน�าเจาะศลยกรรมขนเพอเปนเครองมอทจะชวยถายทอด

ต�าแหนง มม และความลกของรากฟนเทยมทไดออกแบบไว

ในโปรแกรมใหสามารถใชไดจรงในขนตอนของการฝงรากฟน

เทยมในชองปากของผปวย(11,14) ถอเปนการเสรจสนหนาท

ของโปรแกรมคอมพวเตอร

ขนตอนท6:กำรสรำงตวน�ำเจำะศลยกรรม

ภายหลงการจ�าลองฝงรากฟนเทยม การเลอกหลกยด

และการจ�าลองซฟนเทยมเปนไปตามทตองการแลว ขนตอน

สดทายกคอการใหโปรแกรมคอมพวเตอรท�าการประมวลผล

การจ�าลองขางตนและท�าการสรางตวน�าเจาะศลยกรรม (รปท

11) ขนตามรปแบบของสภาพสนเหงอกของผปวยทเหมาะสม

โดยตวน�าเจาะศลยกรรมนจะเปนเครองมอทท�าหนาทในการ

ถายทอดต�าแหนง มม และความลกของรากฟนเทยมตามท

รปท 11 ตวน�าเจาะศลยกรรมทสรางขนจากการประมวล

ผลดวยโปรแกรมคอมพวเตอร

Figure 11 Surgical drill guide made from processing of computer software

ไดออกแบบไว และเพอใหเกดความแมนย�าในการฝงรากฟน

เทยมในชองปากของผปวยเสมอนทไดจ�าลองไวในโปรแกรม

คอมพวเตอร(6,11)

ขนตอนท7:กำรฝงรำกเทยม(implant surgery) การฝงรากฟนเทยมทางคลนกเปนขนตอนสดทาย

ของกระบวนการรากฟนเทยมคอมพวเตอรทใชตวน�าเจาะ

ศลยกรรมรวมกบชดหวเจาะศลยกรรม (surgical drill set) แบบพเศษทไดรบการออกแบบมาจากบรษทผผลตรากฟน

เทยมนนๆ ซงชดหวเจาะศลยกรรมนจะท�างานควบคกบ

ตวน�าเจาะศลยกรรมทไดรบการออกแบบมาจากโปรแกรม

คอมพวเตอร โดยตวน�าเจาะศลยกรรมนท�าหนาทในการ

ก�าหนดทงต�าแหนง ทศทาง และความลกในการเจาะกระดก

เบาฟน เพอใหสามารถท�าการฝงรากฟนเทยมไดอยางแมนย�า

ตามทไดออกแบบไวในโปรแกรมคอมพวเตอร(8,9) (รปท 12)

รปท 12 การใชตวน�าเจาะศลยกรรมชวยในการเจาะกระดก

ขากรรไกรในขนตอนการฝงรากฟนเทยม

Figure 12 Using surgical drill guide in drilling step of dental implant surgery

ขนตอนท8:กำรบรณะดวยซฟนเทยมและกำรตดตำม

ผลกำรรกษำ

ภายหลงขนตอนการฝงรากเทยมทางคลนก จะตองรอให

กระดกทอยรอบรากเทยมประสานเขากบรากเทยม 3-4 เดอน

จากนนจะเปนขนตอนของการสรางสวนของซฟนเพอทดแทน

ซฟนทสญเสยไป โดยสวนตวซฟนเทยมจะยดเขากบรากเทยม

ดวยตวหลกยด ซงเปนตวกลางในการยดระหวางรากเทยมและ

ซฟนเทยมเขาดวยกน (รปท 13)


ในแตละขนตอนของการรกษาจะตองใชระยะเวลาใน

แตละขนตอนทแตกตางกน และทนตแพทยจะตองประสานงาน

กบศนยถายภาพรงสสวนตดอาศยคอมพวเตอร ศนยสแกน

สามมต (3D scan) ศนยจ�าลองฝงรากฟนเทยม ศนยขนรป

ตวน�าเจาะศลยกรรม และผแทนจ�าหนายรากฟนเทยม ดงนน

ทนตแพทยควรจะทราบแผนระยะเวลาในการประสานงาน เพอ

ใหสามารถวางแผนการรกษาและสามารถแจงแผนการรกษา

และระยะเวลาในการด�าเนนการรกษาแกผปวยได

ตวน�าเจาะศลยกรรม ตวน�าเจาะศลยกรรมทสรางขนจากการประมวลผลการ

จ�าลองฝงรากฟนเทยมสามารถจ�าแนกออกเปนชนดตางๆ รวม

ทงมปจจยทเกยวของ ดงน

รปท 13 การบรณะดวยซฟนกระเบองเคลอบ โดยภาพถาย

รงสรอบปลายรากฟน แสดงรากฟนเทยมฝงอย

ในกระดกขากรรไกร (1), ลกษณะของเบาเหงอก

ทสรางโดยตวสรางรองเหงอก (sulcus former) (2), การยดหลกยดเขากบรากฟนเทยม (3) และ

การยดครอบฟนเขากบหลกยด (4)

Figure 13 Restoration with PFM crown: Periapical film showndental implant fixed in jawbone (1), Gingival sulcus created from sulcus former (2),Abutment fixedwithdental implant (3) and crown fixed onabutment (4)

(1)

(3)

(2)

(4)

ชนดของตวน�าเจาะศลยกรรม ตวน�าเจาะศลยกรรมสามารถจ�าแนกตามรปแบบของ

เนอเยอชองปากทรองรบ(11,12) (รปท 14) ดงน

1. ชนดรองรบโดยกระดกสนเหงอก (bone-support-ed type) ตวน�าเจาะศลยกรรมชนดนมลกษณะเฉพาะทวางไวบน

กระดกขากรรไกรของผปวย สามารถใชได ในผปวยทมสน

เหงอกวางทงปากหรอผปวยทมสนเหงอกวางบางสวน ในขน

ตอนทางศลยกรรมจะตองท�าการลงมดโดยวธการเปดแบบ

แผนเหงอกเยอเมอกหมกระดก (mucoperiosteal flap) เพอ

เปดใหเหนกระดกขากรรไกรของผปวย และเพอใหสามารถ

วางตวน�าเจาะศลยกรรมไวบนกระดกขากรรไกรของผปวยได

การรกษาทางทนตกรรมรากเทยมโดยวธนจะท�าในกรณทผ

ปวยตองท�าการปลกกระดก (bone graft) นอกจากนวธการ

เปดแบบแผนเหงอกเยอเมอกหมกระดกยงชวยใหทนตแพทย

สามารถมองเหนบรเวณทจะท�าการฝงรากฟนเทยมไดด

2. ชนดรองรบโดยเยอเมอกหมสนเหงอก (mucosa- supported type) ตวน�าเจาะศลยกรรมชนดนมลกษณะเฉพาะทวางไวบน

เนอเยอออนของผปวย สามารถใชได ในผปวยทมสนเหงอก

วางทงปาก ไมจ�าเปนตองท�าการเปดแบบแผนเหงอกเยอเมอก

หมกระดก จงถอวาเปนวธการทท�าอนตรายตอผปวยนอย มก

นยมใช ในกรณทผปวยไมจ�าเปนตองท�าการรกษาโดยวธการ

ปลกกระดกรวม

3. ชนดรองรบโดยฟน (tooth-supported type) ตวน�าเจาะศลยกรรมชนดนมลกษณะเฉพาะทวางไวบน

ฟนของผปวย สามารถใชไดในผปวยทมสนเหงอกวางบางสวน

หรอแมกระทงผปวยมฟนหายไปเพยงหนงซกตามกสามารถ

ใหการรกษาทางทนตกรรมรากเทยมดวยวธนได ไมจ�าเปน

ตองท�าการเปดแบบแผนเหงอกเยอเมอกหมกระดกเพอทจะ

ใสหวเจาะหรอรากเทยม เพยงท�าการเจาะเปนรขนาดเลกท

บรเวณทจะท�าการรกษาทางทนตกรรมรากเทยมผานเยอเมอก

กเพยงพอแลว จงถอเปนวธการทท�าอนตรายตอเนอเยอนอย

มาก อยางไรกตามวธการนอาจเกดความผดพลาดทภาพถาย

รงสซท (CT images) มการกระเจง (scattering) ของวสด

อดฟนอะมลกม (amalgam) หรอแบรกเกต (bracket) ทตด

อยกบฟน


ปจจยทเกยวของในการประมวลผลเพอสรางตวน�าเจาะศลยกรรม ภายหลงการจ�าลองฝงรากฟนเทยมเสรจสนจะเปนขน

ตอนของการสงใหโปรแกรมคอมพวเตอรท�าการประมวลผล

ขอมลตางๆ ทเกยวของทใชเปนฐานขอมลในการสรางตวน�า

เจาะศลยกรรม(11) ดงน

1. รากฟนเทยม : ชนด (ชอทางการคา) ขนาด (ทงความ

ยาวและขนาดเสนผานศนยกลาง) และต�าแหนงของรากฟน

เทยมทกซทใช ในการจ�าลอง

2. สกรยด (fixation screw) : ในกรณทออกแบบให

มสกรยดรวมดวย โดยเฉพาะตวน�าเจาะศลยกรรมชนดรองรบ

โดยกระดกสนเหงอกทไมมฟนธรรมชาตชวยเปนหลกยด

3. ชนหลอสแกนสามมต (3D cast scan) : ในกรณ

ของการออกแบบตวน�าเจาะศลยกรรมในรปแบบชนดรองรบ

โดยเยอเมอกหมสนเหงอก หรอชนดรองรบโดยฟน ซงจะใช

เปนฐานส�าหรบรองรบตวน�าเจาะศลยกรรม(13)

4. วถการใส-ถอดของตวน�าเจาะศลยกรรม : เปนวถ

รวมเพยงแนวเดยว ซงไดจากการประมวลผลปรมาณสวนคอด

ทมอยทงหมดของทงซฟนธรรมชาตทเหลออยและสนเหงอก

วาง (ในขอบเขตของการสรางตวน�าเจาะศลยกรรม)

5. ชดหวเจาะ (drill set) : ตามรปแบบของหวเจาะท

เปนชดเซตพเศษทรองรบงานรากเทยมคอมพวเตอร

6. รปแบบของตวน�าเจาะ : ตามรปแบบของตวน�าเจาะ

ศลยกรรมทสมพนธกบชดหวเจาะ

7. ปลอกเหลกหลก (master key metal sleeve) : ตามลกษณะทผท�าการจ�าลองฝงรากฟนเทยมไดเลอกไว (รป

ท 15)

8. ขนาดของตวน�าเจาะศลยกรรม : ขอบเขตความกวาง

ของตวน�าเจาะศลยกรรมทครอบคลมฟนหรอสนเหงอกวาง ซง

สามารถก�าหนดขนาดตามทตองการได

ระบบรากฟนเทยมทรองรบตวน�าเจาะศลยกรรม การรกษาผปวยดวยระบบทนตกรรมรากเทยมคอม-

พวเตอรนน ภายหลงกระบวนการจ�าลองฝงรากฟนเทยมท

ตองการในโปรแกรมคอมพวเตอรแลว ขนตอนสดทายกคอ

การสงใหโปรแกรมคอมพวเตอรสรางตวน�าเจาะศลยกรรม

ขนและสงใหแลปทนตกรรมท�าการขนรปตวน�าเจาะศลยกรรม

ทมลกษณะเปนพลาสตกใสขนมา อยางไรกตามตวน�าเจาะ

ศลยกรรมทไดนจะตองใชควบคกบชดหวเจาะทไดรบการ

ออกแบบมาโดยเฉพาะ ซงในทองตลาดกมบรษทตางๆผลต

ออกมารองรบมากมาย (ตารางท 1 และรปท 16) อยางไร

กตามพบวารปแบบการท�างานของชดหวเจาะศลยกรรมทได

รบการออกแบบมาเปนพเศษเหลาน ซงจะสมพนธกบระบบ

รากฟนเทยมทรองรบ (ตารางท 2) แตกจะมหลกการท�างาน

ทคลายๆกน ในทนจะขอยกตวอยางชดหวเจาะศลยกรรมของ

Ankylos Expertease® (เดนทสพลาย, ประเทศเยอรมน)

(รปท 17) ทใชงานรวมกบตวน�าเจาะศลยกรรม โดยมล�าดบ

การเจาะตามล�าดบ (Step-by-Step)(18) (รปท 18) ดงน

1. การวางตวน�าเจาะศลยกรรมลงบนสนเหงอก ซงอาจ

ยดดวยสกรยด (fixing screw) ในกรณทมการเคลอนขยบ

2. เจาะเปดผวเหงอกในกรณทเปนแบบเปดแผนเหงอก

นอย (flapless)

รปท 14 ลกษณะของตวน�าเจาะศลยกรรมแบบตางๆ

ทสมพนธกบสภาพของสนเหงอกและฟนท

รองรบ(17)

Figure 14 Types of surgical drill guide related with residual ridge and tooth support

รปท 15 ชนดของปลอกเหลก (metal sleeve) ทน�ามา

ใชรวมกบตวน�าเจาะศลยกรรม: 1) ชนด closed sleeve, 2) ชนด open sleeve buccal, 3) ชนด

open sleeve lingual และ 4) ชนด pilot sleeveFigure 15 Types of metal sleeve used with surgical

drill guide: 1) Closed sleeve type, 2) Open sleeve buccal type, 3) Open sleeve lingual type and 4) Pilot sleeve type


3. เจาะเปดผวกระดกแขง

4. เจาะน�าดวยหวเจาะขนาด 2 มลลเมตร

5. เจาะขยายดวยหวเจาะสดทายตามขนาดของราก

เทยมทเลอกใช

6. แตงทรงผวกระดกเพอใหไดรปทรงทสมพนธกบ

รากฟนเทยม

7. เจาะสรางเกลยวกระดก เพอเลยนแบบเกลยวของ

รากเทยม

8. ท�าการฝงรากเทยมตามทไดเจาะน�าไว

รปท 16 ระบบรากเทยมตางๆทรองรบระบบรากฟนเทยม


Figure 16 Implant systems supported computer guided dental implant

รปท 17 ชดหวเจาะทไดรบการออกแบบมาใชกบตวน�า

เจาะศลยกรรม(18)

Figure 17 Surgical drill set designed for use with surgical drill guide

รปท 18 ล�าดบการเจาะกระดกสนเหงอกดวยชดหวเจาะ

เฉพาะส�าหรบใชรวมกบตวน�าเจาะศลยกรรม(18)

Figure 18 Ordering of drill step by special drill set used with surgical drill guide.

1 | Fixing the guide 2 | Tissue punch 3 | Initial drilling 4 | Pilot drilling

5 | Expansion drilling 6 | Crestal expansion 7 | Tapping 8 | Screwing in the implant


ตารางท 1 โปรแกรมคอมพวเตอรทใชในการจ�าลองฝงรากฟนเทยม(7)

Table 1 Dental implant planning softwareApplication Website Company Implant

planning

Guide Guide

production3D-doctor www.abelsw.com Able Software, USA Yes Models CDDBiodental Models www.biomodel.com BioMedical Modeling, USA Yes Models RPDentalSlice www.bioparts.com.br BioParts, Brazil Yes Surgical Guide RPEasyGuide www.keystonedental.com Keystone Dental, USA Yes Surgical Guide CDDILUMA DigiGuide www.imtec.com IMTEC, USA Yes Surgical Guide RPImplant3D www.implant3d.com Media Lab, Italy Yes Models RPInVivoDental www.anatomage.com Anatomage, USA Yes Surgical Guide CDDNobelGuide www.nobelguide.com Nobel Biocare, USA Yes Surgical Guide CDDOndemand3D www.cybermed.co.kr Cybermed, Korea Yes Surgical Guide RPScan2Guide www.ident-surgical.com I-dent Imaging, USA Yes Surgical Guide RPSimplant www.materialise.com Materialise Dental, Belgium Yes Surgical Guide RPVIP www.implantlogic.com Implant Logic Systems, USA Yes Surgical Guide CDD

RP = rapid prototyping; CDD = computer-driven drilling.

ตารางท 2 ระบบรากฟนเทยมและอปกรณเสรมทใชรวมกบตวน�าเจาะศลยกรรม(7)

Table 2 Implant systems with instruments for surgical drill guideCompany System Software Guidance by Guidance for

Astratech, Sweden Facilitate Simplant, SICAT Drill Positioning Handle All drills and implantsBioHorizons, USA Pilog Compu-Guide Pilog Compu-Guide Multiple sleeves Pilot drillsBiomet 3i, USA Navigator SimPlant, SICAT Drill Positioning Handle All drills and implantsBredent, Germany SKYplanX SKYplanX Sleeve on sleeve All drills and implantsCamlog, Germany Camlog Guide SimPlant, SICAT,

CoDiagnostiX

Integrated sleeve on drill All drills and implants

Dentsply, Germany ExpertEase SimPlant, SICAT,

CoDiagnostiX

Mounted sleeve on drill All drills and implants

Keystone Dental, USA Easy Guide Easy Guide Sleeve DrillsNoble Biocare, Sweden Nobel Guide Nobel Guide Drill Positioning Handle All drills and implantsStraumann,

Switzerland

Guided Surgery SimPlant, SICAT,

CoDiagnostiX

Drill Positioning Handle All drills and implants

บทวจารณ แมวาระบบรากฟนเทยมคอมพวเตอร ในปจจบนจะม

ความหลากหลายแตกตางกนตามทแตละบรษทผผลตท�าการ

ออกแบบไว ซงจะสงผลใหชดหวเจาะศลยกรรมเหลานม

ลกษณะการท�างานหรอระบบการเจาะกระดกทแตกตางกน

ออกไป โดยทนตแพทยทเลอกใชรากฟนเทยมของบรษทใดก

จะตองท�าการศกษาระบบการท�างานของชดหวเจาะศลยกรรม

นนใหเขาใจอยางถองแทกอนทจะเรมท�าการรกษาผปวย จาก

การท�างานของโปรแกรมคอมพวเตอรดงกลาวขางตนนนโดย

ภาพรวมแลวถอไดวามขอดอยหลายประการ ไดแก

• ชวยใหการฝงรากเทยมเปนไปไดอยางงายดาย ไมยง

ยาก มความแมนย�าสง(19,20)

• ชวยเพมความมนใจในการฝงรากฟนเทยมใหกบ

ทนตแพทย

• ลดเวลาทใช ในการฝงรากฟนเทยม

• การวางแผนการรกษาสามารถท�าไดอยางปลอดภย


มากขน และสามารถหลกเลยงการปลกกระดกอยางไมจ�าเปน

• เปนเครองมอในการสอสารระหวางทนตแพทย

ชางทนตกรรม และผปวย อยางไรกตาม งานรากฟนเทยม

คอมพวเตอรยงมขอจ�ากดหลายประการ อาทเชน

• มระบบการรกษาทคอนขางซบซอน แตกตางกน

ไปตามแตละระบบของบรษทผผลต ซงทนตแพทยจะตอง

ศกษารากฟนเทยมคอมพวเตอรในระบบทน�ามาใชงานใหเปน

ทเขาใจเปนอยางดเสยกอนทจะน�ามาใชในการรกษาผปวย

• มการใชโปรแกรมคอมพวเตอรจ�าลองฝงรากฟน

เทยมรวมดวย โดยทนตแพทยผ ท�าการจ�าลองฝงรากฟน

เทยมจะตองมความร ในการใชงานโปรแกรมคอมพวเตอร

และสามารถใชศกยภาพของโปรแกรมคอมพวเตอรไดอยาง

เตมประสทธภาพ ซงจะสงผลใหการรกษาผปวยในขนตอน

การฝงรากฟนเทยมมความแมนย�าสง(20)

• มการใชเครองมอทมเทคโนโลยทสง เชน เครอง

เอกซเรยซท เครองขนรปชนงานสามมต เครองสแกนชนงาน

สามมต เปนตน ซงเครองมอเหลานมราคาทคอนขางสงและ

ยงตองอาศยผควบคมเครองทมความช�านาญ

โดยสรปแลวจะเหนไดวามการน�าเทคโนโลยททนสมย

ทางดานคอมพวเตอรมาใช ในระบบรากฟนเทยม ซงจะชวย

ใหการรกษาผปวยเปนไปตามแผนการรกษาทไดวางไว ลด

ความเสยงทอาจจะเปนอนตรายตอผปวย และชวยใหผปวย

บาดเจบนอย สวนปญหาทางดานเทคโนโลยทมราคาและคา

ใชจายทสงนนมแนวโนมทดขน มตนทนและคาใชจายทลดลง

ซงจะชวยใหประชาชนทมาเขารบการรกษาดวยรากฟนเทยม

คอมพวเตอรมโอกาสเขาถงเทคโนโลยมากเหลานมากยงขน

เอกสารอางอง1. Dsouza KM, Aras MA. Applications of comput-

er-aided design/computer-assisted manufacturing technology in dental implant planning. J Dent Implants 2012; 2(1): 37-41.

2. Almeida EO, Pellizzer EP, Goiatto MC, Margonar R. Computer-guided surgery in implantology: Review of basic concepts. J Cranio Surg 2010 21(6): 1917-1920.

3. Gulati M, Anand V, Salaria SK, Jain N, Gupta S. Computerized implant-dentistry: Advances toward automation. J Indian Soc Perio 2015; 19(1): 5-10.

4. Hultin M, Svensson KG, Trulsson M. Clinical advantages of computer-guided implant place-ment: A systematic review. Clin Oral Implants Res 2012; 23(6): 124-135.

5. Mandelaris GA, Rosenfeld AL, King SD, Nevins ML. Computer-guided implant dentistry for pre-cise implant placement: Combining specialized stereolithographically generated drilling guides and surgical implant instrumentation. Int J Peri-odontics Restorative Dent 2010; 30(3): 275-281.

6. Ruppin J, Popovic A, Strauss M, Spuntrup E, Steiner A, Stoll C. Evaluation of the accuracy of three different computer-aided surgery systems in dental implantology: Optical tracking vs. stere-olithographic splint systems. Clin Oral Implants Res 2008; 19: 709-716.

7. Jung RE, Schneider D, Geneles J, Wismeijer D. Computer Technology applications in surgical implant dentistry: A systemic review. Int J Oral & Maxillofrac Implants 2009; 24: 92-109.

8. Neugebauer J, Stachulla G, Ritter L, Dreiseidler T. Computer-aided manufacturing technologies for guided implant placement. Expert Rev Med Devices 2010; 7(1): 113-129.

9. Orentlicher G, Horowitz A, Abboud M. Computer- guided implant surgery: Indications and guide-lines for use. COMPENDIUM 2012; 33(10): 720-732.

10. Paton TF. Computer-guide implantology. Aus Dent Prac 2008; Sep/Oct: 142-143.


11. Tardieu PB, Vrielinck L, Escolano E, Henne M, Tardieu AL. Computer-assisted implant place-ment: Scan template, simplant, surgiguide, and SAFE system. Int J Periodontics Restorative Dent 2007; 27(2): 141-149.

12. Simon Z. Computer-guided implant surgery: Placing the perfect implant. CDA J 2015; 43(3): 127-129.

13. Hara S, Mitsugi M, Kanno T, Tatemoto Y. Com-puter-aided design provisionalization and implant insertion combined with optical scanning of plaster casts and computed tomography data. Ann Maxillofac Surg 2014; 4(1): 64-69.

14. Giacomo GA, Curu PR, Arujo NS, Sendyk WR, Sendy CL. Clinical application of stereolitho-graphic surgical guides for implant placement: Preliminary results. J Periodontol 2005; 76: 503-507.

15. Scarfe WC, Farman AG, Sukovic P. Clinical ap-plications of cone-beam computed tomography in dental practice. J Can Dent Assoc 2006; 72(1): 75-80.

16. Mandelaris GA, Rosenfeld AL. The expanding influence of computed tomography and the ap-plication of computer guided implantology. Prac Proced Aesthet Dent 2008; 20: 297-305.

17. ASTRA TECH Dental. Facilitate® computer guided implant treatment: Procedure manual. 2014; 7-14.

18. Dentsply implant. Expertese® computer guided implant treatment: Procedure manual. 2013; 1-20.

19. Orentlieher G, Goldsmith D, Abbound M. Com-puter-guided planning and placement of dental implants. Atlas Oral Maxillofac Surg Clin North Am 2012; 20(1): 53-79.

20. Schneider D, Marquardt P, Zwahlen M, Jung RE. A systematic review on the accuracy and the clinical outcome of computer-guided tem-plate-based implant dentistry. Clin Oral Impl Res 2009; 20(4): 73-86.

computer guided dental implant: new dimension in oral...

Documents