conclusies en aanbevelingen monitor vernieuwing bouwsector
DESCRIPTION
Conclusies en aanbevelingen Monitor vernieuwing bouwsectorTRANSCRIPT
Conclusies en aanbevelingen
Monitor vernieuwing bouwsector
Conclusies en aanbevelingen Monitor vernieuwing bouwsector
1. Wat brengt dit onderzoek?
Eind 2012 is door USP een uniek onderzoek uitgevoerd. Het geeft het diepste
inzicht op de ontwikkeling en status van vertrouwen, ketensamenwerking,
levensduurdenken en vernieuwend leiderschap. Dit onderzoek is het meest
actuele en brede onderzoek in de bouwsector en laat zien op welke manier de
bouwsector bezig is met de bovenstaande onderwerpen. Aan de hand van de
conclusies van dit onderzoek kunnen we zien dat werken aan vernieuwing in de
bouwsector een stabielere bedrijfsvoering oplevert dan organisaties die niet
werken aan de vernieuwing. Er wordt een zestal aanbevelingen aangereikt die
uit de data van het onderzoek naar voren komen.
2. Waarom de Monitor vernieuwing bouwsector?
Vernieuwing Bouw is een onafhankelijk netwerk van koplopers binnen de
bouwsector die allemaal één doel nastreven: een gezonde, professionele sector
die een actieve bijdrage levert aan het oplossen van maatschappelijke
vraagstukken. Door een voortrekkersrol te kiezen als netwerk beïnvloeden we
de sector en zal de sector volgen. Maar het begint bij ons: de koplopers van
het netwerk van Vernieuwing Bouw.
Vernieuwing Bouw is in 2010 gestart en is uitgegroeid tot een netwerk van
partijen uit alle delen van de bouwsector, zowel opdrachtgevers, markt als
kennis. Denk aan rijksoverheid, gemeenten, woningcorporaties, bouwbedrijven,
ingenieurs, architecten, installateurs, adviseurs en kennisinstellingen.
Vernieuwing Bouw stimuleert de noodzakelijke duurzame ontwikkeling van de
Nederlandse bouwsector door met het netwerk zichtbare waarde toe te voegen
aan alle partijen die betrokken zijn bij het realiseren van een bouwwerk. Met
de unieke combinatie van kennis, netwerk en middelen bekrachtigen en
versnellen we de ingeslagen vernieuwingsbeweging. Ook bouwen wij aan
gepassioneerde coalities van kennisinstellingen, overheden, maatschappelijke
organisaties en bedrijven.
De partners en het team van Vernieuwing Bouw verbinden, stimuleren,
faciliteren en monitoren de activiteiten in het netwerk.
1. Verbinden door de netwerk aanpak. Het netwerk van partners is Vernieuwing
Bouw. Het netwerk verbindt partijen en initiatieven met elkaar.
2. Stimuleren door goede voorbeelden te laten zien. In communicatie en
uitwisseling tussen en met partners tijdens netwerkbijeenkomsten en naar de
hele sector via communicatiekanalen.
3. Faciliteren door partners en initiatieven te verbinden en podia te
organiseren. Hiervoor organiseert het netwerk bijeenkomsten en fora.
4. Monitoren door te laten zien hoe de sector er voor staat en wat de
ontwikkeling is.
5. Initiëren van middelen of vernieuwingsbewegingen met partners. Als
initiatieven de vernieuwingsfase voorbij zijn, laten we ze los, of dragen ze over
aan andere partijen.
Vanuit deze achtergronden heeft Vernieuwing Bouw deze monitor opgezet in
een vervolg op de monitoren Transparantie en Integriteit van de Regieraad
Bouw uit 2010 en 2009. Hierdoor is er inzicht ontstaan hoe de sector zich in de
afgelopen jaren heeft ontwikkeld en welke paden succesvol waren.
3. De uitkomsten van het onderzoek
Onder de representativiteit van een steekproef wordt verstaan dat de
onderzoeks-resultaten een goede weergave zijn van de situatie in de beoogde
populatie.
In totaal heeft het kwantitatieve onderzoek 2.048 afgeronde enquêtes
opgeleverd. De verdeling van de enquêtes over de verschillende geclusterde
partijen is zo opgesteld dat er bij alle partijen minimaal sprake is van 90%
betrouwbaarheid.
4 CONCLUSIES
Veranderende omstandigheden
Het jaar 2012 was buitengewoon zwaar voor de sector. De gevolgen van de
economische crisis werden in de sector hard gevoeld. Ruim 14.000 ontslagen,
meer dan 1.500 bedrijven failliet, het aantal bouwvergunningen daalde tot een
dieptepunt en budgetten kwamen zwaar onder druk te staan. De
corporatiewereld kwam negatief in het nieuws door derivaten en plannen van
het kabinet hadden een negatief effect op de huizenmarkt. De situatie in de
markt is sterk veranderd sinds de vorige metingen in 2008 en 2010, de sector
zit in zeer zwaar weer, waarbij alleen de sterksten zullen overleven.
Toch hebben wij geconstateerd dat er positieve ontwikkelingen zijn binnen de
sector, zeker gezien de veranderde omstandigheden. Levensduurdenken is
vanzelfsprekend binnen de sector en heeft een positieve ontwikkeling
doorgemaakt, ondanks de crisis. Op het gebied van vertrouwen en
ketensamenwerking zijn ook stappen gemaakt. Wij realiseren ons dat
vernieuwing tijd kost. Zeker de vernieuwing van een hele sector. Wel blijft het
noodzaak om aandacht te (blijven) besteden aan de onderwerpen.
De partijen die bezig zijn met - en investeren in - ketensamenwerking,
levensduurdenken en vernieuwend leiderschap blijken uit het onderzoek de
sterke partijen.
Maar ook blijkt dat de markt nog niet klaar is voor de veranderende vraag van
de opdrachtgevers. Zij lijken moeite te hebben met de nieuwe contractvormen
en totaal oplossing die van hen wordt gevraagd. Hiervoor ontbreekt vaak de
kennis en ervaring bij opdrachtnemers. Zij maken een terugtrekkende
beweging op de aanbestedingsmarkt en in het bijzonder de contractvormen
zoals DBFM.
Een zorgelijke ontwikkeling voor zowel de markt (de aanbestedingsmarkt
maakt ruim 25% uit van de totale markt) als opdrachtgevers. De markt lijkt
hier kansen te (gaan) missen. Ook is de markt meer versnipperd dan in 2008
en 2010 doordat nu 69% van de markt bestaat uit ZZP-ers (op
bedrijfsomvang). De thema’s blijken voor een groot deel van de markt te
abstract. Deze vragen om een nadere invulling.
a. Thema vertrouwen:
Breed maatschappelijk is er een trend dat het vertrouwen in personen in
leiderschapsposities enorm snel afneemt. Uit recent onderzoek blijkt dat slechts
10% gelooft dat bedrijfsbestuurders de waarheid spreken, in het geval van
politici is dat zelfs slechts 6%. Ondanks de crisis is het vertrouwen in de
bouwsector als totaal stabiel gebleven. Het is goed te zien dat de sector,
ondanks hele zware omstandigheden op dit moment, niet massaal terugvalt in
“oud gedrag”. Wel zien we bij (vooral commerciële) opdrachtgevers een daling
van vertrouwen. Dit is voornamelijk ingegeven door toegenomen risico’s als
gevolg van de crisis en de verschuiving van (steeds meer) verantwoordelijkheid
naar de opdrachtnemer, waardoor de opdrachtgever controle verliest. Het
inzetten van tools zoals “past-performance” zouden de relatie kunnen
versterken en levert bewijs dat het vertrouwen in eerdere projecten niet is
beschaamd (met andere woorden: afspraken zijn nagekomen). Hierdoor wordt
vertrouwen over tijd opgebouwd, ontstaat een reputatie die niet afhankelijk is
van één project.
b. Levensduurdenken:
Op dit thema is grote vooruitgang geboekt. Veel organisaties zijn actief op het
gebied van levensduurdenken en zijn zich blijvend aan het ontwikkelen.
Aandachtspunt is dat de ontwikkeling van levensduurdenken erg snel gaat en
het is dan ook noodzakelijk bij te blijven. Opdrachtgevers verwachten een
actieve rol van alle partijen (in de keten) op dit thema. Expertise in huis (of op
gebied van eigen specialisaties zoals bij de gespecialiseerde aannemers) blijft
van groot belang. Exploitatie, onderhoud en duurzaamheid worden steeds meer
de standaard in projecten en ook de adviserende rol van opdrachtnemende
partijen hierbij is van belang. Hierin kan de opdrachtnemer het verschil maken.
c. Ketensamenwerking:
Uit het onderzoek blijkt dat ketensamenwerking loont. Bij ketensamenwerking
is het uitgangspunt dat projecten lagere faalkosten, betere verdeling van
risico’s en meevallers, kortere doorlooptijden, betere kwaliteit en gezamenlijke
innovatie in zich hebben. Partijen die actief zijn op het gebied van
ketensamenwerking, doen het beter in de markt. Ook hier blijft het van belang
aandacht te (blijven) besteden aan dit onderwerp. Het is niet voor iedereen
bekend terrein. Ook blijkt er koudwatervrees: het aangaan van andere
verantwoordelijkheden als partner in een keten (in plaats van opdrachtnemer
van een vooraf gespecificeerd project) lijkt partijen nog af te houden. Ook voor
kleine projecten is het van belang dat partijen hier aandacht aan besteden:
ketensamenwerking is niet alleen voor grote projecten. Een positieve
ontwikkeling is dat in 2012 “gunnen op laagste prijs” niet meer de standaard
is, de ervaringen zijn zelfs hoger dan de verwachtingen op dit gebied. Dit
thema loopt door de crisis wel een risico. Bij ketensamenwerking is onderling
vertrouwen een essentieel middel voor succes.
d. Vernieuwend leiderschap
Wat betreft vernieuwend leiderschap geldt voor het grootste deel van de sector
(69%) dat dit gaat over de leider die zijn vak goed verstaat. In de praktijk
blijkt dat het vooral de partij is die het meest risico loopt. Als Vernieuwing
Bouw zijn wij van mening dat er meer hoort bij vernieuwend leiderschap. De
vernieuwend leider werkt binnen een netwerk constructie en is in staat partijen
te verbinden. Maar we realiseren ons ook dat dit veel vraagt van partijen. Wel
zijn wij overtuigd dat vernieuwend leiderschap cruciaal is om in deze zware
tijden te overleven en te professionaliseren.
Zes aanbevelingen die bijdragen aan een gezonde markt:
De partijen die bezig zijn met - en investeren in - ketensamenwerking,
levensduurdenken en vernieuwend leiderschap blijken uit het onderzoek de
sterke partijen. Met de onderstaande aanbevelingen willen wij praktische
manieren aanreiken om de vernieuwing verder te brengen. Bij deze
aanbevelingen hebben we concrete acties beschreven, die bijdragen aan het
bereiken van een hogere mate van vertrouwen, ketensamenwerking,
levensduurdenken en vernieuwend leiderschap. Deze aanbevelingen doen wij
op basis van de conclusies zoals hierboven omschreven. Het zijn aanbevelingen
die zowel gelden voor nieuwbouw- als onderhoud & beheerprojecten.
Vertrouwen:
• Om te bouwen aan vertrouwen gebruiken we Past Performance als een
ondersteunend instrument bij alle opdrachten (voor zowel opdrachtgevers en
opdrachtgevende aannemers)
Ketensamenwerking:
• Om prijsvechten te voorkomen, selecteren wij niet op laagste prijs, maar
vooral op kwaliteit. Hiervoor gebruiken wij bijvoorbeeld marge afspraken
voorafgaand aan het project. Daarna selecteren wij op kwaliteit. Dit gebeurt
niet alleen bij de selectie van de hoofdaannemer, maar ook bij de selectie
van de andere partijen betrokken in het project.
Levensduurdenken:
• Om de positieve ontwikkeling op innovatie door te zetten blijven wij
investeren in innovatie, ook al staan budgetten onder druk.
• Onze filosofie zal zich niet alleen op de korte termijn richten. Zowel
opdrachtgever als opdrachtnemer zullen in hun handelen de kosten op de
langere termijn en de beschikbaarheid van materialen als belangrijk punt
meenemen.
Vernieuwend leiderschap:
• De leider van het project of proces wordt geselecteerd op basis van de
criteria voor vernieuwend leiderschap. De leider is niet per definitie degene
die het meeste risico loopt. Deze criteria zijn:
a. het samen kunnen brengen van de juiste partijen, passend bij de
situatie uitgaande van de beste kwaliteit
b. de kennis binnen de keten, optimaal weten te benutten.
• Goede voorbeelden krijgen podium in onze eigen organisaties en binnen de
sector. Om de vernieuwing concreet te maken, te stimuleren en als koplopers
te handelen, zijn wij ambassadeurs van ketensamenwerking,
levensduurdenken en vernieuwend leiderschap.
De bestuursleden van Vernieuwing Bouw committeren zich aan het inzetten van
deze acties in hun eigen organisaties. Wij roepen onze partners in het netwerk
op zich ook aan deze acties te committeren.
Bron: Monitor vernieuwing bouwsector door USP.
