%//,D. D,

DISSERTATION IS ACADEMIGEJ'ARS prior,

Γ) Ii

CONSECRΛΤΪΟΝΕΑΤQUΕ

DE LU Β RISVIR! υ I UM

APUD ROMANOS,Quam

CUM CONSENSU AMPLISS. FAC. PHILOS.IN REG. ACAD. UPSALIENSl

PR/ESIDE,VIRO CEL kB ER

MAG. Ρ Ε T R OEKERMAN,

ELOQUEN i ΙΑ- PROFESS. RfcG. tΓ ORD.l'ljpjvr) BONORUMEXAMINI SUBJICIT

TESPERUS LUNDBORG,VES ΊΕΚ -ΟΟΊHUS.

IN AUDIT. CAROL. MAJ. DXPi DECEMB.Ann, MDCCLII.Il$& Μ S.

* Excudlt L· M. HÖJER \ Reg. Acad. Typ.

RÅD-och HANDELSMANNEN uti Skara,Hogachtady

Min Hogtårade kåre Swåger,

Den* hora Allmagfen har egenteligen fatt Forål-drarne til Ayre for barnen ; men riår de ,■ förränbarnen kunna handleda % fiéjfwa, gått til fut in-tet, flackar han någon i deras ftålle, til de omyn¬

digas foriwar f på det de icke må wantrifwas. Jag. kanåfwen derutinnan fkatta mig lyckelig, af, alt fcdan etbiflert öde nekade mina klara Foråldrar längre få lefwa,Jag funnit uti Eder, Min klara Swåger, en fådan befordra-re, fom i flera år arbetat på min upkomft , och befräm¬jat mitt wål. Tilfallet räcker mig nu handen, at prifaEdar hulda omxvårdnad: men, når orden mail behöfwasydlfinner jag mig fom aldraoförmögnaft at hitta påfådane,forn åro tienliga? tag ändock gunftigt emot,Min k. Swå¬ger , deffa ringa Bladen, fom jag Eder tilländer, icke fomnågon Wedergiålning, hv/ilken fwarar emot Edra förtjen·Ber, utan allenaft fom tekn af et tackfamt finne, Mkegiöromål fkal för öfrigt altid bli , at hos den Alswåldigeanhölla om Min k.Swågers och Syfters beftfndiga lycka&ch wålgång , ech Icfwa med flörfta nöje

Min Hogtårade kära Swåger$Odmiuke Tjenari?,

JESPER LUNDBORG

ι Ν.

jr. ι.Omanorum] ritus & facra föllemnlaqui confideraverit , jure eonqueripoteft géntem* adeo excultarn &iapiehter adimniftratam , in Iis,quae ad divinum fpedant cultuin,longa temporum ferie, tantoperea reda via aberraffe. Ad opinio-nem enim vulgi & imperitoriimfiélas plane iuiffe apud eos religiones conftat atque fu-perfUtionem tam late fufam , ut omnium fere animos

occupaverit. Rede Prudentius :Ut femel obfeäit gentilia peBora patvumVana fuperflitio , non interrupta cucurritJEtatum per tvilie gradus, tener horruit beresEt coluit , qnicquid fibimet venerabile tant.Movflrarant atavi - - (a").Sed, quod in univerfum Theologia Gentilfum eft obfeura& ineptis fabulis corrupta , non hoc de Romanis fantumvalere poterit. Uli enim, etfr, ubl ad divinitatis lumenfe attollere conarentur , ccecutierunt, fuo tarnen modoreligtofiilimi fuere & in Ethnicifmi ealigine altius quidfajwiffe videntur. Kos , alia prcetereuntes, obfervamus

Λ eos

&£$ J 2 ( <i£2>

eös pfseciare mulfa cogitafTe de oificiis homimim i deVirtute prasmiisque bonarum a&ionum, utpoie qtiibus viaIn cceium mimi'enda e/Tet· Hinc etiam, tit omnibus illisrebus , quas tifui ctiidam fingulari hoiiiinurnqee gener imsxime necelTarias perfpe&um ert, äliquid divini incffecrediderunt ^ ita virtutibus tanturn habuefunt hoiiorem,tit templa iisdem se varläs folk m nitåtes dedfcaverint.Erat autem tripfex eorurn cultus divinus, ut ex Cicero¬ne conilaf. Primus, quem iif prseftiteruni, qui cmle*fies femper funt habit! 5 fcctmdus iis delatus, qoorumfnerita eos in cceium Vocaverint; tértius denique iisfri*bufus, quorurn opera ifigreiTus darctur in cceium· Dehoc vero DeOrum & Dearum genere ita habet Lex ΧΓίTabularum : Olla ? propter qme datur homini adjcenfus in(Odhim , Meritem Virtutem , Ρietatem , Fidem eoluntoearumqiie laudum delubra fmto (b). Fuerunt etiam a*liac multse virtutes, quss eundem bunC obtinuerunt ho¬norem y quas pafiim Cicero & reliqui adducunt auétores,·De harum itsque ornfrium eonfecratione & dt Iubris apodRomanos ,· Tua freti benevolentia, C. L. difputabin us.

(a) Contra Symmach, 1. (b) Cic*de Legibus IL ς.

i **.■Quemadmödum fccietati humanae bene effe n*iä

pOteil, nec respubiica unquam felix haberi, nifi virturltitfequé honefiati fuus conftet honos -y fic Romani, quitnagnitudifiem & fplendorem fui imperii follicite quaere-bant* in foga fagoque,- difciplinse pafernorum imftituto*rurri iegumque tenacifiimi vidéri prsegeflitbant. Nedglorias niinus & honoris appetentes fuerunt f cujus cumvirfufe ardliffisnum eft cöinmerdium ^ quo ipfo exiflima-·tlonem Laiini nominis tantopere cuftodiverunt, ut nihilfupra. Tranfiit hincfine dubio virtutis & honoris fignifi-Satio t ex indole cum gentis ipfius i tum temporum f fri

diviiiio-

) 3 f

diviniorem magis magisque fenfum, donec ®des iliis purbiice dicarentur , delubra plerumque nuncupat®. Fuitvéro,quod meminiife non alienum eil, vovendi, dedi*eandi confecrandique aélus non unus idemque apud anti-quos, verum alter alterum fubfequebatur. Ex voto de^dieabantur primum tempia in honorem hujus vel illiusperfon® , aut rei inilituenda j deinde hunc ritum exce«ρ it ipfa dedieatio & confecratio , qu® qu®dam fuit έμ-•ψυχούβ-ΐί , qua rei inanimsc divinam infundi naturam po*teftatemque credebant , quamque varii generis fuiiTeconliat (<r). J*™ autem , licet h®c antiqui moris inilitu»ta prorfus a fanétiffim®, quam profitemur , feientise pr®~eeptis & indole abhorreant, non tarnen omne ipfa pa-trocinium plane refpuunt. Quibus enim de caums tem-plorum honore dignati fuiffent virtutes Romani & publi»Go religionis officio coluiffent, nifi divin® natur® fimil-limas deprehendififent jam fenfirn paulatimque exculii &literarum Iuce coliuilrati ? Fae rationis autem operahane cognitionem hauflam fuiffie , adeoque in multismancam 8c inchoatam ; finge etiam civilis vit® commorda, ex amabili virtutum confortio redundatura, occafio»nem dedifTe tam operoii cultus. Enim vero credibilenon eil has ob caufTas Ionginqvum hunc ufum repudlan«dum eile prorfus, tanquam profanum , enormem ac fto»lidum , nec dignum , qui aliquam fui confiderationemmereatur. Offenfionis 8c periculi plena res eil 8c in-tempeflive reprehendere 8c laudare mores 8c inftitutagentis hujus. Ilia autem, ii non omnes virtutum nume-ros irnpleverit, nee fupra reliquas omnes gentes impro-Htate 8c malitia eminuit. Ex legibus autem cum civita»tis Roman® , tum feriptis Philofophoram 8c teilimoniisapte coneluditur vitia igne , fune, gladio undique corn^prefifa non tantum, fed, human® natur® minus congruen-tia, theairis Gr®corum more adhibitis , explpfa atque

Λ 2 e$f».

) 4 C ***&

exfifeilafa fuiffe. Quid1 + qciöil Cafnodorus & ipfe Augu¬stinus-Romarn virtutum omnium templum ac dömiciliumvocitant; & Val. Max. rumquam remofos ab exaéliilTmoceremoniarurn cultu babuiffe oculos eandern tefüatur (d).Ät objiciat rnihi aliquis Romanos, ut alias genfes , vi¬ela r mala irumina, omnemque ex Ächeronte eurbam co-iiiiiTe. Fa teer quidem primis prsefertim retnporibus,euin majbr fuperiiitiö, ealamifatibus imperii & bellörumformidine excitata, liomimrm animos occupaverat, ve¬rum freeer poftea' remitiere paulatim ecepif donec le¬ge' caucum eiTef,- ne qua' facra fierenf vifiis; Ifa enimTull ins :: Nec utta vifiorumjacra jöllemma funte (e)> Etalibi evidenter fatis oilendit rquam impium effet mon-·åris- ejusπιodi venerafionem aliquant eiTe. ttlud, inquif,.tiitiofnm ÅtBernf, quod Cylomo fcelere expiato] Epimeni»de Grete fmdente , fecenmt Contmneh<z fanum Jmpu-·dentis : virtafes enim non vifia ,· tonfecrarc detet',·Araque vetus fiaf in palatio Pebri:s,- 6f altera E/quiliii'rΜiL· Fortunae deteßütdeque, qtt& o'mnia ejusmodi repu-·diüttda fünf (f). Immo de hoc furpi vitiorum cultu ,,nefeio qua contagioneq. a Grsecis aeeepfopäulö expli-catius quati per ironiam , idem agif Tullius de1 natura'IDeofum (g% orrnesque tales peilendes errores ex Pbilofo-pbia judicaf f nt> cum de Diis immerfalibus clifputeturj,(iicanfur digna Dlis irnmomlibus (by.· Fuitr ant'em>Ifunc in finem r a'orom numinum culfus etiarp in Ro-·inanam gente-· frensdudlux, ne qua in re' obefienf, ne-·ve aliquid ioferreat incommodi (/').. Hihc fuos Gernios bonos non tanturrr, i'ed malos etiam perfarufEe· ha-·tiäer int v &· divifa qtaaé fuit tota religio inter cceleftes;intc rosque1 DEos', der ec fenfim, quod diximus, aliam·fernem rerum facra rum obtineref Respublica Romanorum.jed· e divertieulo in viam.· Qu®' In V'irtutum· äpu#eos culfu bona 5) quic mala ^furs iueis- commemorare noniiäiiermitcemusv (vr> Grevii

«9 ) 5 (

(c) Gr<evii Affl.Rom. tom. V. (d) LT.C.τ. (e) ätLeg LILL 8* (/) C. ri. (g)' L TIT C. /7. (b) ihkdm pag. 1146v (i) AL ab AL Gen. dier. L L p. 104*

§. ntÄd cultum Virΐutis & Honoris ? cujus mentibnem'ihifio praecedenfis §. fectmus, redeuntes , monemus hose

duo numina apud Romanos religlofa quadam conciiiatio-·ne non fruftra fuiffe copulafa; Etenirn cefte Egefippoin Peloponnefo duo templ# pudoris & fubmiflionis ita:infti*u(äa fuerunt infer Grsecos, ut, qjui unum iHorum in-gredi veiter , alrerum etiam ingrederetur 5; fie apud Ro¬manos per Virtutis ad Honoris fempluaa tantuinmodopatebat ariitus. Unde Symmaehus : bene äc fapienter ma-■forefmfiriutjunt aha attatis iliiiis ,, <edes Honorr af.que Virtuti gemelhs jitn&im kämmt r qnoä ihr effe dt~*beut pr&mfa honoris\ubi fünf merita virturis (kEpift-i^.i)De ipfo itaque reilgionis ardbre non eft, cur dubites.·In mentibus non folum , Ted etiam in oeulis fpeciem all—quam Deorum eiTe voiuerunt Romani cum omnibus pa-ganis, ergo firnoiacra juneda reiigione pofuerunt Virtutiéc Honorii fumtuoia & magniiieentiffima, Sic v. g. ha1-bitu mäironalffenili interdum fpecie, Virtutem eÉnxe-runt, quadraro fax® infidenfem, ut decus & gravitalemejus- ßgnificarenC Ä« aridem in temphs Virtu ris & Ho¬noris * imrno extra« eadem conftitutas fuiiTe liquef.- Ita1vero J«. Lipfiu» :: Lotus efi\ inquir,- mos Romanorim,quo retept'umfpropagawl# memoria e.außa\utrra vet fem*·plum (latueretur Virfuti reique, quam tuperent tauäa-fqm (k ).· Hoc* eodem fenfu Ci:ee o> ad Ättlcum:: Eaque'exßruBio, quß fit ad memenam ettemitatis> ara Virtu-·fis dieifur (/).- Non· diffi retour quidenr , has aras in ho-minum bene mer i forum Undem plerumque pofitas , non·multum ad rem noilraro faeere y tarnen ^ ut äugend« vir¬

tutis·

5 63

futis caufFa in aliis,, tanium poil fara bonis virls hzbue»runt honorem , ut eo libentius optimus quisque , rei-publicae ergo, periculum adiret, hoc, quicquid eil, prs>ierire nöluimus. Nequs enim, adulationi licet mukumtfibuendnm ht, ncgari poteil fenhlTe etiam paganos,quantum fit virtutis pretium quidve mereatur, Honorietiam fua facra fuifle indicavimus. Ut enim virtus culfacelebrataque efl, virtutem datura, ici eil quse viro di-|jna, ut ex Cicerone & Varrone patet$ iic quoque Ho¬nori divinus eil cultus dicatus, ut fui copiam colentibusfaceret. Quemadmodum vero Saturnum, veritatis illudnumen, cui nihil obtegere poiTent, ita Honorem aper-to capite adorabant, cum tarnen alias velato capite ia-♦ra iacere mos fuerit inde ab ipfis Briese temporibus.Quem autem in ftnem ? aut quod fplendidum quiddam efthonos, unde viris illuilribus & honoratis caput aperire(blemus (m), aut quia aperta & paténs gloria (ti). In¬de Plutarchus : Cur Honori Jacra factum aperto capite ?an quod honos fplendida eß res illuflrisque & aperta, quaetiam de catijja egregios honoratosque viros capite rete-gendo venerantur, ideo numini quoque ejus nominis huncritum exhihent [oj. Si vero tempus ipfum > quo colicceperunt hsec duo nunvina, refpiciamus, fatis diu eo-rum qullus fult cuitus. Ita enim idem i!le Plutarchus?Virtutis apnd eos fero ö" longo ab urbe conclita tempo·'re fanum pojuit Scipio Numamimis Q), Deinde Mar¬cellus Virtutis Ö Honoris. Sed dubium efl , utrurnMarcellus, quintum cum ageret Confulatum, sedemHo·noris dedicaverit primum, nec ne. Sunt, qui putent

Maximum , feiljcet hello Liguilico , sedern Honoriscum ara dedicaiTe , ccllapfsm vero reiiituifie M. Mar-celium (q), Alii autem cum Livio contenduut Mar-cellum aHem tfonorjs & Virtutis voviffe non tantum,

fed

säd ) γ ζ SÄDfed eflam dledicare voluifle t nifi a Pontificibus impé6Utus fuiiTet. Rationem hujus rei iic Livius explicat iquod negabant iinam celiam amplius , quam uni Dco rite'drdicari. Quin β de codo tatta, aut proäigii aliquid ineafaBum ejfet, diffieilis procuratio föret f quod utriDra dtvina res fieret , fctri non poßet. Neque enintduobus, niβ certis Diis, vite una hoftid fieri. Ita addi-ta Virtutis sedes ådproperatö opere : iieque tantenab ipfo tédes e<z dedkaise ßtnt (r}. Quicquid eil, Mar-cello pklritHurn pfurimi tribuunt eumque inprirnis lau*dar Val, Max. utpo te cui adjedio impenl® non fult irnpe-dimentö , quo minus religionibus fuus tenor fuaque ob»fervätiö redderefuf (s ). Qjid autem ? Virtutis templum,*fi LlviUm audias , ad portam Capenain fuit (t). Honorisautem ad portam Collinam ex mente Ciceronis (u)iQuomodö, quis dixerit, tum adaptata fuerunt haee fem-pla ? fed creaibile Utiqué eil diverfis ante ipfum Marcel-lum focis st!es Virtutis & Honoris exitrudas fuifTe ,quermdmodum in odava urbis regione vicum Hönoris& Virtutis pafiim cornrnernorant fcriptores, licet extrajjortam Capeftam in Not. ad Fl i ni i Hill. N. lib.- c.-lo & extra ipfam urbern aNieupoortin Anfiqv. Roman,collocefur. Marcellus autem occafione belli Gallici adCtaftidium, deinde Syracufis potitus, ut in Lrviö & Va-*leriö Max. 1. c. fegimus, Pontiiicum fuper/litione im-Jpulfus, antea dillradas Virtutis & Honoris sed es adjun-*gendas éxiflimavit. Vei hinc intelligitur vidricia Roma«nofum arma & felices beilöfüm evehtus anfam dediifehujusmodi e mfecrafiont, qttse nuncupatis antea votis aMarcello fada eft, quod feilicet virtutis ope vidoriamtibi gloriofam reporfavif & Jam pm , in ipfo qua ii Ho-fiöi is failigio conilifutos , friumpho decörandus erat*Sed alte* Rom« Virtutis &· Honoris «des iuit, quam f

Ciaak

ms> ) 8 cCimbris deviéfis , Mariurn confeoraflfe iteftimoniis*criptor.urn docef Roünus (ρ ). Jlia awtern fubmiiFiureratne,, Γι forte aufpieiis public,is officeret > Augureeeam demoiiri cogerentur. Iromo ex nummis antiquis;non folum, fed infcriptionibus eölligitur, quod fupradixinaus , viélorias reportate cauffa t, ejusmodi itemplaconfecrata fuifie. Exifat enim ad fidem faciendam ve-

;tus htzc infcriptio.: C MARIUS COS. VII. TRlB. fLEB.Q. AUG. TR. MIL. DE MANUBIIS CIMBRICIS ETTEVTONICIS iEDEM HONOR! ET VIRTUTIVICTOR FECIT VESTE TRIUMPHALI, CALCEISPUN ICEIS. Has ipfas Virtutis & Honoris asdes a Vefpafia-no reif itutas elfe & a Cornelio Rio & Αθύο Prifco piéfasmonet Plin. Hilf. NaoLib. XXXV. c. jo. Verumfi fabulaseorifulamus, ampiiotem utiqj fignifieationern admittuntVir-tutis &Bonoris voeabuia& ad ipfam vitae honeftatem trans-lata,non quidem male, modo abfuiffet fuperflitio , fuerunf.HincOvid, Honorem & Reverentiam, ceu divinos thalamiJegitimi audores & prsefides , conjungft, Majeftatem-que inde Rtam fcribit,, cujus ad imperium Pudor., Me-•tus , cetera , fe accommodarunt (x). Sed alla haec eil.«7ro&scavis virtuttim pcérica, de qua poifea, quantum illaad hoc faciat inifitutum, dicetur. Non folum autern vir·tuti, quae bellica laude continetur quamque honoris va-rise fequebantur acceffiones facra fecerunt Romani,verum & praeclaris affe&ionibus ceteris animi, qus no-minibus virtutum iniigniri folent·

(K) L.1. Ann.Tacit. (/)LikXHL (m)Pom♦Panth.Mytk. ρ. 22f, (n) Grav. Tom.XI]. p. yyp. (o) Qiueft, Rom.XIII. (p) Fort.Rom.p.if6. (<j) Al. ah Akx L ILp.261. (rJ Ub.XXiyiL C.2f. (s) L.Lc.i. ft) ß. iy. (//) L.2. de Leg. (v) Ant. Rom. /. 2« f.iég, (x) Lik Faß. v*m ioy. J

§. IV.Prius vero, quam de his agere inifituamus, de cul-

tu

) 9 (tu Mm ff habito, utpote quac virtutum quafi omnium eftfe des , difteremus. Inter ornnes gentes non iine rationecredi'.um eil animum & intelligentian! usque adeo homi·qem ab omnibus aliis creatis rebus di il ingvere, nihilut in mundo eile poffit perfcdius, nihil quod propiusad divinam accedat naturam. Hinc Cicero: nihil clivi-nius mente homini datum eft (y). interim tamen , cumin dodrina fpirituum ftultss plurimas opiniones fove-rlnt plerique antiquiori asvo , magnifice nimis de mentehumana fenferunt. Graeci non folum, verum & Roma¬ni, hac in re magnopere ballucinati funt, quibus inpri-mis aufpicia & pnefagitiones , inde a Romuli tempo,ribus , perfvaferum, nihil in praefignificandis rebus fu-turis, in vaticinationibus, in fomniis & portcntis decla-randis effici pofle , iine aliqua mentis concitatione & di-vino adflatu. Haec ialtem ornnia rudiores animos in ad-mirationem , ex ignoratione & fimplicitate ortam, ra-puerunt. Sed mentis olim latior fuit iignificatio. Phi-lofophandi enim pravitate, omnia completa aeterno fenfu& mente divina , intelligentiamque aftris non tantum, fedtoti mundo & fingulis partibus ejus ineiTe fibi perfvafe¬runt plurimi. Quid mirum igitur , fi in hac tam ftolida,ii ex eorum fententia explicetur, opinione mentem tant-opere colerent Romani, male in Deorum cultu informa-ti ? Sed ne injurii plane fimus, cum Varrone , Ladantio& Auguilino fateri necefte eft, Mentem etiam a Roma¬nis ideo cultam , ut animum bonum & fapieniem face«ret. Pro illius facris itaque acriter propugnat Balbusapud Citeronem, prudenti3m & mentem a Diis ad ho-mines perveniffe contendens. Ob eamque caufjam , in·qilit, majorum inflitutis, Mens, Fides > Virtus , Comtordia confeerat& c? publice deäicata funt (z). Verumetiam eft mentem virtutemque omnem, tanquam dotes cre¬lo cognatas, fuilTe olim fandius, fi externum fpedaveristultum, habitas > ut 1. c. idem Balbus teftatur : fi inefl

B pergit.,

«ösaP ) ι® (

ρergl t ,. Iη famiftttm genere Mens, Fides,· Yirtus, Cö/i-tordia, wide hzc in terras niβ d filperis defiuere fotue-riint. Cceléftis· itaque naturce participen ci« fes , ceelefli•putahant honore dignas. ^Huc etiam accedunf , quas•'ulterias difpuiat Balbus , naiuras Deorum ex rrsagnis*{ beiveiiciis-, eortvm , non fine caufla» fk a Grscis fapien-Cc tibus & Ron ιanis eoniditufas nominafasque ei¥e, Quic-"quid enkn magnam utilitatem generi adferrei hamanoy" id n-on fine div i na bonitate erga homincs fieri arbiträ-&t banturr itaque tum iliud,·. quod erat a Deo natum, no-"mine ipiius Dei nunoupabant ? tum autem resipfa, in04qua vis ineid major aliqua , ii c appellabattrr,· ut ea ipfa

É, vis nominetur Dens ,· ut Fides f ut Mens (b). HinOnon adeo erafie ubique expiicandae funt voces, Deus*Dea, Divinus, ceterse , quibus perfsepe id ,· quod fuo i»genere proe ilantifiimum eÄ f argute fignifdcarunt ve te res*Inprimis autem Poétae hane Iaudem fibi vindicant ,· qulDeorum nomine elegantiam virtutum ornate adumbra-runtr, licet v im ipfam hane diddionis Poéticse multi no»animarlvertenten, iniquius hand ra ro de illis pronuncient.·Id autem qui faciunt,· redde facere non pofTunt, Qui ve¬to fanddiori difciplinoe ejusmodi fiddicnes ineptas no«fantom , icd contrarias judicantfuo quodam jure, quodnon diii temur, conquerentur abfurditates rnuitas & dul-ee quoddam venenum in iis latere. Hinc etiam, inge-niofifllmus GallorumyBoileau fafcinum velutaliquod eile i»ejusmodi veterum fabulis aperte docet:

Four nens ewbmt'er tmt tβ tnis en ujage,Tout prend un corps, vin ome, un éfprit, un wjag?fthaque Vertu devrent une divimié cβc. {c)

Quicquid eftjpermuitum fåne conrulerunt ad cuifom Vir^tutum & Mentis commenta omnis generis, per vulgus·sircumq.uaq,ue diffemioata,. apud Romanos, quorum natu¬

ral»

) ii ( €££ram gr fincm no.n nifi fapi-emcs eoruxn intellexerunr. AfIfta .quickem generatim dicSla funto. In medium addoxl·rr.us dudum raiiones nonnullas , cur hUnti iacr.a fuerioq*(ed addi quoque poiluiir pfures. Nam ex Qvidio conflat,Reipuklicsc Ηonianse ftatum cj usmodi facra poiluMe, ut ,quid contra Carthaginenfium v im confilii efTet,metu pri-Bium injeÄo , confttret^ iic vero ilie :

Men t quoque Numen habet. Menti delubra videmusVota meta belli, -perfide Poene , tui.

Poene rebellabas (J le tho Confulis omnesAttoniti Manras pertimuere manus.

Spem meius expulerat, cum Menti veta SenatusSufcipit (fi melior protinus illa venit.

Adfpicit inflantes mediis fix lucibus IdusIlla dies , qua funt vota foluta De& (dl).Plutarchus vero Menti templum facratum icribit eo

tempore, cum oratoria ars & argutiie Sophiitarum fe inurbem infinuaflent (?) , quo certe prudentia mentisquefirmitate opus fuir. De ftatoribus autem eedis, Menti pa-ratae, controverfia efh Livius T. Odlacilium CraiTumeandem dedicaiTe fcribit (/); Cicero autern illam dedi-catam ait ab /Emilio Scauro (ff). Sed Lud. Vives i taCiceronem interpretatur, Mentem confecratam eile abÄmilio Scauro , poitquam antea ab Oéhcilio confecratafuifTet, quo fequitur idem templum aut bis confecratum,auf diverTas Menti sed es dedieatas. Fieri for (i tan po-tuit, F. Pomey vero minus afieeutum fuifTe bunc fen«fum in 1. c. arbitramur, cum aram Menti ab *£ nilio po«fitam eidemque tedem deinceps vovifTe Odlacilium Prar-torem afErmet, quod utiqufe repugnat (g). Id quidemconftat, utrumque herum in cuitu Mentis IaborafTe, alloautern ordine, aUa temporis ferie. Sed ulterius. Quo]Mens dea habita fuerit, inde etiam coniicitur, quod ?n

B 2 Capi-

(g*# ) «2 (

CapitoHo fit focata, ubi omnia Deorum fimufacra fuifle,-v inter longe plnrimos teftatur Al. ab Alex, L. VI. Sic au-tem Livkis : Duummvi creati Junt 0. Fab. MaximusqF T. OBacilius Craffus eedibus dedicandis, Menti Ofta-tilius, Fab. Venen Erycina. Utraque in Capitolio efliCanali uno difcretß (/;). Recle vero heic obfervat Po-mey Oclacilium ,· cum Duumvir fa.ftus effef» dedieafiferedt m Menri. Sed diffrntit a Livio Piutarchus, qui, quem-a<!n o lum Cicero , Ämiliurn Scaurum, tempore belli Cim-brici vivencem, tantum nominat (i). Dffficile itaqueeft c rti quid ftatuere, cum nihil certius fit * ambiguamfore difputationem , Γι vel omnia teftimonia ex tota an-tiquitate , quanta quidem refht , congerere velimus,Sat erit praecipua delibafTe momenta , quac adhuc pro-ftant de cultu Mentis aptid Romano?,

(y) Of}. L. I//. (z) De Nar. Deor. L. TI. c. qr. (a)L. II. öji. (b) De Nar. Deor.L. II. r. 23. (c) l' Art.Po'e'r.Chant, ΠΙ. Tom II v i6y. ((ty Faß. L.Fl.p.m, 134. re)Dec. 3. L.j. (f) De Nar. Deor. L. IL c. 23. Q>) Fanrh.Myrb. ρ 2g9. {b) Dec. 3. L j. (/) De Fort.Rom. 2%6>

§. V.Adgrediarrmr jam ad (ingula breviter, quce de Vir-

tutum confecratione moneri poffinr, & quidem prirnoFiitatis. In hac ipfa colenda nihil iiudii& I aboris inter-miffurn eft. Nefcio enim , an gens ulla in Deorum cul-tu magis occup: ta & ad fuperftitionem usque in minimisr omentts religiofe luerit. Inde ab Ovid. jure appellatuERoma , imperit Deumque locus (k). Et a Rut. in It.

Gener rix hominumpenetrixque Deorum,Nm proc td a (oelo per Tun templa fumus.

Verum enim vero, Romani rerum geilaruinmagnitudineconipi-

) i? Cconfptcui , ad tantlim elaritatis failigium adfcendere fenon potuiiTe nifi a Di is adjutes , ad quos incunabulaipfa iuse gt-ntis referebant, exiflimsrunt. in pietare ita-que trga Deos praftanda laborabant fedulo & leges fa-cras condideiunt, qua? cafte, qu« fandle Deos adiri de-ben, xternasqtie fuperftitiones non admifcendas effe ju-bebanf. ipfe etiam Romulus » qui numinum favortmfeiiciratis public« fundamentum habuiiTe dicitur, templa& areas, lu os, arss, iimiHacra , cetera» non tanturn inDeorum honorem inflituit, (ed prceterea vires & dona,quibus de humano genere bene erant meriti , pietateinalisque virrutes fanftiflimas haberi voiuir. Inde, li¬cet publice eosdern cum Graecis Deos adfciverit, fabulastarnen omnes & probra , qu« a Gr«cis narrabantur deDiis, repudiavit ( /) cautumque eft ab illo , ne precesde human s rebus ante, quam de religione, deferrenturad fenatum. Numa vero , qui cultum Deorum adauxit,pietaiem ante on nia docuit homines (vi). H«e tantareligioriis cura , ab Romulo & Numa fufcepta,quid aliudiignificavit, nif? pictatem in Deos ? Ted latius patet illavox & complfftitur noftra erga alios officb, vel, ut Ci¬cero habet, pietas jhflitia efl adverfus Deos tf cultuserqa majores, out jangvine conjunStos \n). Huic ita-que virtuti prseclar« «des confec ata eil a M. AciiioDuumviro in rot o olitorio , ut Feflus teilafur, eo qui-d^ir* loeo, quo mulier habitavit, qua* patrem fuurn, in-clufum carceri, man mis fürs clam aluerat, ob quod fa·dum immunitas ei conceiTa eft. Sed redius forfan Li-vius & Vat, Max. pro patre mstrem (ubdituunt , quibus.cum h«c confpirant Pünii verjja : Pietotis exempla in¬finita qutdem toto orbe exfiitere, (cd Roma umm, cuitompflfori cun&a nequeant. Huimlis in ρ lebe £f ideοmwbths puerpera , fupplicii cauffa inclufa matre , cumimpetrafet aduiim f a janitore fernper exeuffa, ne quid

infer-

§£2 ) Η <

jhferrct t'M·., deprebenja eft u'beribus fitis alens i'llam.Quo miracitlo matri (alm -danata fitia pie-tate efi, am-baque perpctuis alimenüs, 6^ locus i lie eidem cenfeera-/i/x efl Dea, Quinto M. Att iIio Goß. templo PietatisexßruBo in Uhus carceris (edeübt nunc Marcel!i tbea-ir#wz efl (o). Fuit etiam alia Pietatis sedes in CircoFlamingo , de qua tarnen nihil eft;quod dicamus. Bertevero , inquit Tullius , quod Mens, Pietas , Virtus, F/-des, con/ecratur manuj qmrurn onminm Roma dedica-ia publice tempia jum , ut, illa qui babeant, babettcfiittem omnes hont , Deos ipfos in animis Juis collocatosputent (p). Mec alibi apud eundem commemoratiogedis Pietatis prstterrnifia eft (q) , unde fulffe Pietatidivinur® honorem abunde colligitur, neque adeo eifera-tain plane Romanam gentem, quin pretium ejus, in o-fnnium animls infculptae, nove&int digne aeftimsre, quodmultis probat exemplis Val. Maximus (r). Sed non,praetereundum eft vocabulum pietatis ,, adulatione roiraalio traclum eße, prsccipue in laudem Principura, quo-rum probitatem facilitatemque , diis parem , extollerevoluerunf. In faujus rei fidem proftant numiimata, inquibus altera parte effigies Principis , altera templi autarce figura exprimebatur^cura hac mferiptione: PIETASAUG. (/) immo nec reticendum quod M. AntoniiTriunrvin fräter L. cognominarus fue it Pietas (r).

(Α) Triß. L i. EL f. (/) Grav. Tom, i. (w) Dion„llalicavn. /Int.Rom. L. ir.c.öq. [n) L t. De Nat. Deor.wfJi(L Nar.Ly. c.g6. (/;) L. it. c. it. de Leg. (q) de Div.l. /,(r) LI V. a V. (s) Grav. Iom. Vi. p.3 fa. [t) Schildiiisin Sv c i. t. jiö,

§. VI.Fides a Romanis quoque exirnia religrone culta eft,

ejusque faora diligenter fatis defcribunt audores. Quoautesi

> *s cau tem tempore publies prifnum coli ccsperif ,-incerfurneft. Ante ipfum Rornuliim Fidem eonfecratam eile ahiEnea in Palatio i Feftus öbiervat, Cicero autern ab At>tilio Caiatino in Capitolio aitf »)> D-ion.· HalicarnaC ve-ro , quse er.am fententia eft Plutarehi & Livii , NurncePompilio con fe c ra tionem hane iribuit. Bußitiam , ill-fjuit \ Ίkemin ξβ Nemeßn, quxque a Grχeis Erinnyesappeljantur, fat is eultus & veneratioiiis apud maforesCbnfecutas plita vit] Fidem etutem, qua, nullus apud mor¬tales major, aut fan&ior', eß effechis * noftdum dignamveneratiotiem adeptani effe, Del inpubficis chitatnm re'-lus, velin pnvatff. H&c Cogitans primus mnium ho··minwm Fidei publica templum facrnvit, aßgnatis ex <ß-rfirio faGrifieiis , quemadmodum Diis eeteris (v). Sed'non male interpretatur hune auétorum diftenfurn Roll-nus , a Numa primam Fidei oedem confeeratam eftc,· a!i>Attilio aurem refeeftam , aut novarn exftruclam (x)<Quicquid eft Fidei exquifitlilifna fuit' venera tioutpo-·te qua? publicis pariter ac privatis rebus miriiice prodeft.Inde ΐίο pro'fan<ftiffimo jureju rando & firmiflimo' tei%i—·monio' habit* fuit >> ut ex Ennio· patet:

O t Fides ahnaapta pinnis & jusjurandum Bovis.·Hinc etiatn Cicero : qui jusjurandum violaf, is Fidem1violaf, quam in Capitolio vicinam Jovis O. M. majores-noftri efie vcluerunt (y)„ zio in contraéfcibus, fine' tefti*hus faeftis , ipfa Fides' alterius partis litern dfnrnebat £quamobrern Scaevola Pöntifex fummarn vim clicebat ef-fe in Omnibus ils arbitr i is, iti qUibus adderetur ex bo*na fide, fideique bonas nom en exlftimabanf manäfe la-·tiilime idque verfari in tutelie ,· fOcietatibus , fiduciis,mandatis , rebus emtis ,· venditis , condmftii , loeatisYquibus vitae focietäs continetur (2;). 3:0 Magiftratus'& judices in dubiis eauffis plerumqqe ex alterius par¬

tia

&& ) Ιό ( &&

tis fide ae facramento fententiam ferebanf. Inde , bonajun fide polliceri, per fidem fuam jurare , (alva fide [ei¬tere aliquid , locutiones Tunt apud Latinos frequentiffi-mse· Qiiae enim & quanta habita iuit Romana (ides , fiGraecam & Punicam cum illa comparaveris ? Huc etiampertinet per Deum Fidium , aut Medium Fidium, h. e%tlivi fidem jurare, aut promptere aliquid. Fuit autemDEus Fidius , tutelare numen Fidei , quod a Taiio Ro¬marn traduélum putatur , quemadrnodum etiam Fidemjpfam hujus voto dedicatam fcribit Varro L. IV. de L. L.de cujus cultu & nominibus agit O vid. (a). Simula-crum autem ejusdem, ve), quod idem eil, Fidei fic defcri-bitur a Vinc, Cartario de Jmag, Deor. Ant. Ex antiquomarmore exjculpto in fene(Ire modum tres erant effigies,άιmidia corporis parte (uperiore incife , quarum dexte-ri@r hominis imagwem referehat togati , cum literis,HONOli * tid latus : finiflerior mulieris erat eodemvefiitu pacifico, ceu ftolate , lauro coronate & literis -ad/criptis: VEIii TAS· He due effigies dextras jun-gebaut, inter quas puelliis erat venu/Ια ac liberalt for¬ma , additis fiupra caput literis : Deus Fidius. Ve¬rum jupra puelii caput infculptus amor legitur & fupe-rius tett emblemati adjcriptus hic tittilus : FIDEI SI-MULACR UM(b). Inducitur &armata Fides habitu mi-litantis a Prudentio in Pfychomachia:

Prima petit campum, dubia fub forte duelliPugnatura Fides , agreIii turbida cultu,Νuda humeros, intonfa comai, exerta lacertos.

Ad ipfos quod attinet ritus, conflat fine esede & fangvi-ne v icl imarum hsec facra fuiiTe pera<fla, albo panno vela-tos Flamines & curru arcuato veclos manuque ad digitosusque involuta, fignificantes fidem tutandam, fedemque et-jam ejus in dextris faeratam efie (i). Hin'e Horatius:

W3 ) 17 fTe Spes ζ$ albo rara Files cvhtVelata panna , nec comiiem abnegat {ål).

Ad hijiic locum obfervant nonnulli a pauperibus magiscoli Fidem , & puram ac albam anurnbrari , auf quodip£a ita iit, aut quod in canis hominibus invenia tur«Hgc ctiatn feniu a Virgilio cana Fides nuncupatur (e)sSymbolum itaque iliius fuit canis albus , quo amma-Ii nulium fidelius habirum eil, rebtius au t.em, quod oxipfo Fidei'fi ni ulaqro intelligi poteft, manus dextra, inqua Fidem facratarn voluit Numa (/). Sic du® jun-<R® manus, aut puell® gemin®, dextram dextne con-ferentes , ranquarn pignus fidelitatis & amiciii® , re-praefentari folebant, quod ab aliis olirn gentibus & ho-die etiam a riobis ad fidem fignificandam fieri fölet.In dextris enirn aliquam religionen! ineffe exiflimave-re veteres·, quare Virgil.

- enl dextra fidesque (g)Et Staiius:

ifam paviter toeant ammorwn in foedera deχtv£ (b)*Sexcenta funt alla a.pud Poetas. Ex his autem patetnumiriis inftar valuiffe fidem apud Romanos, cujus in«no Regulo mirabile , nullo non tempore , fuit exem-plum. Etenim fanåa prorfus habita Fides, quernadmo-dum eam ita appellai Prudentius & inprimis Silius It.,qui illam juiliti® confortem , inuno & Deam honori-fice ialutat;

• ad limina fancfxsContendit Fidei fecretaqti'e peäora tangiuArcanis Dea lata - - (i).

De templo & iuco Fidei fat lepide Euclio fenex apudPlautum:Tu modo cav-e tutquam tnåtcaffts aurum meum efje iflic,

Fides.Vide, Fides, etiam atque ettam nunc ,faham ut aulam abs te

auferam:C Jli£

) 5 8 ( t»

7ués fidei concredidi aurum: m tu· luco & fano modo eßfitum.

Nunc lavabo, ut rem divinatnfactum - - (A)Nec fine ratione-, quod ex Graevi-o patet, tantam prac-fhterunt vene-rationem Fidei , quia eadem Deum cen-fitetur & iocia veluti numinis homthes in ccelum du-eis : quod fine Fide frigent arte & rota religio. Quameti-am ob caufTam fidem in manu quafi eöllocatam apudeos plurimi coüigunt , ut ad ejus recordationern con-fcientls eorum fortius rooverentur. Temporis autemtradlu fraudes mulfse & fallacise corrupérunt hane ve¬terem Romanorum gloriam, quod f c cqnqueritur Tul-lius .· Dextne , qudc fidei trfles ejje folebant perfidia(unt Lf freiere viol ir& (/), quo fadtum eft, ut publi¬ca Fidei facra fe η (im exfpirajé cceperinf Ramse , cre·feente jun magis jnvidta fa frniUlratibus fenefcentisimperii ca land ta te vere pdlifera.

(ud L 2 de Nåt. D*or. (v) Ant. Rom. L. //. c *9·(x) Ant. Rom. L n.p. ié$. (y) De Offic. L. t\2() (z) DeOff. L y.c.iy. (a) Lib. VLFafi. {b) Grrev. Tom. i V.ρ *!j93j fLiv* L. i Dre, /. Al. ab Alex. Z» //. ρ. 0υ. Dwn♦Jl.li,. L. 2 p. ijj (d) L. t. Carm. Od j>r. (e) L. i. /En. v.20. (/) Al. ab Al·χ. L it. p. 42$ & Servius in L 3. /En.(ρ) L 4. AEn. (h) L 1. Theb. (ijL 2* (k) Aulular. A61.IV. Sc. .2. <J) Idhilippk. XL c. 2.

/I, VII

Perexirnio lilno AUCIOIU,Amico Singulari.

cJ^um in co cs occupatus , Amice aeftuma-tisiime , ut con[ecrationes virtutum, ve-

terumque Roniaηo rum y delubra , dijfertationejdcademica adumbrers, ca deponis eruditionistirocwia , qux yion poßunt non maximam T.t·bi conctliarc landem. Ego vero, pro mutuanoßra neccsßtudine , bac tantopere exoptataoccafione \ tah mihi gratulor amico , qut ηοήfilum virtutum morumque elegantiam confe-Rlelur , fed Adufarum etiam confortio perdili¬gens fruatur. De cetero cahdisfima nuncu -

pabo vota 5 veht hbi fummus verum Arbi¬ter quavis largiri profpera , quo docirina c1uanon modo incrementa capias , verum pr&miaolim reportes uberrima♦

SVENO N. KULLMAN.

Til Herr ÄÜCTOREN.

Hur gamla Jani barn och Romuis åtte- grenarMed annat Welfklands folk, inunder fköIdars tak,Wid pilars tlta regnfamt blånkand' glafwarsbrak,

Då man hwad dygdigt år ikt pris, fom fpörs, förmenar;Åndoch på dygder tånkt och har dem inwigt Tempel,Derpå ger J, min Wån , bewis och klar exempel»

Er egen dygd af mig ej tarfwar at uphojas;Hon tyckes rådna wid , at höra egit lof;Ert finne håller fig wid blygfamhetens hof;

Alt fåclant, tror jag, lår med wittra kramet röjas,Det J med lårdoms id , min Wån, fom jag fådt liöra5Af gamla fkrifter har hopletat, fnart utföra.

Jag tycker mig doch fe , hur lön på mödan följer,Hur hit handledes jefnt åt Årans late opp;Och följer id beröm, få tåt t fom fkuggen kropp ,

Hur dygd på flutet ej fin wån nån gunft fördöljer.Jag fer jemwål förut den Lager börja gronfkas,Som pryder Eder båft : hwartii Er lycka önikas:

.Af

jf- D.

Eidem>ias tribuere olim pulcras Virtutibus sedes,, Exftruxit calamus rurfus, Amiee, tuus.

Gratulor : haud gratis, puio, numina tanta colyntur5Si dant cultori prcemia digna fuo.

<L

gratulabunäus aäplanåitΛ G. D