1

Consultation Paper

แนวนโยบายการใหสนเชอรายยอยอยางเหมาะสม เพอดแลปญหาหนเกนตวของภาคครวเรอน

สายนโยบายสถาบนการเงน ธนาคารแหงประเทศไทย

สงหาคม 2562

2

บทน า

ในชวง 10 ปทผานมา สดสวนหนครวเรอนตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศของไทย ปรบสงขนจากรอยละ 53.5 เมอตนป 2552 มาอยทรอยละ 78.7 ณ สนไตรมาส 1 ป 2562 ซงอยในระดบสงเปนอนดบตน ๆ ของภมภาค และผลการศกษาของสถาบนวจยเศรษฐกจ ปวย องภากรณ ชวา “คนไทยเปนหนเรวขน มากขน นานขน” กลาวคอ คนไทยเรมเปนหนตงแตอายยงนอย ขณะทยอดหนลดลงไมมากแมจะเขาส วยเกษยณอาย ซงอาการเหลานบงชถง “ปญหาหนสนเกนตว” ซงเปนประเดนทนากงวลเพราะภาคครวเรอนเปนหนวยเศรษฐกจรากฐานทมความส าคญตอการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ และทส าคญในระดบ ปจเจกบคคล เนองจากคนทมปญหาหนสนมกจะเครยดพะวกพะวง ยากทจะท างานไดเตมศกยภาพ น าไปสปญหาเรองผลตภาพทงในระดบบรษทและในระดบประเทศ

ธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) ตระหนกถงความส าคญและเหนวาปญหาหนครวเรอนเปนปญหา เชงโครงสรางของประเทศทตองไดรบการแกไข โดยเปนสงททกภาคสวนทงภาครฐและภาคเอกชน ตองด าเนนการรวมกนในการแกปญหา ทงน ธปท. ไดด าเนนการในหลายมต นบตงแตระยะกอนกอหน ผานการเสรมสรางความรและวนยทางการเงนในเชงปองกน โดยมเปาหมายหลกคอเยาวชนกลมอาชวศกษาและ ผทอยในวยท างานซงเปนแรงงานหลกของประเทศ เพอลดความเสยงในการเกดปญหาหนสน และเตรยมความพรอมทางการเงนรองรบการด าเนนชวตหลงเกษยณอาย ขณะกอหนใหม ผานการยกระดบมาตรฐาน การพจารณาสนเชอบตรเครดตและสนเชอสวนบคคลภายใตการก ากบ (ป 2560) และเกณฑการก ากบดแลสนเชอเพอทอยอาศย (ป 2561) และเมอไมสามารถช าระหนได ผานโครงการคลนกแกหนซงเรมขนในป 2560 รวมกบสถาบนการเงน (สง.) ผประกอบธรกจทางการเงนทมใชสถาบนการเงน (non-bank) และบรษท บรหารสนทรพยสขมวท จ ากด เพอชวยเหลอประชาชนทมหนสนกบสถาบนการเงนมากกวาหนงแหงใหมโอกาสปลดหนและกลบมามชวตความเปนอยทดขน

Consultation Paper ฉบบน ธปท. จดท าขน เ พอส อสารและรบฟงความคด เหน เก ยวกบ “แนวนโยบายการใหสนเชอรายยอยอยางเหมาะสม เพอดแลปญหาหนเกนตวของภาคครวเรอน” ซงก าหนดหลกการใหสนเชออยางรบผดชอบ (responsible lending) เพอให สง. ผใหสนเชอแกภาคครวเรอนตระหนกถงผลกระทบในเชงลบทผกอาจตกอยในภาวะหนสนลนพนตว หาก สง. พจารณาใหสนเชอโดยใหความส าคญเฉพาะความเสยงดานเครดต (credit risk) เพยงดานเดยว โดยไมค านงถงความเสยงผกอาจม เ งน ไมเพยงพอตอการด ารงชพ (affordability risk)

เพอประกอบการพจารณาออกแนวนโยบายขางตน ธปท. จงขอเปดรบฟงความคดเหนและขอเสนอแนะตงแตวนท 2 สงหาคม 2562 จนถงวนท 30 สงหาคม 2562 ผานชองทางเวบไซตของธนาคารแหงประเทศไทย (www.bot.or.th) ทงน หากมขอสงสยเพมเตม สามารถตดตอสอบถามไดท ทมความเสยงดานเครดต ฝายนโยบายการก ากบสถาบนการเงน สายนโยบายสถาบนการเงน โทร. 0 2283 5877 , 0 2283 5302 และ 0 2283 6851 หรอ E-mail : FPGCreditRiskTeam@bot.or.th และกลมงานดานเสถยรภาพระบบการเงน โทร. 0 2283 5855, 0 2356 7468

3

1. ปญหาหนสนเกนตวของภาคครวเรอนไทย

ในชวง 10 ปทผานมา สดสวนหนครวเรอนตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ เพมสงขนจากรอยละ 53.5 เมอตนป 2552 มาอยทรอยละ 78.7 ณ สนไตรมาส 1 ป 2562 (รปท 1) คดเปนมลคากวา 13.0 ลานลานบาท1 ภาระหนทสะสมมากขนสงผลใหภาคครวเรอนตองน ารายไดจ านวนมากไปผอนช าระหน ท าใหมเงนเหลอเพอยงชพลดลง โดยเฉพาะกลมครวเรอนทรายไดเตบโตไมทนกบการกอหน ทงน การกอหนไมใชสงทไมด หากเปนหนทชวยใหเพมผลตภาพหรอชวยใหคณภาพชวตในระยะยาวของผกดขน อาท สนเชอเพอทอยอาศย หรอสนเชอเพอประกอบอาชพ แตการกอหนตามกระแสบรโภคนยมซงผบรโภค ถกกระตนจากขอเสนอทางการตลาดทบรษทหางรานรวมมอกบ สง. ดงดดใหตดสนใจซอสนคาหรอบรการไดงายขน อาท โปรโมชนดอกเบยต าพเศษเฉพาะชวงเวลาหรอการสะสมแตมแลกของรางวล รวมถงภาคครวเรอนขาดความระมดระวงในการใชจาย น าไปสการกอหนในระดบทเกนพอด ท าใหมควายากล าบากในการผอนช าระ กระทบตอคณภาพชวตหรอความสามารถในการด ารงชพ

ปญหาครวเรอนไทยตดกบดกหน (debt trap) และมหนสนลนพนตว (over-indebtedness) สะทอนจากงานศกษาขอมลทงเชงปรมาณและพฤตกรรมหลายชน อาท งานวจยของสถาบนวจยเศรษฐกจ ปวย องภากรณ2 ซงอางองขอมลสนเชอรายสญญาของบรษทศนยขอมลเครดตแหงชาต (NCB) ชใหเหนวา คนไทยเปนหนเรวขน คอเรมกอหนตงแตอายยงนอยซง 1 ใน 5 ของผกในชวงอาย 29 ปกลายเปนหนเสย (non-performing loan: NPL) แลว เปนหนเยอะขน คอมปรมาณหนสนตอหวสงขนกวาในอดต ผกโดยเฉลยมภาระหนรวมทกประเภทสนเชอเพมขนจาก 377,109 บาท เปน 552,499 บาทในชวงเวลา 10 ปทผานมา (รปท 2) และเปนหนนานขน คอภาระหนไมไดลดลงนกแมผกจะยางเขาสวยเกษยณ นอกจากน ย งพบวา 4 ใน 5 ของการขยายต วของ หนครวเรอนไทยมาจากผกรายเดม อกทง มความเสยงในการผดนดช าระทเพมขนจากการมหนหลายประเภท โดยเฉพาะสนเชอ สวนบคคลและอเนกประสงคต าง ๆ ซ งครวเรอนเขาถงไดงาย แตมกมภาระในการผอนช าระตอเดอนคอนขางมาก สอดคลองกบขอมลเชงพฤตกรรมของกลมวยเรมท างาน ซง 1 ยอดคงคางเงนใหสนเชอทสถาบนการเงน (สง.) ประเภทตาง ๆ เชน ธนาคารพาณชย สถาบนการเงนเฉพาะกจ สหกรณออมทรพย และบรษทลสซง ปลอยสนเชอแกบคคลธรรมดา แตไมรวมถงมลหนของกองทนเงนใหกยมเพอการศกษา (กยศ.) หนการคา หรอสวนของสนเชอทถกตดหนสญจากงบของ สง. ไปแลวแตยงตดตามทวงถามตามสญญากบผกได 2 โสมรศม จนทรตน และคณะ, “เขาใจพลวตหนครวเรอนไทยผาน Big Data ของเครดตบโร”, วารสาร aBRIDGEd ฉบบท 9 ป 2562 และ “มมมองใหมหนครวเรอนไทยผาน Big Data ของเครดตบโร”, วารสาร aBRIDGEd ฉบบท 10 ป 2560, สถาบนวจยเศรษฐกจปวย องภากรณ

รปท 2: คาเฉลยหนทกประเภทตอราย และ จ านวนสญญาเฉลยตอราย

รปท 1: ระดบหนครวเรอนของไทยในชวง 10 ปทผานมา

4

มกเรมมปญหาจากการใชจายผานบตรเครดตทอตราการใชวงเงนคอนขางสงและสวนหนงช าระเพยงขนต า 3 กลมผสงวย โดยเฉพาะทผมรายไดประจ าทมกนยมใชสทธประโยชนเงนกเงอนไขพเศษกอนถงก าหนดเกษยณอาย ซงสวนใหญเปนสนเชอทค าประกนดวยตวบคคลหรอบ าเหนจบ านาญเงนประกนทคาดวาจะไดรบในอนาคต และกลมรายไดนอย ซงสวนใหญจ าเปนตองกอหนเนองจากรายไดอาจไมพอครองชพและเปนกลม ทนยมการเสยงโชค สะทอนจากคาใชจายในการซอสลากกนแบงรฐบาลทเฉลยตอรายไดมากกวาคนทวไป4

ปญหาหนสนเกนตว เกดไดจากปจจยดานอปสงคคอความตองการหรอความจ าเปนของครวเรอนในการซอสนคาหรอบรการ และปจจยดานอปทานคอบทบาทของ สง. ในการน าเสนอผลตภณฑสนเชอ

1.1. ดานอปสงค (ภาคครวเรอน / ผขอสนเชอ)

ปญหารายรบไมพอรายจายเปนมลเหตพนฐานของการกหนยมสนของครวเรอน แตความรนแรงของปญหาหนสนในระยะหลง มผลจากพฤตกรรมของครวเรอนซงสวนหนงขาดทกษะความรทางการเงนและ มคานยมมองความสขแคในปจจบนโดยไมค านงถงอนาคต กอปรกบกระแสบรโภคนยม ความสะดวกรวดเรวขนในการเขาถงสนคาและบรการทน าเสนอพรอมกบแคมเปญโปรโมชนและทางเลอกผอนช าระ อาท ขอเสนอดอกเบยศนยเปอรเซนตหรอแบงจายหลายงวดซงชวยใหภาระผอนตอเดอนดต าลง ทงหมดนเปนปจจยกระตนใหผบรโภคจบจายใชสอยและกอหนไดงายขน รวมถงสมเสยงทจะตดกบดกหนหากไมตระหนกถงความสามารถในการผอนช าระหนของตนอยางเหมาะสมทงในระยะสนและระยะยาว

ทงน ผลส ารวจกลมตวอยางครวเรอนทมหนซงเปรยบเทยบระหวางกลมทมปญหาทางการเงนและกลมทไมมปญหาทางการเงนพบวา ครวเรอนทมหนและมปญหาทางการเงนสวนใหญมพฤตกรรมใชจายเกนตว และมรสนยมการใชจายเพอความมหนามตาหรอยกระดบสถานะทางสงคม ซงมกถกกระตนจากสอโฆษณาหรอการเปรยบเทยบในวงสงคมทงออนไลนและออฟไลน5 นอกจากน ครวเรอนสวนหนงยงมองวาการกอหนหรอน าเงนในอนาคตมาใชเปนโอกาสหรอสทธ ทพงใช โดยไมค านงถงความไมแนนอนในชวตและไมใหความส าคญกบการวางแผนทางการเงน อาท ออมเผอฉกเฉนหรอออมกอนก โดยพบว าคร ว เรอน มส ดส วนค า ใชจ ายท ไมจ าเปนเพมขน สงผลให อตราการออมมแนวโนมลดลง และเมอครวเรอนตองการใชเงนกอนใหญ อาท เพอซอรถยนต จงจ าตองพงพาสนเชอทใหวงเงนสง (ดาวนต า) และระยะเวลาผอนช าระยาว น าไปสภาระการผอนช าระหนทมากและนานข น (รปท 3) ส งผลใหกล มครวเรอนทไมมเงนออม ขาดกนชนทจะรองรบความเสยงในอนาคต 3 รายงาน BLP เพอประเมนสถานการณหนครวเรอนในภมภาค, ธนาคารแหงประเทศไทย 4 รายงานบทวเคราะห “คนจนเลนหวย คนรวยเกบออม” โดย SCB Economic Intelligence Center 5 สรา ชนโชคสนต และคณะ, “หนครวเรอนไทย ขอเทจจรงทไดจาก BOT-Nielsen Household Financial Survey” Focused and Quick (FAQ) ฉบบท 143, ธนาคารแหงประเทศไทย

รปท 3: สดสวนการออมและจ านวนเดอนของเงนออมทตองเกบเพอช าระคนหน

5

1.2. ดานอปทาน (ภาคสถาบนการเงน / ผใหบรการสนเชอ)

ภาคสถาบนการเงน ซงหมายรวมถงผประกอบธรกจทางการเงนทกประเภทท ใหบรการสนเชอ แกภาคครวเรอน อาจพจารณาสนเชอโดยทใหความส าคญเฉพาะความเสยงดานเครดต (credit risk) ของตน แตอาจไมไดค านงถงความเสยงทผกอาจมเงนไมเพยงพอตอการด ารงชพ (affordability risk) เทาทควร กลาวคอ โดยทวไป สง. พจารณาใหสนเชอโดยอางองความนาเชอถอจากประวตการผอนช าระ ทผานมา มลคาหลกประกนทครอบคลมวงเงนสนเชอ หรอเงอนไขพเศษตาง ๆ อาท สง. มสทธตดเงนในบญชเพอช าระหนไดกอน กอปรกบการแขงขนในตลาดสนเชอรายยอยทรนแรงขนในชวงทผานมา สะทอนจากการขยายตวของสนเชออปโภคอปโภคทเพมขนตอเนองจากทกประเภท สง. (รปท 4) สงผลใหมาตรฐานการปลอยสนเชอ (underwriting standard) มแนวโนมหยอนลงและมสวนกระตนใหครวเรอนกอหนเพมขน

หากพจารณาขอมลระบบ ธพ. พบวา สนเชออปโภคบรโภคขยายตวตอเนองในทกประเภท โดยเฉพาะสนเชอสวนบคคลประเภทตาง ๆ เชน รถแลกเงน สวนบคคลภายใตการก ากบ6 และสวนบคคลอน (รปท 5) ซงขยายตวสงสวนหนงจากแคมเปญสนเชอ อาท การเสนอใหวงเงนสง (ดาวนต าหรอไมตองมเงนดาวน) และการขยายระยะเวลาผอนช าระทคอนขางแพรหลายในตลาดสนเชอรถยนต นอกจากน ขอมลการตรวจสอบ สง. รายแหงโดย ธปท. พบวา สง. บางแหงผอนปรนเงอนไขการตรวจสอบประวตช าระหนจาก NCB รวมถงปลอยกใหแกผทมภาระหนรวมตอรายได (debt service ratio: DSR) ในระดบสง โดย สง. พจารณาเฉพาะความเสยงดานเครดต จงผอนปรนเงอนไขภาระหนและพจารณาจากมลคาหลกประกนเปนหลก เชน สนเชอรถแลกเงนและบานแลกเงนซงเปนสนเชอประเภทมหลกประกนท สง. เนนอนมตและแจงผลไว และสนเชอสวสดการซง สง. มสทธตดเงนในบญชเพอช าระหนไดกอน (ผานบรมสทธหรอการท าสญญากบหนวยงาน) ท าใหสนเชอทงสามประเภทดงกลาวมคาเฉลย DSR รอยละ 50-60 สงกวาสนเชออปโภคบรโภคอน

6 ธปท. ออกเกณฑก ากบดแลเมอ ก.ค. 2560 โดยก าหนดวงเงน (เทาของรายได) และจ านวนผใหบรการ ตามระดบรายไดของผก ทงน สนเชอสวนบคคลภายใตการก ากบ ไมรวมถงสนเชอสวนบคคลอน เชน บานแลกเงน รถแลกเงน และสนเชอสวสดการ เปนตน ซงโดยเฉลยมมลคาวงเงนสงกวาและระยะเวลาผอนช าระนานกวา

รปท 5: การขยายตวของสนเชออปโภคบรโภคของระบบ ธพ. รปท 4: การขยายตวของหนครวเรอน จ าแนกตามประเภทสถาบนการเงน

6

ทงน จากขอมลสนเชอปลอยใหมของสนเชอบานแลกเงน ทงกรณทบานปลอดภาระหนแลวและ หลงจากทผอนไประยะเวลาหนง พบวาสวนใหญเปนการกยมอเนกประสงคทวงเงนสง (เฉลย 1.14 ลานบาท ณ ไตรมาส 1 ป 2562) โดยมระยะเวลาผอนช าระนานใกลเคยงกบการผอนบาน (รปท 6) อกทงยงพบวา คาเฉลย DSR ของสนเชอบานแลกเงนปลอยใหมสงกวาคาเฉลย DSR ของสนเชอเพอทอยอาศยปลอยใหม (รปท 7) สะทอนความเสยงทผกมภาระหนโดยรวมไมลดลงและเปนหนนานขน

สถานการณการแขงขนทรนแรงในตลาดสนเชอรายยอย ยงท าใหสถานการณหนครวเรอนเปนประเดนทนากงวลใจ เพราะครวเรอนทไดรบสนเชอเกนจ าเปน (over-leverage) อาจมปญหา “หนเกนตว” และตกอยในภาวะเงนไมพอใชคอมเงนเหลอสทธหลงหกภาระผอนช าระหนทงหมด (residual income) ไมเพยงพอตอการด ารงชพ โดยเฉพาะครวเรอนกลมรายไดนอยและกลมทเสยงตดกบดกหนซงหากผดนดช าระ จะถกเรยกเกบดอกเบยในอตราทสงท าใหไมสามารถหลดพนจากภาวะหนสนลนพนตวได ธปท. จงเหน ความจ าเปนและความส าคญของการสงเสรมหลกการใหสนเชออยางรบผดชอบ เพอมงเนนให สง. ตระหนกถงผลกระทบตอความสามารถในการด ารงชพของผก ซงหากไมมการแกไขปญหาหนครวเรอนอาจแยลงและกระทบตอเสถยรภาพระบบการเงนและการขยายตวทางเศรษฐกจในอนาคต

รปท 6: คาเฉลยระยะเวลาผอนช าระของสนเชอเพอทอยอาศย และสนเชอบานแลกเงนปลอยใหม

รปท 7: คาเฉลย DSR ของสนเชอเพอทอยอาศย และสนเชอบานแลกเงนปลอยใหม

7

2. แนวนโยบายการใหสนเชอรายยอยอยางเหมาะสม เพอดแลปญหาหนเกนตวของ ภาคครวเรอน

ธปท. เหนวา ภายใตสถานการณปญหาหนครวเรอนทไดกลาวตอนตน ภาคสถาบนการเงนสามารถ มสวนรวมในการสรางความยงยนใหแกระบบเศรษฐกจและการเงนของประเทศ ดวยการใหสนเชออยางรบผดชอบมากขน ธปท. จงก าหนด “แนวนโยบายการใหสนเชอรายยอยอยางเหมาะสม เพอดแลปญหา หนเกนตวของภาคครวเรอน” โดยหวใจส าคญคอ ผประกอบธรกจทางการเงนจะพจารณาสนเชอรายยอยจากมมมองผก เพมเตมจากการพจารณาเพยงความเสยงดานเครดตของตน ซงนอกจากจะชวยใหภาคครวเรอนเขาถงสนเชอทสอดคลองกบความสามารถในการช าระหน โดยไมกระตนการกอหนเกนจ าเปน และลดโอกาสทครวเรอนไทยจะเกดปญหาจากหนสนลนพนตวแลว ยงจะชวยลดความเสยงดานเครดตของ สง. และน าไปสเสถยรภาพของระบบสถาบนการเงนในระยะยาว

(1) ขอบเขตการน าแนวนโยบายมาใช

(1.1) ประเภทผประกอบธรกจทางการเงน

ธปท. ขอใหสถาบนการเงน รวมถงบรษทแม บรษทลก และบรษทรวมทกแหงของสถาบนการเงนในกลมธรกจทางการเงน (full consolidation) ตามกฎหมายวาดวยธรกจสถาบนการเงน และผประกอบธรกจทางการเงนทใหสนเชอรายยอยทมใชสถาบนการเงนน าหรอพจารณาน าแนวนโยบายฉบบนมาใชในการใหสนเชอแกรายยอยตามขอบเขตขอ (1.2)

(1.2) ประเภทผลตภณฑทางการเงน

ใหผประกอบธรกจทางการเงนน าแนวนโยบายฉบบนไปใชในการพจารณาใหสนเชอและธรกรรม ทมลกษณะคลายการใหสนเชอ (การใหเชาซอและใหเชาแบบลสซง) แกบคคลธรรมดา ทงน ไมครอบคลมถงการใหสนเชอทมวตถประสงคเพอการประกอบอาชพ

(2) เนอหา

ธปท. ขอใหผประกอบธรกจทางการเงนปลกฝงหลกการใหสนเชออยางรบผดชอบในทกระดบขององคกร ตงแตระดบคณะกรรมการและผบรหารระดบสงไปถงผทเกยวของในกระบวนการใหสนเชอรายยอย (end-to-end process) โดยในการพจารณาสนเชอ ผประกอบธรกจทางการเงนจะประเมนความสามารถในการช าระหนของลกคาอยางถถวน ตลอดจนผลกระทบจากการกอหนตอความสามารถในการด ารงชพของลกคา รวมถงสนบสนนการพฒนาออกแบบและน าเสนอผลตภณฑสนเชอทสอดคลองกบความตองการและความจ าเปน และท าการสงเสรมการตลาดอยางเหมาะสม ไมกระตนการกอหนทไมจ าเปน และก าหนดเงอนไขในสญญาอยางเปนธรรม ดงน

(2.1) การปลกฝงและสงผานวฒนธรรมองคกร

เพอผลกดนการปลกฝงวฒนธรรมองคกรใหผทเกยวของกบกระบวนการใหสนเชอรายยอย ตระหนกถงหลกการใหสนเชออยางรบผดชอบ คณะกรรมการและผบรหารระดบสงของผประกอบธรกจทางการเงน ควรก าหนดนโยบายและความคาดหวงทชดเจน (tone from the top) รวมถงนโยบายการจาย

8

ผลตอบแทนทสะทอนถงความคาดหวงดงกลาว รวมทงตดตามและประเมนผลการด าเนนงาน (self-assessment) อยางเปนระบบ ตลอดจนมการด าเนนการเชงรกอยางเปนรปธรรมเพอแกไขปญหา หากการด าเนนการไมเปนไปตามทคาดไว

ตวอยางพฤตกรรมทเหมาะสม

ควร

คณะกรรมการและผบรหารระดบสงใหความส าคญและค านงถงการใหสนเชอรายยอยอยางเหมาะสม ไมท าใหลกคากอหนเกนตว และสนบสนนการใหสนเชอทชวยเสรมสรางฐานะและคณภาพชวตลกคาในระยะยาว โดย

(1) ก าหนดเปนนโยบาย/กลยทธขององคกร และดแลใหมการสอสารใหผทเกยวของทราบ (2) ดแลใหมกระบวนการและมการปฏบตตามนโยบาย/กลยทธดงกลาว (3) ดแลใหระบบการสรางแรงจงใจ (เชน การก าหนดเปาหมาย การประเมนผลงาน และการ

ก าหนดตอบแทนของผบรหารและผทเกยวของ) ชวยสงเสรมใหเกดวฒนธรรมองคกรดงกลาว

ตวอยางพฤตกรรมทไมเหมาะสม

ไมควร

ก าหนดโครงสรางคาตอบแทนแกพนกงานทใหน าหนกกบเปาการเตบโตของสนเชอรายยอยมากเกนไป จนอาจเปนการสรางแรงจงใจใหพนกงานกระตนยอดสนเชอโดยการเสนอขายผลตภณฑท ไมเหมาะสมกบความตองการและความสามารถทางการเงนของลกคา

(2.2) การพฒนาและออกแบบผลตภณฑทางการเงน

ผประกอบธรกจทางการเงนควรพฒนาและออกแบบผลตภณฑทางการเงนใหเหมาะสมกบ ความตองการ ความจ าเปน และความสามารถในการช าระหนของลกคา โดยเฉพาะกลมลกคาท มสถานะทางการเงนทเปราะบางและสมเสยงทจะมปญหาหนเกนตว

ตวอยางพฤตกรรมทเหมาะสม

ควร

ประเมนความสามารถในการช าระหน โดยค านงถงความเสยงทผกอาจมเงนเหลอไมเพยงพอตอการด ารงชพ นอกเหนอจากการพจารณามลคาหลกประกนทสามารถขายเพอช าระคนหนไดเมอเปน หนเสย หรอเงอนไขอน อาท สง. มสทธตดเงนในบญชไดกอน

ตวอยางพฤตกรรมทไมเหมาะสม

ไมควร

ออกแบบผลตภณฑสนเชอในลกษณะผอนช าระชวงแรกเฉพาะดอกเบย (หรอเงนตนในจ านวนนอยมาก) ผอนคางวดแบบขนบนได (step-up) ทช าระคนคางวดสงในชวงหลง หรอผอนงวดสดทาย เปนเงนกอนใหญ (balloon payment) ใหแกลกคาทไมมความชดเจนวา จะไมสามารถช าระคนหนไดจรง แตมลคาหลกประกนคมหน หรอท าใหลกคาอาจตองขอ refinance หรอขยายระยะเวลาผอนช าระเพมเตมในภายหลง

ไมควร

ออกแบบผลตภณฑสนเชอเพอ refinance สนเชอเดมใหแกลกคา โดยใหวงเงนใหมเพมเตม (top-up) ในจ านวนทสงกวาความจ าเปน สงผลท าใหลกคามภาระหนเพมขนโดยไมมความจ าเปน

(2.3) การเสนอขายผลตภณฑทางการเงน

ผประกอบธรกจทางการเงนควรใหขอมลและรายละเอยดผลตภณฑทางการเงนแกลกคาอยางครบถวน ชดเจน และสามารถเขาใจไดงาย โดยไมกระตนหรอไมชกจงใหลกคากอหนเกนจ าเปน รวมถงไมเสนอขายผลตภณฑพวงทไมสอดคลองกบความตองการ ความจ าเปน และความสามารถทางการเงนของลกคา

9

ทงน ในกรณทลกคาไมมความสามารถในการช าระหน ผประกอบธรกจทางการเงนควรอธบายใหลกคาเขาใจถงความเสยงทางการเงนทอาจเพมขนจากการกอหนเพมเตม

ตวอยางพฤตกรรมทเหมาะสม

ควร

น าเสนอผลตภณฑสนเชอ ตลอดจนการสงเสรมการตลาดรวมกบภาคธรกจอยางรบผดชอบ โดยพจารณาถงความจ าเปนในการกอหน และความสามารถในการช าระหน รวมทงสงเสรม วนยทางการเงนและปลกฝงคานยมในการอปโภคบรโภคอยางเหมาะสม

ควร

พจารณาวงเงนสนเชอและระยะเวลาการช าระหนใหสอดคลองกบวตถประสงคในการขอสนเชอ (เชน การกยมไปตกแตงหรอซอเฟอรนเจอรซงมคาเสอมประมาณ 5-10 ป ไมควรใหสนเชอทมระยะเวลาเกนกวาอายการใชงานของสงของตกแตงหรอเฟอรนเจอร) โดยพจารณาถงความสามารถ ในการช าระหน

ตวอยางพฤตกรรมทไมเหมาะสม

ไมควร

เสนอขายผลตภณฑสนเชอและใหวงเงนสนเชอสวนบคคล เชน บตรกดเงนสด เพมเตมจากผลตภณฑบตรเครดตแกลกคาทไมมความประสงคทจะใชสนเชอดงกลาว โดยเฉพาะแกกลมลกคาทมความเสยงทจะกอหนเกนตว

ไมควร

สงเสรมใหลกคาเบกเงนกอนแรกหลงจากไดรบอนมตวงเงนสนเชอสวนบคคลทนท โดยทลกคายงไมมความประสงคทจะใชวงเงนดงกลาว สงผลใหลกคามภาระหนและตองจายดอกเบยโดยทยงไมจ าเปน

ไมควร

ชกจงใหลกคาเปลยนวงเงนบตรเครดตทยงไมไดใช เปนวงเงนสนเชอสวนบคคล หรอสนเชอประเภทอนทมอตราดอกเบยสงขนโดยไมจ าเปน หรอกระตนใหเกดการถอนเงนสดออกไปใชจาย สงผลใหลกคาทมความเปราะบางอยแลวมโอกาสกอหนทมตนทนสงขน

(2.4) การพจารณาอนมตสนเชอ

ผประกอบธรกจทางการเงนควรประเมนความสามารถในการช าระหนของลกคาอยางถถวน โดยพจารณาใหครอบคลมภาระหนทงหมด เทยบกบรายไดอนเปนแหลงทมาในการช าระหนของลกคาซงควรเปนรายไดทมความสม าเสมอ สามารถพสจนหรอประมาณการไดอยางนาเชอถอ นอกจากน ยงควรพจารณาวาลกคาจะมเงนเหลอสทธหลงหกภาระผอนช าระหนทงหมด (residual income) เพยงพอตอการด ารงชพหรอไม โดยควรน าอตราสวนภาระหนทงหมดตอรายไดของลกคา (debt service ratio : DSR) มาใชเปนหนงในปจจยส าคญประกอบการพจารณาอนมตสนเชอ โดยเฉพาะกลมเปราะบางทมความเสยงในการกอหนเกนตว

ตวอยางพฤตกรรมทเหมาะสม

ควร

ค านงถงคาใชจายในการด ารงชพตามความจ าเปนของผกในการเลยงดและสรางฐานะครอบครว โดย ผกควรมเงนเหลอสทธหลงหกภาระผอนช าระหนทงหมด (residual income) ทเพยงพอ หรอก าหนดระดบ DSR ทเหมาะสมกบระดบรายไดของผก

ควร

ใหความส าคญกบความสามารถในการช าระหนโดยรวมของลกหน ไมพจารณาเพยงบรมสทธในการตดช าระหน เนองจากหากลกหนมภาระหนเกนตว ยอมท าใหลกหนรายนนเปนหนเสยทสถาบนการเงนอน และสงผลกระทบตอการด ารงชวตของลกหน รวมถงอาจจะไมอยในสถานะทสามารถ จายช าระหนไดในทสด

10

ควร

กรณการกรวม พจารณาความสมพนธของผกรวมอยางรดกม และประเมนความสามารถในการ ช าระหนโดยนบรวมภาระหนของผกรวม รวมถงกรณลกหนสญญาเชาซอทมการน ารายไดของ ผค าประกนมาพจารณาประกอบการใหสนเชอดวย

ตวอยางพฤตกรรมทไมเหมาะสม

ไมควร

พจารณาใหสนเชอจากมลคาหลกประกนเพยงอยางเดยว โดยมไดพจารณาวาลกคาทมสถานะ ทางการเงนเปราะบางอยแลวมรายไดเพยงพอตอการช าระหนทงหมดทลกคามหรอไม

ไมควร

พจารณาใหสนเชอทมระยะเวลาการผอนช าระยาวกวาระยะเวลาทลกคาจะมรายไดมาจายช าระหน (เชน สนเชอทมระยะเวลาการผอนช าระหนเลยอายเกษยณของลกคา ซงหลงเกษยณจะมรายไดลดลงมาก ขณะทจะมคาใชจายจากการรกษาพยาบาลเพมขน) ท าใหลกคามปญหาไมสามารถช าระหน ในระยะยาวได

ไมควร

ท าการปรบปรงโครงสรางหนโดยลดคางวดทตองผอนตอเดอนลงใหเหลอเฉพาะสวนทเปนดอกเบย และขยายระยะเวลาการจายช าระสวนเงนตนออกไปใหนานขน โดยมไดพจารณาอยางเพยงพอวาลกคาจะสามารถช าระเงนตนไดหรอไม

(2.5) การก าหนดเงอนไขในสญญา

ผประกอบธรกจทางการเงนไมควรก าหนดเงอนไขในสญญาทไมเปนธรรมตอลกคา อนจะท าใหลกคาเสยประโยชนและเปนหนมากขนหรอนานขนโดยไมจ าเปน

ตวอยางพฤตกรรมทไมเหมาะสม

ไมควร

เพมวงเงนบตรเครดตหรอสนเชอสวนบคคลใหแกลกคาโดยทลกคาไมไดรองขอ โดยเฉพาะแก กลมลกคาทมความเสยงทจะกอหนเกนตว สงผลใหลกคามโอกาสกอหนเพมขนโดยไมจ าเปน

ไมควร

เรยกคาปรบในอตราทสงมากหรอเพมเงอนไขใหยงยากจนเกนสมควร ท าใหเปนอปสรรคในการ ช าระคนหนกอนครบก าหนด ท าใหมภาระหนคงคางมากและนานกวาทควรจะเปน

(3) กรอบเวลาการน าแนวนโยบายมาใช

ธปท. ขอใหสถาบนการเงน รวมถงบรษทแม บรษทลก และบรษทรวมทกแหงของสถาบนการเงน ในกลมธรกจทางการเงน น าแนวนโยบายฉบบนมาใชตงแตวนท 1 มกราคม 2563 เปนตนไป และขอให ผประกอบธรกจทางการเงนทใหสนเชอรายยอยทมใชสถาบนการเงน พจารณาน าแนวนโยบายฉบบนมาใช เพอชวยกนดแลแกไขปญหาหนเกนตวของภาคครวเรอนไทยอยางเปนรปธรรม

11

3. แนวทางการด าเนนงานของผประกอบการธรกจทางการเงน

ผประกอบธรกจทางการเงนมสวนรวมในการแกไขปญหาหนเกนตวของภาคครวเรอนไทย และตอบสนองตอแนวนโยบายฯ ผานการด าเนนงาน 2 สวน ไดแก

(1) ก าหนดนโยบายการท าธรกจสนเชอรายยอยทใหความส าคญกบความสามารถในการช าระหนของลกคา โดยมงเนนมใหลกคากอหนเกนตว เพอปลกฝงและสงผานวฒนธรรมองคกร ไปยงผทเกยวของในการใหสนเชอ ใหมแนวคด ทศนคต และพฤตกรรมทตระหนกถงการใหสนเชออยางเหมาะสมตลอดทงกระบวนการ (end-to-end process)

(2) จดท ารายงานประเมนพฤตกรรมการใหสนเชอรายยอย (self-assessment report) เพอแสดงความตงใจและมสวนรวมในการดแลปญหาหนครวเรอนไทยในฐานะผปลอยก อาท การตดตามเครองช DSR ของสนเชอปลอยใหมทใหแกผกกลมทเปราะบาง ตลอดจนแนวโนมการน าเสนอผลตภณฑทเหมาะสมกบลกคาในดานความตองการและความสามารถทางการเงน ผานการตดตามขอมลสนเชอปลอยใหม เชน วตถประสงค วงเงนสนเชอ และระยะสญญา ควบคกบขอมล profile ผก อาท อายและรายได โดยเฉพาะในสนเชอสวนบคคลและอเนกประสงคตาง ๆ ซงผกอาจไดรบสนเชอเกนจ าเปนและสมเสยงตอการตดกบดกหน

ทงน ความรวมมอทจะไดรบจากผประกอบธรกจทางการเงนผานการปรบกระบวนการปลอยสนเชอ ใหสอดคลองกบแนวนโยบายฯ นน จะชวยใหสนเชอปลอยใหมโดยรวมมคณภาพดยงขน สง. มความเสยงดานเครดตลดลง และระบบสถาบนการเงนมเสถยรภาพในระยะยาว ขณะทครวเรอนไดรบสนเชอทสอดคลองกบความสามารถในการผอนช าระและค านงถงผบรโภคมากขน ซงจะชวยลดความเสยงจากการกอหนเกนจ าเปน ครวเรอนไมสมเสยงทจะตดกบดกหน มเงนคงเหลอหลงช าระหนเพยงพอตอการด ารงชพ และมฐานะการเงนเขมแขงขน อนจะชวยสรางภมคมกนของภาคครวเรอนในการรองรบความไมแนนอนในอนาคต สงผลใหระบบเศรษฐกจการเงนของไทยมเสถยรภาพและเตบโตไดอยางยงยน

12

4. ก าหนดการรบฟงความคดเหน

ธปท. เปดรบฟงความคดเหนและขอเสนอแนะตอแนวนโยบายการใหสนเชอรายยอยอยางเหมาะสม เ พอดแลปญหาหน เกนตวของภาคครว เรอนไทย ผานทางเวบไซตของธนาคารแหงประเทศไทย(www.bot.or.th) ตงแตวนท 2 สงหาคม 2562 ถงวนท 30 สงหาคม 2562

ทงน โปรดแจงความเหน (ถาม) กลบมายงทมความเสยงดานเครดต ฝายนโยบายการก ากบสถาบนการเงน สายนโยบายสถาบนการเงน หรอกลมงานดานเสถยรภาพระบบการเงน

ผประสานงาน : ทมความเสยงดานเครดต ฝายนโยบายการก ากบสถาบนการเงน สายนโยบายสถาบนการเงน โทร. 0 2283 5877, 0 2283 5302 และ 0 2283 6851 โทรสาร 0 2283 5983 E-mail : FPGCreditRiskTeam@bot.or.th กลมงานดานเสถยรภาพระบบการเงน โทร. 0 2283 5855, 0 2356 7468