267

COE~ESPOND~NTI~.

~a~ de Economist.

,,Zijn Na~ml~o~e Vennoot~ohappen, 0ok sis middel tot cereeniging van kaptts4~n, vt)6r den handel wensehelijkP" Belangr~ke vraag, ~bant echt~t ,l~elmngr~jker da~ bolt net het gemis ~an ten U~tgebrei~en groot~nd'el zich meer ,en meer hier te lande doer gevoelenl Her adres van de Kamer van K6-opi~andel te Rotterd~e~, 6vet den re,keep va~ prbducten op ~'ava, de nritnnmtend gesc~reven H~t~del~kre~jk i~ d~t ti~d~ch~'ift, e~ mee~ andete ~e~zht~iften, sp~k~eh te du|de~t~k~ dan dat bet noodig zou til~ ~hierovev r nit ~e wijden, Echter zou ook hirer ke~nen ge|de~ hbt ~'ransvhe ~preekwoo~d : ,~la critique est aisle, et l~art eat difllcilt". V6Or een soiieden gro~tl~andel tn her oprigten van fili~ai-b~izen in O~)st en West, 5ehoort thans geld, en wel reel gel~l, reel energie en l~st tot reel ~erken. War bet e~rste bet~eft, er bestaat groove vrees dat die hier te l~nde nog lan~ vobr de gewenschte uitbreiding her struikelblok zal zijn, zoo her hiet al niet zal gaan sis met zekeren gierigaard, die in her water vlel, en toeh men hem om hem te redden toeri~ep: geef uwe band, antwoordde. ,,ik kan ~egs geven", en v~rdr0nk. Want het rijke Holland, dat gerekend wordt tachtig mil~oenen ren t s ' s iaars van vreemde 'fondsen te trekken, z~et zij~ hshde~ kwljnen, omdat het geen geld over heeft om dien han'd~el hsar ~ n ~eest des tijds in te .rigten en ~e drijven.

Oat deze ~n~enihg niet onge~rond is~ daarroor behoeven wij de bewijzen nlet v e r t e zbek/m~ In o~ze Kolo~i~n, bij voorbeel'd, wa/~top onze handel zeb uitslhiten'd is gt~rich~, w~)rden de enkele H~oll~mdseh~ Huiztm, d~e e~ �9 i~b, zoo evervleu~ek] door dt vret~mde, dat men in ~tke~e on4~hgs ~e~'sehenen i~reehuce zeide: ,,d~ men zv|f~ 'l~ewetrde dat ~ op JaVa nfet ~(~n zuivet ~ederlands~l~ Hnis van den e~ersteh rang beston~]." Sedert t~ee jartn smeeken en biddeb de indnstrie~en hier ~ lands deh bandel te vergeefs, om een buis te Con'stantinopel op te rigten, waaraan zij met geru~thefd hu'one con~ignati~n zouden kuu~en zeude~, tn nu eind~lijk hebbvn zij z i~ ge- worpen ih de b~men van de AlUms M,~t~er van den Neder]andschen Handel, de ~ederlanld~cl~e Handel Maatsohappij, d~'e de zaak wel over~eegt, doc~t Wier besh~t nog steeds met eeh greet vl'aagtteken in her vetschiet blijft pr~jken:

De tijd is voorbi~, dat men met ~ei~ig kaptta~al ffroothandel kan dri~ven, terwijl de bezi~ters van een greet kapitaal die niet wagen aan de wis~el. valligheid welles h~t zoeken v~n n~eu~e handelswegen oplevt~rt. Her Igeld biedt htden genteel gen~etmgen tta~, dat men minder dan o'oit de ka~s wi~ lnopen het te re~lleven~ tn ~ok evenmin er zieh veer wil a~werken em ~et steeds t~ 'verm-eerdeYen, wa~t om tegen~oo~di~ ol) eene soliede wijze 'geld te verdienen, is bet zeker dat er gewerkt~ hard gewerkt most w ~ e ~

968

.Nemen wlj nu eens veer ten oogonbllk ann, dat een koopman die ge. heel alleen meester is in zijne zaak, beter ale handelaar kan optreden dan een veelhoofdig bestuur, (daarvan maakt men tooh tegen Naamlooze Ven- nootsohappen in den handel een hoofdgrie0, welnu, dan is het toeh zeker d a t e r veinig kooplieden heden ten dage zullen gevonden worden, die, wanneer zij over een greet vermogen kunnen besohikken, daarbij lust en ijver zullen gevoelen, om zioh dag aan dag op hun kantoor veer dezaken af te slooven.

Wij kunnen als zeker aannemen, dat de speculatieve rigting waartoe onze handel zioh hoofdzakelijk bepaalt, voornamelijk hierin haren oorsprong heeft. Niets is zoo gemakkelijk als wag goederen te koopen en stil af te wachten of de Heer wil geven dat hot met den prijs vat hooger gaat. De vraag komt onwillekeurig veer den geest, of men aan deze rlgting nieg grootendeels de enorme verliezen in don graanhande] in de laatste tijden, to. danken heeft. Hoe is hot anders mogelijk, dat zulke groote kapi- talen verloren werden, on dat nog vel door zoo gunstig bokende hande. ]aren! De graanhandel toeh, zooms die bier te lande veer hot grootste gedeelte gedreven wordt, is ale een zuiver speculatieve handel, door de termijnhandel on de moge]ijkheid om van alle plaatsen en bijna ten allen tijde to kunnen aanvoeron, niet meer bestaanbaar, en toeh blijfthetgraan om meergemelde reden hot gelio~oosde handelsartike]. Men zou bier kunnen opmerken, dat de uiterst geringe groothandel en exportzaken die hier te lande nog gedroven vorden, ook meestentijds verlies geven, maar zoude dit niet moeten vorden toegesehreven ann de wijze waarop die zaken gedreven vorden ? De Hollander heeft tooh nu eenmaal hot geluk of her ongeluk, zooms men hot noemen vi i , om in hot buitenland steeds als schatrijk be- sohouwd te worden, on daar nu de bedoelde groothandel of exportzaken meest door tusschenkomst van vreemde huizen plants hebben, zoo wordt hij, wanneer hlj op een vreemde markt en bij een vreemd huie met zijn toed komt, steeds ale bet votte kalfbinnengehaald, hetgeen veer hem zeker met de regte toestand is om gold te verdienen. Opmerkelijk is her, zooms nit her verslag van de Internationale Crediet- on Handelsvereeniging Rot- terdam 1867, ten duidelijkste blijkt, d a t a l de exportzaken, door hare fihaalhuizen gedaau, genoegzaam geen verlios geven, maar dat de enorme verliezen in dit verslag gecon~tateerd, grootendeels voortspruiten nit de zaken op vreemde markton en door tussohenkomst van vreomde huizen gedreven.

Men seheppe er zieh geene allusion van, d a t e r reel handelaren zullen gevonden worden, genegen hun fortuin te wagon aan de uitbreiding van handelsrelatien; de mdhoonen, die Rusland m den laatsten tijd uit one land getrokken heofL, bow]jzen dat men hot hier to lande gemakkelqker vmdt ztja gold m olreogen to beloggen, dan zioh af to slooven in hot creeeren van meuwo zaken, on wanneer her nu zoo z66r m het oog springt,

269

dat bij hot wachten op eene meer gunstige wending in doze, onze handel kwxjnt en bij andere landen ten aohteren raakt, dan meet men wel tot de overtuiging komen, hoe wensehelijk het is, ja hoezeer het een zegen veer ons land zoude zijn, als men door Naamlooze Vennootsehappen kapitalen ver- eenigde ten dienste van den handel. Wanneer toeh zij die kapltaal hezitten zelve de hekwsamheid of lust mtssen, om nieuwe handelswegen te zoeken, dan kan men misschten nog wel van hen verkrijgen, dat zij een gedeelte van hun kapitaal wagen als anderen dt~ beproeven. En op deze wtjze kan door vereeniging van kapttalen, door versohillende personen hljeengebragt, een genoegzaam kapitaal gevonden worden om een zaak te ondernemen of een bestaande zaak uit te breiden.

Hebben toeh met reeds in vroegere ti3den in ons land, wanneer de handel door welke omstandigheid dan ook, een opwekkmg, een andere rigting noodig had, de Maatsohappijen her imatiatief genomenP Kan men het hierhoven beweerde in prme~pe toegeven, dan bhjft er veer het tegenwoordlge alleen nog maar over de twee hoofdbezwaren te bespreken: vxees veer monopohe, en he~ belemmerend werken door veelhoofdlg he- stuur, alsmede de goede rdusslte dezer Naamlooze Vennootsehappen.

Het eerste bezwaar is naar onze meenmg btj her steeds meer en meer veldwmnen van her vrlje handelsstjsteem en de kolossale sommen die m andere landen den handel ten dmnste s~aan, niet denkbaar, terwql hot bezwaar dat het veelhoofdig bestuur, blj naamlooze vennootsehappen, helemmerend veer handelstransactien zoude ztjn, vervalt, wanneer er sleehts twee directeuren zxjn. Meer dlrecteuren ztjn in geen geval noodig. Men kan veihg aannemen, dat, waar dit sores pleats had, zulks meestal zijn oorsprong in de oprigting zelve vend, daar men zooveel mogehjk di,ee- teuren aanstelde, om aan hen of door hun mvloed aandeelen te plaatsen. Wanneer men nu ziet dat de meeste zaken door twee eompagnons in eene firma met succes gedreven worden, dan zal het ook niemand twtj- felachtig voorkomen, of elks maatsohappij zal met twee knappe werkzame dtrecteuren kunnen bestaaB; dear toch het toezigt van commmsarmseu eener naam|ooze vennootsohap, waaronder dlreeteuren werken, in geen geval belemmering kan aanbrengen, althans niet als direeteuren en eom- mmsarissen beide hunne roeping goed begrijpen, namelijk directeuren handelende, en eommissarissen alleen toezigt houdende personen blijven.

Wat de goede r~usslte van nnamlooze vennootsehappen op handelsgebted aangaat, wfllen wq gaarne toegeven dat de resultaten van den laatsten tijd zeker niet aanlokkehjk waren, doeh men wanhope daarom met aan de toekomst. Wanneer het groote pubhek de aandeelen in naamlooze vennootsehappen zal koopen, - - waaraan wtj met twtjfelen, ais mannen zooals mr. M. Mess, die voorleden jaar ]n her Januartj No. van tilt tljd- sehnft hlerover sehreef, en meer anderen, hunne pen wfllen bhjven leenen, - - zal er sen waalborg te meer veer geschikthe,d van dtreeleuren btj

henoeming verkregen zijn, waarvan naar onzo meenlng, voornamelijk de geheele r~ussite van naamlooze vennootschappen afhangt , - -maar her zal ook tevens g~makkel~ker vallen, voldoend Irapitaal bij elkander te k~ijgeL

Naamlooze vennootschappen, met kR~ppe energ~eke directeuren, ~n van zooveel kapltaal voorzien, dat hunne solvabiliteit onder alle omstandigheden gewaarborgd is, ziedaar, wat n~ar onze meening, zonder fout tot eene goede r~ussite moet leiden, en war voor onze handel en induatrie onder den tegenwoordzgen toestand hier te lande noodig is, te meer dear wij ons overtuigd houden, dat wlj Hollanders te gunstig op handelsgebied bekend zijn, dan dat niet ~ranknjk, maar vooral Be]gie onze vraegere landgenooten, onder bovengemelde omstandigheden gretig van onze dienston gebraik zouden maken; de industrie in beide landen tooh, is in de iaa{ste jaren colossaal ontwikkeld (~), en men vraagt daar sleohts naar een uit- gehrelden groothandeI, om een reusachtige vlugt te nemen.

Op deze gronden dan ook wagen wij her te beweren, dat de vereeniging van kapitaal door naamlooze vennootschappen niet alleen wenschelijk, maar ook sohmr een leveaskwestie wor onzen handel is~ waarom de behandeling dezer vraag in dit tqdschrdt zeker zxjn nut kan hebben.

Mogen dezen weimge regelen meer bevoegde dan den sehrijver, aan- sporen tot wisselen van gedaohten over dit onderwerp, dan zal het hem steeds eene voldoenin g zijn, daartoe aanleidmg te hebhen gegeven.

_Rotterdam. D. L. i

(*) Men lcze de onlangs versehenen werken, l'Industrie et le Commerce, d.oor Ernest van Bruysscl, en La Lutte Industllelle des Peuples, door A. Audlganne.

~ I

I IIII

I

Oo

o >OmEn:

I~ O

I~ o

> G

-ore

or

" c=

*im

m

m

Im

O

- Io

r

I=

""

" =

,~"

~ ~

~ '~

. ~

, ~

,~'

=..

o~

....

. =

,

.-~

'~o

N

~-_-

_~'.

=~.~

- ~

,~-~

."

~.~o=. ~

.~-..=S.~o:

~

-=.~.

~S~

~'.

.~',~

,P

~-.

m

~ ~.

=lm

."

.'-

"

~�9

I

~ =

',.~

~'

~ ~

~-;

=

~.~

'o

~.~

,

.~

.

~.

~o~II

I~

.1

~1

I

~I

I

I ~I

~I

I

i

~ -.

~ ,-

- ~-

~ ,~

~

~ ~

m

~ .~

, --

..,-

~ .~

1 ~

~ I

,.,

~ �9 = o ~ ~ ~ ~ ~ ~

-~

o'

~I

~I

"~I

:~.-.

,,.~

,~

.~

,,#

,,.,t-

,~-,,

,,~,.,

t- 1

." "-,

.I I

~,~

I

I I

I I

~1

~1

~1

n

n I

I

r di

~ r.#

,

0 "t

�9 , . . . . . ,, , ,... �9 , ,. ,

NEDERLANDSCBE BANK. (In railtioentatlr $sldsn:.~

D i s c o I D I B e I e e - DATUM. tO*8* uingeu.

Nov. 28 80 ~5

Dee. 7

,, 21 28

j.,n. 4 , 11 ,, 18

25 ~5 Febr. 1

, 8

46.43 47.42 48.15 48.09 48.69 47.77 47.45 46.78 47.20 46.67 45.38 43.39

31.18 31.18 81.42 81.57 81.81 31.96 32.74 33.17 32.83 82.57 82.02 31.98

Operr kapitaal.

Bunk- billetten.

Satdo'~ rek. crt. I voormad.[ billet.

77.61 78.55 79.57 79.66 80.50 79.73 80.19 79.95 80.03 79.24 77.40 75.37

146.60 148.15 146.86 143.92 144.24 140.43 143.82 142.68 143.16 148.23 141.25 140.38

22.88 I09.~2 22.64 109.64 24.73 109.47 27.11 108.85 27.68 108.93 29.96 108.22 26.85 108.05 28.21 108.21 26.98 107.77 25.54 107.25 25.06 106.68 23.91 1106.74

103.57 103.31 102.08 101.09 100.40 100.15 99.45 99.63 99.28 99.35

100.39 102.56

Surplus dckking.

41.43 41.82 40.88 40.44 40.16 40.06 39.78 39.85 30.71 39.74 40.16 41.02

Wisscl- disconto.

(24 Mrt.)

Prolong. k o e r s .

4 n

m

51 tl 51

W[SSELKOERSEN TE AMSTERDAM.

kort kort kort DATUM. bonden. Par~js. Humb.

Nov. 16 . 23

30 Dec. 7

, 14 ,5 21

28 55 Jan. 4

1, 11 11 18

25 ~5 Febr. 1

. 3

STAND VAN BET DISCONT0 0P ELF YERSOHILLENDB

11.~, ~1.92~

11.96 11.98

11.96 11

11.97 ~.96~ 1 ~.97 11.99 11 .98

56~ 86t 56t 85~ 56~ ,,

356 35~

57~s D

56~ 85t 57 35~ 57~ 51 57~ . 5 7 ~ ,1

Frankf.[ S/W* I D&TUM*

99 ]Nov. 14 �9 ,, 21

28 Dec.

~ ,1 12 , ] 9 . 26

Jan. $ . 9 . 16 I, 23

30 15 Febr. 6

1J s163163 8Rlq.

:--,~

m

15

15 15 '1~

51 55

5~ 51

55 11

11 '15

55 11

55 11

11 m

2~

15

11

15

11

11

15

11 'Jl

51

51

2�89 51

11

'15

I1

51

51

11

15

t i

2�89 11 ql 55

51 51 51 55 55 5t 11 1'*

11 i$

I1 15

11 55

1'~ 15

ENGELAND'S IN- EN UITVOEREN VAN EDELE METALEN.

In de week eindigende.

Nov. 26 Dec. 2

. 9

. 16 1, 23

3O 15 J~p. 6

,5 L3 . 20

27 11 Febr. 3

INVOrRGoud. ~ T o t a a ~ . [ [ ~ ~ V A N GOUD EN ZILVER. UITVOER VAN GOUD EN ZILVER.Totaa/.

pd. st. 6.758

445.286 828.257

41.715 3.492

297.764 187.168 !

42 817 108.288 229.005 195.129]

24.804 102.005

82.585 149.344 135.814 168.799 888.783

98.358 113.244 313.647 206.582

81.562 547.241 355.842 191.059 139.806 466.563 575.951 141.175 221.532 542.652 401.71]

pd. st. 26.388

862.441 467.636 188.247 53.126 43.6[2

188.844 85.278 72.199

102 i23 173.533

55.724 82.112 187.165 499.606

48.083 515.719 176.288 814.535

47.340 100.466 388.807 482.419 189.5~7 327.911 167.264 202.542 107.234 179.433 267.380 369.503 280.848 [ 403.881

~3

STAAT van den Uitvoer uit Engelan4 en Schotland xan Katoenen goederen

n e a r de vo l gende p l a a t s e n , g e d u r e n d e de j a r e n 1868, 1867 en

1866 (~n rmlhoentalle~ yards en dmzendtcdlen Eng. ponden).

PLAATBEN.

To~al 12 maanden C,deutta . . . . . . . 1868

1867 1866

Bombay . . . . . . . 1868 1867 1866

Smgepore . . . . . . 1868 1867 1866

Batawa . . . . . . . 1868 1867 1866

Andere O. I. havens . . 1868 1867 1866

Shanghae . . . . 1868 1867 1866

KATOENEN OOEDEREN.

Kuwe Cahoots

mall Yards 478 9 440. 5 822)

270. s 262. x 204,.

60. 2 763 62. s

12. s 19. 3 8 )

6 2 . 1

8 8 . 3 9 , 7 . S

2873 143. 6 1283

Oedrukte en ge- verwde Cahects

mill Yards 72. 75.~ 463

4 7 # 46,4 32,1

18 . 3

2 8 2 7 . 3

10 .5 2 4 . 6 28.8

6. 3 8. 9

9.s 15. 3 17.'~

Twist.

dmzendt Lbs 10.677 13 751

9.418

6.476 6.386 6.224

1.516 2 870 2.172

366 7O7 846

2.246 2.460 2,094

188 .q52 189

H a n d e l e i j f e r s , - - Katoen. Vergeh jkende s taa t der prtjzcn van katoen, ruw en gefabr lceerd , te Manches te r op ~ Februar t j 11., en gelqk tijdsttp der

drie vorige jaren.

1869. 1868. 1867. 1866. s. d. s d 4. d. s d.

Katoen. Upland fair per pond . . . 1 0 0 8~ 1 4 1 10 dlto g e o d fair . . . . . . . . ~ ~ - -

Pernambuco fair . . . . . . . . 1 O~ 0 8~ 1 8~ I I0 dlto good fmr . . . . . . . . l 0~ 0 8~ 1 4 1 1O~

73 No 40 Mule Yarn, falr~ $e kw. . 1 8~ 0 11�88 1 2 6 No. gO Water 'rwmt dlto ..... I 8~ 1 0 I 7~ 2 5 26-m, 66 reed, Prmter, 29yds, 41bs2oz. 6 3 5 4~ 7 9 l l 6 27-m, 72 reed, dlto dlto 5 lb4 2 oz. 8 1~ 6 103 9 7{ 14 3 39-m, 60 reed, Gold End Shtrtmgs,

37{ yards, 8 lb4 4 oz . . . . . 11 6 10 1�89 13 0 18 6 40-m, 66 reed, dtto dlto, 8 lbs 12 oz. 12 9 11 1�89 15 1~ 20 0 40-m, 71 reed, dllo dlto, 9 lbs 5 oz. 13 9 12 l ~ 17 6 22 0 39-m, 44, reed, Red EGg Long Cloth,

d6 ya,ds, 9 Ibs . . . . . . . 10 IO b 9 3 12 7�89 16 3 ECON. 1869, 18

[CONOMISCHE NALEZINGEN EN BERIGTEN.

B~,~5'n ~le ~fock. - - Den 2en .~i~arij demob jhars overleed te Weenen z~el plotse]ing Bar~)n de I~ock, lid van bet Heerenl~uis, en president der Reken- kamer van Odstenrijk, wel bekend door e/mige zeer dengdelijke werken over bela~ifig~aken en fin/L/leie-wezen ifi her al~ehaee~. Ev6n als vbn Br~bk ~ hij geheel de zoon Zi~ner werken. (Zie crier v. Bruck, 2?/j~lad ~otzor~zst, 1860 , p a g. 190). In 1808 te Praag uit eene Israelitische familie gebo- ren, glag hij nog joog zljnde tot het katholielsmus over, en vet;kreeg na v~|br~gte btudi6 den graad Carl ~ioctor iti db regten en in de philosophie. Opzijn 22e ja~r ging hij in staatsdienst o~er en werd weldra direeteur der doualaeu te Triest: Evnige artikeleu over e'eonumische onderwerpen in de AugsBtlrger A~g. ZJeitung trbkkerl i]e aand/~ellt ~ n Prms Metternich, die hem naar Weenen ontbood. Na de revolutie van 1848 rigtte hij de Donau. Zeit~g op, ehn bhd dat in een v~lbewogeh tfjdperk zich standvastig bled toew~t6n aan de ge'matzgd 'liberal~ en eeon'5/nilsche beginselen. Von Brdek waardeerde ziJne lyekwaamhbden, en maakte hem direeteur der handelsaan- gele~eriheden aan zljn ministeri~. De mees'te handels-negotiatzen tusschen Oost~h~ijk en de an~lhre mdgend'hbden geslo~en, werden door hem geleid en tot stand gebragt. In dezen tijd ontving hij ook den titel van baron, ver- b'6"nd~en aan een der r c]ecoratien waarmedehij 5~e~i~'ti~d ~'~'d. Hij kwam later in der, Raad van State en, toen deze werd ~pg~h~eve~ in her l~eerenhlnL In 185~5 kwa6t hij, als voorzittei" der Oostenrijksche Com- missie voor de wereldtentoonstelling, te Parijs, waar hij Ve|e relatien aan- knooptb. Ook ~an de Ft:an~sehe plb~n6n tot unifieatie van het muntwezen nam hij als lid der internatlbnal6 commissie in 1868 een ijverig deel. Als yon ]~rhek was hij uiter~ werkzaarfi, en ernstig free-~rader. I/z Oo~tdnrijk eft in geheel Duitsehland, werd hij even als in Frankrijk hoog gewaardeerd. Zijne ~verkeh oCer de tlnaiieien en I/et comptabiliteit.stelsel ,van Fran~ijk

~ ~ o ~ ~ ~ (1858), over de geldu~iddelen d~r Veree'nigde Statdn (1~6~), een Tra~t~ over de Stkatsuitgav~n en Bela'stingen (1'863)'en 8enige ~andere gedeelt$hjk in her Fransch vb'rtaalcl~ weaken kijn de blij~rdn~le ged'bnkt'6~k6neh van ~i~n werkzaam en nuttig leven. (~en zie b. v. : L'admi~ra~io~ ~an~z~re ~fe l~ Frb~nee, ~ar Mr. 16 Oh. Cha~:les ~le Hoe]c, ~rgdttit de l'Allema~d par Legentx|. Paris, Gudiaumin 1859; a~smede: Die o/fenglio~en A&ga~en ua~ ~r yon Dr. Carl Freihe~rn yon Hock. Stuttgart-Cotta 1863.)

275

Leopold I. De R~oue des de~ nzondes vt~n 1,5 J-n. 11. hevat een kort, doch mterst ]ezensw~ardig artikel: U'~ ro~ cou~i~u~ionnv~, door" den heer E. de Laveleye. Naar aanleiding van eenige werk~n over de regering van Leopold I uitgekomen, wordt hot regeringsbeleid v~n dieu zoo beminden vorst op de gewigtig,~te tijd~tippea ztjner regeri~g nagegaan. Den regtmatige~ i nv]9~d die~ hij ~ntegenzeggelijk uitoefende, de ~yn~p~thie van her yolk ~ie h~j ~t D zij~ jong sta~huis wist te v.erzekeren, worden vooral hieraa~ to~ges~hr~yen flat b~ al~ doorgaanden regel, d~ beginsplen van de ~eerf]er~ l~eid d~r pation~19 vertegenwoordiging tot rigtsnoer had, zoo bij de kenze zijner m. inisters, als bij zijne regeringsd@den in her algemeen, hetg~en een ministerie van fusie in oogenblikken van groote spanning, als tijdelijk middei, geenszins uitsluit. ])at het constitutioneel koningsehap zich daardoor in ff~,~rheid bov~e~ ~e partijen p laa~et, e n dat hot beginsel [,r ~ r~g~ e~ ~ gou rqr~ p~s, eene va~thei~l geeft ~an I~et heleid der zake~ ~ie ~0e~n, in fie republieken niet vindt, ep. tevens een w~arb~g yah vooruitgang 9yereen- komstig de wenschen des yolks, welk9 de absolute mona rchi~ nimm~,r k an gev~en, wordt hier met oordeel a~ng~toq~c~, bij hot ~ag~an dier gebeur- t.~iopen die velen Q~z,er hog ver~ch in hot geheugen liggen en w~rbij one v~derlt~d 9ok in zoo hooge mate be trokken was.

~og eens ~e ~dtscl~e ~of~veflingen. -- In eeu schrijven a~ d~,~ Go~verneur-~eneraal heef~ de ~a~er v~n ~oophandel te Batavia ~ n aa r o~s voorkomt met ~ak~erheid voor de a|ge~eene haude!~be|a~gq9 pptr~den~ ~ aandacht tier r,~g~rip ~ met nadru]~ ~g,evestigd pp t~,ee omstandighed~n c~ie y?or den verkoo p d~r produet,e~ in Indie e~n zeer nadeeligen i~vlpec[ kunnen t~itoef~nen.

In de e.erste pl~ts d~ed de ,kamer m ede~ieeling vast sen schrijve~ va~ d,e HH. van Beek Reineke en Co., d.d. 1~ N,ov. 1868, zieh bjeklagende dat eene part~j yam 1000 piknls Samarang-kot~j door ben op de (~quve. veiling v~n lk Sept. bevorens ge[~oeht, op verre na niet gelijk zoude z~jn nan bet monster ~yaarop verkocl~t word. Of~choou de Kam~er her mon~t~r waprop y,erkoeht wfrd, niet i~ ha;~e~ heeft gehad, he~ft zij althans b.evond~n ,dat de geleverd~ ko~fij geenszins gelijk staat met he~ artik~l ~at als gouvernem~ents Samarang-koffij in den handel bekend is. Daar nu volge~s de yeiling~vQorwaarden be~ gouverne~ent Die~t verpligt is ,vo]gen~ monster te le~er, en, m.~ar de kofl~j wordt ~,erko,eh,t zoo 81s zi~ ter pIO~tse is ~zggende, e~ de koop~r dap i.n zpod~ig ge,vpl dus stellig scb~adr ~ij~lt, m~,~t ~de Kamer ~e;egt d~t ~een ~erJ~l~g yan derg~elij~e g~v~l~n noo~- ~,,~n~tig va~ nadeeligep i~vlo~ moe~ zijn ot~ d~ p~ijze 9 d~e de hanfl~l i~ 't vervolg YOOY gouv~rnemeqtskoffij op de ve~hng,e~ zoo duryen a~n- leggen.

Hot twevde geval, in dezelfde mr.*sire der Kamer nan de aandaeht der

976

Regering gesignaleerd, betreft een tegen 14 Dec. 1868 aacgekondigde veiling yah 15000 pikols Preanger koffij, le Batavza hggetMe; opdo voor- waarden van vorkoop ~8 Febr. 1808 gedagteekend, had ecn Europeesche firma dmnaangaande order gezonden aan een huls op J'ava, en tevens war meer zegt, een ,c&p bevraeh~ om de ko:fl: a f te halen. Nu meld~ echter de dava,ehe Couran$ van 3 November plotseling dat de bedoeldv kottij te Pasoerocan zal worden afgcleverd. Van daar veer her commmsiehuis, den bevrachter en gezagvoerder van her schip gereede aanleldlng tot moeije- ]ij~heden en chicanes hctrcffende de mtvoermg der orders, welke een on ander zekcr medc ongunstlg op den uits]ag dler veihngen kan teru~werken.

Sehoolverzuim. - - De ccntrale commissie, door bet dcpartcmct Rotterdam der Maalsehalop~ tog hug va~ 'l algemee~ bcnoomd tel, hot onderzoeken van den omvang van hot sehoolverzuio~ m die gemeente, hecft haar velslag u]tgebragt. Wlj ontleenen daaraan hot navo]gendc:

,,Hot rosultaat van hot gehouden onderzock heeft de verwachting zeer gunsttg overtroffen. De generale staat over al de 15 wijken toont een to- taal van '782 kmdoren. Wanneer men daarvau aftrekt 02, die vollcerd de school heeten verlaten te hebbcn, 102 dm door zlekelqkheM verhindcrd wordcn de school to bezoeken, on 33 die, pas in doze gemeente met der woon gevostlgd, cog gecn plaatsmg hebben kunnen zoeken, dan wordt dat aantal reeds tot 555 geroduoeerd. Onder die 555 zljn nog 150, die werkclijk hebben ter school gegaan, maar to vroeg haar heb- ben verlaten om reeds lets te kunnen verdlenen Ofschoon de commissiedit te vroeg verlagen zeer botreurt, wordt hot getal dergenon, dze geheel in hot wild opgroeijen, zonder ecnJg onderwljs te genieten, toch van eene andere zijde al weder met zoovcel vermmderd, en bedraagl: hot slechts 405. Als redenen worden opgogeven, armoede en daardoor gebrek aan voegzame kleedmg, blj 73; gemoedsbezwaar tcgeu de vaccine 35; onmlshaarheid m hot huishoudon 64; wachten op plaatsmg 36; ontslag wegens wangedrag op de school 26; onwd van de zl]de der kmderen 20; en moeJ.lehjkhedon wegens hot dommihe van onderstand 3. Blj 88 klnderen werd volslagen onvcrschdllgheid der ouders als oorzaak opgegeven; bq 87 waren geene redenen op te sporen, torwql van 93, die cog met ter school gingen, de ouders met ongezmd bleken en medewerkmg tot plaatsing vcrzochteo.

,Indcrdaad, die mtkomst is verhhjdend in eene gemeente van p m . 115,000 zielcn on de eommlssie recent er de vruchten in te mogen be- grocten van den grooten [jeer, in de laatste jaren door gemeentebestuur, kerkohjke mstelhngen cn particuheren betoond, om mrigtzngen van onderwqs in hot leven te reopen, en dat onderwljs veer hot algemeen toegangkelLjk tc maken."

~77

Hot Dagbl;tdzegel en de Nijverheid. Ook de kamer van koophandel en fabrleken to Gronmgen heeft zieh tot de tweede kamer der staten.generaal gewend met een adres, waarin wordt aangedrongen op de goedkeuring van hot wets-ontwerp, houdende afsehaffing van her zegel op de dagbladen en de advertentidn, en hot daarvoor te stellen equivalent.

Door de aanneming van dit wetaontwerp~ zegt de Kamer, zal een belang- rijke tak van nljverheid van knellende banden worden ontheven. Geen andere die, na reeds door her patentregt als anderzins gedrukt te zijn, hog door eeue speciale belasting, onder den naam van zegelregt, getroffen wordt. :Reeds van den aanvang af wordt her uitgeven van een dagblad door dat regt bemoe|ielljkt; ja voordat hog dikwerf van eenlge rente van kapitaal, ]aat staan van verdienste sprake kan zi]n, eiseht de sehatkist hot hare. Hot is dan ook alleen in groote steden mogehjk een dagblad ult te geven, dat eenig gewlgt in de schaal legt, en geen wonder dat zoovele hladen als vroeger en later hier te lande versehenen zijn, sleehts korten tijd hot

da~lieht hebben besehouwd. Zoude alzoo de drukpers, waardoor ons land ten allen tijde beroemd

geweeat is , eene vrijere vlugt kunnen nemen, wanueer zij, door de aan- nemlng van hot genoemde wetsontwerp, van die boeijen word veriest, niet minder zoude alle handel en nijverheid daardoor in hooge mate worden gebaat.

Om dat te doen uitkomen wljst de kamer in haar adres op 1) de ad- vertengien, die in aantal zullen toenemen, wanneer hot zegelregt niet lan~er daarop drukt, en doze belasting op hot verkeer wordt opgeheven; 9) op de b~nnenlandsehe bladen, die nu veelal, vooral onder hen die op eeoe kleine sehaal de nijverheid ultoefenen, door velen met elkander wordea gelezen, zoodat de laatste lezer misschien ~ uur na de ultgifte eerst he. kend wordt met hetgeen omtrent zijn yak of bedriif wordt medegedeeld, en dat in een tijd, waarin eene spoedige kennis van alles war op hot gebied van handel en nljverheid voorvalt, een verelsehte is om aan de scherpe mededinging her hoofd te bleden; - - 3) op de bui~enla~dsdi* blad~n, die nu, hehalve in de soeietieten in greote steden, hier to lande bijua niet wordeh gelezen, omdat hot zegel in vole gevalleu meer dan de kosten van hot ahonnement bedraagt, en toch is in onze dagen, waarin hot stelsel van vrljen handel meer en meer vorderiugen maakt en menigeen met mededinglng van hot buitenland te kampen heeft, veer ieder, die eeue zaak van eenigen omvan~ heeft, de lezing van buitenlandsche bladen van hot grootste belang; u 6) op de eireulaires, handelsberigten, enz., die hier te lande meestal in zeer klein formaat worden uitgegeven, om nlet door hot zegelregt te worden getrnffen, maar die men toeh dikwijls om den wille der duidehjkheid in greeter for- maat meet nemen en aan hot zegelregt onderwerpen, wll men niet hot nut der mededeeling verijdelen; terwijl van de circulalres uit hot buitenland, die in den regel in gewoou briefformaat~ worden uitgegeven, door de ontvangers een zegelregt moot women betaald, ' t welk veelal hot port verduhbelt.

278

De kamer van koophaudel vermeent ~lzoo, dat n i.et minder d~n de belangen van letterkunde en besohaving, ook die van handel on ~[jverheid dringend opheffing eisohen val~ alle belemmeri~agen, welke het zegel hun in den weg ]egt, De kamer weet, welke be:waren tegen het daarvo~r in de pleats ge~teld~ ~ equivalent kunnen wordr gangevoerd, maar er is haar gee nq bqlgstiqg bgkr wg~rtegqr zoo weinig ken worden aangevqerd al~ tegCn de v~orggstolde ~erhooging van ,her gedistilleerd.

,,De kamer ~an kpqphgndel en fahrieken te 6[r0ningo, n -- ~ ~indjg~ h#t ~dres - - zoude meenen ann hare roep~g vlatrouw t01~ordol~, ~'pnneer ~j in onz~ dagen, wa~rin door ~pe~b~arheic}, ,middelh~r #p, der~js, uj~r breiding vgn her spoorwegnet, b~oggd9 verlagilag v~n port 9 enz., ~,9o~eel. vo~r o~at~i~k0ling on ve~k.~er god, an Wordt, pok n ~ haxe atnra |ir ~a ~,ok de~e bele.mmcring ~p te h~ff~n."

De Islam en de beschaving. - - De hooglqer~r L. ~P. ,~. I~oz~r, al~ af~red~de re~tor magmficus der ~eidsphe hoogespllqgl, ztjne waard!gh.cid de~a 8n Febru~rij ll. overdragendo, had tpt pnderwerp der gebruikel~ke ~d0vqering: de oorza~r ~aqrd,oor de besc~aving dee Mo~a~medanen,, in ~r ~r ~ie 4er Cbr~,str #llen#s is ver~allen en verbasterd. De reden~ar wees e r o p , hoe in .h~t midqleleguwsehe tijdpgr}~ de besehau d~r Arabioren die de~" Christenen in ~e apeest~ 9p~igten over trpf, qn b eantwoordde dgl*rop de vrgag, r her veryal van ~ie eena ~9o bloe~end,o ~esobavi~g is toe te ~chrijven, terwijl d~arent.egxen _die der ~hristenen alleng~ is voqrqi~egaan e/a eo.n hooger sta@dpnnt bereikt hee gt, zopdat di~e]f~o Mohammedanen~ die e0n~t*l on~p leermeesters w~r.enp nu ~elfs nietm~er in staat zijr onge l~erli~g,e/a t e ~@zen. ]~eh, alv9 andere b~l~ngrijlAe oorz~ken die dit merkw~ardig yersehij~a@el verkJ@rqn, stel.de de ~preker voo~al in h~t lieht, d~t her v,~rval der Mqhg,mmeda.an~che beseha.ving iqzonderheid i;s to~ tO s0hrij,v~la ~ n de he~er~ohappij, di,~ de g~pstelij]~heid zieh ,over her lager en hooger 9ndfirwijs heart we~en aar to ~aafige~, qn waardoor zij all~ng~ den geest de~ volks h~ef~ vor~til~t .e~ g.~dpod; t@rwijl bij de Christenen de pogi~gen om ee~,e dergel~jke eleri,oal@ he,ersoh~ppij over l~et onderwl~s te ve~tigen, t~l~r d,9or eelae st er~e rqactie werd g,~vglgd, z~od~t de geest r meer eta moor van de boei~en b,e,vr~j,dde, w~ar~a men h~m trAohtt~ tr b~od.wjCg~n. ~et h~t peg op ~e Fg.el!ng~ der h~dendaa~schr p~.rtijep in kerk en stgat, ~1i~ ~wed~r m~t v or~jeu~gd~n ~ver de v~-ijlt,eid yap her otu~erw~js bestridden en de we~ens~hap met kerkelij~en dwa~ag b e~e~g.~n, ~rbief de reAe~?tr l~rac~ig ~ij~ ~ste~a~ o~ do lqe~ren ~,p ,~,wce~eli~ggn dgr ~oogesohool op te ~qk,ko~ t~t mo,edige ha~dhaying der vrij~@~l ̀op ]a~ g~hi~d gan onder~w~8 en we~e~el~?tp. ,,gq~te~ F~, ~ o ,heshot hii .~-l~BqO, WU~_Drqlh~nde redo, ~a shed ~r~j,~ ~ m a ~ ~W~lggn, ~an ,s~ ~act ~ltha~a.r in de gegehi~d~ais ~nget~eke@d, ,dat eo~a aantal kJoeke msaaon to~ ket

'279

]astute toe in dien strijd volhard en hot palladium der vri~hesd tot hot uiterste verdedigd hehben, en dat d~e mannen de vertegvnwoordigers geweeat zijn der Leidsehe hoogesehool." (ft. R. C~.)

-~- I~ edr~t voorlezing op 4 Fehruaflj lh t e ' s Hage gehouden door den heer Gramherg, den hekenden sehr~ver van: ~adj~pa~i~j stelde ~pY~ker het Mohammedanisme tegenover de Westersehe heschAviug. Hij tobnd~ met nadruk aa~, dat waar de Islam heerseht, geen maatschappel~ke ontwikkeliug denkhaar is~ aaugezien de leer van Mohammed de dour voOr a|len vouruitgang bp godsdlenstig en maatsehappelqk gebied heeft gestoten. Hij stemde ~e] ~ne~ ztjue beoordeelaars in, dat d~ leer des koraus al.~ hoogere godsdi~flstvorm verre te verkiezen was boveu het heidendom, en dat hot derhaive eene aanwihst veer de Javaansehe mbatsehappij was ge ~- ~seest, teen hot Hindoismt door de Halve Mann werd verdrongen~ ~ msar tegenover her Christendom en de W~stersche beschavmg m'et ha~tr voorui~- strevenden geest ken de Islam den toots met do~rstaan, wegens het on- v~rmijdelfjk sta~ionnaire, dat daaraan ten grondsiag ligt. Vender betoogde sp~'ek~6Y, d a t e r evenwel van den kant des Chrlstendoms ~ok een groote scheidsmuur bestond, die de toenadering der Muselmannen tot meer vrlj- ~evige begmselen belette en die den inlander steeds vervrreemd had gehouden van zi~u~ meer t~eschaafde overheersehers en reverts de hnat had gaande gemaakt der talrljke Moh~mmedaansohe priesters of hadjis. Dit groote be- l~tsel was volgens spreker hot dogma. De 1Kuzelman, streng opgevoed in de leer van Gods ~nheid, ergert zlch steeds, sis hij de leer der dTieeen- held hoort verkoudigen, en kan zich geene voorstelling maken van de be- ~ekking tu~ehen God als vader en God als zoon. De beer Grambevg raadde dus san d'e predtking van een Christendom zonder dogma, waardoor wij meer ~oenadering van de zijde der ~ohammedaansche bevolking zouden zion, Ook fl~nk maatsohappelqk onderwijs di'ende de land te reiken tot vermin- ling van den invloed der meer en meer talrtjk wordend'e hadjls of Mek~ka- ga~gers, veer wier toeneming hlj ernstlg waar~chuwde, aangez~en zij ~ls de vtrJelaai'de t:egenstanders der beschaving moesien heschouwd worden en teven~ als de vijanden wn rust en orde. Uit eenige hierbi~j a~ugehaalde stati~tieke opgaven hleek, dat de zuoht om naar 1Kekka te gaan na 1852 zoo greet was geworden, dat van genoemd jaar tot 1859 hot aanzzenhjk getal van ruim 13080 personen alleen van Java ter bedevaart was vertrokken. Spreker eindigde met de overtniging mt te spreken, dat meerdere toena- dering der bevolking tot ons niettemm te verkrijgen zou zljn door gepaste en doeltreffcnde maatregelen, waaronder vooral ,,verbetering eu mthrei- ding van onderwijs."

280

De rijzing tier koffijmarkt. -- In de vedmg der N. H. M. tc Rotterdam, op 17 :Februartj, werden de 100,212 balen koffij tot een vrtj aanzienhjk bedrag (van �89 cts. tot 5 cts.) boven taxatie verkocbt.

Volgens een handelsclrculairc van de hh. W. Schoffer en Co. is de prijs van zuzverc Java-koifij goed ordm. thans na dezen afloop op 36�89 ~ 36~ cts. te stellen. -- Men herlnnert zmh dat deze pr[jzen waren ca 31 ~ 31�89 cts. m October, toen de raining der Ned. regermg htj de begrootmg voor 1869, nl. tegen 40 cts, dooreen, aan velen aanstoot gal.

Te dezen aanzmn doen w~j de welligt niet overbodlge opmerking, nl. dat men her rammg-cljfer der regcrmg met rnoet vergelqken met bet m den handel gebrulkelqke taxatie-cijfer voor zoogenaamd Java goed ordmam Immers dlt laatstc betreft de zuiver smakende ~zzddelsoor~en, terwijl de regermg blj hare raining voor de begrootmg, natuurhjk de opbrengst van al de le ~eden kofflj In aanmerking neemt. Dat zulks een vrij groot verschfl maakt, bhjkt o. a. blj deze ]aatste veiling. Terwtjl de prtjs voor goed or&hair daarbq gesteld wordt op 363 ~ 36~ cts., wndt men als mtddcn~ prqs voor al de gevedde koffij, een aanmerkehjk hooger etjfer name]qk ongevcer 38~%, wannecr men de verkochte hoeveelhcid m de totale koopsom deelt. Dan komt men, zoo aim gezegd, reeds bqna op 89 cts. Dit is nu wel met mathematlscb jmst, daar m de notitmn van den ultslag der velhngen met de prljzen vau elken koop afzondcrhjk, doch voor elke 3oorl (sores van vele koopen) ztja opgegcven. - - Genoeg bhjkt er cchter mr, dat her cljfer voor a[ de koffl5 doorev~, her fiskale ctjfer, waarmede de Staat, her. pubhek te doen heeft, reeds vrij nabtj aan het geraamde regermgs ctJfer gekomen is.

Btj de schaarschheid der voorraden op dit oogenbhk, de gedeeltehjkc mislukkmg van den braziel-oogst 1868/69 (slechts ca 1,800,000 B. tegea een vroegcr geraamde opbrengst van p. m. 2,300,000 B) verdwtjnt; dan ook thans reeds de aanklagt van le 9'~ns~l~ae verwacbtmg die men m bet najaar tegen dl~ raining van Ned. handelmaatschappij en regering uitbragt.

De genoemde handelscirculaire noemt den toestand van bet arttk,el werklijk allarmzrend. - - Voor de koopers, zij die koffij noodig hebben, moge dat bet geval zija: voor don grooten verkooper, hi. de Nederlandsel~e aehagkzst, verdwijnt jutst de grond van beduchtbeid meer en racer.