corrupção - ensaios e críticas
TRANSCRIPT
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
1/503
CORRUPOEnsaios e crticas
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
2/503
UNIVERSIDADE FEDERAL DE MINAS GERAISReitor Cll Camplna DnzVice-Reitor Rksan d Cavalh Nn
EDITORA UFMGDiretor Wand Ml MandaVice-Diretor Rb Alxand d Cam Sad
CONSELHO EDITORIALWand Ml Manda (reiete)
Ana Maa Caan d FaaFlav d Lms CasaladHlsa Maa Mugl SalngM Gms SasMaa Hlna Damasn Slva MgalRb Alxand d Cam Sad
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
3/503
Leoro AriterNewto BiottoJre Gire
Heoi Mri Mre StriOganzads
CORRUPOEnsaios e crticas
2 d
Bl HznEda UFMG
2012
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
4/503
2008, Os aus 2008, Eda UFMG 2012, 2 d.
Es lv u pa dl n pd s pduzd p qualqu m sm auzasa d Ed.
C825 Cup : nsas as / Lnad Avz ...[ al.], (g.). 2. d.
Bl Hzn : Eda UFMG, 2012.
503 p. l. (Humanas)
Ous aus: Nn Bgn, Juaz Gumas, Hlsa Maa
Mugl Salng.
Inlu bblgafa ISBN: 978-85-7041-965-1
1. Cna pla Flsfa. 2. Cup. I. Avz, Lnad.
II. Bgn, Nn. III. Gumas, Juaz. IV. Salng, Hlsa Maa
Mugl.
CDD: 320
CDU: 32
Elabada pla Cnal d Cnl d Qualdad da CaalgaBbla Unvsa UFMG
DIRETORA DA COLEO Hlsa Maa Mugl SalngCOORDENAO EDITORIAL Danva WlffASSISTNCIA EDITORIAL Eulda MadCOORDENAO DE TEXTOS Maa d Cam L RbPREPARAO DE TEXTOS Maa d Rs Alvs PaREVISO DE PROVAS Mhl Gannam Psla IamnATUALIZAO ORTOGRFICA Mhl GannamPROJETO GRFICO Css Rb, a pa d Gla Camps MangFORMATAO Dg OlvaCOORDENAO GRFICA E CAPA Css RbIMAGEM DA CAPA Dalh d dsnh d Fans Slmna (1657-1743)
EDITORA UFMGAv. Ann Cals, 6.627 CAD II/Bl IIICampus Pampulha | Bl Hzn/MG | 31.270-901Tl.: + 55 31 3409-4650 Fax: + 55 31 3409-4658.da.ufmg.b [email protected]
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
5/503
SUMRIO
INTRODUO 11
Seo ITEORIA POLTICA E CORRUPO
Atore
PLATO E ARISTTELES 21
Srgio Cardoso
MAQUIAVEL 31Helton Adverse
ESPINOSA 39Marilena Chaui
HOBBES 48Renato Janine Ribeiro
ROUSSEAU E HUME 55Ccero Arajo
TOCQUEVILLE 62Marcelo Santus Jasmin
WEBER 68Jess Souza
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
6/503
Trie otic
LIBERALISMO 78lvaro de Vita
REPUBLICANISMO 87Newton Bignotto
SOCIALISMO 94Juarez Guimares
TOTALITARISMO 100Andr Macedo Duarte
DEMOCRACIA 106Wanderley Guilherme dos Santos
Proe coceiti
ESFERA PBLICA 112Leonardo Avritzer
TRANSPARNCIA 117Olgria Chain Fres Matos
INTERESSES 131Fernando Filgueiras
INTERESSE PBLICO 138
Joo Feres Jnior
INTERESSE PBLICO 147Juarez Guimares
PRIVATISMO 152Rubens Goyat
PATRIMONIALISMO E NEOPATRIMONIALISMO 158Jos Maurcio Domingues
CORRUPO E CIDADE 163Carlos Antnio Leite Brando
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
7/503
Seo IICORRUPO, HISTRIA E CULTURA
Hitri rieir
A CORRUPO NO BRASIL COLNIA 174Luciano Raposo Figueiredo
PERNAMBUCO NO PERODO COLONIAL 183Evaldo Cabral de Mello
CORRUPO NO BRASIL IMPRIO 191Lilia Moritz Schwarcz
PASSADO, PRESENTE E FUTURO
DA CORRUPO BRASILEIRA 200Jos Murilo de Carvalho
CORRUPO NO BRASIL REPUBLICANO 1954-1964 206Rodrigo Patto S Motta
DITADURA MILITAR 213Heloisa Maria Murgel Starling
Ctr
MACHADO DE ASSIS 223Heloisa Maria Murgel Starling
CARICATURA 232Isabel Lustosa
TEATRO 238Ram Mandil
TEATRO BRASILEIRO 242Rosangela Patriota
CINEMA BRASILEIRO 254Alcides Freire Ramos
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
8/503
CANO POPULAR 262Heloisa Maria Murgel Starling
CANO CAIPIRA 271Marcela Telles Elian Lima
CARNAVAL E POLTICA 278Myrian Seplveda dos Santos
RESSENTIMENTO 290Maria Rita Kehl
Seo IIIQUESTES ATUAIS DA CORRUPO
Corro e ite otico
MARCOS TERICOS DA CORRUPO 299
Fernando Filgueiras
SISTEMA POLTICO 307Ftima AnastasiaLuciana Santana
CORRUPO ELEITORAL 314Carlos Ranulfo Melo
FINANCIAMENTO DE CAMPANHAS ELEITORAIS 321Andr Marenco
Ititie e te
CORRUPO, CULTURA E IDEOLOGIA 328Fbio Wanderley Reis
CORRUPO POLICIAL 335Cludio Beato
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
9/503
CRIME ORGANIZADO 341Luiz Eduardo Soares
MEIO AMBIENTE 348Jean HbetteRaul da Silva Navegantes
GNERO 355Marlise Matos
REFORMA AGRRIA 361Regis Moraes
EMPRESRIOS E REDES RENTISTAS 365Cristina Zurbriggen
ONGS 371Celi Regina Jardim Pinto
CONTRABANDO E FRONTEIRAS 377Antnio Csar Bocheneck
A CORRUPO NO MXICO
E O SISTEMA ELEITORAL 388Alberto Olvera
Cotroe corro
ACCOUNTABILITY 401
Enrique Peruzzotti
FUNCIONALISMO PBLICO 407Francisco Gaetani
TRANSPARNCIA INTERNACIONAL 415Joana FontouraAline Soares
NDICES DE PERCEPO DA CORRUPO 423Leonardo Avritzer
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
10/503
BANCO MUNDIAL 428Aaron Schneider
MDIA 442Vencio A. de Lima
JUDICIRIO 448Rubem Barboza Filho
MINISTRIO PBLICO 454Maria Tereza Sadek
TRIBUNAIS DE CONTAS 461
Bruno Speck
COMISSES PARLAMENTARES DE INQURITO 468Fernando Filgueiras
CONTROLE EXTERNO 473Marcelo Barros GomesRicardo de Melo Arajo
CONTROLE INTERNO 482Mrio Spinelli
CORREIO 486Vnia Vieira
QUARENTENA 490
Ludovico Feoli
SOBRE OS AUTORES 497
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
11/503
INTRODUO
A up hj um ma nal paa ds s qu s p-upam m s dsns das dmaas dnas. Fnmnn na hsa d muas nas, na Ama Lana,l m s msad ssn s mudanas nsunas, qunbuam paa qu a vda pbla d alguns pass pudsss gda p pams dms uja ausna f umadas spnsvs pla xns das pas upas a amplas
sfas da vda pbla a lng d sul 20.A hsa nbasla, paulamn dps da Cnsu d 1988,msa qu a dmaza d pas nu vsvs fasqu ans n hgavam a nhmn da pn pbla,mas n vu qu fnmn s pss. Ds sndals dGvn Cll as anmns mas ns nvlvndmmbs ds gvns Fnand Hnqu Cads Luz
In Lula da Slva, as vdnas d qu a up s lngd s um anmn magnal n n da vda pbla saumulam. Essa nsaa pva as pgnas ds jnas, a adavz qu sugm fas nmnads nvlvnd psnagnsnas da Rpbla, mas n ga nssaamn uma mlhmpns d sus fs d suas azs. jusa ndgnana aquls qu s spnsvs pls as ups, sgu-s
m fquna uma ndna mal qu, mba ssnal,n d na d da a mplxdad d fnmn. Uma dasambs ds lv fn paa l um njun dfnas qu, sm nga a pnna das abdagns mas
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
12/503
12
sm usa a ndgna m uma manfsa plalgma, pma avana na mpns d alg qu faz pada lnga hsa pla d Odn ss a da anlsunlaal d suas dmnas.
Cm mua fquna, a up abdada pls msd muna, p nsas sas, p nmd d ndsqu mdm a pp da up pla ppula. Tasnds vlam a mpna ndda a fnmns qupssum um ps ngav na avala gal das plaspblas. Els apnam paa fa d qu a ppula m galn apnas m nsna d fnmn, mas s pupa msus fs sb suas vdas. N pdms, nan, sququ ls afm a pp, mas n svm paa slas mansms nns as psss aludds. Um sgundnsumn n nas anlss da up s s sudsalzads p nsus, s quas lassfam s pass sgunduma abla qu pm a mpaa n xpnas ds-
budas p ds s nnns. Nss as, qu s napan a nnanal da up fa d qu pssvl an nda m um dagns da sua duma dada na qu lv m na pams palhvs mus pass, quan nsu pas d nl, uja fapd s mdda p m das msmas fnas qu svmpaa fxa dagns.
As duas fns anmn adas ns ajudam a aqulaaa mpna d pblma da up, sbud quandpnsams numa avala d plas pblas das nsu-s saas nndas. Elas pssum, n nan, algumaslmas qu dvm s lvadas m na. A pma dlas qu, paa hga a sulads mnsuvs, las dxam d lad agand mplxdad d fnmn sudad.A up xs
an m pass dms quan m pass n dm-s, assm m m pass m ampla lbdad d mpnsa m pass m quas nnhuma lbdad d pn. Evdn-mn, a xsna d nsus dmas a vla
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
13/503
13
da up s pfundamn assadas, n pssvlavala mpaavamn fnmn sm lva m na ama u mn pssbldad d pb-l. Tal nsaans pm nnd um pu mlh nd sua Basl m
uma pspva mpaada: aa-s d um ds pass qu mmudad fmn s mpamns pbls pvadsm la up. N qu dz sp a mpamnspbls, ds sss as fazm m qu a pn pbla vlsus lhs paa as pas ds funns d Esad.
Um pdmn n ns suds da up anna da an n mpamn ds funnsd Esad qu s dsvam d suas funs. Essa abdagm dpblma m suas azs na mana m a l basla aa-za a pa da up, mas nsva ambm as maasd uma abdagm a, qu pvlga sud ds dsvsdaquls qu s damn lgads mquna d Esad apla d suas dmnas m nn nsu
d bj d sud qu dv nssa as nsas pls.Emba ss sja um asp fundamnal d pblma, m svlad nadquad. S n pdms dsua das pas dsfunns d Esad, a sfa pbla suas nfas m asfa ds nsss pvads m s msad um n bmmas mplx d qu aqul sugd p algumas anlssns. la qu a psna d funns pbls ns
sndals pls n pd s dsuada, mas m algumafquna la apnas a pna d um pss qu ans-nd n apnas s lms d sv pbl, mas ambm asfnas ds Esads. Psa an dmns pblada up pd lva a bsu fa d qu la afagualmn s dmns pvads. O funn up apnasuma pa d uma ngnagm qu nvlv as pvads, qupsnam nsss nms u pls qu n sxplads na sfa pbla.
H um sns mum n qu assa fnmn daup ppa dndad d basl. P ssa vs,
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
14/503
14
Basl sa nvvl dfnvamn up dvd a svals pas qu, psns dsd a gm, naam-spa d su a d su j d s. Tal xpla, alm dnpa uma ba ds d pn, ssnalza a hsa
smplfa a abu uma sbaga xplava ulua, mdmn d suas aulas vaadas m uas dmnssda vda sal. Uma sa nh qu na fma d Esa-d nanal na nsu d nss gm publan huvsasss vals pbls f pvasm, ambgua sualgal baxa ads a pdmns mpssas. Oua dxad nh a vaa hsa ds pads d up,d sua nnsdad, gnaldad pfunddad, sgund asvas fass d dsnvlvmn nm dm dpas. Uma sa dnfa snmns d nfmsm, naulua das ls na ulua ppula, m la a fnmnda up. Oua dxa d lad, dsvalza as auds mvmns d pn pbla qu xpssam a vla na
a a ds fnmns da up. Enfm, a xplaaulga qu Basl up m fun d sua dndadquas psnd d fl amn suda mpamn fnmn da up. N dxa d s, apsa da aapan, uma fma d s nfma sua aldad.
Uma das afas qual lv pnd s dda a df um njun d flxs suds qu alagum a
mpns d fnmn da up paa alm das fnasqu lh s assnaladas pls pdmns anals as quasns fms. Paa ss, dxams d lad sud d dsass ns d up, qu fam mu xplads anpls ms d muna quan pls sudss da vda p-bla, paa na f a l as famnas nssaspaa uma abdagm qu juna a sud d psn d suasazs hsas uluas. Iss n qu dz qu lv npnda alza uma nbu a pss d mba up: l pnd msa quas s s fundamns ul-uas hss qu dmnaam uma aja qu, mu
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
15/503
15
pvavlmn, s hgand a su fnal. El ambm apnam mua laza qual lmn u n-hav paaa supa da up: sga d n d nsspbl. Cm ss nu, a pma s d lv s vlada
paa as dvsas as da up.O pn d pada a nvsga d pnsamn d aus
qu dsd a Angudad s ddaam a suda pblma.A pp qu s angs nham da up qu la savalgada m d p pl s mudanas qu afam sgms pls. Cm a vda pbla sava submda as lsda nauza, a up a nn a ds s psss, qun mpda s pnsads d na magna fmas apazsd ada u a msm va sus fs a lng d mp.Cm a mdndad abandn das nps las dampaldad, pblma s ansfmu passu a s nap nps da pla m uj nl savam das mas d na. Cm as vlus mdnas a nslda d
fnal dm, ma sfu uma nva ansfma,qu mbnu a pupa pl snd da hsa m snnss dbas sb a ganza nsunal ds Esads.A s da mdndad, suas pusss na ganza davda pla nmpna, fha ssa pa d lv nassa pma subs a san da ba. Sm pndfn uma hsa das as sb a up, lv
vsa mmns fundamnas da hsa das das, puandf uma vs ampla d luga qu dba sb nssma nal upu a lng da hsa.
Um u vs mpan das as da up pds apndd pl aamn qu lh f dad plas dvsasads plas qu dla s upaam, u qu dla famgnads, m as ds gms als. Muasdssas ads pssum pns m mum, mas ns-san nsaa m a mana d abda a qus qu nsnssa dlma uma dndad a paa ada uma dssasads. A pnpal pupa nssa pa msa m
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
16/503
16
nps nns a sp da vda pla ngndampaadgmas d anls dfns da up. Iss mpla dzqu um sud d ma n pd nuna pnd a umanualdad nmava, uma vz qu ngaja uma vs bm
mas ampla da vda pla.P fm, s aads alguns pblmas nuas nns
a ds s suds sb a up na aualdad. N msa pns d sgad s mas pssvs. Mas mdsa-mn,puams f uma amsa das quss qu npdm s vadas quand s aa d nsu amnnss bj d sud. O x dssa pa nhmnd qu a spaa n pbl pvad f umma anal fund paa a mpns d nss ma.Es ma anal basad m ds ns pnpas, d sfa pbla d nss pbl. O n d sfapbla pm abda pblma da up a pa dum ma d dfna n pbl pvad. Es ma
nnd pbl m das as as qu adqum vsbl-dad u nquan aqul qu mum a ds s ndvduspvads. Pdms pb aqu a mgna d duas havspaa nndmn d pblma da up: d um lada anspana das as d gvn assada a um pssspndn d nl pbl; d u,um pss mumd dsuss n s ndvdus pvads sb qu pbl.
O spa pbl s aula m nss pbl. O nss um n ssnalmn nsad nas sdads nm-pnas dvd a fa bs d plualsm d nsss dvals. N nan, a plualdad d nsss vals npd lva da d qu Esad u a mundad plan dva gula as nsss. Nss snd, a nsuda dndad pbla um pss fundamnal, quandsa dndad n laa, a sua appa pvada na-spssvl.Assm, ab an a pupa m ma d nsspbl m sua gnaldad quan a fma m l puuna hsa basla.
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
17/503
17
Na sgunda s s unds suds qu dzm sp hsa basla ulua. N qu s f hsa daup n Basl, s ganzads fzam a p p umnjun pqun, mas sgnfav, d nsas vbs. Os
nsas sb Basl lnal, Basl mpal Basl pu-blan m bjv d da uma pspva hsa sbm a up mgu f aada u gnada m dsss pds.Essa subs s aula m uma sb up ulua n Basl. O bjv dlas n d naualza aup n Basl msand sua psna nsan na hs-a na ulua d pas. Pl n, aa-s d assaa psna da up m a sua a, al m la apn nsa sb Mahad d Asss. Os sudss da fmada dndad nanal j analsaam a fa a psna dalaua n nss magn m pas, xnd aavs dd sul 19 pa d sul 20 uma fun vlzaa,xpssva ava. A pa d um pd d sul
passad , ada vz mas, f m n pnpalmn msappula basla, m suas vas ads, qu s nsuuum snmn mum d na. N Basl nmpn, paa ds vdn a nfluna, p xmpl, das nvlaslvsvas. Assm, sja fmuland ps m d malandu d pl up, sja mazand suas m a dfav fal u da mpundad, aavs da na u ps,
d hs d dul, as ps ass nsm-s mum thosd fma publan da nsna ds dads.Taa-s ambm d assa mba up m a a- d um p nsunal apaz d b-la, mba-la pun an s agns pbls quan s agns pvadsqu a paam. basad nssa vs qu ganzams umalma s d nsas vbs qu aam d nl dmba up.
Nssa lma s apam as anlss d mas, pblmasd aualdad nsus qu s mpsndvs n m-ba up. Ensas sb Mns Pbl, bunas
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
18/503
18
d na, msss palamnas d nqu, nl xn,nl Inn, quanna fm a l umampns d ma nsunal d mba upxsn n pas. O bjv da s fn nfma a
l sb a pgssva fma d uma nsunaldad dmba up n Basl, qu lhu um lng amnhnss snd. Camn, pas avanu m quss-hav nqu dz sp pun d funns pbls d ndv-dus pvads a ls assads m dvss ass d up d ansgss da fna n pbl pvad.
N ms nnhuma dvda d qu, sb pn d vsa daamn nsunal da up, pas passu p avanssgnfavs. N nan, d pn d vsa da pp ddad, Basl nfna um dlma: quan mas a up mbada, mas la nada, quan mas la nada,ma a sua pp. D pn d vsa d dad, m-ba up ga a apana d uma ma psna dsa
na vda admnsava d pas. O bjv ds lv fa l um nsumnal apaz d su-l n lng pusd mba up nas dmaas dnas n Basl.Espams qu ada l s app dl a pa da plual-dad d pspvas nn a um fnmn qu dspa maspaxs qu qualqu u na pla basla nmpna.
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
19/503
SEOITEORIA POLTICA
E CORRUPO
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
20/503
AUTORES
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
21/503
S R G I O C A R D O S O
PLATO E ARISTTELES
En s pnsads da Ga anga, a pla, msabms, f-s vda palhada p mus n n duma polis, ujas pas s ganzam sgund fmas ugms d gvn, mdan s quas a ndna naual dshmns agga s fva dua. Implds, d n, vdaassava p suas anas pla mpssbldad d gaanslaamn a sua sbvvna pla nssdad da p-
a , s hmns alanam paama da dm ppamnpla a s vm naualmn mvds pla aspa auma vda m mum plna, sup a ds s us mdsd vda nada p um pnp gulad lm das ashumanas: sja um Bm sban, muvl ansndn (mvsa d qual s unfam dnam as las funnas ddpndna qu nsum apolis), m n as d Pla,
sja a aspa a supma pla fldad, a vda ba dada um u vv mlh pssvl, sgund pad daxlna, m m Asls.
N nan, s a dm fnalzada da nauza p s hmnsn amnh da assa pla, a alza d su mand npsnd da laba nvn dlbada ds pps
hmns. Els s apazs (num mund m qu umpmndss fns nfna a ssna da maa da ausaldadan, aas) d faz pval a az d sua nauzau n msam-s mpns paa afm-la, m fund bsul das paxs u msm d sua napadad paa
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
22/503
22
nna n mund uv das sas nngns s msadquads paa susn-la. a nsda dsss ms plsquas a assa s alza qu ns m, ps, qus dasfmas pssvs d gvn, vs qu aavs d su mand
(arkhe) qu a dad s pduz, s xpm ag m um d,qu la xs, nfm, m vdada mundad. P ss,paa s pnsads angs, a na pa da pla gaquas xlusvamn m n das nsus u gms dgvn xamna suas apds paa alana s fns da dad,sus dsmpnhs ms mpaads busa mlhgm. Dss md, n quad dssas nvsgas ns-unas qu s la a qus da dua da up dasassas plas.
Fma-s basan d na ulua hlna a da d qu hs amnhs pssvs, u msm pads, paa a nsud gvn das dads: d um mand mnqu, dum nslh d nbs u ans , p fm, d um gvn
pls pps dads, s hmns pads d amas umsm a muld. Esas pssbldads qu lg s fma-lzadas m ms d nm ds gvnans u da xns dpd sban (qu sa nfd a um, alguns u a mus) j dlnam n sul 6 a.C., m s vfa plas HistriasdHd, aabu d uma a das fmas nsunas(mnaqua, asaa dmaa, m suas vuds ppas
suas alzas as u dsvans) qu balza nda flx pla da p dan. A fa dss lgad apalaamn na ba d Asls. Suas nvsgas assummm naualdad a lassfa adnal m pn d pa-da paa sua dfn ds gms (politeiai): Vs qu, dzl, a nsu gvn s msm qu um gvn qu sban nas dads, nss qu sja sbanu um s, u pus, u um gand nm.1
Pdms ns dspnsa d lmba nazamn hsdssa duna ds gms qu aus m V. Ehnbg,M. Fnly, J.-P. Vnan, P. Vdal-Naqu dssaam m
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
23/503
23
masa. Basa-ns aqu assnala qu h nla d nd, msm supndn: a nspada admss d pv (qu, dmda, pa psna apnas a napa naual dmand, bj d sua avdad) n l das fas nndas
m as quss d gvn, anda a da msma d um gmdm.Assm, pdms lmba qu a nada d pvna na d pd ma a balza-s a pa d mmn mqu, pl sul 7 a.C., m fun d gands ansfmasnmas das m da a Hlad, snnd-s dsuda dsuas nds adnas d vda (pvada, sbud, d ass a, ada vz mas mada pls lafnds xpads dlva vnh, pmda p dvdas amaada p bgasnsupvs), a massa mpbda ma a psa naa nsnsbldad a agna ds s (m smunha,p xmpl, a psa d Hsd) a xg lvanamnd baas lgas na a amb a ppna dsspus(oligoi). Vfams, n, qu demos, pv, na ud-
samn m na m uma fa ngava, uma pna dps ssna, qu as fmas d Sln (m 594 a.C.)busa nualza aalma, fnd as dsuds sud da l uma pala d audad, apaz d fa qulba s xsss ds gands. qu lgsladnnd qu m qu dv psd a dsbu das hnaspblas (qu l pa sgund lassfas nsas);
mas l nnd ambm qu a ppndna ds mlhs(aristoi) sb s ps dva sm xsss. D apv hnas sufns; (...) as gands, fz d md a va--lhs da dsna: lvan-m lhs ppn, a um lad a u, um sud ssn, d al mana qu n maspmd a um pm u, dz pma qu a adabu a pp Sln.
Esbam-s, ps, nss mmn, ns fundamnas dapla anga lavas mpns d fnmn da -up u da dgada da dm nsunal das dads, mpmmn da sua nssa nda. Em pm
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
24/503
24
luga, a da d qu a vda das dads s submda a umans pmann n fas psas. D um lad, a aaaggada da jusa qu, fguada nas ls, pmv a assaa qu s hmns s naualmn mplds. D u, a
puls paulasa dsaggada das paxs qu, aqu, sdsdba m duas fguas fundamnas: dsj dsnfadd bns (quzas) d mand (hnas) da pa d alguns aupdz qu mv as lgaquas dsj pvs d lb-dad, d ndpndna, d vv a vda sm bgas nsangmns, m sguana, m bm nnd aqulapuls maxmamn dsaggada qu, m Pla, sfaas dmaas , nnada m um s, as anas.
pp Pla, na Rpbla, qu pduz quadmas aabad fnad da aua dsss pnps d dsa-gga das mundads humanas. A pa da fgua d sugm paadgm dapolisjusa, a kallipolisgvnadapl flsf , mp, p subsus pgssvas ds ps
d a qu pvalm nas dvsas fmas d gvn duma dad, uma lumnsa gnalga ds gms dgadads,fnd, assm, uma gad husa mpla paa a dn-fa da nauza avala mal ds ass fvamnbsvads. A pma dssas fmas gvn ds hmnsd hna o regime timocrtico, mand ds guads,ds sldads, aqulas almas dmnadas pls mps dfn-
svs da asbldad. Ps suas pulss, a s vm pvadasda d d flsf, dxam d na-s paa nssgal, a dfsa a gla da dad, passand a lama hnasd nauza pssal pvada, qu nduzm napolis gulh a vlna, ndnd sua undad hamnsa dvdnd-am asas d dgns nbs dgds gnbs. Essa asp-a plas hnas pvadas, sug Pla, aga nsgpaa mb d gvn das as mvas ds nssspaulas, a ppdad (a a mum n s guads) gs das quzas, ansfmand, assm, paulanamn, gm m m um regime oligrquico sgund na
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
25/503
25
dm da dgada , gvn ds s, dmnads plsaps thosda aumula. A avdz d quzas da lassdgn dsnha, n, pfl mal da dad, qu passa adsbu suas hnas pblas p dsns pvlgs ns-
s, a valza a avdad manl a psdad; mas, afnal, m s sab, as quzas aabam p pduz um mdd vda vlupus s, nand, as pus, s hmnsdsspads navs, namn subjugads pla bsss dpaz. S ssa passagm pgssva nsdsa da uluada aumula da quza paa a hgmna pdula dpaz qu dsdnha a pss dsspa bns qu, a lad daqualza pvsa das nds (fmnada pl dspbs, dsuds d suas nds d abalh, ds s,nads navs pla abundna vualmn mpbdspla fluua das quzas a ansdad das funas), lvaa regime democrtico, gm d nvlamn, d dspz ssnmn da maa pb pls s p qualqu au-
dad. Impam aga, sm fs, s mps d paz (quabmna d lm d gvn) a dsps da massapaa lva sua vda m bm nnd.
Pla mplavl m a dmaa. Apsna-a m gm d abus, da lvandad, da pmssvdad. Ela s a-mda a ud: a dsnss ds dads pl qu mum,a nsus d qualqu u gm, a ds s gns d
vda. Mas qu um xss d lbdad, na nla a lna, mds s gss. Ela pna na vda das famlas namna,sgund dz, msm s anmas.
O pa s asuma a aa flh m gual a m as anas
(...), qu n m mas sp nm m pls pas, p s julgam
lvs (...) O ms m adula sus aluns ss zmbam d sus
mss pps. (...) s jvns vm s vlhs m guas s
agdm, m palavas as; s vlhs, p su lad, paa agada s
jvns, fazm-s dbhads duls. (...) s anmas pam-s m
sus dns; , assm, vm-s avals asns, asumads a passa
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
26/503
26
lvs sbbs, mpua plas uas s ansuns qu n lhs
dm passagm.2
Es nad d dssp, d ab da dsdm advm,
m s v, d nvlamn das nds, d uma gualdadndsmnada, qu d, p sua vz, da pulsa a da au-dad, d dsj pvs d ndpndna, d qu vv adaum a su bl-paz. Sgund Pla, hmm dm ndvdualsa plamn vlunasa, ps pmv avnad mmnna aphsa d pv (aglunada pla
adula ds dmaggs) a luga d Bm sban, a fnda jusa na d qu vm a ab nsvl dasls nas dmaas.
P ssa ds dslada dgvn d mus, pdmsaqulaa ps nfd pl flsf fgua d pv (quanddxad a s msm, sm a d d um pnp ngad)ns psss d up. Ps, paa l, pdms vfa,
hum ppula n mas apnas da ps pss, da usa d um mand mpmd xlusvamn ms nsss d alguns, d uma pa da dad (a nga qus faa na vnda d jusa na busa da pdas ls, m nas fmas d Sln); manfsa-snl dsj pvs d vv sm ls, u ama das ls, sms lmad p nada. Em uas palavas: Pla n v mas
n pv um pnp d nga dmnada, d ps pauladad ds nsss; l adalza sua ngavdad:mpnd-a m ndmnada plamn mpduva,m dsspa anqua. Dsslv-s nla d vnul ma aldad, da la m a l. P ss, m a hgmnappula, a dad p, u ans, apd, ansfmand-sm uma massa nfm d snguladads ans, fmnadapla mbaguz d paz. Ds xm da up, a a-na n sn a xpss fnal, a nna spula dadad mpda m um ndvdu, qu nana fgua sudl a sld pduzda pla sua dsagga.
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
27/503
27
vdad, nan, qu n m ss mdl spu-lav (dsnhad, m j ndams, paa a dnfa avala ds gms dgadads pssvs) qu Pla paquand assum a pspva pa d lgslad, quand s
p pblma d da a hmns as ls apazs d mdasuas nlnas nauas a asbldad s aps ddg-las paa a alza da nga pla. P ss, dlg As leis(m qu m d dba a laba d umdg d ls paa uma lna a s fundada) apna paa umpaadgma nsunal dvs daqul d A Repblica.A, a pudna d fundad mnda sbud va xss d audad, pg assad mnaqua, xss d lbdad, pp das dmaas; ps a ambd gla hnas pblas dsj d pd dxada a smsma dsanda m pss ana, a avdz ds aps m sua vnda nxa d lbdad , quand dsm-baaada, nduz lna a dspz da audad. Assm,
mnaqua dmaa sugm aqu m gms xms(ndns, ambs, a lva dsslu da dad) ujs dsvsdvm s anuads p fmulas nsunas nmdas,p um gm ms, m qu as nlnas ppas d ada ummuuamn s qulbm, nnd sus xsss pmnd dad ss a mp nvvl da up.
Essa da d um gvn ms, pnsad m um xp-
dn anup d plngamn da dua d m-ps pl, j sava psn na xpna nsunaldaspoleis(m msam as nsus d Espaa, lgadasp Pla), pman, dps, m nl mas ss-n da ad d nss pnsamn pl. Ela apam Asls, Plb C , aavs dls, pja-s muma lnga lnhagm d flx qu hga a ns, anda qum fmulas nxs nluas basan dvss.
Asls, n nx lss qu aqu xamnams, nsd a mdda dsa dvsdad. Sm abandna a pspvamafsa sb a fnud a nngna adal das sas
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
28/503
28
nas, sm dsnsda a pslga das nlnas nauasqu alam a vda ds hmns, unsv a qus pladas fmas d gvn m um gs d nvsga bmps: dmn das dlbas dss lavas a qu
s m nss pd qu dpnd d ns , x dasslhas pfnas da az pa. P ss n dfn mass gms, m faz Pla, pla puls qu nls pval( dsj d hnas, na maa; d bns, nas lgaquas; d paz, nas dmaas), qu s f, mdaamn,a hzn da up dmps fnal d dpl. A n: nquan pduzds p dlbashumanas, s gms, paa Asls, fundam-s, ans, mpsnas paas u mpnss quvadas quan nauza da jusa, quan s dspss mas favvs fva dua da assa pla.
Tda a da ds lmba flsf ndm paa bm (ps m vsa d qu lhs pa um bm qu ds
s hmns fazm qu fazm),3
um bm amn alzvl,a nss alan, amdad nngna vaabldaddas sas nas; n um bm abslu, mdd p umanlgna dvna. Oa, assm s passa ambm n as dasslhas pssvs sb a ganza ds pds d gvn:s pads ds dvss gms vsam m pnp a bmda dad, sua fldad; pm, m m ds s assuns
humans, nngns, pm-s m nvsas lgs sbs ms d sua alza, sb a nauza da jusa. Uns, pxmpl, s pbs, pads da dmaa, vm a jusa nagual pa ds pds, aznd m a guallbdad d ds s dads; us, s s, pads dalgaqua, a pjam na pa dsgual, sgund a apadad m, maalzads nas quzas. Vm, assm, da nmas d um dsn mafs g a nsabldad ns-uva ds gms bsvads nas dads. Sua ausa fundamnal,n nnd d Asls, nna-s n fa d uma daspas da dad n b na nsu uma papa
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
29/503
29
mpavl m sua np da jusa.4 A ada vz m quuma dsas pas (paa fams naqulas qu plazam fva-mn a vda daspoleis) nsgu adalza nsunalmnsuas pnss, nd a nnsfa a nsasfa da ua
a pva sds, faznd gm apxma-s d su fm aa l nnup das vlus plas.
Cm s v, na pspva d Asls, as mudanas d -gm n assnalam damn apnas mvmn dspsvdaspaixes, a ssna da maa pgss nvvlda dgada. Dvsa-s anda nlas as maas d uma ao,d um mvmn pduzd ambm, m alguma mdda, plabusa da jusa (ds ss gms m alg d jus, anda quabsluamn faland sjam ns5). N nan, s abus vlus uma dmns ppamn pla, flsf ndxa d dnuna dlg m hj dams das psnas qu as mvam ambm a napadad dshmns paa da sua naual nlna paa a vda assava
alguma alza pssvl, sapand, dss md, msm qumpaamn (ns mund mpf smp naabaddas sas ansas), nmnvl plaza slan s gms. O amnh qu s mp , anda aqu, d umgvn ms, d uma fma nsunal qu pmvaa nga qulb n as pnss ds ds padsfundamnas m qu as dads nmalmn vm-s nddas.
Ess gm fg as xms (qu pduzm as vlus) nu-s da ns n as pas; l fa as nsus asdspss lgas na d d jus m dua s dslads ns mpmsss nsss paa a nga duada assa pla.
Pdms bsva n, m Asls, qu a up qu pman smp pssvl ua paa fund da na dxa mg um msm nsunal, nqusadpspazmn pla ansps da flx pla paa nda a ( spa das slhas humanas fldas, dgdas paas fuus pssvs), mund pp ds hmns, avss s
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
30/503
30
pnss ansndns da mafsa d nss a dsab d a dvn. pqu as sas mpas spmadas pla ndmna aas mdavlmnsujas up m qu s na pssvl paa hmm
nduz nssa maa vansn, nngn, um pu daz undad, and um mund sua magm smlhana um mund amn fgl, smp naabad, mas apaz dlh da gs d uma vda ava pduva, sgund s padshumans da xlna, anda paz da muna danvvna m sus pas, a xpna da amzad, pssal pla, vdada as bus, ambm as duss.
NOTAS1 ARISTTELES. Poltica, 1279a 28-29.
2 PLATO. A Repblica, 562-563.
3 ARISTTELES. Poltica, 1252a 3.
4
ARISTTELES. Poltica, 1301a 35.5 ARISTTELES. Poltica, 1301a 34.
REFERNCIAS
ARISTOTE. Les politiques. Pas: G. F-Flamman, 1993.
FINLEY, M. I. Poltica no Mundo Antigo. Lsba: Eds 70, 1992.
FINLEY, M. I. Democracia Antiga e Moderna. S Paul: Gaal, 1988.
PLATO. A Repblica. Blm: EDUFPA, 2000.
PLATO. As leis. Blm: EDUFPA, 1980.
VERNANT, J.-P. As origens do pensamento grego. S Paul: Dfl, 1972.
WOLFF, F. Aristteles e a poltica. S Paul: Dsus Edal, 1999.
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
31/503
H E L T O N A D V E R S E
MAQUIAVEL
Em uma pma abdagm, pdms ma a up mMaquavl m um pblma smlg, s , nnna mund. Nss snd, a up afa ud qu xs,snd fm nvvl paa qual s ss, ndpndnmnd suas nauzas paulas, s dsnam. O qu ns nssa,nud, pblma da up pla, s , a dgada dsu d p pl. Dn s ps pls, vams
ns dbua sb as pblas. Uma vz spfad nssbj d sud, ps xamna suas ausas mdsspfs. R a uma l gal da nauza, xaamnp sua apla ndsmnada a d xsn, d pqunauxl paa a mpns d nss pblma. A unsqu fazms xg qu assms a up d p pls as ds hmns qu nsm.
Vams na nssas nsdas m uma passagm dapul 3 d O prncipe:
Os mans fzam nsss ass [ dmn das pvnas nqus-
adas] aqul qu ds s pnps sbs dvam faz: ss
dvm n smn s pg ds dsbs psns, mas ambm
ds fuus la da sua ndsa m mpd-ls. Pqu s s
vms d lng d anm, s mdads falmn, mas span-
d qu ls s apxmm d v, mdamn n hga a mp
pqu a dna nu-s nuvl. E an a aqul qu s mds
dzm d s: qu n pnp su mal fl d ua dfl d
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
32/503
32
nh, mas m pgss d mp, n nd n pnp
nhd nm mdad, na-s fl d nh dfl d ua.1
Anpand bj d qu aqu Maquavl n s fa-
land da up, lmbams qu l snd a apladss p paa s pblmas d Esad m gal.2
Essas pndas gas aa das pubas qu ammum Esad sus mdamns nsum quad m qupdms ns pblma da up. Iss sgnfa quambm paa la dv val p d qu a pvn mlh d qu a ua. Cm vms, Maquavl va nam dvsas ass qu a ua paa um Esad mpd xmamn dfl, sn mpssvl, d md qu maspudn nvs nsss sfs m um abalh pfl.Paa a pflaxa s faz ps nh a nauza d mala mba, p ss na-s nss dg nssa anaga paa s apuls d pm lv ds Discursos sobre
a primeira dcada de Tito Lvio.Esss apuls (16, 17 18) pam fha um njun d
flxs aa ds fundamns da up da pbla.Ns apuls ans, Maquavl, mand Rma mmdl, hava msad qu a funda da lbdad m umapbla s lgada a uma dna ds dsjs nflansqu suuam a vda pla. O qua apul apsna a
famsa s sgund a qual s nfls n a plb snadd Rma s na gm d sua lbdad pna. Esss u-muls, ns quas ds hums nnlvs s nfnam( dsj d dmna qu aaza s gands dsjd n s dmnad, pp d pv),3ngndaam as ls as dnas (nsus) spnsvs pla sad valdadd p pl man. N sablmn dsss dna-mns, pv apa paa Maquavl m guad dalbdad, uma vz qu su dsj vsa psamn nsvadsa. Iss sgnfa qu a manun d uma vda pla lvqu uma nsan vglna a s xda pla plb paa
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
33/503
33
fa as ambs ds gands uj ap d dmna nsa-vl. As ls as nsus sulans dss nfnamn assm d ump uma dupla afa: p um lad, lma dsj ds gands dn-l d md a s pduv paa a
pbla; p u, nf a pv um m d dsafga suhum assgua qu sua virtn s afa. Iss ns pmadana qu a up, paa Maquavl, umproblema quedeve sempre ser referido ao povopqu ab a l dfnd albdad. Camn, s gands pdm s ups ( qun sgnfa qu sjam smp), mas su dsj j upp nauza, ps qum dmna.
A up pd afa um ds agns pls d umadad ( pv, s gands u pnp) u ds ls. Hass m qu a up afa smn pnp, sand pv anda mun a mal, m u m Rma na pads aquns. Em uas ass, d p s pd apbabldad d ua basan pquna. Mas m qu nss
a up pla? Va d ga, Maquavl pa ada m m uma ap adnal, s , nndnd- ma slha d bm pvad m dmn d bm mum. Maisfrequentemente, porm, a corrupo o desrespeito s leis e odesprezo pelas instituies cujo efeito nefasto para qualquerEstado. O m s assad ambm fala d habldad d vs plas, d sp v, fnd-s ambm fala
d nga d dsps paa a a. Als, m s lmsnd qu m apa n n d apul 16 d lvI ds Discursos. Maquavl mpaa al pv a um anmalbu fz qu, p s mand ps almnad pmu mp, n mas apaz d s na assgua-s ds. Uma vz ps m lbdad, ss anmal na-s falmnpsa d pm qu qua dl s apda.4O pblma quss apul vsa xamna sgun: um pv asumad avv sb pd d um pnp mu dflmn pd n-sva sua lbdad as sa, p algum adn, lh sja dada.N nan, smn n apul sgun qu Maquavl
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
34/503
34
s d sb a qus, sngnd-s a ds, n apul16, sb s pdmns qu dv ada aqul qu dsjana-s an m sua pa.
O apul 17 va ma pblma land a qus
d ua mana: quand gvnan d uma dad dpsdvd a xm gau d up qu afu, la pd sman lv? A spsa va dpnd d gau d up dpv. S mal s spalhu pls mmbs d p pl, apda da lbdad mmnna a. Cas nha s sngd aba, n as xpavas paa a funda d uma vdapla publana s mlhs.5Maquavl va n dgsua an paa a up d pv, aqul qu nssa asdnmna d maa d Esad.
Cm hava fad la n apul 16, a up d pvnna sua gm na up d sus gvnans, sfada n apul 29 d lv III.6Em ms nsunas,ss sgnfa qu fa d s gvnans dsspam m
fquna as ls mna p nduz msm mpamn(modo) n pv, faznd- pd a vud va (virt). CasRma vss supad p mas duas u s gas7sgvns d sus s mpds, a sd mpssvl nsauaum gm d lbdad duadu, f p ss qu s umuls,qu s sguam pu aps a dps d su , sulaam nalbdad. Cas n, ls am ausad dans, ps g-
naam a dvs da dad m pads, u mlh, m seitas. Essasp d dvs pla mpd qu p pl nnundad sabldad, nand- susvl s nvass sang-as u mada d pd p um an.A slu pssvl paaa maa mpda a virtd um gand hmm, algumapaz d sv-s d ms xadns paa nduz basdns faz m qu pv as bda. Maquavl nh,nud, qu dflmn pd-s a al xpdn, qu fa mas la n apul sgun.
Su bjv mas uma vz msa a dfuldad d s -dna uma dad lv mpda, mas dsnsdand um ds
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
35/503
35
lmns qu nava na fmula d pblma ns apulsans (a lbdad adquda). El pa aga d uma dadlv nga quas s suas pssbldads d nsvada lbdad quand angda pla up. Maquavl
nfna a qus p um u vs: lmnand a lbad jug d um pnp, pd aga ma a up mum fa nn ppa pbla. O lmn mpdqu m a an d Maquavl nnua snd pv. Oqu mp, pm, n nnhum agn pl, mas appa funa, u mlh, a ba funa (a pspdad). Umpv qu m x m suas nqusas aaba p laxa pm-s dgada.A up s f pmdalmn assums d pv qu, uma vz mpds, fazm m qu asbas dnas (as bas nsus) n pduzam mas bnsfs as ls n sjam mas fazs. Invavlmn, ssanadqua an pqu s sums, dvd a sua ppanauza, s smp nlnads a s ala, m s alam
ambm s hmns. Os sums s qu h d mas malvl,d mas flxvl nsum, a msm mp, lmn masmdlvl qu n pd b uma mdlagm dfnva.
As dnas, p sua vz, s nssaamn nsans sabldas paa ss as fs d mp. Sua sabl-dad, nud, ansfma-s m sua dfna mas gav. PaaMaquavl, as dnas as ls adas m uma pbla
nasn, quand s hmns anda am bns, mas ad dxamd nv quand ls s nam maus.8Essa nadqua nfma maa j qualfada p Maquavl m dsu-da da lbdad pqu as alas ds sums sgum md a mal. N spndnd mas s nssdads da vdalv, as dnas s nam nsumns paa a dmna,m vms m xmpl da l ds nsuls m Rma,nalmn nada pla virt psmn pl pdpvad. Chgad a ss pn, p pl n m masnds d nsva sua lbdad.
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
36/503
36
Na squna dss apul, Maquavl xamna a pss-bldad d dna da pbla sua ndu vdalv. Uma vz qu pv s mpd pa n saalnava, a n s a funda d sad u a fma das
nsus p um n hmm dad d nmpavl virt.A pma dfuldad s nna n fa d qu aamnuma dad mpda pd ngnda um hmm bm. Ad-mnd, pm, ssa pssbldad, s al dad vus sdspus a mpm as fmas nssas, nna gandssna: s na fma as pus, ans qu dfdsab, n s apaz d psuad s dmas da nssdadda mudana pqu s hmns, asumads a vv d ummd, n qum mud-l.9 A ua va n pm mlhssulads: fma d uma s vz, nd a ms xa-dns m a vlna as amas, nand-s pnpm sua dad, afaz d um hmm mau. Apnand ssanad lga ssa mpssbldad pa, Maquavl
ns lva a dz adus a ss psnagm qu pda su pbla sua lbdad pdda. Cba anda ss pn dvsa fa d Maquavl sab mu bm qu hmns bns,s qum faz alg plamn lvan, m d apnda na n mal. P qu ss pnp fundamnal da vdapla pa nna s na pbla? Pqu faz mal paa salva a pbla aaba p anua a ppa -
up, qu fa la s fms a apul 34 dss msmlv I. Taand da nsu da dadua, Maquavl afmaqu la, apanmn um mal, f bnfa a Rma. Mas apnasbnfu pqu pmanu dn das dnas pblas,s , a dadua n nssa m uma mada da audadp vas xadnas. Quand ss an, dz Maquavl, mal f, msm s vsa a bm, sula m gand pjuzpaa a lbdad, pqu dssp s ls s nsusda pa daquls qu dm audad mp s sumsd pv (ns apul, mpovopa s f as da-ds m gal) a habu-l s vas xadnas. Maquavl
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
37/503
37
pa sug n qu a slu paa pblma s nnanas ppas ls dnas: s las qu dvm va a -up da maa, ma qu mad n apul 1 d lvIII ds Discursos.
As pblas, nsdadas a m ps mss, pdmassgua sua lngvdad s suas dnas as nduzmd mps m mps a sus pnps, qu smp nmm s alguma bndad, , p ss xpdn, las upamsu psg vg nas.10 A ndu a n pdan u p anmn xns (m a lua naum nvas) u p pudna nnsa.11N sgund as,la pvm d alguma l qu vja a ndua ds hmnspnns qul p, u d algum hmm bm qu sujan ls qu, m sus xmpls suas bas vusas,pduza msm f d uma dna.12Em ambs sass, sulad a qu s hga msm: mada dasdnas, manun da jusa da lgsdad, f
ds bns sums da virtn s dads.Mas quand a nva s d pls anmns xns bnf sula da funa.E Maquavl n s ansa d lmbaqu n pudn na m sa, qu hmm d vdadavirt(assm m pv dad d virt) dv faz fn a la( qu l hama d riscontro) paa smp b x. Rsan a mdda pfla das ls nsus paa va a
up, junamn m a virtd um hmm. Qu ls dnas s ssas? Os xmpls d Maquavl: nsusm s buns da plb, s nss execuespdas(n dvm ulapassa 10 ans) ds ads da pa. Almdss,a religio dsmpnha um papl fundamnal paa a ns-va da vldad, mannd s hmns bdns s ls fand s las pls.
E s hmns d virt? Maquavl n saa vland as nduznd a fgua d salvad da pa? Os hmns dvirtpdm nva na mdda m qu svm d exemplos,u sja, ls pduzm msm f d uma dna.13
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
38/503
38
Os xmpls d vud va duam s hmns ppqu d vda a uma dna lam msa a vlanadaquls qu s svm da audad paa ansgd-la. Ss safs, as abngas ds dads qu mam a sa
pbla m um bm mum qu nspam ns dmas dsjd nsva a lbdad.
NOTAS1 MAQUIAVEL. O prncipe, p. 12 (adu mdfada). A d alana mada
m fna a ganzada p M. Mall, Tutte le opere.
2 MAQUIAVEL. O prncipe.3 Es m ulzad p Maquavl m duas aps. A pma, qu ad-
ams na passagm an, dna uma pa da aldad ds dads, mRma, s nfundnd m a plb; a sgunda dna a ppa aldad.Muas vzs n s la sgnfad mpgad.
4 MAQUIAVEL. Discursos sobre a primeira dcada de Tito Lvio, p. 64.
5 MAQUIAVEL. Discursos sobre a primeira dcada de Tito Lvio, p. 69.
6 MAQUIAVEL. Discursos sobre a primeira dcada de Tito Lvio, p. 407.
7 MAQUIAVEL. Discursos sobre a primeira dcada de Tito Lvio, p. 69.
8 MAQUIAVEL. Discursos sobre a primeira dcada de Tito Lvio, p. 72 (adumdfada).
9 MAQUIAVEL. Discursos sobre a primeira dcada de Tito Lvio, p. 75.
10 MAQUIAVEL. Discursos sobre a primeira dcada de Tito Lvio, p. 305-306.
11 MAQUIAVEL. Discursos sobre a primeira dcada de Tito Lvio, p. 306.
12
MAQUIAVEL. Discursos sobre a primeira dcada de Tito Lvio, p. 307.13 MAQUIAVEL. Discursos sobre a primeira dcada de Tito Lvio, p. 307.
REFERNCIAS
MAQUIAVEL, N. Tutte le opere. Oganza d M. Mall. Flna:Sansn, 1972.
MAQUIAVEL, N. O prncipe. Tadu d M. J. Gldass. S Paul:Mans Fns, 2004.
MAQUIAVEL, N. Discursos sobre a primeira dcada de Tito Lvio. Ta-du d M. F. S Paul: Mans Fns, 2007.
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
39/503
M A R I L E N A C H A U I
ESPINOSA
Espnsa xp su pnsamn pl n Tratado teol-gico-poltico(1672) n Tratado poltico(1677). N pm,apsna s fundamns da pla paa dmnsa qu albdad d pnsamn d palava a nd ndspnsvlpaa a paz a sguana da pbla; n sgund, nvsgaas nsus nssas as dfns gms pls paaqu s hmns pssam vv m paz, sguana lbdad.
O alv d Tratado teolgico-poltico a a d pdlg-pl, s , uma pla nasda da sups,subdnada lg da da ansndna d pd mla as hmns (n as d pd ds duss) sdad(n as d pd ds s). O bjv d Tratado poltico aula lbdad sguana, sa lma dfnda mausna d dvda quan a psn a fuu , pan,
m ausna d md. Nas duas bas, Espnsa aa dpblma da up. N Tratado teolgico-poltico, Esads mpd quand gvn s fua pla vlna dsban a mpd a lbdad ds dads, dmnand ssps as lnguas, s , a vga s ps p m dafa plal mla nla s pnsamns p mda lga (hj, dams, da dlga). N Tratado poltico, a
up pvm da m qualdad das nsus plas,napazs d gaan a sguana ds dads a pmqu alguns paulas (Espnsa mpga a palavaprivatus)s apsnm m d pd paa ma as ls m suas
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
40/503
40
ms l-las a sv d sus pps nsss, dsna-dand sds ppulas. Nas duas bas, a up n abuda a vs d gvnans dads, mas s ndsd x d pd.
Espnsa dspnsa a da d na, m pm luga, pqupa da sabldad naual, dmnada pla upamuna d um , pla pa, dvs sald abalh a ds pdus a maaldad nmafunda a sabldad , m sgund, pqu d vl(u Esad) n um ad paa ansf a um u apna naual d ada um u a supss d d naualds ndvdus, sm a xpss psva d d nauallv u da pna ppula, uma vz qu flsf afmaa dndad n d pna u n d pd.Cm lms n Tratado poltico, d naual n sn njun das ls u gas da Nauza nfm as quass fazm das sas, u sja, a ppa pna da Nauza
p ss d naual d da a Nauza , pan, dd ndvdu, s snd a hga a su pd. Dnd snlu qu ud quan ada hmm faz m vud das ls dsua nauza, faz m mxm d da Nauza, pssuan d quan pssu d pd. Em sad d nauza,ud qu ada um dsja -lh pmd nada lh pbd.
S, sv Espnsa n Tratado teolgico-poltico, s hmns
vvssm guads pla az ujas gas vsam a qu vdadamn l paa ada um paa ds , ada umxa d naual sm dan paa s us; mas ms naualmn aavssads plas paxs, qu ulapassamm mu sua pna ndvdual, s ns uns as usmsm quand psaam d auxl mu.A dsda , ps,naual spnna, vvnd ds sb md da dsu
pa. P ss, d fa, d naual uma absa,ps n m nds d x-s: pqu ds pdm ud,nngum pd nada. Oa, a xpna nsna qu m a ajudamua s humans pdm nsgu mu mas falmn
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
41/503
41
aqul d qu m nssdad qu smn unnd suas faspdm va s pgs qu s amaam d ds s lads. Sa xpna mostra a uldad da vda m mum, a az,p su un, demonstra qu as sas qu nduzm s-
dad ds hmns u as qu fazm m qu s hmns vvamm nda s s; a n, s ms as qu nduzm dsda na Cdad.
A gns da pla n dv, ps, s puada ns nsna-mns da az, mas na nd naual ds hmns,naualmnpassnas anas.A pax pd dvd-ls, nquan a aznssaamn s un, d mana qu paa hga nsuda pla ps nna um pn d ns nambas. Ess pn d ns qu Espnsa dsgna m nm d lei natural, gualmn vlda paa a pax paa aaz. N qu nn pax, aa-s a l naual sgunda qual uma pax s pd s vnda p uma ua mas f na qu ns absms d ausa um dan p md
d b um dan ma. N qu nn az, ssa l qu ns faz slh d ds bns ma d ds mals mn dsja um bm ma fuu d pfna a um bmmn psn, um mal mn psn d pfna a ummal ma fuu. Gaas a ssa l naual, qu a um s mpg jg das paxs s luls da az, a vda sal,p m da pa (u da dvs sal d abalh d
sus pdus) das gas as da xsna m mum (uds sums), pd s sablda m al da ns-u da civitasu d d vl (as ls s dnamnsnsunas).
Um ndvdu (human u n) uma nga dfn-a nna d nsuns, qu s pnas fas ujaumn u dmnu dpndm das las mandas mfas u pnas xnas, d al mana qu s nsunsfas d um ndvdu submm-s s psss xnas,nquans nsuns fs n s ssm a las, mas sbud asvnm. Gaas a ssa np da ndvdualdad, Espnsa
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
42/503
42
pd nb nfl m nn a ndvdu, an quanxn a l. Taa-s d um nfl d fas nas dnnsdad vavl, qu dpnd ds bjs dsjads dannsdad d dsj. Cada pna ndvdual nsuda
p nnsdads d fas ndans u nflans slana m uma xdad (s us ndvdus) ujasfas pdm nda u nfla m a sua, pdndada um fal-s u nfaqu-s nssa la. A dad ndvdu m nga nna d pnas fas qupam m ausa na paa pduz um f n lva da d um ndvdu lv mplx, a multitudo. Almdss, a da d ndvdu m dfna nna dsnsuns pla dfn nnsdad d fas ds mp-nns pm mpnd qu a multitudo nsudap dfns nnsdads nnas d fas, assm m plandna u pl nfl n las.A multitudo sujpl nsu p pl uja alma a l.
A pna da multitudo d naual lv qu snsu m sban a xpm-s sb a fma d dvl u d Esad. Lms n apul III d Tratado poltico:
O d da Cdad dfnd pla pna da massa (potentia
multitudinis) qu nduzda d algum md pl msm pnsamn
ssa un das mns n pd s nbda s a Cdad n vsa
alza aqul qu a az nsna a ds s hmns qu l spa (...) p a alma d Esad m um d mdd p sua pna,
m a as d d d Nauza; ada dad u sd
m, ps, an mns d quan mas pna v a Cdad ,
nsqunmn, sgund d vl, nnhum dad pd
u pssu alguma sa sn aqul qu pd vnda p um
d da Cdad.
Um p pl vsa a qulb nn das pnasndvduas p m d uma dna nsunal das fasqu nsum suj lv (a multitudo), qulb qu
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
43/503
43
dmnad pl nsan nal d nsu d ppp pl, quand a fma pla dfnda pla dssb qum m d a pd pl sablmn duma ppnaldad gma n s pnas: a ds
ndvdus sngulas, a da multitudo a da sbana, s ,n d naual (ds ndvdus sngulas d ndvdulv) d vl (da sbana). Um ndvdu mdad m an mas d u pd quan mas pnf d vl u a sbana. Assm, nmg pnpal dp pl nuna lh x, mas nn, qual sja, dnaual d um paula qu, nquan paula mvd pnsss pvads, aga-s d d pmulga u ablas ls upa luga da sbana. Cnsqunmn, qulb das fas nnuamn mpd pla dmnuu pl aumn da nnsdad das fas nnas (an as dsdads sngulas m as da multitudo as da sbana), ds qu a dnma das fas pm pnsa a dua d um
p pl, s , an s ms d sua nsva mas ausas d sua mudana as d sua up.Paa qu a civitass nsua, nss qu: 1) a pna
sbana sja nvsamn ppnal pna ds ndv-dus mads um a um u smads, s , a pna sbana d vl dv s nmnsuvl a pd ds dads d naual mads um a um u smads, ps d
vl d naual lv u a pna da multitudopfada n d vl; 2) a pna ds gvnanssja nvsamn ppnal ds dads, mas aga msnd n a an, u sja, mads lvamn, sdads dvm mas pna d qu gvnan, ps pd lv u pna d da multitudon s dn-fam m nngum. Em uas palavas, gvnan upa pd sban, mas n s dnfa m a sbana, qupman smp m a multitudo u s dad lva-mn mads. H dsna nssa n a pna dgvnan a sbana. E pqu a fgua d gvnan n
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
44/503
44
s nfund m a d pd sban, s dns d pdsban, s , s dads nquan multitudo, m pdpaa dp gvnan, s vm fas paa ss.A sbana nansfvl, pmannd smp m a multitudo. O qu
s dsbu direito de participao no governo. Assm, qu dsngu s gms pls n a gm d pd (agm smp a msma, a multitudo m p n ausana) nm nm d gvnans (ps gvnan n dn sbana), mas a dfn d direito de exercer opoder por meio do governo.
Dssa mana, mba mannd a lassfa adnalds gms pls, Espnsa pd mdfa a mpnsd ada uma dls, na mdda m qu sua dfna n s n-na n nm d upans d pd sban. Ou sja, ampns ds dfns gms u d ada fma plam m mdda dfnada a mana m s nsua dsbu ppnal das pnas qu a nsum ,
pan, luga qu m ada uma dlas upa a multitudo. Namnaqua, a aldad da multitudo s xluda d gvn;na asaa, pa a dvs sal das lasss uma pa damultitudo a plb s xluda d gvn. Na dmaa appnaldad pfa,ps suj fundad (a multitudo) gvnan (s dads m lgads assmblas) sdns, snd p ss mas svl, mas sgu mas
lv ds gms pls. Na ana na anaqua n h ppl pqu n h res publica.
A suua d amp pl s f gnaamndfnada: h suj pl sban a multitudo; h dad, qu papa d x d pd nfm suadsbu ddda n mmn da nsu, papaqu su pd paa faz as ls papa d gvn; h gvnan, qu xua qu sbana dd, dand sdss a fma da l psva u d vl; , fnalmn,h sd, qu s bgad a bd s dss d sujpl, a spa as ls psas pls dads a subm-s
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
45/503
45
as ds d gvnan. Na dmaa, das ssas fguasplas ndm ambm ndm sua xsna mpa sua xsna pla. Ns dmas gms, ssa ndnadsapa, uma vz qu nm ds s dads, mba ds
sjam sds , n mmn da nsu, ds mm pan suj pl. A mplxdad d pnas fas damp pl da multitudonda qu s nfls s ns-uvs da vda pla qu pd da sbana ppnal sua pna paa a-ls, abalh-ls mp-lhs lms.Cab, n, ndaga: a nd va pd d Esad?
O d naual ds ndvdus f a pma mddadss pd. Lms n Tratado poltico: pd qu ms mvsa x n dv s mdd apnas pla pna d agn,mas ambmpla apd qu pan f.A fna apan, s , as dads, faz m qu Espnsa apsn apna d Esad pla dsgna d su lm, u sja, daqulqu sapa nssaamn a su pd, s , ud aqul a
qu a nauza humana m h qu, s lh fss mps,dsnadaa a fa a ndgna ppula. Em suma, sapaa pd d Esad ud qu faa dad pls dads. S Esad dv m sus nmgs, psa nsu-s d manaa mpd qu nnm ms paa sug paa jusfa-s.Iss sgnfa, p um lad, qu Esad psa s spad md pls dads, mas qu s pd s-l na mdda m qu
suas xgnas fm ppnas a qu a multitudopdspa m sm s nfu. A sbana s pd xssb a nd xpssa d n s dada pqu n dsa.S Esad xg mas u s xg mns, s mp d-xa d s um p pl. A sgunda mdda d pd dEsad dada pla mana m lda m s nfls nns:a Cdad n pd na-s nmga d s msma, ps s amp a dsu, pan s nfls qu a habams pdm s nfls ds dads sob a lei n ds dadscontra a lei. S a Cdad f apaz d mpd a usupa da lp paulas, dmnad sua aunma su pd.
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
46/503
46
Pdms, n, mpnd nd s lalza a up.D fa, na abua d Tratado poltico, pnd-s admalzan upa da flsfa pla, Espnsa s usa asua a up m vs mas ds gvnans. Dlaa qu
um Esad uja sguana lbdad dpndam das vudspvadas ds gvnans s fadad una,ps ssnal snna na qualdad das nsus, bgum s gvnans(sjam ls mvds p vs u vuds) a gvna sgund nss mum, ps pls dnamns nsunas uas ls. Vs vuds ds dads n s dls, mas daCdad, assm m s dla faquza falza, , pan,s sums u a maldad pvada a pbla dpndm daqualdad das nsus.
A ad d pnsamn pl smp fu s mdsna a up, s , na s vs d an s daplb sdsa. Sgund a ad, Espnsa ambm pa pua ds mds. O us, pm, qu xamna ds s
j ppss s afasa m napazs d mda a up,d al mana qu sms fads a nh qu n hmd algum. O mv smpls: a ausa nsun d ump pl mann a l nada mas faz d qu dsnvlvmpalmn s fs qu nla j savam nds, d squ, s huv up, sa j s nnava psn dsd mmn da nsu d Esad. Assm, s numa Cdad
pnp nsun f mpn paa mpd qu um punhadd paulas s apss das ls paa us d sus nssspvads u s f mpn paa supm as ausas n-mas, sas plas da sd, n, a Cdad anda n fvdadamn nsuda, ps fala-lh aqul qu a nsum al: pd da pna sbana paa s nhdam sbana pqu pada da sguana da lbdad.A ana a lgaqua, d um lad, a gua vl, d u,assnalam a faquza da Cdad a nssdad d dsu-la paaqu nha luga uma nva vdada nsu. Em suma,apnam paa a nssdad d uma vlu.
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
47/503
47
REFERNCIAS
AURLIO, D. P. Indu. In: ESPINOSA. Tratado teolgico-poltico.Lsba: Impnsa Nanal/Casa da Mda, 1988; S Paul: MansFns, 2007.
BALIBAR, E. Spinoza et la politique. Pas: P.U.F., 1985.
BOVE, L. La stratgie du conatus. Affman ssn hz Spnza.Pas: Vn, 1996.
CHAUI, M. Poltica em Espinosa.S Paul: Cmpanha das Las, 2004.
ESPINOSA.Spinoza Opera. Ed Gbhad, Hldbg, Cal Wns,1925. 4 v.
ESPINOSA. Tratado teolgico-poltico. Tadu, ndu nas pDg Ps Aul. Lsba: Impnsa Nanal/Casa da Mda, 1988;S Paul: Mans Fns, 2007.
ESPINOSA. Tratado poltico. Tadu, ndu nas p DgPs Aul. S Paul: Mans Fns, 2008.
GIANINI, H.; MOREAU, P.-F.; VERMEREN, P. (Og.) Spinoza et la po-litique. Pas: LHamaan, 1997.
MATHRON, A. Individu et communaut chez Spinoza. Pas: Mnu,1969.
MONTAG, W. Bodies, masses, power. Spnza and hs nmpas.Lnds: Vs, 1999.
NEGRI, A. Lanomalia salvaggia. Sagg su p pnza n BauhSpnza. Ml: Flnll, 1981.
STUDIA SPINOZANA. Spnzas Phlsphy f Sy, 1985. v. 1.
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
48/503
R E N AT O J A N I N E R I B E I R O
HOBBES
Pdms dz qu pnsamn d Hbbs d nsudm fun da up na vdad, contrala ambmqu ma da up nada m a v m sua flsfa. Essaapan nad s xpla, na vdad, pqu h dssnds d up m s quas aqu s lda.1O pm lss, qu ns vm da Angudad, sdnd na da dup ds ps , n as ds ps pls, d sua dga-
da pla up ds sums , m spal, pl fm-namn: a, Hbbs s nssa sbud pls ps suaflsfa pma uma fsa , n as ds ps pls,sua pupa ma va qu s dgadm, dgnm,mpam, mam. O Esad, snd um hmm afal,, ps, mal, s pdms alnga sua vda, jamas gaan--lh uma n humana maldad. Mas, m a up
ds sums s hmns fmnads, Hbbs n s pupanm s upa. P u lad, sgund snd d up mdn dmas paa Hbbs: nss n dsv d supbl, n fu da sa qu a ds pn, na appapvada p algum dad d pd da res publica. Iss, paaHbbs, n faz snd. Su sban un a pssa pbla pvada. O mlh sban , xaamn p ss: m nl
ndm plnamn a pssa pbla a pvada, sn d mu mas u d qu nval n as uns dasassmblas qu gvnam na asaa u na mnaqua , p
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
49/503
49
ss, pd pd ag ag m uma apdz um sglmpssvs ns ds us gms.
Hbbs nha pu mas d 30 ans quand mnsFans Ban, vsnd flsf, ujs nsas nss au
va paa lam, a gand lngua d muna nfam su mp, f ndnad pl Palamn p up.Pan, a up ds pls n a assun gnadp Hbbs. F ss, pm, pm impeachment da hsansunal nglsa. A n, Palamn s lmaa aavalza s bills of attainder d nss da Ca, pls quasnbs ads m dsgaa am mandads a aas susbns, nfsads, sm pss lgal, apnas p uma l qus anga lhs nga (= plua) sangu. Sb na JamI, nud, Palamn ma a lua p pd, na mBan julgamn d mnss ups u ns abndum pss qu dua sul m, a s subsud plpalamnasm, qu pm dsu um mns u msm
um gabn apnas pqu l n m mas ap n sdpuads n p ausa (u a px) d um m. Mas,s a up ds gvnans s assm psn na napbla ans msm d Hbbs s nssa pla flsfa (pla flsfa pla), sua flsfa na mpnsvl ss pd up, a qual dps vlams.
Em mpnsa, a dgna ds ps s nsa na
nd mal dls. Iss val paa s ps m gal, bjda fsa, paa s ps humans , anda, paa s ps huma-ns m sdad, assun da na pla. D vas fmaspd a up, mas na pla basamn pladfus d falsas dunas, qu nduzm s sds a squa bdna dvda a sus gvnans. Cusamn, a fasqu pd az nsqunas mu mplxas paa nsspp au, das quas l pua fug u s sguada.Pm, s a qus ssnal a bdna, qu ab aau d Leviat nsna as sds qual su dv; a,ss pass nsu s sds m ls, p xlna, da
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
50/503
50
flsfa pla, mas qu ss, m sus dsnas. Da qu,sgund, Hbbs s vja m nm dfuldad na dfn dsu l: s dsja s s u sbans m ls, qu amn dsja,2 sa s nmnd ns assuns d
gvn. El n hama ss d arcana imperii, m nusadna d Jam I qu spnd s das d d Ban;lng dss, Hbbs na nvvl ssa xpss, pqu sassuns d gvn dxam d s sgds paa pdm snuads. A ppa nu d um Esad, s , qu faz vv, s , a nma, ma d um mpan apuld Leviat, d nm XXIV. Mas, p u lad, s l dssqu sus ls s s sds (Bnad Landy mna adfna n a ba d Maquavl,O prncipe, a d Hbbs,Do cidado, dand a nnd qu pu dsnvlv m Aoleitor sem medo qu s aa d dfns destinatrios, qupan dfnm dfnspolticas), Hbbs sa nfand als um papl d ds u pl mns d pn ns assuns
pbls qu nasa m a ps submssa, sub-dicta, qum gal l lhs nf.Es pssvlmn um pblma ns na qus msma
da bdna; paa s nvn algum a bd s h dsms: fanamn anal, pl qual s apla a mdsvs galmn unhads pla lg, u fanamnanal, pl qual s va nss daqul qu dv bd.
Hbbs mplamn na pm. Sua flsfa umaaqu m ga s pnss plas ds lgss, xpnd smds pls quas ls nbum paa mp a bdnadvda a gvnan lgal , pan, paa mp ppp pl.Assm, Hbbs s pd dg-s a l mum,a sd, s apla a sus nsss anas. Mas, faznd ss,l nsu m suj anal: a, pd-s dmnsaracionalmente a algum qu sa pssa n m razo sufn(pl mns, razo de Estado) paa ma dss p nappa? Dssa fma, da vz qu na m na dad,m sua bdna, ambm dspna sua az pan
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
51/503
51
s d qu n bda. Essa nad apnada, andaqu m uas palavas, p vs d sus das s,j m su mp. Ou s bd, nss as uma a msada alza nssa, u s busam s nsss, n fa
fgl a bdna. Msa qu anal bd a um g-vnan qu, mba nss psnan, ag sm ns psanas sgnfa, n, amnha n f d uma navalha.
Mas a up vm da dssmna d falsas dunasqu lvm s sds a dsbd u, qu mas pvvl,3
a bd a falss snhs. A g, qu nfaqu Esadhbbsan n uma ppns (qu xs) ds hmns ana b d vla a lbdad d qu abam m lbdadssa v, pqu s lva a uma vda pb, sdda, ua ul.O qu f d m Esad a pns d us as aupa spa pl: l, apavand as pssas ma dana na, nsgu qu las lh bdam, ps mmmas uma ndad d mns, qu s l gula,d qu a
xu n pabul, qu mxm qu gvnan nlhs pd nflg. Em sgund plan ms s dpuads, qualgam sm s psnans d pv, m s sbannfss, l sm, psnan p xlna; s mans,qu qum uma lbdad sa d vnd mpa. Sdas, u dunas, qu mpm Esad.
O pssups aqu qu a pn g mund, xpss
qu um topos n ns suls ans qu apalassuma pagnsm sal. Mas n dvms nfund ssada d pn m a qu hj ms. Paa ns, pn uma fma nfaquda d nv. Psqusas d pn p-gunam s pssas, hj, m qu las adam. Suas spsas,quas smp, n v alm d g, da amada supfal qu nssa nsna. Um dsaf m nsss das fmulapsqusas d pn qu pmam ad a d, a nnsn,u a qu as pssas fazm, n apnas a qu dzm. Oa,a da hbbsana d pn s mas p d d qu dg. Quand, a ls pssvlmn hzads m qu
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
52/503
52
l dss sb a nd naual da humandad, qu a dgua d ds na ds, l pguna p qu usam havspaa ana (a asa, as gavas), nlu qu m ss ato lsxpssam a msma opinio qu Hbbs lu m palavas
ns.4 A pn assm amp d baalha m qu sddm as as. Cnla as pns md d mpd aup d p pl. P ss, Hbbs pa uma sp- d fma da lnguagm: ps qu as palavas dgamxaamn qu sgnfam; qu a na sja xpada,m spal quand nv dsus m ama subvsva;qu as dunas sdsas sjam mbadas; as unvsdads,fmadas; pd spual, ngad a mpal.
Tud ss na mpssvl, m Hbbs, nssa da modernad up. Pd gvnan dsva dnh? Cm, sud j dl? Um sban qu nfsqu bns abaamn bns qu s dl apnas s m ms d sds dsua quza d su pp Esad, p nsgun a sua. Emba
Hbbs dsnga a pssa pbla a pvada d sban, lsn qu al dsn pa, p ss qu a mnaqua mlh ds gms: pqu nla dsmpass n asduas pssas d sban s duz a mnm. Ns gmsm qu pd d uma assmbla, pda hav ss dsvd qu pbl paa a pssa pvada; mas, usamn,Hbbs n s pupa nm nsss ass; pqu pgs,
na asaa na dmaa, n a up mdna,mas a dmagga, us dsnlad da palava nada ,p ss, amada. A up qu paa l na , s, a dsps pls.
Mas sa up n ds sums, a n d qua paa s angs. N h uma palava qu u lmb, msua ba, dpland s mores d sus mps. A n, qu sala as lhs sua sva a da pla ds angs(nada ausu an mal a Odn, nza l,5 quan apndzad d lam d gg, qu lvu as pssas ulas aulua s Esads ppulas d Rma Ga) ambm
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
53/503
53
la sm alus a qualqu dadna d sums. Sua qus, pan, sui generis: pupa-s m a up ds Esadsn snd d sua dadna, m faa um ang, mas smqualqu alus a sums dadns, n lh faz snd a
up ds mdns, pqu n a gvnan muba a s msm.
Cab n a pguna: quas s as nds paa qua up qu hj nhms a d qum dsamnhadnh pbl advnha m ma pl sgnfav?H pl mns ds quss paa an. Pm, qu spduza uma nda spaa n pbl pvad,na sfa d pd, nlund a lv, mp alternadods mandas; u sja, qu a maldad ds gv-ns ds pads hgmns s n alg pvs msmdsjad, m nas m a maldad ds Esads, pass pvs, qu s spa sja vada adada mas qu d. A sspm qus s pd da nm d repblica. Sgund,
qu pamn pbl sja nndd, ada vz mas, mum su mn. O pamn hj n njun dsums d uma sdad, qu lh d gulh dndad;mas, sbud, a mda qu s m su . Cmp,mp-s , na mdndad, suba dnh d sud Esad. Cup fu. Nnhum dss quss apam Hbbs.
NOTAS1 V, paa ss snd, mu x sb Fnanamn d ampa-
nhas m AVRITZER; ANASTASIA. Reforma poltica no Brasil.
2 Mas nsa qu s a usad a aa m pnp d Gals, su alun dmamas fuu Cals II, d assuns pls, p nnd qu nnha al d.
3 Hbbs fala m dsbdna, mas s xmpls qu d s d obedincia aoutrosqu n gvnan lgal.
4 Cap. 14 d Leviat.
5 Cap. 21 d Leviat.
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
54/503
54
REFERNCIAS
AVRITZER, Lnad; ANASTASIA, Fma. Reforma poltica no Brasil.Bl Hzn: Eda UFMG, 2006.
HOBBES, Thmas. Leviat. Tadu d J Paul Mn MaaBaz Nzza da Slva. S Paul: Mans Fns, 2003.
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
55/503
C C E R O A R A J O
ROUSSEAU E HUME
As pss d Davd Hum Jan-Jaqus Russau sba Eupa d sul 18 su fuu s dssnans qupa um an pblm ds, num msm nsa,s mds m pbm a up m su mp. Cnud,na-s um pan d fund mum, sugnd uma sns dsus spvs pns d vsa.
O pan d fund um p lavamn n paa a
intelligentsiaupa d sul 18: pblma da socializaod hmm. O p m a v m a upua qu an Humquan Russau ajuda a pmv na ad d jusnau-alsm d naualsm, nflun m sua pa ma qual ambs manm um s dlg. O m socializaosug a da d umprocesso: a sdad nndda m umn nsud n mp. Rupua m a ad, pqu a
sdad dxa d s vsa ssnalmn m suladd uma squna d as vluns nnnas, nfmas as pavsas mdvas, sdu das quas andas faz sn n naualsm mdn. Em su luga, a dad uma a mplxa d las qu s xpand, pl mnsnalmn, d uma s numvl quas flda d as,s quas v adqund uma nssna um pad.
Mas pnsa qu a sdad um pss, uma aumula,n sgnfa nssaamn dnf-la m um n quprogride, qu s apfa mal plamn val dz, apfamn d ada s human qu ma pa dssa a
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
56/503
56
d las as nsus qu dla mgm. Pgss, aqu,nda uma qualfa d val, uma npa flsfa unmava sb aqul qu pss sal az vda humana, ss dpnd d md m ada au s appa da da.
Os ds aus aqu nsdads, vdnmn, dvgnss pn. Impa, pm, qu fa flnd sb msm bj, s , pss, aavs d um md musmla: sua nsu, dgams, mnal, sgund uma dmlga n nlgads anmns humans umanjua, pan.Taa-s n d spula sb qu teriasido hmm num passad mssm, nas gns, dspddas amadas d salza qu mp lh mps, sb qualnssa s d ansfmas s sussvs sgs uas dva passad a hga a s famla d hj.
Russau au qu xa dss p d flx as ns-qunas mas nusadas. Cm l nlu n su x massaln a sp, Discurso sobre a origem e os fundamentos
da desigualdade entre os homens(u Segundo discurso), d altograud saldad d psn pssvl hga saldadzerodas gns, s , hmm associal, mbud sl-, mas, a msm mp, lv nn. Russau qu, p, almja a s lgsa d qu hmm um s dadp nauza, qu aga m da a sua xsna na umamula d gm, qu xpla suas faquzas, suas pvss
, p nsgun, sua ndna pmann up. Suapns msa, a n, qu n h pad g-nal, qu s h up n hmm, la fu da ppasdad. Mas amplamn anda, l sug qusnamnmsm da n d nauza humana, a mnmza a da dum nl fx d aasas ap a ansnd a mudanahsa. N qu j p mpl qualqu nsanhumana, pm aa apnas mnm nss paa xpl-a, n a sua pvs, mas a lbdad a nna d sgnal, a sua quas nfna pfbldad,u dubldad,
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
57/503
57
pnal paa mlda a vda m paamn qualqu f-ma u d.
N-s a adaldad da s. P um lad, a a dda nava d nfund a nd psn m um dsn
nluvl; a spnsablza da sdad, n d s humanndvdualzad, plas mazlas da ppa vda sal. P u, anafa basan msa da a, a ampla abua paaa da da fma sal, dsd qu a spnsablza dasdad, paulamn d suas nsus plas, sg-nfa ambm a mada d nsna da nssdad d suaansfma m bass sasfaas jusas: Contrato Social.
Tambm fasnad pla da da salza, pn dpada d Hum , nud, uma saldad mnma (a pladvnda da pdu sxual), n a saldad z. E suanaava fmn nada pla da d nauza humana,qu sv d f ndu paa xpla a gm da jusa da ppdad. (N p aas, su lv d sa hama-s
Tratado da natureza humana.) A pl pmva, la, an- gm da ppdad n uma ua h d umpus hs, dvdd m apas, qu Hum ns,m Russau, a md d uma njua. Lanand md anlss mfas nmas, a jusa apa m suanaava paa slv um pblma d nmb: a spaad mu d u da qu pblma s nfunda m
da nsu da ppdad. D md smlhan, gvnapa paa da na d pblmas d sabldad dna- sal, nsufnmn slvds pla funda da jusa, pnpal dls snd a laa spaa n nss ( qu d ds) mu. E aqu s ngssa n sgnfad mass d m corrupo.
Hum m m mn uma dfn adnal d m aappa pvada d bm pbl , qu m su squmaabsa sgnfa a fus ndvda d mu m nss.A-up, ppamn da, um fnmn qu apnas faz sndm a mgna d nsus d gvn, ps nlas qu
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
58/503
58
s nsum pssas pblas (gvnans, funns .) bm pbl,m alg dsn d pssas pvadas, bm pvad., dnd a pssbldad d suas fnas pas d sua ansgss. Em sua hps, pm, ss fnmn d
msla ndvda d mu d nss m a uma qusan d ma pfunddad, qu dz sp a pssmsm qu na mas xnsa mplxa a a sal. O qua nsu da jusa da ppdad, absada d gvn,a slv um pblma d nmb, na ambm pssvluma ampla nda ds nas humans, paa mualm das las famlas d vznhana, sndnd-asa sanh. Mas nquan as nsus da jusa as gasda ppdad s lavamn smpls, su squma dnjun anspan a ds flx d uma salzaamplada anda npn , a aussusna daqulas gaspman fm, ps nva d mda nss d ada um.A pa d um dmnad mmn d pss, n nan,
aqul qu a anspan na-s pa: h um turning pointpl qual pp maanhad sal nubla a gn dads nsss, avand a a pa (u m absnh du, v s absm d mu), qu a bas da aussusna.E n s fazm nssas nvas nsus gs dabagm nl qu s sbpm s pmas, qu psua vz ambm v s maanhand, a alg m uma
spalza fmal: gvn a spaa n pbl pvad. As avdads d dna sal s dss mdpaalmn alnadas a pssas dsngudas paa al, qu vaqu a nsu d da uma nfasuua nmava, ambm maal, paa pmv-las.
Mas p qu a padad qu ang as pssas muns nafaa ambm s gvnans? Es m s la, na ps-pva humana, pblma d fund da up: a pdad vsbldad, paa ada pn, paa ada papan daa sal, d funnamn d squma m um d uma
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
59/503
59
pda da mpns laa, mdaa, d m u pmv mu , dps, d m nss pmv mu. Umpblma qu amn ambm ang as audadspblas, qu va xg mas nsus sbpsas, dssa
vz na fma d gs gvnamnas d nl mu, abalana da nsu, assm ndfndamn.
Cnud, ssa apsna a, nnada na xplada up, ns-s numa naava d njun mas ma-zada, dsd qu Hum ala ambm s ganhs xsnasd pp pss d salza: nqumn maal ulual, avan da na da na, smn dasnsbldad mal sa, dln da sups .Nas palavas usadas m fquna m sus Ensaios, a lnasupa da bab m pl da vlza, n ausn duss, mas qu n fnal das nas amplamn vanajsa.
A lua nnslavlmn a d pss vm msmd Russau, ss pu m su md d pb a -
up. Mns lvad p anlss mfas nmas,nm p ss Russau manm-s alh vada d paqu a Eupa, m paula a G-Banha a Fana, spassand, a qual dsla ada vz mas paa n da vdasal as quss da afluna nma. Essa nsaa, mvz d nsp-l psvamn, dspa-lh uma vs smbad psn. Sua nlus laa: a salza-s, hmm
dxu as nds mas duas pmvas da sua xsnam pl das apans duas da vda vlzada, mas pdusu bm mas ps, a lbdad naual, sm a gaanad up-la, dps, d alguma ua fma. A dvda ana sb a valdad da mpnsa: pm, pqu asvanagns n s guas a salza pduz s pbs,s pms pmnd s sgunds; sgund, pqu aqul quHum dsv m alna da dna sal paa asms d um gvn sgnfa paa Russau a nsaua dmas nsds dspsm, s sm pmnd a ds.
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
60/503
60
P na dss, Russau lvad a dsaga na upuma nsquna bm mas plzan. Ans d nnd-lam s as m qualdads bm dmnadas mpu-vs a as pssas, Russau s f up m
um md d vda qu nvlv da uma lvdad. D qu saa? Numa snna, d gadual, n n quas mppvl,abandn d nl da ppa vda, a sua ansfna paa alh, dnfvl m fguas nas m pps,gvnans ., na aldad apnas manfsas d p-ss d fund, annm, da salza. Enfm, a upm a mpa vnda da lbdad. Essa xpss gal, la, pd xb vaas m pas lugas dsns, nlusva adnal appa ndba d pamn pbl.A lma,pm, s s lva a pm plan quand pp bmmum, a adu da lbdad m ms lvs, adqu afma numvl da nma mdna, nand-s n pas-svl da mpa vnda n snd lal. N snd, pan,
um fnmn unsanal, mas alg mu bm fnad a ummd d vda, ssa pspva aaba xgnd qu a upsja nfnada luz da fma sal, n pnpalmnaavs d um squma qualqu p mas ngnhs qusja d nn d um s pvs, up, qu apnasa smba d vdad pagnsa.
REFERNCIAS
BERRY,C. Saly and salzan. In: BROADIE,A. (Ed.). The CambridgeCompanion to the Scottish Enlightenment. Cambdg: Cambdg Un-vsy Pss, 2003.
HUME, D. Tratado da natureza humana. Lv III, Pa II. Tadu dDbah Dansk. S Paul: Eda Unsp/Impnsa Ofal d SPaul, 2000.
HUME, D. Ensaios morais, polticos e literrios. Tadu d LuanTg. R d Jan: Tpbks, 2004.
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
61/503
61
ROUSSEAU, J.-J. Discurso sobre a origem e os fundamentos da desigual-dade entre os homens Do contrato social. Tadu d Luds SansMahad. S Paul: Abl Culual, 1978. (Cl Os Pnsads)
STAROBINSKI, J.A palava vlza O md n mal: pnsamn
d Russau. In: ______. As mscaras da civilizao Ensas. Tadud Maa La Mahad. S Paul: Ca. das Las, 2001.
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
62/503
M A R C E L O S A N T U S J A S M I N
TOCQUEVILLE
H up quand s bm alguma sa qu n dvda, aavs d favmn daqul qu a fn.H up da pa d andda qu paga pls vsd l. H up da pa d paula qu bmum fav d funn [pbl] m a d dnh.Mas, quand s funns lanam m d su dEsad p sua ppa na, n h up, h ub.
(Tquvll, m suas nas paaA democracia na Amrica,
Lv I, Pa II, Capul V)
Pdms apnd ds snds bss d m upnas bas mas d Tquvll,A democracia na Amrica(1835-1840) O Antigo Regime e a Revoluo(1856). O pm dlss dnfa a snd lss, nnvl m Mnsquu,
qu s f up ds pnps, n snd d sds als d uma suua pla, sal u mnal , pnsquna, d su dln. assm, p xmpl, qu, aaa da hsa d Ang Rgm, Tquvll nb qua nalza admnsava qu s sguu dada dpd da asaa, pduzu a va fansa d ans dfudalsm a mund da Rvlu Fansa, nsquna
da up d pnp adnal da pdad nnbs plbus qu aazava s las fudas. Quanda nbza pssu n apnas pvlgs, mas pds, quandla gvna admnsa, s sus ds paulas pdm
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
63/503
63
s a msm mp s mas s mns snds. Nsmps fudas, s nbs pssuam pvlgs qu ns pamnsangds, mas, a msm mp,assguavam a dmpbla, dsbuam a jusa, fazam xua a l, vnham a
auxl d fa, dgam s ngs muns. O pss dnalza admnsava d Esad fans, qu s d jus-amn pla pna pgssva ds funns agnassaas al nd s nbs abandnaam a sua ps dmand, alu mplamn qulb nn a pnpfudal. Em mads d sul 18, snh n mas admnsanm nla s ngs pbls, snd apnas um pmhaban spaad slad ds dmas p mundads pvlgs. O n s da admnsa pbla n qualanda s nava a sua psna a a jusa, mas j faza ansp vanagns punas d qu pl x d vdadpd pbl. A fun pla da nbza, a sua ps dasaa dgn, s svazaa; fudalsm dxaa d s
uma nsu pla paa sng-s a uma mldua vl.Anunava-s a, m a usa da nbza fansa d ump su dv s a n d qu ana, p xmpl, naInglaa , a up d pnp as da dsgualdadhqua m qu s fundaa a lgmdad a sabldadda dm fudal. Cmpd su pnp, df sps m mvmn pmvu dln daqula dm a sua
subsu pla nalza admnsava d Ang Rgmqu fn nx paa a ls da Rvlu Fansa.1
D msm md, nnams ss pm snd d mn aamn d dspsm dm, anvs ad um fuu nbs paa as sdads dmas mdnas.Dad qu a dmaa s funda n pnp da gualdad dnds sas sgnfa uma sdad m qu ds spss, pss hnaas s, amn, assvs aqualqu ndvdu, sm as nds a priorinnadas nmund da dsgualdad hqua, gvn dm dvs aqul qu abaa a vnad d ds s dads guas.
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
64/503
64
Dfnmn d qu na asaa, nd gvnpsna a dmna da nbza n s da haquaasa, gvn dm n mpavl m axsna d pvlgs, nm d pgavas qu n sjam
mpavs m a gualdad d nds. Da a jusfavahs-slga paa a nssdad d gvn psn-av ns nx, ps, dads amanh a nauza dasmdnas sdads d massa da pma mad d sul 19,naa-s vualmn mpssvl uma dadana ava pma-nn p pa d ds s guas m ds s mas lvansda mundad. N nan, d ad m qu vnda pnp da gualdad dma, s psnans ls,a n d qu ana m s dgns ass,n psnam a s msms: ls dvm nsu-s muma sp d msa, d ppula m mnaua, qu xpssa vnad d njun ds dads qu s lgam. A gaanadssa spndna dpnd da apadad ds ls
s manm avs xgns m la a qu fazm ssus psnans. Paa Tquvll, s anuna aqu mada lbdad pla nas nds d gvn psnavmdn. Ps, u a fma psnava v almnada pum pnp v d dadana ava apaz d nfund ndd bm mum na psna, u sa lma ganha au-nma m la fn lgma d pd dm s
ansfma numa sp d nva asa. Tquvll magnaqu um fuu pssvl paa a dmaa sa aqul nqual s ndvdus abam m das vuds vas nsasn pnp da lbdad dma paa fam apnas m d d v qu, xd spadamn, aabaa palna s ls d pss pl n as ls. S vdad, paa Tquvll, qu pnp da gualdad salpman psvad nssa fma d gvn psnav, pnp da lbdad saa mpd pla ausna dfva d dv s da dadana dma (paa ns, valadz, publana). Cmpd pnp da lbdad pla,
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
65/503
65
gvn dm s mv m d a um dspsmqu nsaua a alnava guala da svd.2
Val na qu, mba ss pm sgnfad adnald conceito up sja psn nsss m mus us
mmns da sua ba, apalavraup n mblzadam fquna p Tquvll paa dn-l. O msm j nan m us d sgnfad mas s d n qum s ansas las dgdas a algum u p algumm ps d pd bnfa um bjv pvad. Numas d apul spalmn ddada a ma, nuladaDa up ds vs ds gvnans na dmaa; dsfs qu dla sulam sb a maldad pbla,3Tquvlldsnvlv, smp a pa da slga hsa mpaavan as sdads asas as dmas, ma dasnds mas u mns ppas paa dsnvlvmn daup naquls ds ps d sdad.
S basamn s s agumns mpaavs. O pm
dls afma qu, snd s mas s s qu gvnam nas s-dads asas, apl up ds gvnans pdnh , ns nx, bax. Os dgns ass,quand s dspm a gvn, fazm paamn plansa u pl am a pd, j qu a quza n um assunm qual psm s pupa. J n mund dm, quad mas fqun aqul m qu s mas s s
paamn ddads nma gs ds ngspvads qu lhs gaanm a funa. P ss msm, masmum qu aquls qu s dspm a gvna nas sdadsgualas s gns das amadas mns abasadas vmn gvn ( na aa pla) uma va pssvl d nqu-mn. Da a spal ppns up ds gvnansn mdn mund das massas.
Iss n sgnfa qu n haja up nas sdads as-as. Ela xs, mas a sua nauza n a msma daqulaqu s nna na dmaa. Es sgund agumn. Nasasaas, s s qu qum hga a pd m d na
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
66/503
66
m ap d alguns pus, mba gands, ls. Issfaz m qu s ags d gvn sjam pmannmn sbuma sp dll n aquls qu, ambm snd gands s, s dsjam s busam alana m a d ap as
pas. J n mund dm, s mus s spnsvspla l d um dgn a gvn. Tamn, nlm, s ds s ndvdus qu m msm d a vqu unvsal, qu na a baganha n andda l, n mnm, dfl d s alzada pla va d dnh. pvvl qu nas dmaas, pnsa Tquvll, haja mashmns ( vs) vnda d qu s qu s pdm na nasasaas; mas vvl qu haja s sus mpads nasdmaas, ps ss am d mpa mua gn. Da anlus d qu, nas asaas, a up xdapaa s hga a pd, nquan nas dmaas la masfqun n s qu j s gvnans.A nsquna dss qu a up asa aaa a maldad ds ls,
nquan a dma, s fs d su pbl. En, s fa qu h up ns ds ps d sdad, su bjvaa: nas asaas s x sb alguns pus gvnads;na dmaa, sb pp gvn. Sgnfa ambm dzqu, nas asaas, s qu qum dg mpm algunsus paa s nam gvnans; nas dmaas, s d-gns s mpm a s msms.
O agumn s f as ss lavamn mumas qu s nns a p d up dma, dadaa nauza da muna n s ndvdus nas ndssas gualas.As sdads asas s suuadasa pa da dsgualdad hqua n nbs plbus, quna a spaa, a dsna , nsqunmn, a ausnad muna fqun lmns fvs pmannsd slamn n ls. O nhmn da dpava dgands snhs pman s a pqun ul dsdgns nbs, pv aamn pna labn bs-u d sp d . J nas dmaas, a up qu
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
67/503
67
aaa s fs pbls naga mulds pl xmpl: avnda, p dnh, ds favs d Esad mpnsvl pqualqu msvl , qu p, qu anda pd qu m-la,ps nla dnfa a a d um gual qu nqu s usas
d pbl.
Na dmaa, s smpls dads vm um hmm qu sa d
suas flas paa alana, m pus ans, a quza pd; ls
busam mpnd m aqul qu a nm um gual, m hj
d d dg-ls. Abu a sua lva as sus alns u s
suas vuds nmd, ps nfssa qu ls msms s mnsvuss hbs d qu l. Els abum n, m a pnpal
ausa [d suss daqul], alguns d sus vs, , m fquna, m
az m faz-l. Opa-s assm n s qu msua dsa n as
das d baxza d pd, d ndgndad d suss, d uldad
d dsna.4
S ssas dndads n baxza pd, ndgndad suss, uldad dsna qu nsum as nsqunas masavanadas da s ds sums pbls pmvda plaup nas sdads dmas. Pdams asna,lnd a pgaf ds nsa, qu quand s hga a nfunda up m pu ub, s s a nf dgndadnual a qu apnas gnmna.
NOTAS1 V O Antigo Regime e a Revoluo, Lv Sgund, spalmn Capul V.
2 V A democracia na Amrica, spalmn Lv II, Quaa Pa, Capul VI.
3 Tm I, Sgunda Pa, Capul V: D gvn da dmaa na Ama.
4 A democracia na Amrica, v. I.
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
68/503
J E S S S O U Z A
WEBER
N xs, qu u nha, nnhuma dsuss ssmaaa d ma da up m Max Wb. El, n nan,mpsu aaudad nfa, anda qu p m d mal--nndds, fma dmnan m s basls pbm ma da up. O n nal da slga da napla basla, dsd a publa d Razes do Brasil dSg Buaqu m 1936 a hj, d pamnalsm,
ad, supsamn, da ba bana. Essa n a pdafundamnal das nas sas baslas, pqu la nl da np dmnan, anda hj na aadma fadla, d m Basl nmpn pb a s pp. Cmssa np pb Basl nmpn m p--mdn, n ban d pamnalsm, qu umds subps d dmna pla adnal p-mdna,
nsumn fundamnal paa da a fma dmnan dm Basl sus pblmas s mpndds.
Cm n d pamnalsm nvlv a da da nfu-s n bns paulas bns pbls, ma da up,pbd m uma aasa ava ssnal das lassas n Basl, va sa n n msm d nps x-mamn nfluns qu s pnsam m a da aldad
basla.A s qu dfnd ns x a d qu ss pd za, dmnan n ns, apnas apanmna , na vdad, pfundamn nsvada, alm dmu fgl amn.A naldad d ma da up
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
69/503
69
paga, na vdad, m a mda d squmn ssm- d nsss nfls sas mas mpans. A pnpalnsquna da naldad d n d pamnalsmn ns , pan, ambm d ma da up m
aasa ava da sdad basla, , amn, xadn mpbmn d dba aadm plbasl aual.
Paa qu pssams mpnd ss n sua ajavsa n ns, nss m smp ms qu fazquand qums vdadamn mpnd algumada as azs da sua nfluna upa a sua gns.N s mpnd, n nan, us d n d pa-mnalsm n ns s n jams m su mgm, a n d psnalsm. Anda qu pada dad psnalsmnha sd Glb Fy,1 qum a ssma-zu a lgu umblalmn n d pamnalsmf flh bld d Fy:2Sg Buaqu d Hlanda. Em
Sg Buaqu ms, ambm, a mnagm d aabumpl da npa d Basl nmpn mp-mdn, qu nfluna paamn ds s gandsnps da snguladad basla n sul 20,3sjam lspsnalsas, m Rb DaMaa, u pamnalsas,m Raymund Fa.
A aga d psnalsm m Buaqu ndssvl
da n d pamnalsm. Ela nsuda, pass a pass,nquan uma naps spula nd um lmnfl u m sua magm nvda m pnpsan as n-aman. O pn aman a fgua hsa, sabms ds, qu mas s pa m p dal ban d psan as, nquan supsal p xlna daqul qu Wb dnmnava d a-nalsm dnal. Ess analsm qu Wb dnmna danalsm da dmna d mund,4 ambgu d f apav paa l,5 ansfmad m mdl abslu d amal pla plas ms d Buaqu (m als m da
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
70/503
70
appa lbal d Wb m ds s lugas) paa xplapsamn aqul qu hmm dal basl n .
Enquan pn psan aman sa mvdp nsss anas qu pmam a nsu d
nsus mdnas m mad apalsa mpv Esad anal nalzad, hmm dal sa dm-nad p ms qu n nla. Uma das nsqunaspas pnpas dss dsnl mv sa uma vsquas xlusva d nss pp, na vdad uma fma dnss pp mal mpndd, j qu n s nsguapb nsss lvs d qualqu sp. Essa a lgan a n d psnalsm, m abu das lasnsubjvas n ns, a n d pamnalsm, m-pndda m uma sp d maalza nsunald psnalsm. Enquan psnalsm psnad plapa sal d hmm dal na sfa pvada pbla, pamnalsm psnaa hmm dal m mmb
d um sups samn saal. Cm l usaa pd saalm suas ms s l n v nada alm d pp nss? a pa dss an qu ma da up pla
passa a s um ds mas mas nas ns d dbaaadm pl basl. Obsv l, n nan,qu, d md mussm us, apnas Esadpassa a spbd m fundamn maal smbl d pamna-
lsm basl. Oa, s ds sms das, p qu apnasquand sams n Esad dsnvlvms as nsqunaspalgas dssa nssa hana malda? P qu mad,p xmpl, n pbd d msm md? E p qu, an, mad nlusv vs m a pnpal vma daa paasa saal?
qu d Max Wb, d nd s a a audad nfa a palava, n snd d nm n d n nf,paa a lgma nfa dssa n nal paa a au-mpns ds basls, m-s mu pu. En ns n d pamnalsm pd qualqu nxualza
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
71/503
71
hsa, fundamnal n su us p Max Wb,6 passa adsgna uma sp d mal d gm da aua d Esadnquan al m qualqu pd hs. Em RaymundFa,7p xmpl, qu fz dssa n su m nvsgav
a pass qu na maa ds nluas basls la umpssups mpl, mba fundamnal , a n d pa-mnalsm a d qualqu ps hsa nual.Hsamn, na vs d Fa, xsa pamnalsmdsd Pugal mdval, nd n hava squ a n dsbana ppula , pan, s n hava squ a da daspaa n bm pvad (d R) bm pbl, R sus ppss n pdam uba qu j a dl d d.
Em sgund luga, n mb d suas gnalzas s-lgas, pamnalsm aaba s ansfmand, d fmampla, m um quvaln funnal paa a ma nvnsaal. N d d lv d Fa, n d pamna-lsm pd snmn qualqu vnul n, passand
a s subsuv da ma n d nvn d Esad, sjaquand s fusamn bu dlapdad, p asda xpla das mnas n sul 18, sja quand msm bngnamn nvn, quand D. J a, n n dsul 19, as pnds paa dsnvlvmn d m da nma mna, quadupland a a saal nduznd nmas mlhas pblas.
A mps namna a a n nal d samn,uma supsa l nusada n Esad, qu sa supsal d pamnalsm. O al samn mps, afnal,p qum? Pls juzs, pl psdn, pls buaas? O qudz d mpsaad basl, spalmn paulsa,8qu f,n as basl, pnpal bnf d pss d ndus-alza basl fnanad pl Esad nvn dsdVagas? El ambm pa d samn saal? Dva s,ps f qum nma salmn mas ganhu m supsEsad pamnal basl. Cm fa, m vsa dss, afalsa ps n mad dalzad Esad up?
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
72/503
72
A n d pamnalsm smplfa ds a alda-d sal d dvsas manas smp m um n snd:aqul qu smplfa dalza mad subjvza dmnza Esad. D ban, pl mns, ss pss
n m nada. A maa da quza da flx bana psamn pb a ambgudad nsuva dssas ns-us fundamnas d mund mdn , m ss, pba ambgudad mann a pp analsm dnal. Omad a quzas m uma fna sngula, mas pduz,smulanamn, dsgualdads d d p. O Esad pdag das mas dvsas manas, dpndnd da la dfas plas qu sjam n nl d pd d Esad.
Impan pb qu ambas as nsus n sbas u ms m s msmas. Tan mad quan Esadambm n s sas, n snd d um njun d mqu-nas pds. Mad Esad s, ambs, psss dapndzad sal qu fam maalzads, nsunalzads
nads lavamn aunms n su funnamn.Cm ls funnam ndpndnmn d nssa vnad pssum uma lga ppa, ns ndms a pns-ls nm pdu human, mas m sas qu xsm fa ama d ns msms.
O pss d apndzad qu sulu n mad mp-v aqul qu dz qu, s qusms gand pdu d
madas svs a bax p, s qusms qu-za maal, pan, a busa d lu gsa m qu, n mb da sfa nma, lv us. O pss dapndzad qu lvu a Esad d D aqul qu nsu-nalzu uma s d ds d dvs ds dads, qupssum valdad bgaa m das as sfas da vda, quganzam nmazam a vda m mum sgund s djusa. Da a nssdad d lgma pda, p md ls, d aanj nmav valav nngnqu s maalza, a ada mp, n Esad.
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
73/503
73
Na hsa n das nas mdnas, ssa dala nmad Esad m assumd a fma d lma a a dsa as sfas spfas da vda sal dxa qu a lva d mad mp nas uas sfas. Assm, hgu-s a
nsns d qu na dua na sad, p xmpl, a a dmad,dxad a s pp, mna p da dua sadd ala qualdad as s pvlgads dua sadd baxa qualdad as pbs. Cm ssa dala s slvm ada as, m a v m as luas sas d gups lassspaa faz a balana pnd paa sus nsss nssdads.
Cm a s d pamnalsm v a la mad Esad?A nvs d pb-ls m nsus ambvalns uj ad a s dfnd p luas sas nas, essa tese sequerdeixa que o elemento do conflito social surja na argumentao.Cm ss nsgud? Oa,basa sup qu da nad d nfl sal s nam na ppa dfn d Esad d mad, d al md qu um dls sja bm m s
u mal a s mbad. Assm, s ms d nfl,lasss gups m lua p uss sasss squ s ma-zads u, mlh anda, paa uma dlga lsa, squ spbds m nfl. Paa ss p d psuda sal,d nfl sal vsvl s mbud na ps n m-ad Esad. A s d pamnalsm pssup, pan,an qu s snda s squa a sdad, m la s
nfls sas m ana da dspua p uss sasss,m ambm a smplfa d mad Esad nd um mnh u vl. Ess nm da pa dl-ga qu pm qu p d lbalsm du msqunhhgmn n ns pssa s vs, anda p ma, m fla d uma a a da sdad.
Paa s amsqunha anda mas hzn flxv aqualqu an as nsnss sas naulads qunsum a fna lma d qualqu a pla, basapsnalza dba pl, d md nsqun, a nvldas lnvlas. psnalza, subjvza smplfa
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
74/503
74
d Esad na n d samn saal d-pds, asnada uma aalza da pla m spul buf:dxams d nsss das m nfl passams a um mund pl dvdd n hnss ups.
O ma d pamnalsm n s f a smna aavsda qual da a sdad mpnd a s ppa, mas ambmlnza a fma pula m pp dba pl saula n ns.
Cm uma hps fgl, pd-s pguna lan, nsguu a hj s n nal da flxbasla, a al pn qu pd, anda hj, n s plamaa ds nluas, na unvsdad fa dla, mas ambmpla mda pls dads muns ns bas d squna dBasl afa? Uma pssvl spsa psa aula dmnssdsnas qu s mplmnam. Em pm luga, a xsnad uma sfa aadma nd, anda qu n falm alnsndvduas, a ausna d fv dba ab pm
qu as ulapassadas ananas nnum, dsd quas 80ans, m fna mpla u xpla da mpns dBasl nmpn. Nss snd, m as npasda sdad s quas smp pdus d nluas, apbza d dba aadm ndna a pbza d dbapl mas ampl.
Em sgund luga, s qusms spnd a ssa qus
banamn, Max Wb qu smp s n-ssu pla fma m ndvdus lasss lgmam susnsss maas das and analzas nvn-ns, ms qu pb as nssdads nsss qu sp d vs d mund jusfa.A qum nssa dmnza Esad, pla Esad mnm, a a npn asssnasal saal, , m suma, duz s nsss da sdad asnsss da pdu d mad? O l an sabspnd m su pp pd d bsva da aldada sua vla.
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
75/503
75
Quasqu qu sjam s nsss m jg, ma d pa-mnalsm, psamn p sua apana d a adal,damaza um nfl apan fals, aqul n maddalzad um Esad up, sb p d dxa
smba das as nads sas d uma sdad nlanlund an su mad quan su Esad qu naua-lza dsgualdads sas abssas um dan d ana xlus.9
NOTAS
1 V SOUZA. O asamn s n dndad nanal a mnalda a, u p qu dfl dba ab n ns.
2 V HOLANDA. Razes do Brasil. Apnd m Rb Wgn, um d nsssmlhs spalsas m Buaqu, qu s u, das ds pss dsu lv lss, das as fnas a Glb Fy. Sb a nfluna, quasnuna adquadamn nhda, d Fy m Buaqu d Hlanda, vSOUZA. A modernizao seletiva.
3 Aa da ps hdxa d Flsan Fnands, v SOUZA. P umaa da a sal da mdndad pfa: um dlg m FlsanFnands.
4 WEBER. A tica protestante e o esprito do capitalismo.
5 V SOUZA. Patologias da modernidade: um dlg n Wb Habmas.
6 V, sb a nssa aula da n d pamnalsm m lgmalgsa da audad pla, ausna d nma mna dsnvlvda ausna d d anal pvsvl. WEBER. Die Wirtschaftsethik derWeltreligionen: Knfuzansmus und Tasmus. N xs adu paa pugus.
7 FAORO. Os donos do poder.
8 Paa uma blhan xps aa d us pl dssa aga, v VIANNA.Wb a npa d Basl.
9 O mu pp abalh n s nna na a d nssa ad s-lga dmnan na nsu d uma alnava vdadamn a.V SOUZA. A construo social da subcidadania; A invisibilidade da desigual-dade brasileira; O Brasil alm do mit: qum m vv a al basla.V ambm as psqusas dsnvlvdas n mb d CEPEDES/UFJF: .
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
76/503
76
REFERNCIAS
FAORO, Raymund. Os donos do poder. R d Jan: Glb, 1984.
HOLANDA, Sg Buaqu d. Razes do Brasil. S Paul: Ca. das
Las, 2002.SOUZA, Jss. Patologias da modernidade: um dlg n Wb Habmas. S Paul: Annablum, 1997.
SOUZA, Jss. A modernizao seletiva. Basla: Ed. UnB, 2000.
SOUZA, Jss. A construo social da subcidadania: paa uma slgapla da mdndad pfa. Bl Hzn: Eda UFMG, 2003.
SOUZA, Jss. O asamn s n dndad nanal amnal da a, u pqu dfl dba ab nns. In: ______. (Og.). A invisibilidade da desigualdade brasileira. BlHzn: Eda UFMG, 2006.
SOUZA, Jss. A invisibilidade da desigualdade brasileira. Bl Hzn:Eda UFMG, 2006.
SOUZA, Jss. P uma a da a sal da mdndad pfa:um dlg m Flsan Fnands. In: ______. (Og.). A invisibi-
lidade da desigualdade brasileira. Bl Hzn: Eda UFMG, 2006.SOUZA, Jss. O Brasil alm do mito: qum m vv a al basla.(N pl).
VIANNA, Wnk. Wb a npa d Basl. In: SOUZA, Jss(Og.). O malandro e o protestante. Basla: Ed. UnB, 1999.
WEBER, Max. Die Wirtschaftsethik der Weltreligionen: Knfuzansmusund Tasmus. Tbngh: J.C.B Mh, 1991.
WEBER, Max. A tica protestante e o esprito do capitalismo. S Paul:Ca. das Las, 2004.
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
77/503
TRADIES POLTICAS
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
78/503
L VA R O D E V I TA
LIBERALISMO
mpssvl mpga a palava lbalsm paa dsgnauma duna u uma dlga pla na. O qu s fa asgu nasa duas fmas mu dsnas d nb, namplxa ad d lbalsm pl, as las n a pla. O qu jusfa ssa slha d dlma a sup-s d qu n h m pnsa a up pla a n snd-s p bas algum nndmn d slogan, qu s nu
npsn n dba pbl d mus pass, mas a napla. O qu lbalsm pl pd ns dz sb ss?Pnpms p uma da qu, fmulada n gau mxm
d gnaldad pssvl, s psn m da a ad dlbalsm pl, lss nmpn. Uma mundadpla lbal jusa aqula qu ppa a sus mmbs asnds paa qu ada um pssa ag m bas m suas ppas
nvs sb aqul qu m val nns na vda.Apsad gna, ssa da j m um pnal d dsmnanmava qu n nglgnvl. D ad m ssa vs,n ab audad pla dmna qu bjvs fns qu ss dga sp a nbs das mas, lgss upls u a nss pp ndvdual as pssas dvms mpnha m alza m suas vdas. O pd pl n
pd s xd m bas na sups d qu h uma dunavdada, qu s a d uma lg u d uma dunamal u pla, sb qu nsu a ba vda paa hmm, qual s ndvdus, vamn s nss, dvm s
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
79/503
79
nfma; dsp d sbana paa dmna qu nvsd val mal dv gua as ppas slhas aqul qu,paa qualqu vaan d lbalsm pl, spnd plada d liberdadendvdual.A pma fmula dssa vs,
anda qu n namn dspda d ambgudads, a qu snna na Carta acerca da tolerncia(publada m 1689), dJhn Lk.1E ssa ssnalmn a vs qu vams nnanas bas plas d uma lnga lnhagm d pnsads qunbuam paa lbalsm pl, m Immanul Kan,2
Bnjamn Cnsan3 Jhn Sua Mll.4
Mas m s dvam nnd as nds qu apaamada dad a ag d ad m suas ppas nvs dval mal? As nvsas sb ssa qus spndmpla dfna d pss n amp d lbalsm plnmpn, pl mns quand qu s m qus sas las n a pla. Aqu sa as d auma n d jusa pdmnal. Um Esad lbal jus
dva lma sua nvn gaana d uma suua dnsus plas, lgas ( Esad d D) s-nmas sb a qual ndvdus gups pdm psgu s fns bjvs qu julgam s sujand-s a alg smla aHam Pnpl d Jhn Sua Mll, sgund qual a lva da sdad s pd s mpgada paa sng albdad ndvdual quand ss f nss paa va qu
dans sjam ausads a us.5 A jusa pdmnal nsnd d qu mpg da lva, sb um Esadlbal jus, n guad p uma duna lgsa, p umavs sb qu nsu bm human supm u a fldadhumana, u anda p um plan d ganza da sdadm bass supsamn anas; mpg da lvas s jusfa paa gaan uma suua nsunal quavasb a qual s dads (m pssas pvadas) m a dsd vv d ad m sus pps vals, fns pfnas a spnsabldad d assum as nsqunas d suas ppasslhas. S a suua nsunal pd s jusfada m
-
7/24/2019 Corrupo - Ensaios e crticas
80/503
80
um pdmn jus, n quasqu sulads qu s p-duzam da apla nssn dss pdmn nss snlund pss lavas dsguas na dsbu d nda quza d uas vanagns sas