cover.pdf 1 4/18/56 be 4:46 pm โครงการพัฒนาศักยภาพ...

โครงการพฒนาศกยภาพ

ประชากรไทยโครงการพฒนาศกยภาพ

ประชากรไทย“วถแหงการปองกนโรคและสรางเสรมสขภาพ”

คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบดมหาวทยาลยมหดล

Four Years of the Development Potentials of Thai People Project“Disease Prevention and Health Promotion”

Faculty of Medicine Ramathibodi Hospital, Mahidol University

Cover.pdf 1 4/18/56 BE 4:46 PM

คานา

รายงานฉบบนจดทาขนเพอสรปผลการดาเนนกจกรรม และภาพรวมผลงานของโครงการฯ

ตลอด 4 ป ทผานมา เพอใหทราบถงความกาวหนาและผลสาเรจทไดตามเปาหมายททางโครงการฯตง

ไว โดยมงมนทจะสนบสนนพนธกจของคณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบดใหสมกบปณธาน

“เปนประทปสองทางดานสขภาพของประเทศ”

โครงการพฒนาศกยภาพประชากรไทยขอขอบคณผบรหาร คณาจารย ขาราชการ เจาหนาทท

เกยวของทกระดบทชวยกนผลกดนโครงการฯใหกาวหนามาจนถงทกวนน และขอนอมรบคาแนะนา

เพอการพฒนาใหดยงขนตอไป

(รองศาสตราจารยแพทยหญงนชรา เรองดารกานนท)

ผจดการโครงการพฒนาศกยภาพประชากรไทย

กลมเดกและวยรน

(ศาสตราจารยนายแพทยชชลต รตรสาร)

ผจดการโครงการพฒนาศกยภาพประชากรไทย

กลมผใหญและผสงอาย

(อาจารยแพทยหญงอรพชญา ไกรฤทธ)

รองผจดการโครงการพฒนาศกยภาพประชากรไทย

สารบญ

หนา

คานา

บทสรปผบรหาร 1-2

ภาพกจกรรมใหความรสประชาชน 3

บทนา 4

บทท 1 โครงสรางและการบรหารงานโครงการฯ

รายชอทปรกษาและคณะกรรมการอานวยการโครงการฯ 5

แผนภมโครงสรางโครงการฯ 6

บทท 2 ผลการดาเนนกจกรรม


1. การฝากครรภรปแบบใหมรามาธบด 7

2. การพฒนาตนแบบการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแมอยางครบวงจรในรปแบบสหสาขาวชาชพ 10

3. การพฒนาเครอขายการปองกนโรคพนธกรรมเกดซ า 13

4. การพฒนาทกษะและสงตอเดกพเศษกอนวยเรยนสชนเรยน : สาหรบเดกกลมอาการออทสตก

ระดบปฐมภมกอนวยเรยน

16

5. หนงสอเลมแรกรามาธบด (Bookstart Ramathibodi) 18

6. การสงเสรมพฒนาการเดกผานการอานในคลนกสขภาพเดกด 21

7. อนามยโรงเรยน การคดกรองสขภาพและปญหาการเรยนในเดกวยเรยนอยางเปนองครวม 24

8. พฒนาทกษะชวตและทกษะสขภาพเดกวยเรยน 30

9. การพฒนารปแบบการดแลวยรนอยางเปนองครวม 33


10. การพฒนาความแขงแกรงในชวตของผใหญ 36

11. การพฒนาศกยภาพและรปแบบการดแลสขภาพดานโภชนาการของผใหญ 40

12. การพฒนารปแบบการใหความรและการปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคเพอการดแลตนเอง

ในผทมน าหนกเกนและโรคอวนลงพง

46

13. การนาแนวทางการปองกนการหกลมและฟนฟสขภาพผสงอายในชมชนสการปฏบต 52

14. การพฒนารปแบบชวยเหลอและสรางเสรมสขภาพญาตผดแลผปวยโรคเรอรงในผใหญและ

ผสงอาย

54

15. การออกกาลงกายอยางสมาเสมอของผสงอายทเปนนกวงระยะไกล : ศกษาเชงคณภาพ 57

16. การศกษาและตดตามภาวะสขภาพสมรรถภาพทางกายผสงอายและการสงเสรมสขภาพ

ดานการออกกาลงกาย

59

17. การพฒนารปแบบการดแลผปวยสงอายในโรงพยาบาลและการดแลตอเนองทบาน 61

18. การจดการและการลดความเสยงการเกดโรคเรอรงในผใหญและผสงอาย 65

19. การสารวจความชกของภาวะทพโภชนาการและปจจยทางดานพนธกรรมในผปวยไทยทเปน

โรคสมองเสอมชนดอลไซเมอร

68

20. การสารวจและตดตามตอเนองสมรรถภาพสมอง และปจจยทเกยวของกบการเสอมสมรรถภาพ

สมองในวยผใหญและผสงอายไทย

70

21. การดแลผปวยระยะประคบประคองเบดเสรจจดเดยว 73

22. การทดสอบโปรแกรมและคมอการดแลชองปากดวยตนเองของผปวยมะเรงทไดรบเคมบาบด 75

ภาคผนวก ภาพรวมผลผลตของโครงการฯ 78

สารบญตาราง ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ท ชอตาราง หนา

1 เปรยบเทยบรอยละของงานบรการตรวจคดกรองสขภาพในเขตปรมณฑลและกรงเทพมหานคร 28

2 รอยละของระดบเชาวปญญาของเดกทมปญหาการเรยน 29

3 เปรยบเทยบสมรรถภาพทางกาย ภาวะสขภาพ กจกรรมการเคลอนไหวออกแรง และการออกกาลงกาย

ของกลมผสงอายทออกกาลงกายอยางเบาดวยฤๅษดดตนกบกลมผสงอายทไมไดทาฤๅษดดตน

60

สารบญแผนภม ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ท ชอแผนภม หนา

1 แสดงวธการสงตอจากคลนกครรภเสยงตา 8

2 แนวทางการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแมอยางครบวงจรในรปแบบสหสาขาวชาชพ 12

3 ตนแบบงานในการใหบรการงานอนามยโรงเรยนคดกรองสขภาพและปญหาการเรยนอยางเปนองครวม 25

4 รางรปแบบการชวยเหลอและสรางเสรมสขภาพผดแลผปวยเรอรง 56

1

บทสรปผบรหาร ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

โครงการพฒนาศกยภาพประชากรไทย คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด

มหาวทยาลยมหดล กอตงขนเมอปพ.ศ. 2551 โดยไดรบการจดสรรงบประมาณจากรฐบาลในการ

ดาเนนงาน โดยมวตถประสงคเพอสรางองคความรและพฒนาตนแบบในการพฒนาศกยภาพประชากร

ไทยโดยเรมตงแตปฏสนธไปจนถงวยชราอยางครบวงจร และเผยแพรองคความรทไดใหกบหนวยงาน/

สถาบนทมหนาทหลก เพอการขยายผลในวงกวาง นาไปสการสงเสรมใหประชากรไทยมคณภาพชวต

ทดอยางเตมตามศกยภาพตอไป โครงการฯ แบงการดาเนนงานเปน 2 กลมหลก คอ กลมวยเดกและ

วยรน และกลมผใหญและผสงอาย ตลอดระยะเวลา 4 ปทผานมา โครงการฯมผลการดาเนนงาน

สามารถสรปได ดงน

ผลตตนแบบจานวนทงสน 9 ตนแบบ ไดแก ตนแบบการพฒนาเครอขายการปองกนโรค

พนธกรรมเกดซ า ตนแบบแนวทางการอานหนงสอเลมแรกสาหรบเดกเจบปวยในโรงพยาบาล ตนแบบ

ดานการใหบรการงานอนามยในโรงเรยนและการคดกรองสขภาพเดกวยเรยนอยางเปนองครวม

ตนแบบการดแลแมวยรน และคลนกแมวยรน ตนแบบโปรแกรมการเสรมสรางความแขงแกรงในชวต

ของนกเรยนและนกศกษา ตนแบบการดแลภาวะโภชนาการในชมชน ตนแบบการใหความรและการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคเพอการดแลตนเองในผทมน าหนกเกนโรคอวนลงพง ตนแบบการ

ดแลผปวยระยะประคบประคองเบดเสรจจดเดยว และตนแบบการดแลชองปากดวยตนเองของผปวย

มะเรงทไดรบเคมบาบด

เอกสารเผยแพร/คมอ จานวนทงสน 18 ชด เชน เอกสารเผยแพรกจกรรมหนงสอเลมแรก

รามาธบด ประกอบดวย คมอเดกปฐมวย แผนพบหนงสอเลมแรกรามาธบด วดทศนกจกรรมหนงสอ

เลมแรก ภาพพลกหนงสอเลมแรกรามาธบด เอกสารเผยแพรกจกรรมการพฒนารปแบบชวยเหลอและ

สรางเสรมสขภาพญาตผดแลผปวยโรคเรอรงในผใหญและผสงอาย ประกอบดวย หนงสอคมอการดแล

ตนเองและการเสรมสรางสขภาพสาหรบผดแลผปวยโรคเรอรง และวดทศนชวตญาตผดแล เปนตน

เครอขายททางานรวมกนหรอใหการสนบสนน สวนใหญเปนโรงพยาบาล/ศนยสขภาพชมชน

เมอง/โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบตาบลนารองทวประเทศ รวมทงสน 80 แหง สถาบนอดมศกษา

ระดบตางๆ ทงระดบอนบาล ระดบประถมศกษา ระดบมธยมศกษา และอดมศกษา จานวน 38 แหง

ศนยพฒนาเดกเลกในทองถน จานวน 14 แหง นอกจากนมเครอขายในระดบชมชนในพนทกทม.และ

ปรมณฑล จานวน 5 แหง และเครอขายระดบหนวยงานสาธารณสข เชน กรมอนามย กระทรวง

สาธารณสข สานกอนามยของกรงเทพมหานคร สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต หนวยงานทเคย

รวมใหการสนบสนนโครงการฯ ในการจดกจกรรมตางๆ เชน แผนงานสรางเสรมวฒนธรรมการอาน

(สสส.) ตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย และมลนธสรางเสรมไทย เปนตน

2

ผลสาเรจทหนวยงานภายนอกนาตนแบบไปพฒนาตอในพนทมดงน คอ

1. พนทอ.เดชอดม จ.อบลราชธาน (ป 2554) นารปแบบการจดกจกรรมการสงเสรมพฒนาการ

เดกผานการอานในคลนกสขภาพเดกด ไปดาเนนการเขยนของบประมาณในพนทของตนโดยขอ

งบประมาณจากกองทนหลกประกนสขภาพ อบต.เมองเดช และกองทนหลกประกนสขภาพ เทศบาล

เมองเดชอดม ในการอบรมใหความรแกบคลากรและจดสรรหนงสอนทานสาหรบแจกเดกทเขามารบ

บรการทรพ.สต. และสาหรบยมคนทศนยพฒนาเดกเลก ในชอ “โครงการเลานทานใหลกฟงเพอ

เทดพระเกยรตเนองในวนแม 12 สงหาคม ถง วนพอ 5 ธนวาคม”

2. พนทโรงพยาบาลเมตตาประชารกษ (วดไรขง) อ.สามพราน จ.นครปฐม (ป2555) นา

รปแบบการจดกจกรรมการสงเสรมพฒนาการเดกผานการอานในคลนกสขภาพเดกด ไปดาเนนการ

เขยนของบประมาณกบทานเจาอาวาสวดไรขง พระอารามหลวง ดาเนนการจดสรรหนงสอนทาน

สาหรบแจกเดกทเขามารบบรการทโรงพยาบาลและรพ.สต. 5 แหงในอ.สามพราน ในชอ “โครงการ

อาเภอเดกรกหนงสอ”

3.โรงพยาบาลพทธโสธร รวมกบศนยบรการสาธารณสขเทศบาลเมองฉะเชงเทรา นาตนแบบ

การพฒนาทกษะชวตและทกษะสขภาพ ไปใชกบทกโรงเรยนในพนทเทศบาล จ.ฉะเชงเทรา โดยไดรบ

การสนบสนนงบประมาณจากเทศบาลเมองฉะเชงเทรา

4. โรงพยาบาลเดมบางนางบวช โรงพยาบาลดานชาง และโรงพยาบาลสามชก จงหวด

สพรรณบรขอรบตนแบบ ศนยการดแลผปวยระยะประคบประคอง ในสถานพยาบาลไปใชพฒนาระบบ

ของตนเอง ทงคณะทางาน รปแบบการบรการ การดแล และการสงตอผปวยระยะประคบประคอง

เพอใหญาตมสขภาพจตทดและมศกยภาพในการดาเนนชวตไดอยางปกต และผปวยเสยชวตอยางสงบ

นอกจากน ทางโครงการไดจดกจกรรมใหความรสประชาชนในงานประชมตางๆ ทสาคญ เชน

งานประชมวชาการรามาธบด ประจาป 2553-2555 งานประชมวชาการรวมคณะแพทยศาสตร 3 สถาบน

(จฬา-รามา-ศรราช) ป2554 และงานมตชน Healthcare 2012 “สมองด ชวสข” เปนตน

ในการดาเนนงานชวงตอไป โครงการพฒนาศกยภาพประชากรไทยมความมงมนทจะพฒนา

หรอ นาตนแบบทพฒนาแลว ผลกดนไปสการดาเนนงานระดบนโยบายของประเทศ เพอใหเกด

ประโยชนตอประชากรไทยในทกกลมอายตอไป

-----------------------------------------------------------------

3

ภาพกจกรรมใหความรสประชาชน ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

งานประชมวชาการรามาธบด ประจาป 2553

Academic Home Coming

24-25 กนยายน 2553 ณ อาคารเรยนและปฏบตการรวม

ดานการแพทย จดกจกรรมการอานหนงสอใหลกฟง

(Bookstart RAMA) และกจกรรมการเลยงลกดวยนมแม

งานประชมวชาการรวมคณะแพทยศาสตร 3 สถาบน

(จฬา-รามา-ศรราช)

15-17 มถนายน 2554 ณ อมแพค เมองทองธาน

จดกจกรรม รณรงคเพศศกษาในวยรน

งานตอนรบผไดรบรางวลเจาฟามหดล

วนท 25 มกราคม 2555 ณ หองประชมอรรถสทธ เวชชาชวะ

รวมเปนวทยากรบรรยาย การนาตนแบบการดแลภาวะโภชนาการ

ไปใชในชมชน (RAMA Model) โดย รศ.ดร.นพวรรณ เปยซอ

งานมตชน Healthcare 2012 “สมองด ชวสข”

วนท 21-24 มถนายน 2555 ณ ศนยประชมแหงชาตสรกต

จดกจกรรมทดสอบการทางานของสมองในเดก และการ

ทดสอบสมรรถภาพสมองเบองตนสาหรบผสงอาย

4

บทนา ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

รจกเรา

โครงการพฒนาศกยภาพประชากรไทยเปนโครงการพเศษ ของคณะแพทยศาสตรโรงพยาบาล

รามาธบด กอตงเมอ พ.ศ. 2551 และเรมดาเนนการตงแตเดอนตลาคม พ.ศ.2551 โดยมเปาหมายเพอ

สรางตนแบบในการดแลประชากรไทยอยางเปนองครวม ครอบคลมตงแตกอนปฏสนธไปจนถงวยชรา

อยางครบวงจร ทงดานการดแลสขภาพและการสรางเสรมสขภาพ เพอใหประชากรไทยถอกาเนดอยาง

สมบรณทงพนธกรรม รางกายและจตใจ พรอมทจะทาหนาทพฒนาเปนประชาชนทมความสามารถและ

คณภาพ สามารถแขงขนกบตางประเทศได

แหลงเงนสนบสนน

สานกงบประมาณประจาสานกนายกรฐมนตร

หลกในการทางาน

แบงการดาเนนงานออกเปน 3 ยทธศาสตร คอ

ยทธศาสตรท 1 พฒนาองคความรหรอตนแบบนารองการดแลสขภาพโดยใชหลกสรางเสรมสขภาพ

และการบรการทางการแพทย

ยทธศาสตรท 2 การจดการองคความรหรอตนแบบนารอง สอสารขยายผล พฒนาสการเปนตนแบบใน

การดแลประชากรไทยอยางแทจรง

ยทธศาสตรท 3 ขบเคลอนตนแบบทพสจนแลววาเหมาะสมสสาธารณะและหนวยงานทเกยวของนาไป

ทดลองไปปฏบตและขบเคลอนสระดบนโยบายทจะสรางเสรมสขภาพคนไทยใหเตมศกยภาพ

ตนแบบในการพฒนาศกยภาพประชากรไทย

คอ รปแบบการดแลสขภาพ ทสามารถพฒนาทกษะสวนบคคล ใหสามารถปฏบตตนเปนผทม

สขภาวะทด และสามารถเหนยวนาใหคนรอบขางในสงคมทงในระดบครอบครวไปจนถงระดบชมชน

มสขภาวะทดได หรอรปแบบการบรการทางการแพทย ทสงเสรมคณภาพชวตของประชากรใหดขน ทง

สภาพรางกาย การเงน และสงคม

ผลลพธทควรได

1. ประชาชนมสขภาวะทดทงทางดานสขภาพกาย สขภาพจต

2. ชมชนมความเขมแขง และสงเสรมใหประชาชนมสขภาวะทด

3. หนวยงานในประเทศ มตนแบบทเปนประโยชนในการสรางวถชวตเพอการมสขภาพดได

5

บทท 1 โครงสรางและการบรหารงานโครงการฯ ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ทปรกษาโครงการฯ ศ.นพ.รชตะ รชตะนาวน (พ.ศ.2551-2554)

ศ.นพ.วนต พวประดษฐ (พ.ศ.2555 ถงปจจบน)

ประธานคณะกรรมการอานวยการโครงการฯ

ศ.นพ.วนต พวประดษฐ (พ.ศ.2551-2554)

ศ.คลนก นพ.ครรชตเทพ ตนเผาพงษ (พ.ศ.2555 ถงปจจบน)

ผจดการโครงการฯ กลมเดกและวยรน

รศ.พญ.นชรา เรองดารกานนท (พ.ศ.2551 ถงปจจบน)

กลมผใหญและผสงอายแบบครบวงจร

อ.พญ.อรพชญา ไกรฤทธ (พ.ศ.2551-2552)

ศ.นพ.ชชลต รตรสาร (พ.ศ.2553 ถงปจจบน)

รองผจดการโครงการฯ อ.พญ.อรพชญา ไกรฤทธ (พ.ศ.2553 ถงปจจบน)

คณะกรรมการอานวยการโครงการฯ (พ.ศ.2555)

คณบด ทปรกษา

1. รองคณบด ประธานคณะกรรมการ

2. รองศาสตราจารยนชรา เรองดารกานนท รองประธานคณะกรรมการ

3. ศาสตราจารยชชลต รตรสาร รองประธานคณะกรรมการ

4. ศาสตราจารยดวงฤด วฒนศรชยกล กรรมการ

5. ศาสตราจารยรจา ภไพบลย กรรมการ

6. รองศาสตราจารยพญ� พนธบรณะ กรรมการ

7. รองศาสตราจารยอมาพร สทศนวรวฒ กรรมการ

8. อาจารยสธาทพย เอมเปรมศลป กรรมการ

9. ผชวยศาสตราจารยสปรดา มนคง กรรมการ

10. อาจารยสรนทร ฉนศรกาญจน กรรมการ

11. ดร.จนตนา ศรวราศย กรรมการ

12. นางวลาวณย ประสารอธคม กรรมการ

13. นางเรวด รงจตรงค กรรมการ

14. อาจารยอรพชญา ไกรฤทธ กรรมการและเลขานการ

15. นางสาววว วงศลดารมย ผชวยเลขานการ

16. นายดษฎ มณสวรรณรตน ผชวยเลขานการ

6

โครงสรางองคกรของโครงการฯ

ผใหญ อาย 18-40 ป ผสงอาย อาย 40 ปขนไป

กลมเจบปวยและทพพลภาพ

(กอนปฎสนธ-กอน18ป) (18 ป-กอนเสยชวต)

อาย 18 ป ขนไป

หญงตงครรภและทารกแรกเกด เดกปฐมวย เดกวยเรยน วยรน

โครงการพฒนาศกยภาพประชากรไทย

กลมเดกและวยรน กลมผใหญและผสงอายแบบครบวงจร

คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด

คณะกรรมการอานวยการโครงการฯ

กลมสขภาพด

7

ผลการดาเนนกจกรรม: กลมเดกและวยรน ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ชอกจกรรม การฝากครรภแนวใหมของรามาธบด

(Ramathibodi New Model of Antenatal Care: RaNMaC)

ชอผบรรยาย รศ.นพ.พญ� พนธบรณะ

ชอสถาบน สาขาเวชศาสตรมารดาและทารกปรกาเนด ภาควชาสตศาสตร นรเวชวทยา


ปงบประมาณทเรมดาเนนกจกรรม ป2553-ปจจบน

หลกการและเหตผล

รปแบบการฝากครรภทยดถอเปนธรรมเนยมปฏบตมานาน กลาวคอ มาฝากครรภทกสสปดาห

จนอายครรภได 24 สปดาหแลวจงแนะนาใหมาฝากทกสองสปดาหจนถงอายครรภ 32 สปดาหแลวจง

แนะนาใหมาทกสปดาหจนกวาจะคลอด ซงการฝากครรภมาตรฐานนจะมจานวนทงสน 12 ครง ทาให

อาจเปนภาระตอสตรต งครรภทจาตองเดนทางมาพบแพทย ดงนนทางองคการอนามยโลกจงได

ทาการศกษาแบบ international multicentre โดยทาการศกษาเปรยบเทยบระหวางการฝากครรภแบบ

มาตรฐานกบการฝากครรภทลดจานวนการฝากครรภลงเหลอ 5 ครงผลการศกษาไมพบวามความ

แตกตางกนทางดานภาวะแทรกซอนของมารดาและทารกในครรภ ทางภาควชาสตศาตรนรเวชวทยาได

เลงเหนถงความสาคญจงไดจดทาโครงการ RaNMAC ขนซงโดยภาพรวมจะใกลเคยง กบทาง WHO แต

ในปจจบนไดมการเปลยนแปลงการตรวจกรองหลายอยางอาท เชน การตรวจกรองทารกกลมอาการ

ดาวน และ การตรวจหาภาวะเบาหวานในสตรตงครรภเปนตน จงไดนามาใชในการตรวจกรองภาวะ

ครรภเสยงสงดวย

วตถประสงค

เปนตนแบบในการฝากครรภในมารดาทมความเสยงตา (low risk) เพอสามารถลด

ภาวะแทรกซอนของมารดาและทารกได

เปาหมาย

1. ลดจานวนครงของการรบบรการฝากครรภในสตรตงครรภทมความเสยงตา (low risk)

2. ปรบปรงรปแบบใหมของการดแลการฝากครรภในแตละครงใหมประสทธภาพ

3. ลด perinatal และ maternal mortality และ morbidity เทากบหรอตากวาการดแลการฝาก

ครรภแบบเดม

4. จดเครอขายในการใหบรการตดตอระหวางผฝากครรภกบโรงพยาบาล

ผลประโยชนทจะไดรบ

1. สามารถลด perinatal และ maternal mortality และ morbidity เทากบหรอตากวาการดแล

การฝากครรภแบบเดม

2. สรางความพงพอใจใหกบสตรผรบบรการ

8

ขนตอนการใหบรการ

1. ใหความรแกผรบบรการถงการบรการฝากครรภแนวใหม

2. ผรบบรการไดรบการตรวจกรองหาการตงครรภเสยงสง(high risk pregnancy)

3. สาหรบสตรตงครรภทมความเสยงตา (low risk pregnancy) ใหมารบบรการฝากครรภ

4. ทกครงทมาฝากผรบบรการจะไดรบการตรวจและจาแนกแยกวาผฝากครรภอยในภาวะเสยงสง

หรอไมทกครงและเมอพบวาเปนครรภทมความเสยงสงจะแนะนาใหรบการดแลตอทคลนก

ครรภเสยงสงตอไปดงแผนภมท 1

จานวนกลมตวอยาง สตรฝากครรภจานวน 300 คน

Primary outcome measurement

The mortality rate of mothers and infants

The incidence of severe anemia, Preeclampsia and

eclampsia

The incidence of low APGAR score at 5 min (less

than 7)

The incidence of low birthweight (less than 2500 g)

The incidence of preterm labour

Secondary outcome measurement

Rate of emergency C/S

Rate of birth trauma during delivery

Rate of instrumental vaginal delivery

NNT

แผนภมท 1 แสดงวธการสงตอจากคลนกครรภเสยงตา

1st

ANC

2nd

ANC

3rd

ANC

4th

ANC

5th

ANC

HR clinic

9

ผลการดาเนนงานทสาคญ

- ขอมลผลการวเคราะหเบองตน

กลมตวอยาง/ผเขารวมกจกรรม จานวน 240 คน

ผลการวเคราะหขอมล พบวา มผทคลอดไปแลวจานวน 201 คน โดยมผไปคลอดทอนจานวน

4 คน

เมอนาเอาขอมลจานวนผทคลอดไปแลวจานวน 201 คนมาอายโดยเฉลยเทากบ 27.54 +/-4.04

ป อายต าสดเทากบ 18 ป สงสดเทากบ 33 ป

นาหนกทารกแรกเกดเทากบ 2,889.30+/-246.77 กรม อายครรภโดยเฉลยเทากบ 39.37 +/-1.09

สปดาห อายครรภต าสดเทากบ 36 สปดาหและสงสดเทากบ 40 สปดาห

ขอมลเกยวกบภาวะแทรกซอน:

พบภาวะแทรกซอนในขณะตงครรภอาทเชน ครรภเปนพษ (preeclampsia) 3 (1.5%), ภาวะ

เบาหวาน(GDM) 30(14.9%)

โดยไมพบ ภาวะเลอดออกในขณะตงครรภ การเจรญเตบโตชาในครรภ ทารกน าหนกตว

มากกวาหรอนอยกวาปกต การคลอดกอนกาหนด หรอการคลอดเกนกาหนด

ไมพบภาวะแทรกซอนในขณะคลอดเชน ภาวะ nonreassuring fetal status ภาวะรกลอกตว

กอนกาหนด ภาวะ cephalopelvic disproportion

พบภาวะแทรกซอนในชวงหลงคลอดเชน ภาวะตกเลอด 3 รายคดเปน 1.5%

สาหรบการคลอดเปนการคลอดครบกาหนดโดยมอายครรภเฉลยเทากบ 39.16 สปดาห การ

คลอดเปนการคลอดทางชองคลอดปกต (normal labour) ทงหมด

นาหนกทารกโดยเฉลยเทากบ 3,025.17 กรม และไมพบวามภาวะการขาดออกซเจนหลงคลอด

* กลาวโดยสรปแลวการใชรปแบบการฝากครรภนสามารถใชดแลสตรตงครรภทมความเสยงตา

ไดและจากการศกษาจนถงขณะนยงไมพบวาม perinatal mortality & morbidity และmaternal

mortality & morbidity แตอยางไรกตามขอมลนเปนเพยงสวนหนงของ sample size ทกาหนดไวจง

จาตองศกษาตอไป

____________________________________________

10

ชอกจกรรม การพฒนาตนแบบการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแมอยางครบวงจรในรปแบบ

สหสาขาวชาชพ

ชอผบรรยาย ผศ.ดร.จรยา วทยะศภร

ชอสถาบน โรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด

ปงบประมาณทเรมดาเนนกจกรรม พ.ศ.2553-2555

วตถประสงค: 1. เพอจดการความรจากงานประจาและหลกฐานเชงประจกษมากาหนดเปนนโยบายและ

แนวปฏบตในการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแมอยางครบวงจรในรปแบบสหสาขาวชาชพ 2. เพอ

ทดลองใชนโยบายและแนวปฏบต รวมถงการปรบปรงเพอพฒนางานประจาสตนแบบการสงเสรมการ

เลยงลกดวยนมแมทสามารถนาไปสการพฒนาศกยภาพเดกไทยโดยเรมตงแตแรกเกดเปนตนไป 3. เพอ

กระตนใหบคลากรสขภาพ โดยเฉพาะสตแพทย กมารแพทย พยาบาล หญงตงครรภและครอบครว

ตระหนกถงความสาคญของการเลยงลกดวยนมแม

กลมเปาหมาย : 1. หญงตงครรภทมาฝากครรภและคลอดทโรงพยาบาลรามาธบด 2. เดกแรกเกดท

โรงพยาบาลรามาธบด โดยตดตามจนอาย 2 ป 3. ทารกและเดกปฐมวยทมารบบรการทโรงพยาบาล

รามาธบด ในหนวยงานดงตอไปน หอผปวยทารกแรกเกด (เดก4) หอผปวยวกฤตทารกแรกเกด (NICU)

หอผปวยเดกเลก (เดก 5) คลนกนมแม คลนกสขภาพเดกดและคลนกตรวจเดกผปวยนอก (OPDเดก)

และศนยพฒนาเดกปฐมวยรามาธบด

กจกรรม และผลดาเนนงานของแตละป

กจกรรมป 2553:

พฒนางานประจา โดยจดประชมระดมความคดเหนระหวางผมสวนเกยวของเพอวางแผนการ

ทางาน และพฒนาระบบหรอแนวปฏบตการดแลชวยเหลอมารดาใหสามารถเลยงลกดวยนมแมอยาง

เดยวนานถง 6 เดอนและรวมกบการใหอาหารอนจนเดกอาย 2 ป รวมกบจดกจกรรมเพอสงเสรมการ

เลยงลกดวยนมแมในแตละหนวยงานเพอขยายผลระบบหรอแนวปฏบตทไดพฒนาใหกบมารดาให

สามารถเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวนานถง 6 เดอนและรวมกบการใหอาหารอนจนเดกอาย 2 ป โดยม

การประสานงานกบหนวยงานทเกยวของเพอจดทานวตกรรม สอการสอนและสอรณรงค และตดตาม

ผลการดาเนนงาน

ผลของกจกรรมป 2553 :

มอปกรณทเพยงพอ มมมสาหรบใหนมแมในหนวยงาน บคลากรและผรบบรการตระหนกเหน

ความสาคญและไดความรเกยวกบการเลยงลกดวยนมแม นาไปพฒนางานประจาจนเกดเปนแนวปฏบต

สาหรบการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม อยางครบวงจรในรปแบบสหสาขาวชาชพ ระยะท 1

11

กจกรรมป 2554 :

วเคราะหผลจาการนาแนวปฏบตระยะท 1 มาใช เพอสรปสถานการณและกจกรรมการสงเสรม

การเลยงลกดวยนมแมทไดดาเนนการอยใน 11 หนวยงาน และจดประชมระดมสมองจากผปฏบต และ

ผทรงคณวฒในสาขาสตศาสตร กมารเวชศาสตร และพยาบาลศาสตร แลวนาขอสรปจากการปฏบตจรง

ขอเสนอแนะจากผทรงคณวฒในสาขาตางๆ และขอมลจากหลกฐานเชงประจกษมากาหนดเปนนโยบาย

และแนวปฏบตการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม ระยะท 2 และนาแนวปฏบตดงกลาวไปปฏบตจรงใน

11 หนวยงาน โดยมการตดตามเยยมเพอชนชมจดเดนของแตละหนวยงาน และประเมนผลลพธของ

กจกรรมตามตวชวด และสรปผลการดาเนนกจกรรมในปงบประมาณ พ.ศ. 2554


ไดขอมลและสถานการณจากการนาแนวปฏบตระยะท 1 ไปใช และปรบปรงจากผปฏบตและ

ผทรงคณวฒทเชยวชาญเกยวกบการสงเสรมเลยงลกดวยนมแม นาไปสนโยบายและแนวปฏบตสาหรบ

การสงเสรมการเลยงลกดวยนมแมอยางครบวงจรในรปแบบสหสาขาวชาชพ ระยะท 2

กจกรรมป 2555:

ทง 11 หนวยงานทเกยวของนาแนวปฏบตระยะท 2 มาปฏบต โดยมกลยทธทใชในกจกรรม

ครงน คอ จดประชมระดมสมองจากผปฏบต และผทรงคณวฒในสาขา ดงน สตแพทย กมารแพทย

พยาบาลสตกรรม และพยาบาลกมารเวชศาสตร เพอนามาแกไขปรบปรงเปนนโยบายและแนว

ปฏบตการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแมอยางครบวงจรในรปแบบสหสาขาวชาชพ เปนแนวปฏบตใน

ระยะท 3และนาแนวปฏบตดงกลาวไปปฏบตจรงใน 11 หนวยงาน โดยมการตดตามเยยมเพอชนชม

จดเดนของแตละหนวยงาน และประเมนผลลพธของกจกรรมตามตวชวด และสรปผลการดาเนน

กจกรรมในปงบประมาณ พ.ศ. 2555


ไดขอมลและสถานการณจากการนาแนวปฏบตระยะท 2 ไปใช และปรบปรงจากผปฏบตและ

ผทรงคณวฒทเชยวชาญเกยวกบการสงเสรมเลยงลกดวยนมแม นาไปสนโยบายและแนวปฏบตสาหรบ

การสงเสรมการเลยงลกดวยนมแมอยางครบวงจรในรปแบบสหสาขาวชาชพ ระยะท 3 และผปฏบตทก

หนวยงานทเกยวของเหนความสาคญของการนาแนวปฏบตไปใชอยางตอเนองจนเกดผลลพธตาม

เปาหมายของกจกรรม

12

แผนภมท 2 แนวทางการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแมอยางครบวงจรในรปแบบสหสาขาวชาชพ

ประโยชนทไดรบ :

1. ไดแนวปฏบตการดแลชวยเหลอมารดาใหสามารถเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวนานถง6 เดอน

และรวมกบการใหอาหารอนจนเดกอาย 2 ป

2. มารดาทมารบบรการฝากครรภทโรงพยาบาลรามาธบดมอตราการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยว

นานถง 6 เดอนเพมขน

3. เพอไดขอมลทจะเปนประโยชนตอการนาเสนอนโยบายการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม

4. มเครอขายทมเปาหมายเดยวกน คอ ทมสหสาขาวชาชพอยางชดเจนของแตละบทบาทวชาชพ

ไดแก สตแพทย,กมารแพทย,พยาบาลแผนกสตศาสตร-นรเวชวทยา และพยาบาลแผนกกมารเวชศาสตร

ขอเสนอแนะ

1. เพมบทบาทของทกหนวยงานใหมความชดเจนทงแพทยและพยาบาล เพอใหเปนทมสหสาขา

วชาชพอยางครบวงจร

2. แตละหนวยงานนาแนวปฏบตมาใชอยางตอเนอง และนามาปรบปรงเพอเพมประสทธผลของ

การทางานและนาไปสการขยายผลเพอสรางเครอขายในการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม

____________________________________________

13

ชอกจกรรม การพฒนาเครอขายการปองกนโรคพนธกรรมเกดซา

ชอผบรรยาย ศาสตราจารย พญ. ดวงฤด วฒนศรชยกล

ชอสถาบน หนวยเวชพนธศาสตร ภาควชากมารเวชศาสตร คณะแพทยศาสตรรพ.รามาธบด

ปงบประมาณทเรมดาเนนกจกรรม ป 2552-ปจจบน


1) เปนศนยวชาการและวจยองคความร สรางนวตกรรมระบบและแนวทางการใหบรการดาน

โรคพนธกรรมทเหมาะสมแกประชาชนชาวไทย โดยเฉพาะอยางยงทเกยวกบสขภาพมารดาและเดก

2) เปนศนยกลางเครอขายการใหบรการ การตรวจและวนจฉยโรคพนธกรรมทตองใช

เทคโนโลยระดบสงเพอปองกนการเกดโรคพนธกรรมซ าอกในครอบครว

3) สรางเครอขายทางวชาการและบรการกบหนวยงานของกระทรวงสาธารณสข และหนวยงาน

อนในสวนกลางและสวนทองถน

4) สงเสรมความเขมแขง (empowerment) ใหบคลากรในทองถนทงในและนอกระบบบรการ

สาธารณสขมสวนรวมในการดาเนนงานระดบทองถน

กลมเปาหมาย 1) ประชาชนทวไป 2) แพทยและบคลากรทางการแพทย 3) ผปวยโรคกลามเนอเสอมด

เชนและครอบครว

ผลการดานนงานตงแตเรมจดกจกรรมจนถงปจจบน

1. ผลตและพฒนาเอกสาร สงพมพ เวบไซตใหความร เพอการปองกนโรคพนธกรรมและความพการแต

กาเนดทปองกนได

2. จดอบรมใหความรแกบคคลากรการแพทย เรองการปองกนความพการแตกาเนดและการเกดโรคซ า

ในครอบครว จานวน 6 ครง

2553 – ท จ.ลาปาง บคลากรจาก รพ.ลาปาง

2554 – ท รพ.รามาธบด บคลากรจากรพ.รามาธบด รพ.ในปรมณฑลกรงเทพและตางจงหวด

2556 – ท รพ.นครราชสมา และทโรงแรม สบาย จ.นครราชสมา บคลากรจาก รพ.นครราชสมา

รพ.สรนทร รพ.บรรมย รพ.ชยภม (2 ครง แก key person)*

– ท รพ.สรนทรและรพ.บรรมย (แหงละ 1 ครง แกแพทยและพยาบาลระดบผปฏบตการ)*

*หมายเหต รณรงคไปพรอมกบโครงการปฏบตการระดบชาตเพอวางแผนปองกนและดแลรกษาความ

พการแตกาเนดแหงประเทศไทย (หวหนาโครงการ ศ.พญ.พรสวรรค วสนต ทน จากสสส. เมย 2554 –

มค 2557)

3. ตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการเพอวนจฉยพาหะ ใหคาปรกษาแนะนาทางพนธศาสตรและตรวจ

วนจฉยกอนคลอด เพอปองกนการเกดโรคซ าอกในครอบครว โดยใชโรคกลามเนอเสอมดเชนเปน

โมเดลเรมตน

14

4. ผลเผยแพรผลงานวชาการซงเปนผลจากการดาเนนงานของกจกรรมฯ

4.1 บทความวชาการไดรบการตอบรบตพมพ เรอง “การตดสนใจวางแผนครอบครวของหญงท

ไดรบการตรวจยนยนวาเปนพาหะในครอบครวผปวยโรคกลามเนอเสอมดเชน: การวจยเชงคณภาพ”

โดย วราภรณ ขนอนทร และคณะ ในรามาธบดพยาบาลสาร (accepted, in press พฤษภาคม 2556)

4.2 นาเสนอผลงานดวยวาจา เรอง “การตดสนใจวางแผนครอบครวของหญงทไดรบการตรวจ

ยนยนวาเปนพาหะในครอบครวผปวยโรคกลามเนอเสอมดเชน: การวจยเชงคณภาพ” โดย วราภรณ

ขนอนทร ในการประชมวชาการอนามยการเจรญพนธแหงชาต ครงท 2 พ.ศ. 2555 "อนามยการเจรญ

พนธ สรางสรรคสขภาพ" 10 - 13 กรกฎาคม พ .ศ . 2555 ณ โรงแรมมณเฑยรร เวอรไซด

กรงเทพมหานคร

4.3 นาเสนอผลงานดวยโปสเตอร 2 เรอง ไดแก

- The Study of Attitude Toward Decision on Family Planning of Females Confirmed to

be Carriers and Females with Unknown Carrier Status from the Duchenne Muscular Dystrophy –

Affected Families. Khuin W, Tim-Aroon T, Taweechue K, Charoenpipop D, Limwongse C,

Wattanasirichaigoon D. 9thAsia Pacific Conference on Human Genetics. 30 Nov – 3 Dec 2010

Aberdeen City, Hong Kong

- Pregnancy acceptability of female carriers of Duchenne muscular dystrophy:

A qualitative Comparison” W Khunin, T Tim-Aroon, D Wattanasirichaigoon 10th APCHG 5 - 8 Dec

2012 Kuala Lumpur, Malaysia

ผลผลตทได

ผลผลตเชงประมาณ ตงแตเรมดาเนนงาน ป 2552 - ปจจบน (กพ 2556)

ตนแบบ : การพฒนาเครอขายการปองกนโรคพนธกรรมเกดซ า (กลามเนอเสอมดเชน) 1 ตนแบบ

มการจดทาเอกสารเผยแพร คอ

1. เวบไซต geneticrama.com (เรมงบ 2552 ทาตอเนองถงปจจบน)

2. แผนพบแผนพบโรคกลามเนอลบดเชน (งบ 2552-3)

3. แผนพบโรคโครโมโซมผดปกต (งบ 2552-3)

4. แผนพบแผนพบโรคกลามเนอเสอมพนธกรรมในเดก (ดเชน)

(ฉบบปรบปรงครงท 1) (งบ 2555)

5. แผนพบความรเกยวกบการรบประทานกรดโฟลกกอนตงครรภ เพอลด

โอกาสเดกพการแตกาเนด (งบ 2555)

6. หนงสอคมอการดแลผปวยโรคพราเดอร-วลล (งบ 2556)

7. แผนพบชมรมกลมอาการพราเดอร-วลล ประเทศไทย (งบ 2556)

8. DVD การประชมวชาการและงานพบปะครอบครวผปวยพราเดอร-วลล

ประจาป ครงท 11 (งบ 2556)

8 รายการ

15

มเครอขายใหมทมเปาหมายเดยวกน คอ

1. หนวยเวชพนธศาสตร ภาควชาอายรศาสตร คณะแพทยศรราชพยาบาล –

ดาเนนการรวมกนทางหองปฏบตการตรวจยนกลามเนอเสอมดเชน

2. รพ.ศนยและรพ.ทวไป 9 รพ. ทเปนเครอขายของ รพ.รามาธบด ในการตรวจ

คนหาพาหะในครอบครวและปองกนการเกดโรคซ าในครอบครว ไดแก รพ.มหาราช

นครราชสมา รพ.ลาปาง รพ.สรนทร รพ.สราษฎรธาน รพ.พงงา รพ.ชลบร รพ.

ธรรมศาสตร สถาบนสขภาพเดกแหงชาตฯ รพ.ศรนครนทร ม.ขอนแกน

10 แหง

ผปวย/ญาตและครอบครวกลามเนอเสอมดเชนทไดรบการตรวจพนธกรรม/ยน

- จานวนครอบครว

- ผปวย/ญาต (ผปวย 95 ราย มารดาและญาตเพศหญงทเสยงสงไดรบการตรวจ

พาหะ 109 ราย)

75

204

ครอบครว

ราย

การนาเสนอผลงานเชงวชาการ

ตพมพบทความวชาการ 1 เรอง, นาเสนอดวยวาจา 1 เรอง, โปสเตอร 2 เรอง

4

เรอง/ครง

เครอขายทขยายผล

1. โรงเรยนแพทยและสถาบนการแพทยชนสงรวม 7 แหง (ป 2554) ผานเครอขายในโครงการ

ระดบชาตปองกนดแลรกษาความพการแตกาเนด 5 โรค ของ ศ.พญ.พรสวรรค วสนต ไดแก 1) รพ.ศร

ราช 2) สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน 3) รพ.พระมงกฎ 4) รพ.ธรรมศาสตร 5) รพ.ศรนครนทร

มหาวทยาลยขอนแกน 6) คณะแพทย ม. เชยงใหม 7) คณะแพทย ม.สงขลานครนทร

2. รพ.ศนยและรพ.ทวไป สปสช. 7 เขต ครอบคลม 22 จงหวด ทผานเครอขายในขอ1 (ป 2555)

3. สปสช. สรางระบบเวบไซทลงทะเบยนความพการแตกาเนด 23 โรค/ภาวะ โดยมรายละเอยด

เพมเตมของ 5 โรคหลก (กลมอาการดาวน ปากแหวงเพดานโหว หลอดประสาทไมปด ความผดปกต

ของแขนขามอเทา และกลามเนอเสอมดเชน) เรมใชงาน ธนวาคม 2555

4. อปท. ของพนท 22 จงหวดในขอ 2

ประโยชนทไดรบจากการขยายผลงาน

1) ประชาชนในตางจงหวด ไดรบการปองกนโรคพนธกรรมเกดซ าในครอบครวผานเครอขาย

2) เกดความรวมมอระหวางโรงเรยนแพทยกบรพ.ของกระทรวงสาธารณสขในทองถน ชวยให

ประชาชนเขาถงบรการการรวจทตองใชความรความเชยวชาญและเทคโนโลยขนสงโดยระบบสงตอสง

สงตรวจ กระจายความรจากสวนกลางใหแกทองถนในการวนจฉยดแลแนะนาผปวยโรคพนธกรรม

และตนแบบการดแลไดรบการนาไปใชปรบปรงใหเขากบพนท

3) เกดระบบเวบไซทลงทะเบยนขอมลความพการแตกาเนดและโรคพนธกรรม เปนครงแรก

ในประเทศไทยดวยความเหนชอบและดาเนนการโดย สปสช.

____________________________________________

16

Title: The Effectiveness of Preschool Program for Children with Mild/Moderate Children

with Autism Spectrum Disorder (ASD)

Author: Pareyaasiri Manason, Ph.D.

Institution: Faculty of Medicine, Ramathibodi Hospital, Mahidol University

The project begins : 2011 - present

Children with autism usually demonstrate the three core symptoms as described in the DSM-

IV: impairment of social relatedness; delays and disorders of communication; and behavior patterns

that are more restricted, repetitive, and stereotyped. Much current research suggests that the lack of

reciprocal social interaction is the most primary symptom in autism. Young children with autism

often do not initiate or sustain play with their peers. Thus, research also suggests that a significant

majority of children with autism are not using language for functional communication at the time of

their initial diagnosis. At the same time, these children also have a tendency to be preoccupied with a

small numbers of activities, interests, or objects. The nature of their play tends to be restricted and

repetitive as well. With all three cores of the behaviors, these children with autism usually are

unaccepted from the appropriate education system until they can function properly.

Early intervention program for pre-school children with autism is currently a scientifically

complex topic. While Applied Behavioral Analysis (ABA) and Treatment and Education of Autistic

and related Communication Handicapped Children (TEACCH) have demonstrated positive effects in

both short term and long term studies; but for Thai children with autism, these two approaches were

still in doubt. Without the prior appropriate early intervention program, most of Thai children with

autism are left out from schools. The evidence suggests that early intervention program using both

approaches are indeed beneficial for pre-school children with autism, often improving developmental

functioning and decreasing maladaptive behaviors and symptom severity at the level of group

analysis.

17

The aim of the study is to examine the effectiveness of early intervention program with the

use of two approaches on pre-school children with autism for twenty-four months. Twelve of mild to

moderate children with autism were participated. Intervention development, school observation, and

data collection were conducted. Results showed that with the appropriate approach that were used

specifically for each child using both ABA and TEACCH, these children are able to attend schools

successfully.

Keywords: Autism, Early-intervention, ABA, TEACCH

____________________________________________

18

ชอกจกรรม หนงสอเลมแรกรามาธบด (Bookstart Ramathibodi)

ชอผบรรยาย ผ.ศ. ชนฤด คงศกดตระกล

ชอสถาบน สาขาวชาการพยาบาลเดก โรงเรยนพยาบาลรามาธบด

คณะแพทยศาตรโรงพยาบาลรามาธบด

ปงบประมาณทเรมดาเนนกจกรรม ป 2552 – 2555

วตถประสงค เพอพฒนาตนแบบการสงเสรมการอานหนงสอเลมแรกในโรงพยาบาล/สถาน

บรการสขภาพ แกเดกโดยพอแม/ผดแล

กลมตวอยาง พอแม/ผดแล ทดแลเดกอาย 4 เดอน ถง 5 ป ทพาเดกมารบบรการสขภาพท

หนวยเวชศาสตรผ ปวยนอกเดกและวยรน หอผ ปวยเดก และ ศนยพฒนาเดกปฐมวยรามาธบด

คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด ตงแตเดอนเมษายน พ.ศ. 2553 ถงเดอนตลาคม 2555

ผลการดาเนนงานตงแตเรมจดกจกรรมจนถงปจจบน ไดมการสนบสนนสงเสรมพอแม/ผดแล

อานหนงสอใหเดกปฐมวยฟง โดยการใหความรเกยวกบความสาคญของการอานหนงสอใหเดกเลกฟง

มการสอนสาธตการอานหนงสอเดก แจกถงหนงสอเลมแรกใหพอแม/ผดแล สาหรบในศนยพฒนา

เดกปฐมวยรามาธบด นอกจากจะสงเสรมสนบสนนใหพอแมอานหนงสอใหเดกฟงแลว พเลยงเดกยง

อานหนงสอใหเดกฟงทกวน และมบรการใหยมหนงสอนทานกลบไปอานทบาน ผลการดาเนนงานใน

แตละแหงมดงน

หนวยเวชศาสตรผปวยนอกเดกและวยรน

ป 2553 มผเขารวมโครงการซงเปนพอแม/ผดแลเดกอาย 4 -9 เดอน จานวน 22 ราย มการเยยม

บานกลมตวอยางหลงเขารวมโครงการ 2 สปดาห จานวน 10 ราย

ป 2554 มผเขารวมโครงการซงเปนพอแม/ผดแลทดแลเดกอาย 4 เดอน ถง 6 ปจานวน 219

ราย เยยมบานหลงเขาโครงการ 6 สปดาห และเยยมครงทสองหลงเขาโครงการ 30 สปดาห จานวน

43 ราย

ป 2555 มผเขารวมโครงการซงเปนพอแม/ผดแลทดแลเดกอาย 18-19 เดอน จานวน 76 คน

โดยแบงเปนกลมท1 เปนพอแม/ผดแล จานวน 36 คน ไดรบการสอนสาธตการอานหนงสอใหเดกฟง

เปนรายกลมและแจกหนงสอ ประมาณ 3 ครง กลมท 2 จานวน 40 คน ไดรบการแจกหนงสอนทาน

จานวน 3 ครงแตไมไดมการแนะนาหรอการสอนสาธตอานหนงสอใหเดกเลกฟง และมการเยยมบาน

ผทเขารวมโครงการ 43 ราย

เมอตดตามผลการดาเนนงานทงจากการเยยมบาน และตดตอทางโทรศทพ พบวา พอแม/ผดแล

สวนใหญยงคงอานหนงสอใหเดกฟงอยางสมาเสมอ เดกใหความสนใจกบหนงสอทอาน และการอาน

19

หนงสอใหเดกฟงยงเปนการสงเสรมสมพนธภาพทดในครอบครว เมอเปรยบเทยบผลการดาเนนงาน

ระหวางกลมทไดรบการสอนสาธตการอานหนงสอใหเดกฟงและแจกหนงสอนทาน กบกลมทไดรบ

การแจกหนงสอนทานเพยงอยางเดยวพบวาพฒนาการดานภาษาของทงสองกลมคลายคลงกน พอแม/

ผดแลกลมทไดรบการสอนอานหนงสอนทานมการอานหนงสอนทานใหเดกฟงอยางความสมาเสมอ

คดเปนรอยละ 88 สวนกลมทไมไดรบการสอนวธการอานหนงสอนทานมการอานหนงสอนทานอยาง

สมาเสมอคดเปนรอยละ 62 จากคาบอกเลาของพอแม/ผดแล และการสงเกตกลมทไดรบการสอนอาน

พบวา เดกมความสนใจในหนงสอ เดนไปหยบหนงสอทมมหนงสอเองและนามาใหผปกครองอาน

เดกชรปภาพในหนงสอไดถกตอง คดเปนรอยละ 80 กลมไมไดรบการสอนคดเปนรอยละ 50 พอแม/

ผดแลทอานหนงสอใหเดกฟงอยางสมาเสมอนนเปนผทมทศนะคตทดตอการอานหนงสอใหเดกฟง ม

ระดบการศกษาคอนขางสง เศรษฐานะคอนขางด

- หอผปวยเดก

ป 2553 มพอแม/ผดแล เขารวมโครงการ จานวน 30 คน

ป 2554 มพอแมเดก/ผดแลเขารวมโครงการจานวน 128 คนและเยยมบาน 1ครง จานวน11ราย

ป 2555 มพอแมเดก/ผดแล เขารวมโครงการ จานวน 60 คน

จาการเยยมบานและตดตามทางโทรศพท พบวาเดกสวนใหญไดรบการอานหนงสอใหฟงจาก

ครอบครว โดยผอานเปนพอหรอแม บางครอบครวป ยาตายายจะเปนคนอานใหฟงในชวงทพอแม

ออกไปทางานนอกบาน บางครอบครวซอหนงสออานเพม ทกครอบครวเลาวา การอานหนงสอใหฟง

ทาใหสมพนธภาพระหวางพอแมกบเดกใกลชดกนขนมากขน บางครอบครวใหขอมลวา จากเดมเดก

ไมเคยใหบดาอม เมอบดาอานหนงสอใหฟง เดกยอมใหบดาอมและเขาหาบดามากขน การอาน

หนงสอใหฟง ทาใหลกพดไดเรวขน การอานหนงสอแลวใหเดกอานตาม ทาใหเดกพดชดขน แต

อยางไรดตาม เมอเดกปวยหรอมอาการโรคมากขน การอานหนงสอใหเดกฟงจะนอยลงหรอไมไดอาน

เลย

- ศนยพฒนาเดกปฐมวยรามาธบด

ป 2553 มพอแมเดก เขารวมโครงการทงหมด 79 คน มการยมหนงสอไปอานใหเดกฟงทบาน

จานวน 623 ครง

ป 2554 มพอแมเดก เขารวมโครงการเพมอก 52 คน มการยมหนงสอไปอานใหเดกฟงทบาน

จานวน 623 ครง หนงสอทยมมากทสดคอพนอคคโอ

ป 2555 มพอแมเดก เขารวมโครงการเพมอก 14 คน มการยมหนงสอไปอานใหเดกฟงทบาน

จานวน 5037 ครง หนงสอทยมมากทสด คอพระจนทรอรอยไหมและวนเกดแสนสนก

จากการสมภาษณพอแมทเขารวมโครงการขณะมารบเดกกลบบาน พอแมเดกมากกวารอยละ

90 มความความพงพอใจในโครงการ และมความเหนวา การอานหนงสอใหเดกฟงทาใหเดกมสมาธด

20

สงเกตไดจากเดกมความสนใจและนงฟงการอานนทานไดนาน เดกมพฒนาการดานภาษาทด เพราะ

ระหวางฟงนทานกจะมการซกถาม พเลยง หรอเดกทหดพดจะฝกพดเปนคาๆ ตามนทานทอาน ม

อารมณทราเรง มความสขขณะฟงนทาน ดานสงคมกจะมการพดคยกบเพอนเกยวกบเนอเรองของ

นทานทฟง ดานกลามเนอมดเลก เ ดกจะขยบมอตามเนอเรองทอาน พฒนาการดานกลามเนอมดใหญ

เดกจะขยบ โยกตวไปมา บางทลกขนยนตามเรองทอาน ดานสตปญญา เดกทไดรบการฟงนทานอยาง

ตอเนองจะกลาพด กลาซกถามในสงทไมทราบ และกลาออกความคดเหนหรอตอบคาถามในเนอเรอง

ปจจบนนโครงการหนงสอเลมแรกรามาธบดในหนวยงานทงสามคอ หนวยเวชศาสตรผปวย

นอกเดกและวยรน หอผปวยเดก และศนยพฒนาเดกปฐมวยรามาธบด ไดดาเนนกจกรรมหนงสอเลม

แรกรามาธบดเปนงานประจาของหนวยงาน และทหนวยเวชศาสตรผปวยนอกเดกและวยรน และหอ

ผปวยเดก ไดเปลยนการแจกถงชดถงหนงสอเลมแรกเปนการแจกตวอยางหนงสอทเหมาะสมกบวยครง

ละ 1-2 เลม


1. ไดตนแบบในการพฒนาประชากร 3 ตนแบบคอ

- ตนแบบการสงเสรมการอานหนงสอเลมแรกแกเดกสขภาพดสาหรบหนวยเวชศาสตรผปวย

นอกเดกและวยรน

- ตนแบบการสงเสรมการอานหนงสอเลมแรกแกเดกปวยสาหรบหอผปวยเดก

- ตนแบบการสงเสรมการอานหนงสอเลมแรกสาหรบเดกปฐมวยทศนยพฒนาเดกปฐมวย

รามาธบด

2. มการจดทาแผนพบหนงสอเลมแรกรามาธบด ภาพพลกหนงสอเลมแรกรามาธบด ซดเผยแพร

เทคนคการอานนทานกบเดกปฐมวย ซงไดเผยแพรแกพอแม บคลาการสขภาพทงในและนอกสถาบน

3. มการจดอบรมเกยวกบการสงเสรมการอานหนงสอใหเดกปฐมวยแกบคลากรภายในททางาน

เกยวกบเดก 2 ครง

4. มการจดกจกรรมการเผยแพรความรและแลกเปลยนเรยนรระหวางผปกครอง 4 ครง โดยเปนภายใน

สถาบน 2 ครงและภายนอกสถาบน 2 ครง

____________________________________________

21

ชอกจกรรม การสงเสรมพฒนาการเดกผานการอานในคลนกสขภาพเดกด

ชอผบรรยาย รศ.พญ.นชรา เรองดารกานนท

ชอสถาบน หนวยพฒนาการเดก ภาควชากมารเวชศาสตร คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด

ปงบประมาณทเรมดาเนนกจกรรม 2554 – ปจจบน


1. สงเสรมพฒนาการของเดกปฐมวยผานกจกรรมการอานในสถานบรการสาธารณสข ตลอดจนสราง

ความสมพนธระหวางสมาชกในครอบครวของเดก

2. ขยายผลรปแบบการสงเสรมพฒนาเดกผานการอานในคลนกเดกสขภาพด ดวยโปรแกรม

Reach Out and Read (ROR) แกหนวยงานทเกยวของ

3. เชอมโยงการสงเสรมการอานสาหรบเดกปฐมวยจากงานบรการในสถานบรการสาธารณสขส

ศนยพฒนาเดกเลกในชมชน

4. สรางความตระหนกใหสงคมทวไปเหนความสาคญของการพฒนาเดกในชวงปฐมวย และ

ศกยภาพในการเรยนรของเดกดวยกจกรรมสงเสรมการอาน

กลมเปาหมาย

1. เดกปฐมวย (ชวงอาย 1 เดอน - 2 ป) ทเขารบบรการท คลนกสขภาพเดกด

2. ผปกครองทพาเดกมารบบรการฉดวคซนและทเขามารบบรการยมหนงสอนทานทศนยพฒนา

เดกเลก

3. บคลากรทางการแพทยในพนททดาเนนการ

4. บคลากรในศนยพฒนาเดกเลกในพนททดาเนนการ

ผลการดาเนนการทสาคญ

1. พฒนาสอสงพมพ และสอออนไลน เชน เวบไซต www.readtolive.org และ facebook :

readtolive เพอเปนชองทางการประชาสมพนธและใหความรแกบคคลทวไป

2. จดการประชมวชาการ “พฒนาสมองเดกปฐมวยผานการอาน” โดย Dr. Barry Zuckerman

ผรเรมกอตอROR ในประเทศสหรฐอเมรกา ระหวางวนท 26- 28 มนาคม 2555 ณ หองประชมรกตะ

กนษฐ 2 อาคารรกตะกนษฐ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสตเพอใหความรแกบคลากรทางการแพทยและ

บคคลทเกยวของกบเดกปฐมวย

22

3. จดประชมระดมสมองและพฒนาแนวทางการการสงเสรมการอานในเดกปฐมวยในสถาน

บรการสาธารณสข รวมกบเครอขาย

ป2554 ประชมพฒนาเครอขายการพฒนาเดกอยางครบวงจรเพอหาเครอขายทสนใจ

เขารวมกจกรรมและแนวทางการดาเนนงานพนท

ป2555 ประชมระดมสมองแลกเปลยนประสบการณการดาเนนงานในพนทและแนว

ทางการปฏบตในหนวยงานตนเองอยางย งยน (สนบสนนงบประมาณการจดอบรมโดย

แผนงานสรางเสรมวฒนธรรมการอาน : สสส.)

4. ดาเนนการแจกหนงสอนทานแกเดกทเขามารบวคซนทคลนกสขภาพเดกดในโรงพยาบาลและ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบตาบล (รพ.สต.) ทเขารวมเปนเครอขาย รวมทงสน 37 แหง โดย

บคลากรทางการแพทย (กมารแพทยหรอพยาบาล) เปนผใหคาแนะนาและสอนเทคนควธการอานหนงสอ

นทานตามรปแบบของ Reach Out and Read (ROR) แกพอแมระหวางพาเดกเขาตรวจในหองตรวจ แพทยจะ

แจกหนงสอนทานใหเดก 1 เลม และใหพอแมกลบไปอานหนงสอใหลกฟง เมอเดกกลบมารบบรการฉด

วคซนทคลนกสขภาพเดกดครงตอไป บคลากรทางการแพทย (กมารแพทยหรอพยาบาล) จะใหหนงสอนทาน

แกเดกเพมอก 1 เลม

5. เพมแหลงทางเลอกสาหรบพอแมทตองการหาหนงสอนทานใหลกเพมเตม จงจดแหลงยมคน

หนงสอนทานในชมชนทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลและศนยพฒนาเดกเลก (อยระหวาง

ดาเนนการเกบขอมล)

6. เชอมโยงการสงเสรมการอานสาหรบเดกปฐมวยจากงานบรการในสถานบรการสาธารณสขสศนย

พฒนาเดกเลกในชมชน ดงเชนในพนทอ.เดชอดม จ.อบลราชธาน ประกอบดวย รพ.สต. 3 แหง และ

ศนยพฒนาเดกเลก 6 แหง โดยมโรงพยาบาลสมเดจพระยพราชเดชดมเปนหนวยงานเชอมโยงขอมลใน

พนท (2555) และพนทอ.เวยงชย จ.เชยงราย ประกอบดวย รพ.สต. 9 แหง และศนยพฒนาเดกเลก 5แหง

โดยมโรงพยาบาลสมเดจพระญาณสงวรเปนหนวยงานเชอมโยงขอมลในพนท (2556)

7. ไดรบการสนบสนนหนงสอนทานจากหนวยงานทเลงเหนความสาคญของการสงเสรม

พฒนาการเดกผานการอานในคลนกสขภาพเดกด ประกอบดวย แผนงานสรางเสรมวฒนธรรมการอาน

(สสส.) ตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย และมลนธสรางเสรมไทย

เครอขายทนาไปขยายผลในพนท

1. พนทอ.เดชอดม จ.อบลราชธาน (ป 2554) นารปแบบการจดกจกรรมการสงเสรมพฒนาการ

เดกผานการอานในคลนกสขภาพเดกด ไปดาเนนการเขยนของบประมาณในพนทของตนโดยขอ

งบประมาณจากกองทนหลกประกนสขภาพ อบต.เมองเดช และกองทนหลกประกนสขภาพ เทศบาล

เมองเดชอดม ในการอบรมใหความรแกบคลากรและจดสรรหนงสอนทานสาหรบแจกเดกทเขามารบ

บรการทรพ.สต. และสาหรบยมคนทศนยพฒนาเดกเลก ในชอ “โครงการเลานทานใหลกฟงเพอ

เทดพระเกยรตเนองใน วนแม 12 สงหาคม ถง วนพอ 5 ธนวาคม”

23

2. พนทโรงพยาบาลเมตตาประชารกษ (วดไรขง) อ.สามพราน จ.นครปฐม (ป2555) นารปแบบ

การจดกจกรรมการสงเสรมพฒนาการเดกผานการอานในคลนกสขภาพเดกด ไปดาเนนการเขยนขอ

งบประมาณกบทานเจาอาวาสวดไรขง พระอารามหลวง ดาเนนการจดสรรหนงสอนทานสาหรบแจก

เดกทเขามารบบรการทโรงพยาบาลและรพ.สต. 5 แหงในอ.สามพราน ในชอ “โครงการอาเภอเดกรก

หนงสอ”

ประโยชนทไดรบจากกจกรรม

1. เดกปฐมวยและครอบครวไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมการอาน

2. เกดแนวทางการดาเนนงานการสงเสรมการอานโดยบคลากรทางการแพทยและสาธารณสข

ในรปแบบ Reach Out and Read

3. เกดภาคสนบสนนและรวมมอกบเครอขายการสงเสรมพฒนาการเดกอยางบรณาการรวมกน

4. เกดความตนตวในชมชนเรองการสงเสรมการอานในเดกปฐมวยและความเชอมโยงระหวาง

หนวยงานสาธารณสขกบศนยพฒนาเดกเลกในชมชนและหนวยงานอนๆทเกยวของกบเดกปฐมวย

____________________________________________

24

ชอกจกรรม อนามยโรงเรยน การคดกรองสขภาพและปญหาการเรยนในเดกวยเรยนอยางเปนองครวม

Comprehensive School health

ชอผบรรยาย พ.ญ. สธาทพย เอมเปรมศลป

ชอสถาบน หนวยเวชศาสตรผปวยนอกเดกและวยรน ภาควชากมารเวชศาสตร


ปงบประมาณทเรมดาเนนกจกรรม ป 2552 -ปจจบน


1. เพอสรางองคความรเกยวกบการประเมนและคดกรองสขภาพของเดกวยเรยนโดยพยาบาล

อนามยโรงเรยน

2. สรางนวตกรรมการบรการเพอพฒนาตนแบบระบบสาธารณสขของประเทศ และพฒนา

ศกยภาพของเดกวยเรยนอยางเปนองครวม

3. เพอหาอตราความชกของภาวะซดจากการขาดธาตเหลกในเดกนกเรยนและปญหาสขภาพ

กลมตวอยาง

เดกนกเรยนโรงเรยนอนบาลสามเสน โรงเรยนพญาไท และโรงเรยนกงเพชร

ผลประโยชนทจะไดรบ

1. เดกนกเรยนไดรบบรการการตรวจคดกรองทางสขภาพและปญหาการเรยนทครอบคลม

เปนไปตามมาตรฐาน

2. คณครประจาชน ผบรหารโรงเรยนและผปกครองรบทราบภาวะสขภาพของเดกนกเรยน

3. เดกทมปญหาสขภาพและปญหาการเรยนจะไดรบการดแลและตดตามอยางตอเนอง

โดยพยาบาลอนามยโรงเรยน มระบบสงตอและตดตามตอเนอง

ผลการดาเนนงานทสาคญ

1. ตนแบบดานการใหบรการการตรวจคดกรองสขภาพและปญหาการเรยนในเดกวยเรยนอยาง

เปนองครวม ดงแสดงในรปท 1

2. มโปรแกรมการเกบขอมลสขภาพเดกนกเรยนและประเมนผลใหแกผปกครองเปนรายบคคล

3. มเครอขายทมเปาหมายในการทางานเพอพฒนาศกยภาพของเดกไทยในพนทกรงเทพมหานคร

และชมชน จงหวดนนทบรและฉะเชงเทรา

4. คมอการตรวจคดกรองสขภาพและการดแลปญหาทพบบอยในเดกวยเรยนสาหรบครและ

พยาบาล

5. เครองมอตรวจคดกรองตาบอดสเบองตนสาหรบเจาหนาทสาธารณสข

25

เขารวม

ไมเขารวม

ตดตอโรงเรยน

(เรมการทางานปการศกษาตอไป)

ผดป

กต

สรปปญหา/ การให

ความชวยเหลอ

(รวมกบผบรหารรร. และ

เจาหนาทสาธารณสข)

- วางแผนการทางาน

ตรวจสขภาพและตรวจคดกรอง

ปกต

ปกต

ปกต

ตรวจสขภาพเดก

ตรวจคดกรอง

(การมองเหน, การไดยน)

ตรวจคดกรอง ภาวะซด

(Hb/Hct) วางแผนการ

ทางานและดแล

เดกรวมกน

ผบรหาร

โรงเรยน

คร/

พยาบาล

อนามยรร.

ประชมผปกครอง

ระดบชนป.1

(เทอม 1)

คดออก

พยาบาลอนามยตรวจเลอดครงท2

ตดตามผลเดกทมปญหา

ผลเลอดปกต มภาวะซด

รกษา

กนยาธาตเหลก (4-6MKD) นาน 1 เดอน

โทรแจงผปกครอง/

จดหมาย

สงตอตามสทธ เพอตรวจ

CBC/LABอนๆ

กนยาตอครบ

3 เดอน

ใหคาแนะนา แกคร

พยาบาล/คร

ชวยเหลอเดกนร.

ป.3 ตรวจสขภาพ/

การมองเหน

ป.5 ตรวจสขภาพ/

การมองเหน/ตาบอดส

ตดตาม

มภาวะซด ผดปกตอนๆ

จดกจกรรม

อบรม/ รณรงค

(ปดเทอม/เทอม 2)

-ใหความร

การปองกน

-สรางเสรมสขภาพ

ผปกครอง ผบรหาร

โรงเรยน

รายงานผลและ

ใหคาแนะนา

สงตอกมารแพทย/

จตแพทยเดกและวยรน

คดกรองเดกทม

ปญหาการเรยน

- กมารแพทย

- จตแพทยเดก

และวยรน

- จกษแพทย

- แพทยผเชยวชาญ

ดานห คอ จมก

- อาจารยพยาบาล

การตรวจคดกรอง

ดานการมองเหน

การตรวจคดกรอง

ดานการไดยน

การใหความ

ชวยเหลอและให

คาแนะนา

ทมแพทยและ

พยาบาล

พฒนาตนแบบ

พยาบาล

อนามยรร./

เจาหนาท

สาธารณสข

การตรวจรางกายเดก

วยเรยนและการดแล

ปญหาทพบบอย

แผนภมท 3 ตนแบบงานในการใหบรการงานอนามยโรงเรยน คดกรองสขภาพและปญหาการเรยนอยางเปนองครวม 25

26

กจกรรมท 1 เรองการตรวจคดกรองสขภาพและภาวะโลหตจางในเดกวยเรยน (ป2552-ปจจบน)

1. ผลการตรวจสขภาพและตรวจคดกรอง

ผลการตรวจคดกรองสขภาพโดยพยาบาลอนามยโรงเรยนในนกเรยนชนประถมศกษาปท 1

โรงเรยนอนบาลสามเสน โรงเรยนพญาไทและโรงเรยนกงเพชร มเดกจานวนทงสน 2,243 คนโดยเฉลย

พยาบาลตรวจสขภาพเดกปละ 560 คน

ผลการตรวจสขภาพและตรวจคดกรองเดกนกเรยนพบวาปญหาทพบบอยคอ ปญหาฟนผซงพบ

มากทสดคอ เฉลยรอยละ 42 (รอยละ38-45)โดยพบจานวนฟนผเฉลย 3.28 + 3.3 ซ ปญหาทพบ

รองลงมาคอ ปญหาสายตาสนขางใดขางหนง (subnormal vision: VA 20/40 or less at least one eye)

พบรอยละ 22 เดกมภาวะโรคอวน (BMI > +2 SD ) เฉลยรอยละ 15 (รอยละ12-18) ตรวจพบเหาในเดก

รอยละ 13.5 ผลการตรวจคดกรองการไดยนโดยใชเครองมอ Otoacoustic Emissions (OAE) มเดกท

ตรวจไมผาน เฉลยรอยละ 17 (รอยละ13.7-21.8) ในปพ.ศ 2555 เดกกลมนไดรบการตรวจยนยนโดย

กมารแพทยและผเชยวชาญดานการตรวจการไดยนทโรงเรยนพบวา รอยละ 58 ของเดกทตรวจคดกรอง

เบองตนไมผานมขหอดตนซงเดกไดรบการรกษาโดยยาหยอดหทกคน รอยละ 13.5 มหชนกลางอกเสบ

ซงสมพนธกบประวตการเปนหวด และพบเดก 2 คนทมประสาทหเสอมเฉพาะทความถสง(high

frequency sensorineural hearing loss) ไดแนะนาใหผปกครองพาเดกมาตดตามทโรงพยาบาลเปนระยะ

ปพ.ศ. 2555 พยาบาลอนามยโรงเรยนไดเรมทาการตรวจคดกรองตาบอดสในเดกนกเรยนชน

ประถมศกษาปท 5 ทง 3 โรงเรยนจานวน 492 คน โดยใชแผนทดสอบตาบอดสอชฮะระ (Ishihara) พบ

เดกมตาบอดสจานวนทงสน 16 คน คดเปนรอยละ 3.3 เปนเพศชายทงหมด ซงคารอยละทพบใกลเคยง

กบผลงานวจยทผานมาคอ พบตาบอดสในประชากรทวไปไดรอยละ 3-5

2.ผลการตรวจคดกรองภาวะโลหตจางในเดกนกเรยนชนประถมศกษาปท 1

กจกรรมการเจาะเลอดเพอคดกรองภาวะโลหตจางจากการขาดธาตเหลก โดยภาวะโลหตจางใน

เดกวยเรยนหมายถง คาฮโมโกลบนทนอยกวา 11.5 mg % อางองตามองคการอนามยโรค ผลการตรวจ

พบภาวะโลหตจางโดยเฉลยรอยละ 15 (รอยละ 11.6-21.7) เดกทกคนทซดไดรบการกษาโดย

รบประทานยาธาตเหลกขนาด 4 mg/kg/day นาน 1 เดอนรวมกบรบประทานยาถายพยาธและตดตามผล

ทโรงเรยน หลงจากทเดกไดการรกษาพบวามเดกประมาณ 2 ใน 3 ของทกปทผลตรวจเลอดกลบมาเปน

ปกต จะสรปวาเดกกลมนมภาวะโลหตจางจากการขาดธาตเหลก (IDA) โดยใชเกณฑการวนจฉยจาก

การตอบสนองตอการรกษา แพทยจะใหรบประทานยาธาตเหลกตอจนครบ 3 เดอน สวนเดกทยงม

ปญหาซดอย แพทยจะแนะนาผปกครองพามาตรวจเพมเตมทโรงพยาบาลรามาธบด

ตงแตเรมกจกรรมมเดกทผปกครองพามาตดตามทโรงพยาบาลรามาธบดทงสน 49 คนพบวาม

เดก 5 คนคดเปนรอยละ 10 ท เปนโรคธาลสซเมย ชนดทพบบอยคอ HbH disease รองลงมาคอ

AEbart’s disease ซงเดกไมเคยไดรบการวนจฉยและรกษาทใดมากอน เดกกลมนไดมารบการรกษา

ตอเนองทโรงพยาบาลรามาธบดหรอไปตามสทธการรกษาพยาบาล นอกจากนพบเดกจานวน 19 คน คด

27

เปนรอยละ 39 ทตรวจพบภาวะแฝงโรคธาลสซเมย เดกนกเรยนทยงพบภาวะซดอยแตไมมขอหามใน

การใหยาธาตเหลก แพทยจะใหยารบประทานตอจนครบ 3 เดอน พรอมใหคาแนะนาในการดแล

สขภาพและเอกสารเรองธาลสซเมยแกผปกครอง หลงจากรบประทานยา 3 เดอน พยาบาลไดตดตาม

ตรวจฮโมโกลบนทโรงเรยน หากผลตรวจเลอดกลบมาเปนปกต จะสรปวาเดกกลมนมภาวะโลหตจาง

จากการขาดธาตเหลก (IDA) เชนเดยวกบกลมแรกทตอบสนองภายใน 1 เดอน โดยสรปจากการทา

กจกรรมตอเนองมา 4 ป พบภาวะโลหตจางจากการขาดธาตเหลก (IDA) ในเดกวยเรยนโดยเฉลย รอย

ละ 10.8 (รอยละ 5- 18.6 )

ในปพ.ศ. 2554 ไดมการประเมนผลกระทบดานทกษะการคานวณ สมาธและความจาระยะสน

(คาเฉลยคะแนนของเกณฑมาตรฐาน=10 คะแนนเตม=19) ในเดกทมภาวะโลหตจาง มเดกจานวนทงสน

42 คน ทไดรบการประเมนกอนและหลงการรกษา เนองจากมเดกกลมทการรกษาไมดขนหรอยงมภาวะ

ซดอย 5 คน หากวเคราะหขอมลเฉพาะเดกทดขนหลงการรกษาจานวน 37 คน พบคาเฉลยของคะแนน

ดานทกษะการคานวณกอนกนยาได 4.7(SD=2.9) หลงกนยาได 7.8 (SD=3.5) และคาเฉลยของคะแนน

ดานความจาระยะสนและสมาธกอนกนยาได 9.3(SD=2.5) หลงกนยาได 11.7 (SD=2.5)

เมอวเคราะหผลเปรยบเทยบคะแนนดานการคานวณ ดานความจาระยะสนและสมาธกอนและ

หลงการรกษาในเดกกลมทผลฮโมโกลบนกลบมาเปนปกตพบวาคะแนนเฉลยเพมสงขนอยางม

นยสาคญทางสถต ซงขอมลไปในทศทางเดยวกนกบผลการประเมนในป 2553 นอกจากนยงพบวาใน

กลมทไมตอบสนองตอการรกษาหรอยงมภาวะซดอยมคะแนนดานความจาระยะสนและสมาธใกลเคยง

เดมหรอไมมการเปลยนแปลง

โดยสรปเดกทมภาวะโลหตจางหากไดรบรกษาจนผลเลอดกลบมาเปนปกต คะแนนดานการ

คานวณและดานความจาระยะสนและสมาธ มแนวโนมเพมสงขนจากเดมหรอกอนการรกษา นอกจากน

ผลการศกษาครงนพบวาภาวะซดเรอรงในเดกอาจจะสงผลกระทบเชงลบตอทกษะการเรยนรท ง

ทางดานการคานวณ ความจาระยะสนและสมาธ

จากขอมลทงหมดแสดงใหเหนวาเดกวยเรยนมปญหาสขภาพหลายดานทอาจสงผลกระทบตอ

ศกยภาพการเรยนรทงทางตรงและทางออม ทงนหลงจากการตรวจคดกรองสขภาพและสรปรายงานผล

ทาใหผปกครองและผบรหารโรงเรยนรบรและตระหนกถงปญหาสขภาพทพบบอย ซงนาไปสการดแล

รกษา การปองกนและสงตออยางมประสทธภาพ ตวอยางเชน การปรบเปลยนรายการอาหารกลางวนท

โรงเรยน อยางไรกตามการจะพฒนางานทเกยวของในงานอนามยโรงเรยนใหเกดขนไดทวถงและ

ค ร อ บ ค ล ม ท ก พ น ท น น ตอ ง อ า ศย ค ว า ม ร ว ม ม อ กน ร ะ ห ว า ง ห น ว ย ง า น ส า ธ า ร ณ ส ข แ ล ะ

กระทรวงศกษาธการ ทงในดานการกาหนดแนวทางทชดเจนและการพฒนาบคลากรทเกยวของกบงาน

บรการดานสขภาพเดกวยเรยนตอไป

28

กจกรรมท 2 อบรมเชงปฏบตการสาหรบเจาหนาทสาธารณสขและครอนามยโรงเรยน

เรอง การตรวจคดกรอง การดแลสขภาพเดกในโรงเรยนและแนวทางการสงตอ

วนท 5-6 มถนายน 2555 สถานท ณ หองประชมอรรถสทธ ชน 5 อาคารศนยการแพทยสรกต


1.เพอเพมพนความรและทกษะการตรวจคดกรองทางสขภาพและแนวทางการดแลปญหาทพบ

บอยในเดกวยเรยน การชวยเหลอและสงตอ

2. เกบรวบรวมขอมลพนฐานของงานบรการดานการตรวจสขภาพในเขตปรมณฑล

ผเขารวมประชมจานวน 207 คน จาก 4 จงหวดคอ นนทบร ปทมธาน ฉะเชงเทราและชลบร

ผลการสารวจการใหบรการดานการคดกรองสขภาพเดกวยเรยนโดยเจาหนาทสาธารณสขและ

ครในเขตปรมณฑลทง 4 จงหวดทเขารวมประชมพบวา เดกสวนใหญไดรบการประเมนเรองการ

เจรญเตบโตและการวดสายตาซงขอมลสอดคลองกบงานบรการในเขตกรงเทพมหานครในป พ.ศ. 2553

รองลงมาคอการตรวจสขภาพประจาปและการตรวจการไดยนอยางงาย มเพยงสวนนอยทไดรบการคด

กรองเรอง ความดนโลหต คดกรองภาวะโลหตจางและตาบอดส ดงแสดงในตารางท 2 จากการประชม

ครงนพบวาสาเหตสาคญททาใหงานบรการตรวจคดกรองสขภาพเดกวยเรยนไมครอบคลมและไม

เปนไปตามมาตรฐานทกาหนดไว อาจเนองมาจากบคคลากรทเกยวของไมมองคความรและขาดทกษะ

รวมถงไมไดรบการสนบสนนดานเครองมอและอปกรณการตรวจ

ตารางท 1 เปรยบเทยบรอยละของงานบรการตรวจคดกรองสขภาพในเขตปรมณฑลและกรงเทพมหานคร

กจกรรมการตรวจคดกรอง

โรงเรยนใน เขตปรมณฑล

( N= 125) ป พ.ศ. 2555

รอยละ

โรงเรยนสงกดกรงเทพมหานคร

(N= 91) ป พ.ศ. 2553

รอยละ

การตรวจสขภาพทวไป 62 53

ชงนาหนกวดสวนสง 94 97

วดความดนโลหต 19 54

ตรวจวดสายตา 82 89

ตรวจการไดยนอยางงาย 64 84

คดกรองภาวะโลหตจาง 28 12

ตรวจกรปเลอด 32 56

เอกซเรยปอด 6 62

ตรวจตาบอดส 14 63

29

กจกรรมท 3 การคดกรองละชวยเหลอเดกทมปญหาการเรยน (ป2555-ปจจบน)

สถานท โรงเรยนอนบาลสามเสนและโรงเรยนอนบาลวดปรนายก

มเดกนกเรยนชนประถมศกษาปท1 ถงปท 6 จานวนทงสน68 คน ทคณครสงใบคดกรองเรอง

ปญหาการเรยนมาทโครงการ แตในจานวนนมเดกเพยง 43 คน ทผปกครองพาเดกมารบการประเมนท

แผนกจตเวชเดกและวยรน โรงพยาบาลรามาธบด ผลการประเมนพบวาเดกทถกคณครสงมาดวยปญหา

การเรยนสวนใหญคดเปนรอยละ 86 มระดบสตปญญาอยในเกณฑปกตถงดเลศ มเดกเพยงหนงคนทม

ระดบสตปญญาบกพรองเลกนอย ดงแสดงในตารางท 3 อยางไรกตามในกลมทไดรบการประเมนเชาว

ปญญา มเดกเพยง 21 คน(รอยละ 48) ทผปกครองพามาตดตามพบกบจตแพทยเดกและวยรน ในกลมน

มเดก 20 คนทไดรบการวนจฉยวามความบกพรองของทกษะการเรยน(Learning Disability: LD) และ

เดกกลมนสวนใหญยงพบวามภาวะซนสมาธสนรวมดวย

จากขอมลดงกลาวจะเหนวาเดกทคณครประเมนวามปญหาการเรยนนนสวนมากมระดบ

สตปญญาปกตและมศกยภาพทจะเรยนรไดหากไดรบการวนจฉยอยางถกตองเหมาะสม อยางไรกตาม

การจะชวยเหลอเดกกลมนใหไดมประสทธภาพและครอบคลมน นตองอาศยความรวมมอกนท ง

ผปกครองและคณคร ดงนนบคคลากรทางการพทยและครการศกษาพเศษจะมบทบาทสาคญในการ

สรางองคความรและแนวทางในการชวยเหลอและตดตามตอไป

ตารางท 2 รอยละของระดบเชาวปญญาของเดกทมปญหาการเรยน

ระดบเชาวปญญา รอยละ (จานวน = 43 คน)

ดเลศปานกลาง (IQ=130-144) 7 (3)

ดเลศเลกนอย (IQ=115-129) 16 (7)

ปกต (IQ=90-114) 63 (27)

ปญญาทบหรอคาบเสน (IQ=70-89) 12 (5)

บกพรองทางสตปญญาเลกนอย (IQ=50-69) 2 (1)

____________________________________________

30

ชอกจกรรม พฒนาทกษะชวตและทกษะสขภาพเดกวยเรยน

Life skill and health skill development for school age children

ชอผบรรยาย ศาสตราจารย ดร.รจา ภไพบลย

ชอสถาบน โรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล

ปงบประมาณทเรมดาเนนกจกรรม 2552 -ปจจบน

นกเรยนประถมศกษาเปนกลมเดกทเรมเรยนรและพฒนาตามวยทสาคญ การฝกทกษะการคด

การเผชญสถานการณในสงคมปจจบนทมความซบซอนจะชวยใหเดกวยเรยนสามารถปองกนและ

แกปญหาทอาจเกดขนกบตนทงทางดานสงคมและสขภาพโดยรวม เปนการสรางเสรมพฒนาการแบบ

องครวมทเนนการพฒนาทกษะชวตและทกษะสขภาพทเปนการพฒนาศกยภาพมนษยตงแตในวยเรยน

โดยกจกรรมควรมลกษณะเหมาะกบนกเรยนในแตละชนป และเนนการมสวนรวมของครอบครว

ผปกครอง เพอใหกจกรรมการเรยนรมความตอเนองระหวางทบานและในโรงเรยน ปจจบนมการพฒนา

ทกษะชวตและทกษะสขภาพทรวมกจกรรมดานการพฒนาความฉลาดทางอารมณ แตลกษณะการจด

กจกรรมเนนทการปองกนความรนแรง การใชสงเสพตด เปนตน นอกจากนนกจกรรมทงหมดคานงถง

ความสาคญของผปกครองทสามารถชวยพฒนาเดกทบาน โครงการนตองการเตมเตมชองวางดงกลาว

เปนโครงการทคณะผวจยรวมในโครงการอนามยโรงเรยนสาหรบเดกวยเรยน ภายใตโครงการพฒนา

ศกยภาพประชากรไทย คณะแพทยศาสตร ร.พ.รามาธบด โครงการยอยนเนนพฒนาคมอทกษะชวตและ

ทกษะสขภาพในลกษณะสอการตนแอนนเมชน(3มต) ในรปแบบดวดและการตน 2 มตในรปแบบ

หนงสอการตนทเหมาะกบเดกวยประถมศกษา โดยนาเคาโครงเนอเรอง จากเนอหาและเนอเรองท

พฒนา ในระยะท 1 ปพ.ศ. 2552 เนอหาทกาหนดไดจากการประชมเชงปฏบตการรวมกนระหวาง

นกวชาการ คร ผปกครองและพยาบาลอนามยโรงเรยน ตอมาจงดาเนนการพฒนาสอในป2553ตาม

เนอหาทกษะชวตและทกษะสขภาพทกาหนด และในป2554 นาสอทไดไปทดลองใชในโรงเรยน

ระดบชนประถมศกษา โดยมการศกษาวจยกงทดลองทมการเปรยบเทยบระหวางกลมควบคมและกลม

ทดลองในนกเรยนชนประถมศกษาปท 5

ป 2555 เปนระยะการขยายผล โดยมการจดอบรมครประถมศกษาใหสามารถนาโปรแกรมและ

สอรปแบบดวด และการตน 2 มตในรปแบบหนงสอการตนไปใชในโรงเรยน และอบรมพอแมเพอการ

นาไปสอนเดกทบาน สาหรบในป2556 เปนระยะขยายผลทมการสรางเครอขายโรงเรยนนารอง 10 แหง

ในกรงเทพมหานครและฉะเชงเทรา

31


1. เพอพฒนาตนแบบโปรแกรมสาเรจรปเพอการพฒนาทกษะชวตสาหรบเดกวยเรยน

2. เพอพฒนาตนแบบโปรแกรมสาเรจรปเพอการพฒนาทกษะสขภาพสาหรบเดกวยเรยน

3. เพอขยายผลการนาโปรแกรมสาเรจรปเพอการพฒนาทกษะสขภาพสาหรบเดกวยเรยนและ

ประยกตใชในโรงเรยนและทบาน

วตถประสงคเฉพาะ

1. เพอศกษาผลของโปรแกรมพฒนาทกษะชวต โดยการใชสอหนงสอการตนตอทกษะชวต

ของนกเรยนชนประถมศกษา

2. เพอศกษาผลของโปรแกรมพฒนาทกษะชวต โดยการใช และสอภาพยนตรแอนนเมชน 3

มต ตอทกษะชวตของนกเรยนชนประถมศกษา

3. เพอศกษาผลของโปรแกรมพฒนาทกษะสขภาพการใชสอหนงสอการตนตอทกษะสขภาพ

ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5

4. เพอศกษาผลของโปรแกรมพฒนาทกษะชวตสาหรบผปกครอง โดยการใชสอหนงสอ

การตน ตอทกษะชวตของนกเรยนชนประถมศกษา

เครองมอทใชในการจดกจกรรม

1. แบบสอบถามทกษะชวต และแบบสอบถามทกษะสขภาพ

2. หนงสอการตนทกษะชวต 11 ตอน ไดแก บทนา ความภาคภมใจในตนเอง การคดวเคราะห

การจดการกบอารมณ ความซอสตย ความเออเฟอเผอแผ ความพอเพยง ความรบผดชอบตอตนเอง

ความรบผดชอบตอครอบครว ความรบผดชอบตอสงคม การตดสนใจ

3. หนงสอการตนทกษะสขภาพ 3 ตอนไดแก การออกกาลงกาย การรบประทานอาหาร การรกษา

สขอนามย

4. ภาพยนตรการตนแอนนเมชน (3 มต) จานวน 8 ตอน ไดแก ความภาคภมใจในตนเอง การคด

วเคราะห การจดการกบอารมณ ความซอสตย ความเออเฟอเผอแผ ความพอเพยง ความรบผดชอบตอ

ตนเอง ความรบผดชอบตอครอบครว

5. คมอโปรแกรมการพฒนาทกษะชวตและทกษะสขภาพ สาหรบคร ผปกครองและพยาบาล

32

ผลการศกษา

พบวา

1. โปรแกรมพฒนาทกษะชวต โดยการใชสอหนงสอการตน มผลทาใหทกษะชวตของนกเรยนชน

ประถมศกษาเพมขนอยางมนยสาคญทางสถต

2. โปรแกรมพฒนาทกษะสขภาพ โดยการใชสอหนงสอการตน มผลทาใหทกษะสขภาพของนกเรยน

ชนประถมศกษาเพมขนอยางมนยสาคญทางสถต

3. โปรแกรมพฒนาทกษะชวตสาหรบผปกครอง โดยการใชสอหนงสอการตน มผลทาใหทกษะชวต

ของนกเรยนชนประถมศกษาเพมขนอยางไมมนยสาคญทางสถต พฤตกรรมของผปกครองมการ

ตอบสนองและเปลยนแปลงอยางมนยสาคญทางสถต

4. ขณะนอยระหวางการประเมนผลการทาโปรแกรมสาเรจรปไปใชในโรงเรยนนารอง 10 แหงใน

กรงเทพมหานคร และฉะเชงเทรา และระหวางประเมนผลการใชสอภาพยนตรแอนนเมชน 3 มต

ตอทกษะชวตและความฉลาดทางอารมณของนกเรยนชนประถมศกษา

5. โครงการนารอง 10โรงเรยน มผลใหเกดเครอขายกลมโรงเรยนในพนทเขตการศกษาประถมศกษา

เขต 1 กรงเทพมหานคร และโรงพยาบาลพทธโสธร โรงเรยนเทศบาล1 ฉะเชงเทรา

6. สาหรบจงหวดฉะเชงเทรามการนาแนวคดมาขยายผล อบรมโปรแกรมพฒนาทกษะชวตและทกษะ

สขภาพ (เดอนมนาคม 2556) ใหแกครโรงเรยนผสอนเดกชนประถมศกษาในโรงเรยนเทศบาล

ทงหมด ในเขตพนทเทศบาลเมอง จงหวดฉะเชงเทรา โดยไดรบการสนบสนนงบประมาณจาก

เทศบาลเมองฉะเชงเทรา

7. สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา เขต 1 กรงเทพมหานคร สงกดคณะกรรมการพนฐาน

การศกษา (สพฐ.) ทาหนงสอขอรบตนแบบหนงสอการตน 14 เลม เพอการพฒนาทกษะชวตทกษะ

สขภาพ เพอใหโรงเรยนทวไปนาไปใชประกอบการสอนทกษะชวตและทกษะสขภาพ โดยทาง

โครงการพฒนาศกยภาพประชากรไทยไดนาสอดงกลาวผลตเปนสอออนไลน สามารถดาวโหลด

ไดและเผยแพรในเวปไซดของโครงการพฒนาศกยภาพประชากรไทยฯ

(http://www.ra.mahidol.ac.th/sdmc/service/ResearchDevelopThaiPopulation-th)

____________________________________________

33

ชอกจกรรม การพฒนารปแบบการดแลวยรนอยางเปนองครวม

ชอผบรรยาย อ.พญ.จราภรณ อรณากร

ชอสถาบน หนวยเวชศาสตรผปวยนอกเดกและวยรน ภาควชากมารเวชศาสตร


ปงบประมาณทเรมดาเนนกจกรรม 2552 – ปจจบน

วยรนเปนวยทมการเปลยนแปลงอยางมากทงทางรางกาย จตอารมณ และสงคมสงผลใหมความ

เสยงสงตอการเกดปญหาสขภาพ คนหนมสาวอาย 10-24 ป มจานวนถงรอยละ 27 ของประชากร

ทงหมด ปญหาในเรองสขภาพของคนกลมนจงเปนปญหาสาธารณสขทสาคญของประเทศ ปญหาการ

เจบปวย การตาย และปญหาสงคมในคนกลมนมสาเหตมาจากพฤตกรรมบางประการ ซงเรยกกนวา

พฤตกรรมเสยง (risk behaviors) เชน การขบรถประมาท การใชสราและสารเสพตด การมเพศสมพนธ

อยางไมระมดระวง เปนตน ปญหาสขภาพทเกดจากพฤตกรรมเสยงอาจสงผลทงในระยะสนและระยะ

ยาว

จากรายงานของกรมอนามย ปพ.ศ. 2545 พบโรคตดตอทางเพศสมพนธ (STD)ในวยรนสงถง

รอยละ 28.7 ของผปวยทงหมด โดยเฉพาะอยางยงโรคเอดสในวยรนพบถงรอยละ 15 ของผปวยทงหมด

สาหรบการตงครรภในอายต ากวา 20 ป (teenage pregnancy) รายงานจากสานกนโยบายและยทธศาสตร

กระทรวงสาธารณสข พ.ศ. 2547 – 2554 อตราการคลอดบตรในกลมแมวยรนอายต ากวา 20 ป พบวา

อตราการคลอดบตรสงขนจากรอยละ 13.9 เปน16.5 แมวยรนกลมนจะมโรคแทรกซอนสงกวาการ

ตงครรภทมอายมากกวา 20 ป ไดแก เดกเกดกอนกาหนด และมน าหนกนอย (low birth weight) ถงรอย

ละ 12-42 นาไปสปญหาการทอดทงเดกในโรงพยาบาลขาดการเลยงด และทารณกรรมเดก นอกจากนยง

พบวาแมกลมนมการตดเชอ HIV ถงรอยละ 10-12 และ 1 ใน 3 มปญหาการเสพยาบารวมดวย

จากสถานการณทเกดขนกบวยรนในประเทศไทยทกลาวมาจงมความสาคญอยางมากตงแต

ระดบปฐมภม ทตยภม และตตยภม เพอใหวยรนทงทมปญหาและวยรนทวไปมสขภาวะทดทงรางกาย

อารมณ จตวญญาณ


1. การพฒนาตนแบบการดแลวยรนและตนแบบระบบคดกรองพฤตกรรมเสยงในวยรน

2. การพฒนาตนแบบการดแลแมวยรนและตนแบบระบบคดกรองพฤตกรรมเสยงในแมวยรน

3. จดกจกรรมเผยแพรตนแบบการดแลแมวยรนและตนแบบระบบคดกรองพฤตกรรมเสยงใน

วยรน ใหกบบคลากรททางานเกยวกบวยรน แพทย พยาบาล และอาจารยเขตกรงเทพมหานคร

และตางจงหวด / โรงพยาบาล หรอเครอขายททางานเกยวกบวยรน

4. พฒนางานวจยทเกยวกบพฤตกรรมเสยงในวยรน แมวยรน ระบบการดแลวยรน และแมวยรน

34

กลมตวอยาง

• แมวยรนทอายต ากวา 20 ป ทเขารบบรการในคลนกแมวยรน คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาล

รามาธบด

• วยรนอายต ากวา 24 ปทเขารบบรการคลนกวยรน คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด

• โรงเรยนมธยมศกษาจานวน 5 โรงเรยนในกรงเทพมหานคร ไดแก โรงเรยนกนนทรทธาราม

วทยาคม โรงเรยนนวมนทราชนทศ บดนทรเดชา โรงเรยนศรอยธยาในพระอปถมภฯ โรงเรยน

รตนโกสนทรสมโภช ลาดกระบง และโรงเรยนเซนตจอหน(มธยม)

• บคคลากรทางการแพทยไดแก แพทย พยาบาล เจาหนาทสาธารณสข อาจารย บคลากรททางาน

เกยวกบวยรนในมลนธ / องคกรอสระ

ผลการดาเนนงานตงแตเรมจดกจกรรมจนถงปจจบน

1. ตนแบบการดแลวยรนใน

โรงเรยน และโรงพยาบาล

• พฒนาแบบคดกรองพฤตกรรมเสยงในวยรน

• การพฒนาระบบการดแลวยรนอยางเปนองครวมโดยสหสาขาวชาชพ

• การใหบรการ Hotline สายดวนสขภาพ

• เวบไซด www.teenrama.com

2. ตนแบบการดแลแมวยรนและ

ตนแบบระบบคดกรอง

พฤตกรรมเสยงในแมวยรน

• การพฒนาระบบการดแลแมวยรนอยางเปนองครวมโดยสหสาขาวชาชพ

• การจดกจกรรมเผยแพรตนแบบการดแลแมวยรนฯ ใหกบบคลากรท

ทางานเกยวกบวยรน แพทย พยาบาล และอาจารยเขตกรงเทพมหานคร

และตางจงหวด / โรงพยาบาล หรอเครอขายททางานเกยวกบวยรน

• การพฒนาคมอในการดแลแมวยรนสาหรบบคลากร

• ชมรม “ดวยมอแมนทเขมแขง” ซงเปนชมรมของแมวยรน เพอใหเกดการ

ชวยเหลอ แนะนา และดแลกนในกลมแมวยรนและผปกครอง

3. รปแบบการใหความรกบ

นกเรยนแกนนาเกยวกบ

เพศศกษา

• การอบรมและพฒนาแกนนานกเรยนในโรงเรยนใหเปนเยาวชนตนแบบ

• กจกรรมรณรงคและสงเสรมความรเรองเพศศกษารอบดาน

• คายแกนนาเยาวชนเพอพฒนาความรเพศศกษา ทกษะชวต ความ

ภาคภมใจในตนเอง

4. งานวจยทเกยวกบพฤตกรรม

เสยงในวยรน แมวยรน ระบบ

การดแลวยรน และแมวยรน

• การตดตามผลพฒนาการและการเจรญเตบโตของทารกแรกเกด

กรณศกษาเปรยบเทยบแมวยรน และแมผใหญ

• รปแบบการสอนเพศศกษาแนวใหมแกนกเรยนชนมธยมศกษาปท1

• การเปรยบเทยบผลของคลนกวยรนในกลมแมวยรนทผานและไมผาน

การดแลโดยคลนกวยรน

35


1. ตนแบบการดแลแมวยรนและตนแบบระบบคดกรองพฤตกรรมเสยงในแมวยรน

2. ตนแบบการดแลวยรนและตนแบบระบบคดกรองพฤตกรรมเสยงในวยรน

3. งานวจยทเกยวกบพฤตกรรมเสยงในวยรน แมวยรน ระบบการดแลวยรน และแมวยรน

เครอขายทขยายผล

หนวยงานภายนอกขอรบตนแบบการพฒนาไปใช ไดแก

• สานกบรหารกลาง กรมพฒนาสงคม และสวสดการ สถาบนพฒนาสงคม กระทรวงการพฒนา

สงคมและความมนคงของมนษย

• สานกอนามยการเจรญพนธ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข (โรงพยาบาลตามมาตรฐาน

บรการสขภาพทเปนมตรกบวยรนและเยาวชน)

• สถาบนสขภาพจตเดกและวยรนราชนครนทร กระทรวงสาธารณสข

• ศนยอนามยท 7 จงหวดอบลราชธาน

• สานกงานสาธารณสขจงหวดมหาสารคาม

• โรงพยาบาลศนย จงหวดสรนทร

• สานกงานสาธารณสข จงหวดอางทอง

• ศนยอนามยท 6 จงหวดขอนแกน

• สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาเพชรบร เขต1 จงหวดเพชรบร

• โรงเรยน เทศบาล 3 เทศบาลนสรณ จงหวดสรนทร

• เครอขายทมเปาหมายเดยวกน และมแผนนาตนแบบไปใช

ไดแก โรงเรยนทเขารวมการอบรมจานวน 25 โรงเรยน ศนยบรการสาธารณสข จานวน 56

ศนยบรการ และโรงพยาบาลรฐและเอกชน จานวน 18 โรงพยาบาล มลนธและองคกร จานวน 12

องคกร

ประโยชนทไดรบจากการขยายผลงาน

1. ความรวมมอ และการขยายเครอขายททางานเกยวกบการดแลแมวยรน และวยรน

2. การพฒนาองคความรเกยวกบการดแลแมวยรน พฤตกรรมเสยงของวยรน และสามารถนาไป

ประยกตใชเพอพฒนาตนแบบการดแลฯ ไดเหมาะสม

____________________________________________

36

ผลการดาเนนกจกรรม: กลมผใหญและผสงอาย ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ชอกจกรรม การพฒนาความแขงแกรงในชวต (Resilience) ของวยผใหญตอนตน

ชอผบรรยาย ผศ.ดร.พชรนทร นนทจนทร

ชอสถาบน โรงเรยนพยาบาลรามาธบด (สาขาวชาการพยาบาลจตเวชและสขภาพจต)


ปงบประมาณทเรมดาเนนกจกรรม 2552

วตถประสงคหลกของกจกรรม

1. เพอศกษาความแขงแกรงในชวตและตวแปรทเกยวของ

2. เพอพฒนาคมอการเสรมสรางความแขงแกรงในชวต

3. เพอพฒนาโปรแกรมการเสรมสรางความแขงแกรงในชวต

สรปผลการดาเนนงานตงแตเรมดาเนนการจนถงปจจบนและผลผลตทได

ในสงคมปจจบนทกชวตตองเผชญกบการเปลยนแปลงตางๆ มากมายทงทางดานเศรษฐกจ

สงคม เทคโนโลยและสงแวดลอม อนจะสงผลใหบคคลตองใชพลงกายและพลงใจอยางมากในการ

ปรบตว โดยเฉพาะอยางยงบคคลทอยในวยผใหญตอนตนทนอกจากจะตองปรบตวตอการเปลยนแปลง

เหลานแลว ยงตองปรบตวตอการเปลยนแปลงตามวย การศกษาเลาเรยน การใชชวตรวมกบบคคลอนท

ไมคนเคยทงในสถานศกษาและองคกรตางๆ ซงอาจสงผลตอภาวะสขภาพจตของบคคลได อยางไรกด

ในภาวการณทบคคลตองเผชญกบเหตการณทกอใหเกดความยงยากใจตางๆ นจะมบคคลกลมหนงท

สามารถยนหยดใชพลงกาย และพลงใจในการตอสใหตนเองผานพนจากภาวการณนนๆ และเรยนรจาก

ประสบการณอนจะนาไปสการเปลยนแปลงในทางบวก คณสมบตเหลาน เรยกวา “ความแขงแกรงใน

ชวต (Resilience)” ซงตามแนวคด ของ Edith Henderson Grotberg ความแขงแกรงในชวตม 3

องคประกอบหลก คอ 1) I have (ฉนม...) 2) I am (ฉนเปนคนท...) และ 3) I can (ฉนสามารถทจะ….)

เมอบคคลเผชญกบเหตการณทกอใหเกดความเครยดหรอวกฤตในชวต บคคลกจะดงองคประกอบ

เหลานมาใชในการจดการกบเหตการณนนไดอยางมประสทธภาพและเกดการเรยนร อนจะนาไปสการ

เปลยนแปลงทดขน เตบโตขนและเขาใจชวตมากขน การศกษาตวแปรทเกยวของกบความแขงแกรงใน

ชวต และการพฒนาคมอและโปรแกรมการเสรมสรางความแขงแกรงในชวตจงมความจาเปนอยางยง

การพฒนาความแขงแกรงในชวตของวยผใหญตอนตนน ประกอบไปดวยกจกรรมทใช

กระบวนการวจยศกษาถงตวแปรทเกยวของกบความแขงแกรงในชวต การพฒนาแบบประเมน และการ

พฒนาโปรแกรม โดยมขนตอนตางๆ ดงน

37

1. การพฒนาแบบประเมนความแขงแกรงในชวต (Resilience Inventory)

2. การศกษาเพอตรวจสอบความตรงของโมเดลความสมพนธเชงสาเหตของ ความแขงแกรงในชวต

ความเครยด บรรยากาศในครอบครว ความเพยงพอของเงนทไดรบ และผลสมฤทธทางการเรยน

ของนกศกษาพยาบาล

3. การศกษาเพอตรวจสอบความตรงของโมเดลความสมพนธเชงสาเหตระหวาง เพศ บรรยากาศใน

ครอบครว สถานะทางการเงน ความแขงแกรงในชวต และพฤตกรรมเสยง

4. การศกษาเพอตรวจสอบความตรงของโมเดลความสมพนธเชงสาเหตระหวางเหตการณทสรางความ

ยงยากใจ บรรยากาศในครอบครว ความแขงแกรงในชวต และสขภาพจตของนกศกษาพยาบาล

5. การศกษาลกษณะการปรบตวทางสงคมของนกศกษาพยาบาล และผลของกลมสงเสรมการปรบตว

ทางสงคมโดยใชเทคนคละครจตบาบดในนกศกษาพยาบาล

6. การศกษาความสมพนธของความแขงแกรงในชวต เหตการณทสรางความยงยากใจ และสขภาพจต

ของนกศกษามหาวทยาลย

7. การพฒนาคมอการเสรมสรางความแขงแกรงในชวต

8. การพฒนาโปรแกรมการเสรมสรางความแขงแกรงในชวต

9. การจดกจกรรมเพอศกษาผลของโปรแกรมการเสรมสรางความแขงแกรงในชวตในนกศกษา

พยาบาลศาสตรมหาบณฑต นกศกษามหาวทยาลย และนกศกษาพยาบาลวทยาลยพยาบาล

การศกษาความแขงแกรงในชวตและตวแปรทเกยวของนน ทมผดาเนนโครงการไดรวมกน

พฒนาเครองมอทใช ในการประเมนความแขงแกรงในชวตตามแนวคดของ Edith Henderson Grotberg

ซงจากการทดสอบความเชอมนของแบบประเมนได คา Cronbach’s alpha coefficient เทากบ .86-.91

และจากการตรวจสอบความตรงเชงโครงสรางขององคประกอบความแขงแกรงในชวตพบวา

องคประกอบความแขงแกรงในชวตมความตรงเชงโครงสรางโดยวดไดจาก 3 ตวชวด คอ ‘I have’

‘I am’ และ ‘I can’ ซงมคานาหนกองคประกอบอยระหวาง .964 - .967 และมนยสาคญทางสถต (p<.01)

เครองมอนไดมการนาไปใชในการศกษากลมเปาหมายตางๆ ไดแก เดกดอยโอกาส นกเรยนระดบ

มธยมศกษา ประชาชนในชมชน นกศกษามหาวทยาลยระดบปรญญาตรและปรญญาโท เปนตน จากผล

การศกษาในกลมเปาหมายดงกลาวกแสดงใหเหนวาความแขงแกรงในชวตมความเกยวของกบตวแปร

ตางๆ ทงในแงทเปนปจจยทมความสมพนธกนในทางบวกและทางลบ ปจจยทานาย ปจจยทมอทธพล

ทางตรงหรอมอทธพลทางออมไดแก ความเครยด ซมเศรา ปญหาสขภาพจต พฤตกรรมเสยง และ

เหตการณทกอใหเกดความยงยากใจดานตางๆ (the negative life events) จากผลการศกษาเหลานคณะผ

ศกษาไดนามาว เคราะหและรวมกนพฒนาโปรแกรมเสรมสรางความแขงแกรงในชวตตาม

กระบวนการวจย โดยมวตถประสงคเพอใหผเขารวมโปรแกรมไดเกดการเรยนร และมการพฒนาตนเอง

ใหสามารถเผชญตอเหตการณทกอใหเกดความยงยากใจหรอภาวะวกฤตในชวตไดอยางมประสทธภาพ

ทงในดานการดาเนนชวตประจาวน การเรยน การคงไวซงสมพนธภาพกบบคคลอน รวมถงการจดการ

38

กบความเครยดของตนเอง อนจะเปนการปองกนปญหาสขภาพจตทจะเกดขนกบบคคล โปรแกรมการ

เสรมสรางความแขงแกรงในชวตน มการนาไปทดลองใชและได มการปรบปรงตามขอเสนอแนะ ทง

ของผ ทนาไปใชและผ เขารวมโปรแกรม ซงผลจากการนาโปรแกรมไปทดลองใชในนกศกษา

มหาวทยาลยระดบปรญญาตร ระดบปรญญาโท วทยาลยพยาบาล และนกเรยน กพบวา หลงการเขารวม

โปรแกรมนกเรยน/นกศกษา มคะแนนความแขงแกรงในชวตสงขนอยางมนยสาคญทางสถต มการ

เปลยนแปลงไปในทางบวก ไดแก

1) เขาใจตนเอง มองตวเองในแงบวก และมกาลงใจมากขน เรยนรทจะรกตวเองใหมากขน เชอมนใน

ตวเองมากขนม ความภาคภมใจในตวเองเพมขน รจกใหกาลงใจตนเองและผอน

2) เขาใจบคคลอนมากขนและรจกแสวงหาแหลงสนบสนนของตนเองวาตนเองมแหลงสนบสนน

อะไรบาง รวมถงรจกมองตนเองวาตนเองม ความสามารถอะไรทจะเปนประโยชนกบตวเองและสงคม

3) รจ กวธการคลายความเครยดทหลากหลาย รจกนาวธการจดการกบความเครยดมาใช และให

ความสาคญกบการจดการกบความเครยดอยางถกวธ

4) มทกษะในการสอสารดขน รจกทกษะการมปฏสมพนธกบบคคลทมความคดตางจากตวเอง และ

5) มทกษะในการแกปญหาทเหมาะสมขน รจกทจะนาศกยภาพหรอความสามารถทตวเองมอยมาใชใน

การเผชญปญหา มการเตรยมพรอมวางแผนเมออาจม เหตการณตางๆ เกดขนกบตนเอง อดทนตอ

อปสรรคทเขามา และเผชญกบปญหาและอปสรรคทเขามาไดเหมาะสม


1. การเผยแพรผลงานในวารสารทางวชาการ

1.1) พชรนทร นนทจนทร, ทศนา ทวคณ, จรยา วทยะศภร, และ พศสมย อรทย. (2554). ความแขงแกรงใน

ชวตและความเครยดของนกศกษาพยาบาลโรงเรยนพยาบาลรามาธบด. วารสารการพยาบาลจตเวชและ

สขภาพจต, 25(1), 1-13.

1.2) พชรนทร นนทจนทร, ศรสดา วนาลสน, ลดดา แสนสหา, ขวญพนมพร ธรรมไทย, และ พศสมย อรทย.

(2554). ความแขงแกรงในชวตและพฤตกรรมเสยงของวยรนไทย. รามาธบดพยาบาลสาร, 17(3), 430-443.

1.3) พชรนทร นนทจนทร, โสภณ แสงออน, และทศนา ทวคณ. (2555). ผลของโปรแกรมการเสรมสราง

ความแขงแกรงในชวตในนกศกษาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต. วารสารพยาบาล, 61(2), 18-27.

1.4) พชรนทร นนทจนทร, โสภณ แสงออน, และจรยา วทยะศภร. (2556). ความแขงแกรงในชวต เหตการณท

สรางความยงยากใจ และสขภาพจตของนกศกษามหาวทยาลย. วารสารการพยาบาลและสขภาพ. (In Press).

1.5) ทศนา ทวคณ, พชรนทร นนทจนทร, และ โสภณ แสงออน. (2555). ปจจยทานายความเครยดของ

นกศกษาพยาบาลหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต. วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข, 22(3), 1-11.

1.6) กนกพร เรองเพมพล, สดา รองเมอง, และพชรนทร นนทจนทร. (2554). ลกษณะการปรบตวทางสงคม

ของนกศกษาพยาบาล. รามาธบดพยาบาลสาร, 17(3), 478-492.

1.7) สดา รองเมอง, กนกพร เรองเพมพล, และพชรนทร นนทจนทร. (2556). ผลของกลมสงเสรมการปรบตว

ทางสงคมโดยใชเทคนคละครจตบาบดในนกศกษาพยาบาล. รามาธบดพยาบาลสาร, 19(1), (In Press)

39

2. คมอและโปรแกรม

2.1) แบบประเมนความแขงแกรงในชวต

2.2) คมอการเสรมสรางความแขงแกรงในชวต

2.3) โปรแกรมการเสรมสรางความแขงแกรงในชวต

2.4) CD คลายเครยด

2.5) การอบรมการใชโปรแกรมสาหรบเครอขาย

----------------------------------------------------------

40

ชอกจกรรม การพฒนาศกยภาพและรปแบบการดแลสขภาพดานโภชนาการ

ชอผบรรยาย รศ.ดร.นพวรรณ เปยซอ

ชอสถาบน โรงเรยนพยาบาลรามาธบด (สาขาวชาการพยาบาลสขภาพชมชน)




1. เพอศกษาสถานการณดานโภชนาการและตดตามภาวะโภชนาการของชมชน

2. เพอพฒนาศกยภาพแกนนาในการดแลสขภาพดานโภชนาการในชมชน

3. เพอพฒนาแบบจาลองในการดแลสขภาพดานโภชนาการทย งยนของชมชน


ระยะท 1 การศกษาสถานการณดานโภชนาการและตดตามภาวะโภชนาการของชมชน โดยการสารวจ

ภาวะสขภาพและภาวะโภชนาการของนกศกษา คร บคลากรทมสขภาพ และประชาชน พบวา มการ

ดาเนนการตามบรบท โดยใชรปแบบทหลากหลายในการวเคราะหปญหาทงเชงลกและเชงกวาง เพอให

ไดขอมลเชงประจกษจากหลายแหลง เชน การวจย การใชขอมลเชงสถตทมอย ผนวกกบการแสวงหา

ขอมลเพมเตมจากการสนทนากลม การใชเวทสาธารณะ การทาประชาคม และการประเมนตดตาม

ปญหา พบปญหาและปจจยเสยงทางโภชนาการแตกตางกนตามอาย เพศ วถชวต และลกษณะของ

ชมชนและสงแวดลอม เชน ภาวะเรอรงในชมชน โดยเฉพาะ ความดนโลหตสง และเบาหวานชนดท 2

พฤตกรรมการบรโภคขนมขบเคยวทมคณคาทางโภชนาการไมเพยงพอ เปนตน

ระยะท 2 การพฒนาศกยภาพแกนนานกศกษา คร พยาบาลและอาสาสมครในการดแลสขภาพดาน

โภชนาการในชมชน ผลการพฒนาศกยภาพแกนนาในการสรางเสรมสขภาพและการตดตามผล พบวา

แกนนาทกกลมสามารถนาความรไปใช มความพงพอใจมากถงมากทสดตอกจกรรมพฒนาศกยภาพ

มากกวารอยละ 95 และมความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดขนอยางมนยสาคญทางสถต

ระยะท 3 การพฒนาแบบจาลอง “RAMA Model” ในการดแลสขภาพดานโภชนาการ

“RAMA Model” เปนแบบจาลอง ในการดแลดานอาหารและโภชนาการของชมชนทไดรบการ

พฒนาขนสบเนองจาก วถชวตและพฤตกรรมสขภาพของคนไทยในปจจบนเปลยนแปลงไป ทสาคญคอ

รปแบบการบรโภคอาหารประเภทแปง ไขมน น าตาลและเกลอทมากเกนความตองการของรางกายเปน

ปจจยทนาไปสโรคอวนและโรคเรอรงเพมขนอยางตอเนอง และสวนใหญเกยวของกบปจจยทาง

สงแวดลอม รวมท งสอโฆษณาประชาสมพนธเขามบทบาทตอพฤตกรรมสขภาพมากขน แมวา

หนวยงานทงภาครฐและเอกชนไดมการรณรงคอยางตอเนอง กยงไมสามารถแกไขปญหาสขภาพได

ทงหมด โครงการพฒนาศกยภาพประชากรไทยจงไดสนบสนนใหมการพฒนารปแบบการดแลสขภาพ

41

ดานอาหารและโภชนาการโดยความรวมมอของทกภาคสวน ในการประเมนปญหาและการจดการ

ปญหาโดยการดาเนนการพบองคประกอบสาคญ 4 ดาน ดงน

1. Raising community awareness (R) เปนการสรางความตระหนกของชมชน เชน การเดน

รณรงคหรอเวทสาธารณะ เปนตน

2. Aiming at targeted health (A) เปนการตงเปาหมายสขภาพรวมกนตามสถานการณปญหา

และความตองการของชมชน

3. Mobilizing change and innovation (M) เปนการขบเคลอนในการปรบเปลยนพฤตกรรม

และการพฒนานวตกรรมการดแลสขภาพของชมชนรวมกบภาคเครอขาย ซงอาจเปนรปแบบตางๆ ดงน

-การวางแผน-การปฏบต-การตรวจสอบในการปฏบต-และการปรบปรงหรอพฒนา

(plan-do-check-act)

-การแลกเปลยนเรยนร (knowledge sharing) ทงภายในและภายนอกชมชน/สถาบน

-การจดการความร (knowledge management) ทงภายในและภายนอกชมชน/สถาบน

-การรวมกลมจดกจกรรม (group activity) เชน ชมรมผสงอาย กลมออกกาลงกาย

กลมทาอาหารและกลมสนทนาปญหาสขภาพ

-การจดการรายกรณ (case management) หรอการจดการรายครอบครว (knowledge

management) ในกรณทมปญหาซบซอน

ตวอยางกจกรรมในการขบเคลอนทชมชนและเครอขายรวมกนดาเนนการ ไดแก การประกวดการ

ทาอาหารสขภาพ ประกวดการออกกาลงกาย ประกวดวาดภาพอาหารเพอสขภาพ ประกวดคาขวญลด

โรคอวน และเดนรณรงคตานภยอวน เวทแลกเปลยนเรยนรเรองอาหารและฉลากโภชนาการและเกมส

อาหาร รวมทงการใชเสยงตามสายเพอสอสารขอมลสขภาพ การประสานกบผเกยวของ เชน รานอาหาร

ในชมชนรวมรณรงคเพอสรางเสรมพฤตกรรมสขภาพ การรณรงค “ชมกอนปรง” และประกาศเปน

รานอาหารสขภาพตวอยางของชมชน

นอกจากน การขบเคลอนในระดบบคคลและครอบครว จากการแลกเปลยนเรยนร ยงพบปจจยส

ความสาเรจในการควบคมน าหนก คอ “ทกอยางอย ทใจ ทาใหเปนนสย เคลอนไหวออกแรง

เปลยนแปลงทงครอบครว นาหนกตวพอด” ดงน

1) ทกอยางอยทใจ การควบคมน าหนก จะสาเรจได ตองเรมทตวเอง โดยการคดด (คดเชง

บวก) คดถงการมสขภาพทด มสต รตวเอง บงคบใจเอาชนะใจตวเอง ไมตะบะแตก เอาใจ

ใสตวเอง สรางแรงจงใจใหกบตวเอง คนสวนใหญชอบอาหารหวาน มน เคม เพราะม

รสชาตอรอย เปนเหตผลหนงททาใหไมสามารถควบคมอาหารได การควบคมน าหนกจง

ไมใชเรองงาย จะทาใหสาเรจได ตองรจกขมใจ

2) ทาใหเปนนสย ปญหาสาคญในการควบคมนาหนกคอ หกหามใจตวเองไมได ดงนนจงตอง

สรางใหเปนนสยทงทบานและททางาน ไมซออาหารมาเกบไวในปรมาณมากเกนไป

เพราะจะทาใหอดใจไมได เผลอรบประทานอยเรอยไป วธการทไดผลคอ ทาใหเปนนสย

42

โดยรบประทานอาหารในจานขนาดเลก เพอจากดปรมาณ ไมตดกบอาหารรสจด เชน

หวานจด หรอเคมจด ปรงอาหารเอง ใชเค รองปรงรสเทาทจ า เปน เดนสายกลาง

รบประทานแตพออม ในปรมาณทเหมาะสม รบประทานครบ 3 มอ การรบประทาน

อาหารโปรตนทมคณภาพ จะชวยใหรสกอม การรบประทานอาหารประเภทปลาซงเปน

แหลงโปรตนทด และทสาคญคอไมรบประทานอาหารดบ ไมดมเหลา ไมสบบหร

3) เคลอนไหวออกแรง การปรบเปลยนอาหารเพยงอยางเดยวไมไดผล ตองมกจกรรมการ

เคลอนไหวออกแรง หรอมการขยบรางกายดวย เชน การเดน การเดนตลาดนดกชวยได

การออกกาลงกายเปนประจาจะชวยใหสดชนและสขภาพด ไมเจบปวย

4) เปลยนแปลงท งครอบครว การมสวนรวมของครอบครว เปนกญแจสาคญในการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมในบรบทของสงคมไทย ทงในดานการรบประทานอาหารและการ

เคลอนไหวออกแรง

5) นาหนกตวพอด จากการปฏบตดงกลาว ชวยใหการควบคมน าหนกไดผล โดยมน าหนกตว

ทพอด

4. Assuring synergy and sustainability (A) เปนการรวมพลงของชมชนในการปฏบตและ

ตดตามอยางตอเนอง เพอสขภาพทย งยน

จะเหนไดวา RAMA Model เปนรปแบบททาใหเกดความเชอมโยงอยางเปนองครวมตามบรบทของ

บคคล ครอบครว ชมชนและสงคมทมการเปลยนแปลงตลอดเวลา ถอเปนกญแจสาคญในการแกปญหา

ระยะท 4 การทดสอบและตดตามประเมนผลการใชแบบจาลอง “RAMA Model” ในการดแลสขภาพ

ดานโภชนาการของชมชน และการขยายผล ผลการทดสอบแบบจาลอง “RAMA Model” โดยการศกษา

เชงทดลอง พบวา พฤตกรรมสขภาพและภาวะโภชนาการของกลมทดลองมการเปลยนแปลงทดขน

อยางมนยสาคญทางสถต เมอเปรยบเทยบกบชมชนในกลมควบคมทใชรปแบบปกต สรปไดวา

แบบจาลอง RAMA Model มประสทธภาพ ซงขณะนอยในระหวางการขยายผล เพอใหสามารถใชเปน

แนวทางในการสรางเสรมสขภาพทเหมาะสมและย งยนสาหรบคนไทย นาไปสการพงตนเอง ความ

เปนอย รวมทงสงแวดลอมทด และเปนการพฒนาชมชนและสงคมทเขมแขงตอไป

การเผยแพรผลงาน

ชญานศ แสงเพง, นพวรรณ เปยซอ, สจนดา จารพฒน มารโอ. (2556). การพฒนาศกยภาพของ

อาสาสมครสาธารณสขในการอานฉลากโภชนาการ. (อยในระหวางตพมพ)

ชนนพทธ ประเสรฐพรรณ, นพวรรณ เปยซอ, สจนดา จารพฒน มารโอ. (2556). กจกรรมและผลลพธ

ของการดาเนนการชมรมผสงอายในชมชน. (อยในระหวางตพมพ)

43

นพวรรณ เปยซอ, สมาล กตตภม, ดษณ ทศนาจนทธาน, พรรณวด พธวฒนะ. (2552). ความรทาง

โภชนาการ ทศนคตเกยวกบอาหาร พฤตกรรมการรบประทานอาหารและภาวะโภชนาการของนกศกษา

พยาบาล. รามาธบดพยาบาลสาร, 15(1), 48-60.

บษรตน พฒวชยดษฐ, นพวรรณ เปยซอ. (2555). ผลของโปรแกรมสงเสรมการอานฉลากโภชนาการ

ของขนมขบเคยวและเครองดมตอความร ทศนคต และพฤตกรรมการอานฉลากโภชนาการ ในนกเรยน

ชนประถมศกษาปท 5-6. รามาธบดพยาบาลสาร, 18(3), 298-310.

วนทนย ชยฤทธ, นพวรรณ เปยซอ, สจนดา จารพฒน มารโอ. (2555). ปจจยทมความสมพนธกบความ

มนคงทางอาหารของผสงอายในชมชนทางชนบททางภาคใต. รามาธบดพยาบาลสาร, 18(3), 311-326.

สาคร เหลกแยม, ศภร เจรญพานช, กรรณการ กาญจนานกล, สจนดา จารพฒน มารโอ, นพวรรณ เปย

ซอ. (2556). ผลของโปรแกรมสงเสรมการมสวนรวมของชมชนตอภาวะโภชนาการของผทมน าหนก

เกนและอวนในชมชน. (อยในระหวางตพมพ)

สรญญา พลวตร, นพวรรณ เปยซอ, สจนดา จารพฒน มารโอ. (2556). ผลของการใหคาปรกษาตอ

พฤตกรรมการบรโภคอาหารและภาวะโภชนาการของบคลากรทางการพยาบาล. (อยในระหวางตพมพ)

สมณฑา หวงทอง, นพวรรณ เปยซอ, จฬารกษ กวววธชย. (2556). กรณศกษา: พฤตกรรม ปญหาและ

อปสรรคในการควบคมความดนโลหตของผทมความดนโลหตสงระดบรนแรงในชมชน. รามาธบด

พยาบาลสาร, 18(1).

อมรรตน นธะสนธ, พชญา ทองโพธ, วไล ตงปณธานด, นพวรรณ เปยซอ. (2554). การพฒนา

นวตกรรมการจดการเรยนการสอนนกศกษาพยาบาลโดยใชโครงการตลาดนดสขภาพ. รามาธบด

พยาบาลสาร, 17(3), 493-505.

อจฉรา จนดาวฒนวงศ, นพวรรณ เปยซอ, พชรนทร นนทจนทร. (2555). ความสมพนธระหวางการรบร

ความเชอดานสขภาพกบพฤตกรรมการปองกนโรคเบาหวานชนดท 2ในนกเรยนมธยมศกษาตอนปลาย.

รามาธบดพยาบาลสาร, 18(1), 58-69.

ผลผลต

1. นพวรรณ เปยซอ, สรดา ฤทธสงห, ประไพศร ศรจกรวาล, พรรณวด พธวฒนะ, จนตนา ศรวราศย, ส

รตน โคมนทร. คมอการบรโภคอาหารจานเดยว, 2556. โครงการพฒนาศกยภาพประชากรไทย คณะ

แพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล. จดทอง: กรงเทพฯ (พมพครงท 4)

2. นพวรรณ เปยซอ, บษรตน เลกเชาวรตน, ประไพศร ศรจกรวาล, สรตน โคมนทร. คมอการอาน

ฉลากโภชนาการของขนมขบเคยวและเครองดม, 2556. โครงการพฒนาศกยภาพประชากรไทย คณะ

แพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล. จดทอง: กรงเทพฯ (พมพครงท 4)

44

3. นพวรรณ เปยซอ, สกณา เนยมเงน, ประไพศร ศรจกรวาล, พรรณวด พธวฒนะ, อรสา พนธภกด, ส

รตน โคมนทร. คมอการอานฉลากโภชนาการของเครองปรงรสและอาหารแปรรป, 2556. โครงการ

พฒนาศกยภาพประชากรไทย คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล. จดทอง:

กรงเทพฯ (พมพครงท 4)

4. ซดความรเรอง สารอาหารและการอานฉลากโภชนาการ

5. วดทศน รณรงคการไมบรโภคปลาดบ

6. แบบจาลองอาหารจานสขภาพ

7. สอการเรยนรดวยตนเอง เรอง การสรางเสรมสขภาพของผทเปนเบาหวานและความดนโลหตสง

การเผยแพรความรสสงคม

1. บทความทางหนงสอพมพเดลนวส

เรอง “กนอยางไร หางไกลโรค” ฉบบวนเสารท 12 มนาคม 2554

เรอง “รไดอยางไรวา อวนลงพง” ฉบบวนเสารท 26 มนาคม 2554

เรอง “อาหารจานเดยว กนอยางไรใหสขภาพด” ฉบบวนเสารท 2 เมษายน 2554

2. รวมรายการโทรทศน

รายการ Health me please วนท 31 ตลาคม – 4 พฤศจกายน 2554

รายการ Rama Channel ในป 2555 เรอง 1) การควบคมนาหนกและ 2) การอานฉลากโภชนาการ

3. รวมรายการวทย จดโดยโรงพยาบาลวภาวด เรองอาหารและโภชนาการ วนท 10 กนยายน 2554

4. จดทาจลสาร 3 ฉบบ ไดแก 1) อวน-มน-ดน-โรค 2) เรมทตวเรา และ 3) อาหารปลอดภยไรพษ

ชมชนไรพง

5. เผยแพรสอทาง Website ของรามาธบด สสส. และอนๆ

6. บรรยายในชมชน เรอง แนวทางการบรโภคทเหมาะสม จดโดยสานกงานเขตราชเทว

7. กจกรรมเผยแพรความรสประชาชน เรอง กนอยางไรใหหางไกลโรค วนท 29 มนาคม 2554 ณ.

ศนยการแพทยสรกต

8. กจกรรมการจดนทรรศการในชมชนซอยสวนเงน ในโครงการ ชมชนนาอย เฉลมพระเกยรต

84 พรรษา วนท 9 ตลาคม 2554

9. กจกรรมประเมนภาวะโภชนาการและใหคาแนะนาดานโภชนาการ กบผเขารวมประชมในการ

ประชมของชมรมชวตใหมรามาธบดและ บรรยายเรอง อาหารและสขภาพ วนท 11 สงหาคม

2555

10. รวมเวทแลกเปลยนเรยนรเรอง ความสาเรจในการขบเคลอนของชมชน ในการประชมคณภาพ

ระบบบรการสขภาพ ทโรงแรมรามาการเดน กรงเทพมหานคร 2555

45

การนาเสนอผลงานวจยในการประชมนานาชาต (World Conference on Health Promotion, Thailand;

International Conference of Public Health Nursing, Jordan; Asia Pacific Conference on Nutrition,

Japan)

1. Association of knowledge on nutrition labels, attitudes, and behavior of nutrition label read

for snacks and beverages in school-aged children with obesity

2. Knowledge on nutrition labels, attitudes toward reading nutrition labels, and behavior of

reading nutrition labels of snacks and beverages in nursing students

3. Nutritional knowledge, food behaviors, and nutritional status in older Thai adults

4. RAMA Model: A model for nutrition health promotion in community

5. Effects of nutrition counseling program on nutritional status of nursing staffs with

overweight or dyslipidemia: A follow-up study

6. Effects of program promoting nutrition label read on knowledge, attitude and behavior of nutrition label read, and nutritional status among health volunteers in an urban community

7. Effects of program promoting community participation on nutritional status of community

dwellers with overweight and pre-diabetes

----------------------------------------------------------

46

ชอกจกรรม รปแบบการใหความรและการปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคเพอการดแลตนเอง

ในผทมนาหนกเกนและโรคอวนลงพง (เมทาบอลคซนโดรม)

ชอผบรรยาย ผศ.พญ.ดรณวลย วโรดมวจตร

ชอสถาบน หนวยโภชนวทยาและชวเคมทางการแพทย ภาควชาอายรศาสตร




1. เพอใหผเขารวมกจกรรมตระหนกถงความสาคญในการดแลตนเองดานโภชนาการ เพอปองกน

และรกษาโรค

2. เพอใหผเขารวมกจกรรมเกดการเรยนรและปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคอาหารอยาง

ถกตองเหมาะสม

3. เพอใหผเขารวมกจกรรมนาความร และประสบการณทไดรบไปปฏบต สามารถแนะนาคนใน

ครอบครวใหปฏบตตามไดอยางถกตอง

4. เพอใหเกดความสมพนธอนดและมการแลกเปลยนประสบการณ ระหวางบคลากรทาง

การแพทยและผปวยในเรองโภชนาการและการดแลตนเอง

5. เพอสรางความเชอมนแกผมาใชบรการโรงพยาบาลรามาธบด วาเปนโรงพยาบาลทใหบรการ

รกษาพยาบาลทดและเปนแหลงใหความรเกยวกบสขภาพอนามยแกประชาชน

6. เพอใหเปนไปตามวสยทศนของคณะแพทยฯในการเปนผนาดานสรางเสรมสขภาพ


แผนผงเวลาของกจกรรมรปแบบการใหความรและการปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคเพอการดแล

ตนเองในผทมนาหนกเกนและโรคอวนลงพง ป 2553-2555

47

ลาดบ กจกรรมหลก ระยะเวลา

กจกรรม แผนผงเวลา

ปงบประมาณ 2553

1 การจดตงคณะทางานและวางแผนการดาเนนงานตางๆ 3 เดอน ระยะท 1

กจกรรมการพฒนารปแบบ

ก า ร ใ ห ค ว า ม ร แ ล ะ ก า ร

ปรบเปลยนพฤตกรรมการ

บรโภคเพอการดแลตนเอง

ในผทมนาหนกเกนและโรค

อวนลงพง

2

เปดรบผสนใจเขารวมกจกรรม (ตรวจรางกาย,เจาะเลอด,

ชงนาหนก, วดสดสวนของรางกาย, ทาแบบสอบถาม

ขอมลเบองตน, ประวตสขภาพ, ประวตการรบประทาน

อาหารและพฤตกรรมการรบประทานอาหาร)

3 เดอน

3 ดาเนนการจดกจกรรมยอย 5 ครง ในป 2553 4 เดอน

4 นาขอมลมาวเคราะหผล/สรป และรายงานผลการศกษา 2 เดอน



กจกรรมทบทวนความ ร

แ ล ะ ก า ร ป ร ะ ย ก ต ใ ช ใ น

ชวตประจาวน

6

เปดรบผสนใจเขารวมกจกรรมจากกลมเปาหมายเดม 50

คน (ตรวจรางกาย,เจาะเลอด, ชงนาหนก, วดสดสวนของ

รางกาย, ทาแบบสอบถามขอมลเบองตน, ประวตสขภาพ

, ประวตการรบประทานอาหารและพฤตกรรมการ

รบประทานอาหาร)

3 เดอน

7 ดาเนนการจดกจกรรมยอย 4 ครง ในป 2554 4 เดอน




ก า ร ต ด ต า ม ผ ล ก า ร จ ด

กจกรรม และการจดทาสอ

เพอการสอนแสดง

10

เปดรบผสนใจเขารวมกจกรรมจากกลมเปาหมายเดม 100

คน (ตรวจรางกาย,เจาะเลอด, ชงนาหนก, วดสดสวนของ

รางกาย, ทาแบบสอบถามขอมลเบองตน, ประวตสขภาพ

, ประวตการรบประทานอาหารและพฤตกรรมการ

รบประทานอาหาร)

1 เดอน

11

ดาเนนการจดกจกรรม 2 หวขอ ในป 2555

กจกรรมท 1: การตดตามผลการจดกจกรรมทบทวน

ความรและการประยกตใชในชวตประจาวน

กจกรรมท 2: การจดทาสอเพอการสอนแสดงในรปของ

วดทศน และคมอการจดกจกรรม

4 เดอน


48

กจกรรมหลก เปาหมาย ผลของกจกรรม

1. กจกรรม ป 2553

รปแบบการใหความรและการปรบเปลยน

พฤตกรรมการบรโภคเพอการดแลตนเอง ในผทม

น าหนกเกนและโรคอวนลงพง (เมทาบอลคซน

โดรม) ระยะท 1

- คณะทางานประชมเพอดาเนนการพฒนารปแบบ

การใหความรดานโภชนาการ ทมประสทธภาพ

และเหมาะสมกบวถชวตของคนไทย

- รบสมครผเขารวมกจกรรม ทมภาวะน าหนกเกน

และอวนลงพง เพอเขารวมกจกรรมตอเนองทร.พ.

ร า ม า ธ บ ด โ ด ย ใ ช ร ป แ บ บ ก า ร ใ ห ค ว า ม ร ท

คณะทางานพฒนาขน กจกรรมจดในระยะเวลา 3

เดอน ระยะเวลาระหวางเดอน ม.ย.-ก.ย. 2553 (ม

เปาหมายรบจานวน 100 คน แตเนองจากมผให

ความสนใจมาก จงสมครเขามาทงสน 140 คน)

1. พฒนารปแบบการใหความรดานโภชนาการเพอการดแล

ตนเองและปรบเปลยนพฤตกรรม

2. จดทาเอกสารประกอบการอบรม เพอใชในการจดกจกรรม

และเผยแพร

3.จดกจกรรมใหแกผปวยของร.พ.รามาธบดและผสนใจ ทม

น าหนกเกนและอวนลงพง ณ ร.พ.รามาธบด จานวน 140 คน

โดยมการจดกจกรรมใหแกผปวยตอเนอง ดงน

- ครงท 1 “กนใหสนก มสขกบการลดน าหนก : 7-ขนบนได

สความสาเรจ”

- ครงท 2 “แปง น าตาล เกลอ หนกกายและหนกใจ”

- ครงท 3 “โปรตน ไขมน มตรแทหรอวาศตร”

- ครงท 4 “รขยบ-Fit&Firm”

- ครงท 5 “ลดอยางย งยน”

กจกรรมในครงนจดใหมการตรวจรางกายผเขารบการอบรม

2 ครง คอ กอนและหลงการอบรม

1. มรปแบบการใหความรดานโภชนาการสาหรบผทมน าหนกเกนและอวนลงพง

1 ตนแบบ ทสามารถนาไปใชไดจรง

2. เอกสารของโครงการอบรม มดงน

-คมอ “กนใหสนก มสขกบการควบคมน าหนก”

-เอกสารแผนพบความรดานโภชนาการ

-Display สาหรบสอนแสดง

3. ผลการจดกจกรรมใหแกผปวยและผสนใจ จานวน 140 คน

(ผหญง 114 คน/ ผชาย 26 คน)

- ผเขารวมกจกรรม มน าหนกตวลดลงเฉลย 2.8 กก. (โดยมผทน าหนกลดมาก

ทสด 21.5 กก. จนถงมผน าหนกเพมขน 2.2 กก.) และผลของคาดชนมวลกาย รอบ

เอว รอบสะโพก เปอรเซนตไขมน คาไขมนในชองทอง ความดนโลหต ระดบ

ไขมนไตรกลเซอไรด ไขมนแอลดแอล และระดบอนซลน ในเลอด ลดลงอยางม

นยสาคญทางสถต (p<0.05) เมอเปรยบเทยบกบคาทตรวจวดกอนเขารบการอบรม

- จากแบบทดสอบความร พบวา ผเขารวมกจกรรมรอยละ 83 มความรเพมขน

มากกวากอนเขารบการอบรมในเรอง ผลเสยของความอวนตอสขภาพ ปรมาณ

อาหารแลกเปลยนสาหรบการควบคมน าหนก และการรจกเลอกและวางแผนการ

รบประทานอาหาร

- นอกจากผเขารวมกจกรรมจะไดรบการตรวจรางกาย ในชวงกอน-หลงการอบรม

แลวนน ทางคณะทางานมการวางแผนตดตามผลการควบคมน าหนกหลงจากผาน

การอบรมไปแลว 3, 6, 12 เดอน อกดวย

สรปผลการดาเนนงานทสาคญโดยรวมและผลผลตทได ตงแตปงบประมาณ 2553 (เรมดาเนนกจกรรม) จนถงปงบประมาณ 2555

49


2. กจกรรม ป 2554

กจกรรมทบทวนความรและการประยกตใชในชวต

ประจาวน

- รบสมครผเขารวมกจกรรม จากกลมทเคยไดเขารบ

การอบรมจากโครงการ ในป งบประมาณ 2553

จานวน 50 คน โดยความสมครใจ จากนนดาเนนการ

นดหมายใหเขารบการตรวจรางกาย และเขารวม

กจกรรมตามทโครงการกาหนดในระยะ เวลา 4 เดอน

(ทงนมเหตการณอทกภยในกรงเทพฯรวมดวย จงทา

ใหมผลกบชวงเวลาทตดตามการศกษา และการตดตอ

นดหมายผเขารวมกจกรรมทาไดลาบาก)

1. พฒนารปแบบกจกรรมใหความรดานโภชนาการเพอ

ปองกนและรกษาภาวะอวนลงพง ทงในระยะสนและระยะ

ยาว ใหมประสทธภาพยงขน

2. จดทาเอกสารประกอบการอบรม

3. จดกจกรรมใหแกผ ปวยกลมทเคยเขารบการอบรมใน

ปงบประมาณ 2553 จานวน 50 คนโดยมกจกรรมตอเนอง 4

ครง ในระยะเวลา 4 เดอน

- ครงท 1 เทคนคการรบประทานบฟเฟตอยางมออาชพ (นา

ผเขารวมกจกรรมออกเดนทางไปรบประทานอาหารบฟเฟต

นอกสถานท)

- ครงท 2 การออกกาลงกายเพอควบคมน าหนก

- ครงท 3 การเลอกซออาหารเพอควบคมน าหนก (นาผปวย

ออกเดนทางไปฝกเลอกซออาหารทซปเปอรมารเกต)

- ครงท 4 การประกอบอาหารเมนพลงงานตา

ในระยะของการจดกจกรรม จดใหมการตรวจรางกายแกผเขา

รบการอบรม 2 ครง (กอน-หลงการอบรม)

1.มรปแบบกจกรรมใหความรดานโภชนาการสาหรบผทมน าหนกเกนและ

อวนลงพง ในระยะสนและระยะยาว จานวน 1 ตนแบบ ทสามารถนาไปใชได

จรง

2.มเอกสารประกอบการทากจกรรม

3.ผเขารวมกจกรรม จานวน 50 คน (เปนหญง 42 คน และชาย 8 คน) สามารถ

ควบคมน าหนกตวไดในเกณฑด

- ผลจากการตรวจรางกายพบวา คาดชนมวลกาย รอบเอว รอบสะโพก

เปอรเซนตไขมน ระดบไขมนไตรกลเซอไรด ไขมนแอลดแอล และระดบ

อนซลน มความแตกต างกนอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) เ มอ

เปรยบเทยบกบคาทตรวจวดกอนเขารบการอบรม และสดสวนของผทลด

น าหนกลงจากคาเรมตนตงแตรอยละ 5 ขนไป มรอยละ 38.4

- ผลจากการประเมนความร ผเขารวมกจกรรม รอยละ 82.5 มความรเพมขน

มากกวากอนเขารบการอบรมในเรองของ เทคนคการเลอกรบประทานอาหาร

บฟเฟต/ การเลอกประเภทอาหาร และการดฉลากโภชนาการ/ การดดแปลง

สวนประกอบของวตถดบในการประกอบอาหาร/ การเลอกประเภทของการ

ออกกาลงกายใหเหมาะสมกบตนเอง

- บรรลตามเปาหมายทวางไว เนองจาก ผเขารวมกจกรรมกลมทบทวน ยง

สามารถควบคมน าหนกไดเมอจบโครงการอบรมระยะท 1 ไปแลวเปนเวลา 1

ป แมจะมน าหนกตวเพมขนมาในชวงเทศกาลตางๆ แตสามารถควบคม

น าหนกตวไมใหกลบมาเพมขนเกนน าหนกตวกอนเขาโครงการได


50


3. กจกรรมป 2555

รปแบบการใหความรและการปรบเปลยนพฤตกรรม

การบรโภคเพอการดแลตนเอง ในผทมน าหนกเกน

และโรคอวนลงพง (เมทาบอลคซนโดรม) ระยะท 3

3.1 การตดตามผลการจดกจกรรมทบทวนความรและ

การประยกตใชในชวตประจาวน

- ดาเนนการเกบขอมลจากผเขารบการอบรม 2 กลม

คอ กลมท 1 หมายถงผทเขารบการอบรมระยะท 1

ระยะเรยนร ซงจดในป 2553 และระยะท 2 ระยะ

ทบทวน ซงจดในป 2554 และกลมท 2 เปนผเขารบการ

อบรมในระยะท 1 เทานน จานวนกลมละ 50 คน (รวม

ทงหมด 100 คน) ตามความสมครใจ

3.2 การจดทาสอเพอการสอนแสดงในรปของวดทศน

- ประสานกบทางฝายโสตทศนศกษา ในการนาสวน

ของวดโอและภาพถายกจกรรม ทไดจากการบนทกไว

ในการจดกจกรรมแตละครง มาจดทาสอ

- ดาเนนการจดทาสอวดทศน

1. ตดตามผลการจดกจกรรมทบทวนความรและการ

ประยกตใชในชวตประจาวน จากผเขารบการอบรม 2 กลม

โดยตรวจรางกายและประเมนภาวะโภชนาการ ในหวขอ

ตางๆ ดงน

- การตรวจวดองคประกอบของรางกาย ดวยเครอง BIA

(Bioelectrical Impedance Analysis)

- การชงน าหนก วดเสนรอบเอว-รอบสะโพก, วดความดน

- การตรวจเลอด (ดระดบน าตาล ไขมนในเลอด และ

อนซลน)

- การทาแบบสอบถามขอมลสขภาพ แบบประเมนความร

แบบประเมนผลการจดกจกรรม

2. จดทาสอเพอการสอนแสดงในรปของวดทศน สาหรบการ

นาไปใชสอนแสดง หรอสาธต ใหแกผนาองคกรหรอผนา

ชมชนทมความสนใจทจะศกษารปแบบของกจกรรม และ

ตองการจะนารปแบบดงกลาวไปใชในองคกรภายนอกคณะฯ

เปนการสรางตนแบบการจดกจกรรมเพอควบคมน าหนกตว

ตอไป

1. ผเขารวมกจกรรม ทงหมด 85 คน แบงเปน กลมท 1 จานวน 43 คน กลมท

2 จานวน 42 คน

- ผลการตรวจรางกาย พบวาจากผเขารบการอบรม 2 กลม กลมท 1 ซงไดเขา

รวมกจกรรมทบทวน สามารถควบคมน าหนกไดดกวากลมควบคม อยางม

นยสาคญทางสถต โดยน าหนกทลดลงเฉลยในชวง 2 ป คดเปน -4 + 4.4%

และกลมทไดเขารวมกจกรรมทบทวนมสดสวนของผทสามารถลดน าหนกได

มากกวา 5% ทระยะเวลา 2 ป มากกวากลมควบคม แตคาของรอบเอว รอบ

สะโพก เปอรเซนตไขมน ระดบไขมนไตรกลเซอไรด ไขมนแอลดแอล และ

ระดบอนซลน ไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต

- หลงจากเขารวมกจกรรมของโครงการ ผเขารวมกจกรรมรอยละ 83.1 ม

ความรเพมขนในเรองของ การจดสดสวนอาหารอยางเหมาะสม การเลอก

อาหารเพอควบคมน าหนกตว การดฉลากโภชนาการ เทคนคการรบประทาน

อาหารนอกบาน การดดแปลงการประกอบอาหารเพอใหไดพลงงานตา ได

อยางเหมาะสมมากขนกวากอนเขารวมอบรม

2. มสอเพอการสอนแสดงในรปของวดทศน ใชสาหรบเผยแพร

- กจกรรมรปแบบการใหความรและการปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภค

เพอการดแลตนเองในผทมน าหนกเกนและโรคอวนลงพง (เมทาบอลคซนโด

รม)

- กจกรรมทบทวนความรและการประยกตใชในชวตประจาวน


51

ปญหาและอปสรรค

1. การจดกจกรรมในระยะท 2 (ป 2554) และตดตามผลการตรวจรางกายจากผเขารวมกจกรรม ในชวง

ระหวางเดอนส.ค.-ธ.ค. 2554 ซงเปนระยะหลงจากจดกจกรรมทบทวนไปแลวนน การตดตามกระทาได

ลาบากและไดจานวนไมมากตามทตงเปาหมายไวแตแรก โดยเฉพาะในกลมควบคม เนองมาจากการเกด

สถานการณมหาอทกภยในชวงไตรมาสสดทายของป 2554 รวมดวย

2. ผเขารวมกจกรรมโดยสวนใหญ มความรในเรองการเลอกรบประทานอาหาร และการออกกาลงกาย

แลว แตยงไมสามารถนาไปปฏบตตวอยางตอเนอง ทาใหการควบคมน าหนกในระยะยาวทาไดไมย งยน

พบวาน าหนกตวเรมเพมขนในชวงปท 2 โดยเฉพาะกลมทไมไดเขารวมกจกรรมทบทวน เพอกระตน

เตอนในเรองของการควบคมอาหารและน าหนก พบวา จะมแนวโนมน าหนกตวเพมขน ดงนนการ

ตดตามผลในกลมผปวย จงนาจะมทงการจดกจกรรมทบทวนความร และจดใหมการตรวจรางกายแก

ผปวย ซงทงนขนอยกบงบประมาณทหนวยงานและองคกรไดรบวามากนอยเพยงใด ความรวมมอจาก

ผปวย คณะทางานและบคลากรทเขามารวมทางาน ทสาคญคอนโยบายระดบองคกร และระดบประเทศ

ในเรองของโภชนาการดวย

3. วทยากรและคณะทางานผปฏบต ในกจกรรมกลมยอยนน ยงมประสบการณการทากลมบาบดเพอ

ปรบเปลยนพฤตกรรมนอย ควรตองมการศกษา คนควา ทฤษฎ และกลวธตางๆ เพมเตม โดยอาจ

วางแผนมการไปเยยมชมดงาน หรอฝกอบรมทางดานการปรบเปลยนพฤตกรรม เพอเพมองคความร

และแนวทางการจดกจกรรมเสรมพลงสขภาพ (Empowerment) จากหนวยงานอนทมประสบการณ

ความชานาญในเรองนตอไป

4. การเผยแพรรปแบบการใหความรไปสองคกรอนๆ ในลกษณะเปนโครงการตอเนองนน องคกรท

ตดตอเขามามกจะตองการจดกจกรรมการอบรมแกบคลากรเพยงแคครงเดยว และเนนเพยงการบรรยาย

ทาใหยงไมมองคกรทจะนารปแบบไปใชในขณะน ซงอนทจรงแลวในการปรบเปลยนพฤตกรรมนน

ตองอาศยการฝกปฏบต เนนย าเรองความรความเขาใจ และตองทบทวนซ าๆ

สงทควรพฒนาอยางตอเนอง

1. การพฒนารปแบบการใหความร เพอการปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานอาหารของผปวย

อาจจะตองเพมเตมในเรองของการเสรมสรางแรงจงใจในการปรบเปลยนพฤตกรรมดวย

2. การสรางตนแบบระดบบคคล ระดบครอบครว ระดบชมชนในการปรบเปลยนพฤตกรรมการ

รบประทานอาหาร เพอดแลสขภาพ

3. คดคนกระบวนการและนวตกรรมใหม เพอใหความรเกยวกบการควบคมอาหารและนาหนกตว

----------------------------------------------------------

สรปผลการดาเนนงานทสาคญโดยรวมและผลผลตทได ตงแตปงบประมาณ

2553 (เรมดาเนนกจกรรม) จนถงปงบประมาณ

52

ชอกจกรรม การนาแนวทางการปองกนการหกลมและฟนฟสขภาพผสงอายในชมชนสการปฏบต

ชอผบรรยาย อ.พญ.จตตมา บญเกด

ชอสถาบน ภาควชาเวชศาสตรครอบครว คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด


วตถประสงคหลกของกจกรรม พฒนาขบวนการทมประสทธภาพในการนาแนวทางการปองกนการ

หกลมและฟนฟสขภาพผสงอายในชมชนสการปฏบต


ในปงบประมาณ 2554 ไดทาการศกษาสถานการณการหกลมในชมชนของผสงอายไทย (Falls

in community-dwelling Thai elders: An explanatory sequential mixed methods study for Fall

Prevention) ในกลมผสงอายททาการศกษา ทงหมด 5 แหง ไดแก กรงเทพมหานคร จงหวดสมทรสาคร

จงหวดกาฬสนธ จงหวดแมฮองสอน จงหวดสราษฎรธาน โดยใชวธ An explanatory sequential mixed

methods study จากจานวนผสงอาย 1080 คน พบวาเคยมการหกลมเกดขนภายใน 1 ป จานวน 310 คน

คดเปนรอยละ 28.7 ซงสอดคลองกบรายงานความชกของการหกลมทงในและตางประเทศ

จากผลการศกษาเชงปรมาณ พบวาการหกลมในผสงอายไทยสวนใหญพบเปนเพศหญง รอยละ

74 สถานททหกลมพบเปนนอกบานรอยละ 56.3 และในบานรอยละ 44.7 โดยหกลมขณะทเดนอย รอย

ละ 65.7 ผสงอายเพยงรอยละ 39 ทมการสอสารเรองการหกลมใหแพทยในระบบบรการปฐมภมทราบ

โดยรอยละ 84 ของผสงอายทบอกแพทย เนองจากยงคงมอาการเจบปวดหลงจากหกลมอย และสาเหต

อนๆ ไดแก ปญหาการมองเหน การมโรคประจาตวมากกวา 2 โรคขนไป และโรคหวใจ (chi square =

231.44, p<.001) เปนตน

ผลการศกษาเชงคณภาพ โดยการสมภาษณเชงลกในผสงอายทงหมด 50 คน พบวา ความเชอ

และทศนคต ในเรองการหกลมเปน “เรองของวยชราททกคนไมสามารถหลกเลยงได เหมอน เกด แก

เจบ ตาย” รวมไปกบอปสรรคในการไดรบการบรการสงเสรมสขภาพหรอคาแนะนาการดแลสขภาพ

ในวยสงอาย เหตผลดงกลาว สงผลใหผสงอาย และครอบครว มองไมเหนความสาคญของการปองกน

การหกลม เชน ไมสอสารเรองการหกลม ไมระวงเรองความปลอดภยของสงแวดลอมทอาจทาใหหกลม

และเมอไดสอบถามถงผลกระทบตอชวตทเกดขนภายหลงการหกลมพบวา ผสงอายทยงไมเสย

ความสามารถในการชวยเหลอดแลตวเอง (จานวน 40 คนใน 50 คน) มความสนใจในเรองการดแล

สขภาพและการปองกน แตดวยอปสรรคในเรองการเขาถงบรการเชงรก รวมกบปญหาการเดนทาง ทา

ใหการเขารวมกจกรรมตางๆ นอยลง สาหรบผสงอายทภายหลงหกลมแลวเกดภาวะถดถอยเรองการ

ชวยเหลอตวเอง และมปญหาการหกลมหลายครง (10 คนใน 50 คน) ยงไมไดรบการดแลรกษาอยาง

เหมาะสมเพอหาสาเหตทแกไขได

53

สรปผลการศกษาทได คอ การนาแนวทางการปองกนการหกลมและฟนฟสขภาพผสงอายใน

ชมชนสการปฏบตตองประกอบไปดวย

1. การใหความรแกผสงอายและครอบครวในชมชนใหตระหนกถงความสาคญในการปองกน

การหกลมโดยวธการสรางทศนคตเชงบวกในการดแลสขภาพ เชน สขภาพทแขงแรงมคณภาพชวตทด

เปนเรองทปฏบตได และสามารถนาไปสปองกนการหกลม

2. การใหความรและทศนคตเชงบวกในการสงเสรมและปองกนปญหาสขภาพในผสงอายแก

บคคลากรทางสาธารณสขเพอนาไปสขบวนการสงเสรมสขภาพของผสงอายและครอบครวในชมชนท

มประสทธภาพ

3. การวจยเพมเตมในเรองรปแบบการออกกาลงกายทมประสทธภาพและนาไปใชในทาง

ปฏบตไดสาหรบผสงอายทบานเพอเพมสมรรถภาพความแขงแรงของกลามเนอและการทรงตวใน

ผสงอายนาไปสการปองกนการหกลมของผสงอายในชมชน

เพอใหบรรลตามผลสรปการศกษา ในปงบประมาณ 2555 จงไดจดทาสอ 2 ชน ไดแก สอหนงสอ “เมอ

คนแกยงไมอยากแก” และสอวดทศน “ไมยอมแก” โดยจะนาสอทไดไปขยายผลสชมชนเครอขายใน

ปงบประมาณ 2556 ตอไป

แผนงานในปงบประมาณ 2556-2558

กจกรรมยอยท 1: ผลของขบวนการจดอบรมและเผยแพรสอสงเสรมสขภาพเพอชวยเพม

ทศนคตเชงบวกและการตระหนกรในการปองกนการหกลมและฟนฟสขภาพผสงอายในชมชน (Effect

of putting up strategies to increase awareness and attitude toward fall prevention in the community:

Embedded mixed methods study)

กจกรรมยอยท 2: การทดสอบประสทธภาพรปแบบการออกกาลงกายทสามารถทาไดเองทบาน

เพอปองกนการหกลมและเพมสมรรถภาพดานความแขงแรงของกลามเนอและการทรงตวในผสงอายท

เรมมปญหาการทรงตว (Effectiveness of a simple designed programme of home based exercise in

preventing fall and improving balance and strength in older people with mild to moderate balance

dysfunction: A Randomized controlled trials)

----------------------------------------------------------

54

ชอกจกรรม พฒนารปแบบการชวยเหลอและสรางเสรมสขภาพญาตผดแลผปวยเรอรงในชมชนเมอง

ชอผบรรยาย รศ.ดร.ยพาพน ศรโพธงาม

ชอสถาบน โรงเรยนพยาบาลรามาธบด (สาขาวชาการพยาบาลผใหญและผสงอาย)




พฒนารปแบบการชวยเหลอและสรางเสรมสขภาพญาตผดแลผปวยเรอรงในชมชนเมอง


ขนตอนท 1 การสารวจปจจยเสยง ปญหาสขภาพ ปญหาและความตองการความชวยเหลอของ

ญาตผดแลผปวยโรคเรอรงในชมชนเมอง จากการประชมรวมญาตผดแลผปวยโรคเรอรงจานวน 148

คน พบวา กลมตวอยางทงหมด แบงเปนญาตผดแลทสามารถเขารวมกจกรรมทโรงพยาบาลจานวน 118

คน ญาตผดแลทอยทบานและไมสามารถเขารวมกจกรรมทโรงพยาบาล จานวน 30 คน ในจานวนผดแล

ทสามารถเขารวมกจกรรมทโรงพยาบาล 118 คน มญาตผดแลททางานนอกบาน (working caregivers)

57 คน (48.3%) และญาตผดแลทไมไดทางาน (Non-working caregivers) 61 คน (51.7%) เมอ

เปรยบเทยบคะแนนระดบความเครยด พบวา ญาตผดแลทอยทบานมความเครยดมากกวาญาตผดแลท

ทางานนอกบาน (p=.012) และมความเครยดมากกวาญาตผดแลทไมไดทางานอยางมนยสาคญทางสถต

(p=.006) สวนญาตผดแลททางานนอกบานมความเครยดไมแตกตางกบญาตผดแลทไมไดทางาน ใน

สวนความตองการของญาตผดแล ไดแก ดานการพฒนาความรและทกษะในการดแลผปวย ดานความร

ในการดแลตนเอง และแหลงประโยชนสนบสนนการดแล

ขนตอนท 2 การวเคราะหสถานการณการชวยเหลอญาตผดแลผปวยโรคเรอรงในชมชนเมอง

(กรงเทพฯ และปรมณฑล) โดยจดการประชมรวมกบผนาพยาบาลและพยาบาลทปฏบตงานใน

โรงพยาบาลของกรงเทพฯ และปรมณฑลทมประสบการณในการทางานเกยวกบการชวยเหลอและ

สรางเสรมสขภาพผดแลผปวยโรคเรอรงจานวน 86 คน มการบรรยายเกยวกบการชวยเหลอญาตผดแล

ผปวยเรอรง และแบงกลมยอยเพอแลกเปลยนความรและประสบการณในการชวยเหลอญาตผดแล

ผปวยเรอรง ซงไดสรปรปแบบการใหความชวยเหลอทปฏบตแกญาตผ ดแล ไดแก การจดทาแผนการ

จาหนายผปวยรวมกบญาตผดแล การใหความร การสอนสาธตแบบรายบคคลหรอกลม ชวยจดเตรยม

อปกรณเครองมอแพทยทใชในการดแลผปวย ประสานงานกบหนวยงานทเกยวของทสามารถใหความ

ชวยเหลอญาตทใกลบาน และแหลงประโยชนอนทสามารถขอความชวยเหลอในภาวะฉกเฉน ปญหา

และอปสรรค ไดแก ญาตปฏเสธการดแลผปวยตอทบาน บคคลากรไมเพยงพอ มเวลาใหญาตผดแลไม

55

มาก เปนตน และจากผลสมภาษณกลมเพอใหขอมลเชงลกเกยวกบประสบการณการปฏบตของพยาบาล

ในการชวยเหลอและสรางเสรมสขภาพญาตผดแลผปวยโรคเรอรงในกรงเทพมหานครและปรมณฑล

สรปไดวา การชวยเหลอผดแลผปวยอยางมประสทธภาพ ควรมการบรหารจดการโดยการเตรยม

พยาบาลกลมหนงในโรงพยาบาลทมความร มทกษะทจาเปนรวมทงการสรางเครอขายการดแลและสง

ตอ ทสามารถทางานเชงรกในชวยเหลอผดแลผปวยโรคเรอรงในประเดนตอไปน

1) ทศนคตทดในการใหความชวยเหลอดแลแกญาตผดแลผปวยโรคเรอรง

2) ความรความเขาใจในเรองญาตผดแลผปวยโรคเรอรง และวธการใหความชวยเหลอ

3) ความชานาญและทกษะในการชวยเหลอผดแลผปวยโรคเรอรง

4) การสรางเครอขายเพอสนบสนนการใหความชวยเหลอดแลแกญาตผดแลผปวยโรคเรอรง

ขนตอนท 3 การทบทวนวรรณกรรม ศกษาจากวทยานพนธและงานวจยทศกษาเชงทดลอง

เกยวกบรปแบบ/ โปรแกรมการใหความชวยเหลอผดแลผปวยเรอรงตางๆ ในประเทศไทย ไดแก กลม

ผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองและผดแลผปวยสงอาย ผดแลผปวยจตเวช และผดแลผปวยเดกและ

ผใหญทมภาวะโรคเรอรง ซงสามารถสรปไดดงน

1) ญาตผดแลผปวยเรอรงตางตองการความชวยเหลอจากบคลากรทางสขภาพในการชวย

ปรบตวทงในเรองความร ทกษะในการดแล และความมนใจในการดแล

2) งานวจยสวนใหญมงเนนผลลพธของการดแลทคณภาพการดแล/ตวชวดทางคลนกทเกดขน

ในตวผปวย เชน การเกด/ไมเกดภาวะแทรกซอน การฟนฟสภาพรางกายของผปวย ความสามารถปฏบต

กจวตรประจาวนของผปวย และความพงพอใจตอการดแลทไดรบ มสวนนอยทมงเนนผลลพธทเกดกบ

ผดแลโดยตรง เชน สขภาพผดแลผปวย ภาระการดแล ความสามารถในการดแลตนเองขณะททาหนาท

ผดแลผปวย การจดการความเครยด ความวตกกงวล เปนตน สะทอนใหเหนวา งานวจยทผานมาให

ความสาคญกบสขภาพของผปวย แตสาหรบสขภาพและคณภาพชวตญาตผดแลยงไมคอยไดคานงถง

เทาไรนก

3) วธการดาเนนการมทงทใหการชวยเหลอรายบคคล รายกลม และสถานทในการดาเนนการ

ชวยเหลอสวนใหญเปนทโรงพยาบาลมากกวาทบาน/ในชมชน การชวยเหลอญาตผดแลในชมชนมก

เปนการตดตามระยะส น ซงถาตามหลกของการดแลผปวยเรอรงแลว การตดตามในระยะยาวเปน

สงจาเปนอยางตอเนอง เนองจากการดแลในแตละระยะมความแตกตางกนทงในความรนแรงของโรค

ความสามารถของผดแล และบรบทของการดแล

4) เนองจากงานวจยทนามาทบทวนดงกลาวสวนใหญเปนวทยานพนธจงอาจเปนรปแบบ/

โปรแกรมทใชชวงเวลาดาเนนงาน (เกบขอมล) ชวงส นๆ หรอเปนชวงเปลยนผานจากโรงพยาบาล

กลบไปดแลตอทบานเทานน

56

ขนตอนท 4 การจดทาคมอการดแลตนเองและการสรางเสรมสขภาพสาหรบผดแลผปวยโรค

เรอรง พรอมทง DVD เกยวกบชวตผดแลผปวยโรคเรอรง 1 ชด จานวน 5 เรอง เพอไวใชในการจด

อบรม เผยแพรความรใหแกพยาบาล และญาตผดแลผปวยเรอรง โดยคมอมสาระสาคญ และรปภาพ

ประกอบจานวน 60 หนา เนอหาประกอบดวยการนาเสนอความรเกยวกบการดแลตนเองขณะทตอง

ดแลผปวย การสรางเสรมสขภาพ การจดการกบความเครยด การชวยเหลอในการทากจวตรประจาวน

ผปวยสาหรบผดแล และพฒนาเจตคตทดในการดแลผปวยเรอรงทบาน สาหรบ DVD ชวตผดแลผปวย

เรอรง มวตถประสงคเพอเปนสอกลางใหผดแลทมประสบการณในการดแลไดนาเสนอประสบการณ

ของตนแกญาตผดแลรายใหม เพอใหญาตผดแลเกดกาลงใจและความมนใจวาตนเองสามารถดแลผปวย

ไดและมเจตคตทดในการดแลผปวยเรอรงทบาน รวมทงใชเปนสอในการอบรมพยาบาล เพอใหเขาใจ

ถงประสบการณชวตของผดแลผปวยเรอรงในแงมมทแตกตางกน ตามลกษณะเฉพาะของความสมพนธ

ระหวางผดแลและผปวยเรอรง ในแตละเรองมจดสนใจของเนอหาทแตกตางกนไดแก ชวตสามทดแล

ภรรยาและครอบครวทเจบปวย ชวตนองทดแลพทเจบปวย ชวตพอแมทดแลลกทเจบปวย ชวตลกทดแล

พอแมทเจบปวย และชวตภรรยา/สาม ทดแลคชวต

ขนตอนท 5 การจดทาราง “รปแบบการชวยเหลอและสรางเสรมสขภาพผดแลผปวยเรอรง”

แผนภมท 4 รางรปแบบการชวยเหลอและสรางเสรมสขภาพผดแลผปวยเรอรง

(ราง) รปแบบนมงเนนปฏสมพนธระหวางทมบคลากรทางสขภาพ (เนนทพยาบาล) กบญาตผดแลและ

ผปวย และผลลพธในการดแล พยาบาลตองไดรบการเตรยมความพรอมในดานความร ทศนคตทด และ

มงทางานเชงรกในการชวยเหลอและสรางเสรมสขภาพญาตผดแลผปวยเรอรง ดวยวธการตางๆ เพอให

ญาตผดแลผปวยไดรบขอมลเพยงพอ มสวนรวมในการจดการทกขนตอนอยางตอเนอง ภายใตแหลง

ประโยชนทมอยในชมชน สาหรบผลลพธในการดแลมงเนนทงผลลพธทเกดขนกบตวผปวย (Patient

Outcome) ไดแก ภาวะสขภาพ ไมเกดภาวะแทรกซอน ความสามารถปฏบตกจวตรประจาวนของผปวย

และผลลพธทเกดขนในตวญาตผดแล (Caregiver Outcome) ไดแก ความสามารถในการดแลตนเองของ

ญาตผดแล ทกษะ/ความสามารถในการจดการ/เผชญปญหา ความเครยดจากการดแล

----------------------------------------------------------

57

ชอกจกรรม ภาวะสขภาพของผสงอายทเปนนกวงระยะไกล

ชอผบรรยาย อ.ดร.ศภร วงศวทญ�





ศกษาภาวะสขภาพของผสงอายทเปนนกวงระยะไกล และปจจยทเกยวของกบการออกกาลง

กายอยางสมาเสมอของผสงอายทเปนนกวงระยะไกล


ภาวะสขภาพของผสงอายมความแตกตางกนหลายระดบตงแตทพพลภาพ พงพาผอน ชวยเหลอ

ตวเองไดจนถงผสงอายทมรางกายแขงแรงสามารถเปนนกกฬาในทมแขงขนได การวงระยะไกลเปน

การออกกาลงกายระดบหนกทตองใชความแขงแรงและความอดทนสง อยางไรกตาม ภาวะสขภาพของ

ผสงอายทเปนนกวงระยะไกล ยงไมมขอมลชดเจนวาเปนอยางไรและมสขภาพดกวาผสงอายทไมใชนก

วงหรอไม อยางไร

ในปงบประมาณ 2553-2554 จงศกษาการเปรยบเทยบภาวะสขภาพของผสงอายทเปนและไม

เปนนกวงระยะไกล ซงรวมถงภาวะสขภาพทางกาย (ไดแก น าหนก ดชนมวลกาย อตราการเตนของ

หวใจขณะพก ความดนโลหตซสโตลค ความดนโลหตไดแอสโตลค ความออนตว แรงเหยยดขา ความจ

ปอด สมรรถภาพการใชออกซเจน และความหนาแนนของมวลกระดก) และภาวะสขภาพดานจตสงคม

(ไดแก การรบรภาวะสขภาพโดยรวมและ การรบรความผาสกในชวต) ในกลมผสงอายชายทเปนนกวง

ระยะไกล อายตงแต 60-84 ป ไมมโรคประจาตวรนแรงหรอเจบปวยเฉยบพลน จานวน 221 ราย ซงเปน

ผสงอายทเปนนกวงระยะไกลจากผทเขารวมการแขงขนกฬาประเภทวงระยะไกลทจดโดยสมาคม

ชมรม หรอมลนธตาง ๆ ในกรงเทพมหานคร จานวน 124 ราย และผสงอายทไมเปนนกวงระยะไกล

จานวน 97 ราย จากชมชนแหงหนงในตาบลศรสวสด อาเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม ผรวม

กจกรรมไดรบการตรวจรางกาย ดวยเครองมอแบบเคลอนยายชดเดยวกน โดยกลมทเปนนกวงระยะไกล

ไดรบการตรวจรางกายทศนยเสรมพลงสรางสขภาพทโรงพยาบาลรามาธบดในวนทไมมการแขงขนวง

ระยะไกล เพอใหผลการตรวจรางกายเปนคาทอยในภาวะปกต สวนกลมทไมใชนกวงไดรบการตรวจ

รางกายทสถานอนามยตาบลศรสวสด ในอาเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม

จากการเปรยบเทยบขอมลทตรวจสขภาพโดยใช t-test พบวา คาเฉลยของนาหนก ดชนมวลกาย

อตราการเตนของหวใจขณะพก แรงเหยยดขา ความจปอด และสมรรถภาพการใชออกซเจน ตลอดจน

การรบรภาวะสขภาพโดยรวมของผสงอายกลมนกวงระยะไกลดกวากลมไมใชนกวงอยางมนยสาคญ

58

ทางสถต แตความออนตวของผสงอายกลมทไมใชนกวงระยะไกลดกวากลมนกวงระยะไกล อยางไรก

ตาม ความดนโลหตซสโตลคและไดแอสโตลค ความหนาแนนของมวลกระดก และการรบรความผาสก

ในชวตของสองกลมไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต อยางไรกตาม รอยละ 16 ของผสงอายท

เปนนกวงระยะไกล เคยหยดวงเนองจากไดรบบาดเจบจากการวง ไดแก ปวดเขา ขอเทา กลามเนอ เอน

รอยหวายอกเสบ และลมระหวางการวงทาใหเกดแผลตามรางกาย แตหลงจากไดรบการรกษาแลวก

กลบมาวงระยะไกลเชนเคย

ในปงบประมาณ 2555 จงทาการศกษาในเชงคณภาพ วาเพราะเหตใดผสงอายทเปนนกวง

ระยะไกล จงสามารถออกกาลงกายไดอยางสมาเสมอ ทงทสวนหนงเคยไดรบบาดเจบจากการวง

ระยะไกล โดยศกษา ปจจยและพฤตกรรมทเกยวของในการออกกาลงกายอยางสมาเสมอตามการรบร

ของผสงอายนกวงระยะไกล ผสงอายนกวงระยะไกลเพศชายทเคยเขารวมกจกรรมจานวน 27 ราย และ

ผสงอายนกวงระยะไกลเพศหญงทคดเลอกจากโครงการยอยของกลมนกวงระยะไกลจานวน 4 ราย รวม

ทงหมด 31 ราย อายตงแต 62-79 ป โดยเรมวงระยะไกลเมออายนอยสด 38 ป และมากทสดอาย 70 ป

ระยะเวลาทเรมวงระยะไกลมาจนถงปจจบนนอยสด 10 ป และมากทสด 25 ป ระยะทางทฝกซอมใน

ปจจบน 49 กโลเมตรตอสปดาห และจานวนสนามแขงขนทเคยเขารวม 3-1000 สนาม ครบทกประเภท

marathon ซงหลงไดรบการสมภาษณ เชงลกเปนแบบสอบถามปลายเปด (interview guide) และ

วเคราะหขอมลเชงเนอหา (content analysis) พบวา ผสงอายทเปนนกวงระยะไกลสวนใหญมเหตการณ

ทเปนจดเปลยน ซงอาจเปนปจจยภายในตนเองทเหนความสาคญในการออกกาลงกายดวยเหตผลตางๆ

กน ประกอบกบมเหตการณทเปนแรงจงใจ จงทาใหผสงอายเรมวง และเมอเหนประโยชนดานตางๆ

ประกอบ เชน ดานสขภาพกายและสขภาพจต และดานสงคม จงทาใหมการวงทสมาเสมอขน

นอกจากน แรงสนบสนนทางสงคม ซงรวมถง ครอบครว เพอน หรอ องคกรทสนบสนน กมอทธพลใน

การสงเสรมใหผสงอายวงออกกาลงกายอยางสมาเสมอและตอเนองเปนเวลานาน

----------------------------------------------------------

59

ชอกจกรรม การเปรยบเทยบสมรรถภาพทางกายของผสงอายทออกกาลงกายอยางเบาของชมรม

ผสงอายโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพบานสาลวน

ชอผบรรยาย ผศ.ดร.สจนดา จารพฒน มารโอ

ชอสถาบน โรงเรยนพยาบาลรามาธบด (สาขาวชาการพยาบาลสขภาพชมชน)




พฒนาแนวทางการสงเสรมสขภาพผสงอายในชมชนดวยการออกกาลงกายอยางตอเนอง


ในปงบประมาณ 2554 เรมหาแนวทางโดยการศกษาภาวะสขภาพ สมรรถภาพทางกาย

กจกรรมการเคลอนไหว และการออกกาลงกายในชมชนทมกจกรรมการออกกาลงกายอยางสมาเสมอ

คอ ชมชนผสงอายโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลบานสาลวน จ.นครปฐม มผสงอายเขารวม

กจกรรม จานวน 75 คน โดยการประเมนสมรรถภาพทางกาย ไดแก แรงบบมอ วดแรงเหยยดขา ความ

ออนตว ความแขงแรงของกลามเนอ การทดสอบภาวะสขภาพ ไดแก ความดนโลหต ดชนมวลกาย

ไขมนและองคประกอบในรางกาย การตอบแบบสอบถามกจกรรมการเคลอนไหวออกแรงและการออก

กาลงกายโดยการสมภาษณ ผลการศกษาเบองตน พบวา ผสงอาย มอายระหวาง 60 - 84 ป สวนสง 140-

180 เซนตเมตร น าหนก 45-86 กโลกรม มโรคประจาตว 45 คน ความดนโลหต 60-100/110-150

มลลเมตรปรอท ดชนมวลกายเฉลย 25.6 ± 4.3 กโลกรม/ตารางเมตร ปรมาณไขมนเฉลย รอยละ 32.5 ±

9.6 แรงบบมอเฉลย 21.1± 7.5 กโลกรม ความออนตวเฉลย 13.1 ± 7.3 เซนตเมตร แรงเหยยดขาเฉลย

54.1 ± 20.9 กโลกรม ประเภทการออกกาลงกาย ไดแก ฤๅษดดตน รอยละ 47.8 การเดน รอยละ 34.8

ระดบกจกรรมการเคลอนไหวแบบเบา รอยละ 97.3 แบบปานกลาง รอยละ 2.7

ผลการวเคราะหเปรยบเทยบสมรรถภาพทางกาย ภาวะสขภาพ กจกรรมการเคลอนไหวออก

แรงและการออกกาลงกาย ของกลมผสงอายทออกกาลงกายอยางเบาดวยฤๅษดดตน (จานวน 33 คน)

กบกลมผสงอายทไมไดทาฤๅษดดตน (จานวน 36 คน) ดงตารางท 3

60

ตวแปร ทาฤๅษดดตน

Mean+ SD (n=33)

ไมทาฤๅษดดตน

t-value(p-value) Mean+ SD (n=36)

นาหนก (kg) 56.93+ 8.85 60.29+ 13.93 1.19 (0.24)

ดชนมวลกาย (kg/m2) 24.99+ 4.67 26.99+ 10.65 0.99 ( 0.32)

ไขมน (%) 31.46+ 9.04 34.49+ 13.99 1.05 (0.29)

อตราการเตนของหวใจ (BPM) 98.67+ 12.34 113.58 +14.77 0.45 ( 0.65)

แรงบบมอ(ซาย) (kg) 18.41 +6.41 22.92+ 8.90 2.42 (<0.001)

แรงบบมอ(ขวา) (kg) 19.25 +7.51 26.33+ 16.87 2.19 (<0.001)

ความออนตว (cm) 13.62 +7.26 12.61 +9.11 -0.05 ( 0.62)

เดน 6 นาท (m) 438.58+ 59.85 738.26 +12.60 1.20 (0.24)

กาวเดนเฉลย/วน 4949.21+ 1978.84 4449.74 +1597.36 -0.98 ( 0.33)

ผลการสมภาษณผสงอายทเขารวมกจกรรม พบวา สาเหตทผสงอายไมออกกาลงกาย ไดแก ไม

มเวลา คดวางานททาอยใชแรงอยแลว การเดนทางมาลาบาก เชน ผสงอายทมภาวะโรคเรอรง รวมถง

ญาตตองดแลทาใหไมสามารถเขารวมกจกรรมไดสมาเสมอ แตกตองการวธออกกาลงกายทสามารถทา

ทบานได สาหรบผสงอายมากกวารอยละ 80 มกจกรรมออกกาลงกายสมาเสมอ เพราะเชอวาการออก

กาลงกายสงผลด ผอนคลายความเครยด ทาใหรางกายแขงแรง แตผลการทดสอบสมรรถภาพทางกาย

สวนใหญไมอยในระดบปกต จงควรสงเสรมใหออกกาลงกายอยางตอเนอง จากการสมภาษณเจาหนาท

สาธารณสข พบวา โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลบานสาละวน มแผนงานสงเสรมการออกกาลงกาย

โดยไดปรบพนดานหนาเปนลานออกกาลงกาย รวมทงผสงอายในชมชนเสนอใหจดทาสอวดทศน

สงเสรมสขภาพผานทางมลตมเดยรวมกบสอทางเครอขายอนเตอรเนตดานการออกกาลงกาย เพอให

สามารถเรยนรและปฏบตการออกกาลงกายไดดวยตวเอง ในปงบประมาณ 2555 จงเชญผเชยวชาญดาน

วทยาศาสตรการกฬาและผทเกยวของ รวมทงผสอนการทาฤๅษดดตนของชมชนบานสาลวน รวมกน

จดทาสอวดทศนสอนการออกกาลงกายอยางเบาดวยฤๅษดดตน ซงคดเฉพาะทาทเหมาะสมและผสงอาย

สามารถทาไดเองทบานเพอสงเสรมใหการออกกาลงกายเปนเรองใกลตว

----------------------------------------------------------

61

ชอกจกรรม การดแลผสงอายอยางครบวงจรและตอเนอง: การดแลผปวยสงอายจากโรงพยาบาลสบาน

ชอผบรรยาย ผศ.ดร.สปรดา มนคง




วตถประสงคหลกของกจกรรม พฒนาโปรแกรมการวางแผนจาหนายผปวยสงอายอยางเปนระบบ


การพฒนาโปรแกรมการวางแผนจาหนายผปวยสงอายอยางเปนระบบ มระบบสงตอผปวยจาก

หอผปวยในใหไดรบบรการการดแลสขภาพและบรการทางสงคมทบานอยางปลอดภยและมคณภาพ

โดยใชทม สหสาขาวชาและสงตอเครอขายชมชน การดาเนนงานในปงบประมาณ 2552 แบงเปน 3

ขนตอน ดงน

ขนตอนท 1 ศกษาสถานการณการดแลผปวยสงอายอยางตอเนองจากโรงพยาบาลถงบาน โดย

สงเคราะหขอมลทไดจากการทบทวนเวชระเบยนผปวยสงอายทไดรบการดแลตอเนองทบานระยะเวลา

1 ปยอนหลง (ตงแตเดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2551 ถง เมษายน พ.ศ. 2552) จานวน 100 ราย โดยใชแบบ

รวบรวมขอมลจากเวชระเบยนและแบบประเมนสรปการตดตามเยยมบาน (Home care discharge

summary)

ขนตอนท 2 ศกษาขอมลการสมภาษณญาตผดแลผสงอาย จานวน 10 ราย พบวา ญาตผดแลม

ความตองการขอมลในการดแลผสงอายอยางตอเนองทบาน การเตรยมความพรอม อปกรณทาง

การแพทยกอนกลบบาน เพอสรางความมนใจในการดแลผสงอายอยางตอเนองทบาน

ขนตอนท 3 ขอมลการสมภาษณเจาหนาทพยาบาล จานวน 10 ราย ประกอบดวย ผปฏบตการ

พยาบาลขนสง (APN) พยาบาลแผนกผปวยใน พยาบาลหนวยประสานงานระหวางบานและ

โรงพยาบาล รวมทงพยาบาลระดบหวหนางาน สงกดกองการพยาบาล สานกอนามยกรงเทพมหานคร

ผลการศกษา พบวา เจาหนาทพยาบาลยงตองการมาตรฐานการดแลผปวยในการวางแผนจาหนาย เพอ

การสอสารขอมลทมประสทธภาพและครบถวน ทาใหระบบการสงตอจากแผนกผปวยในกบหนวย

เยยมบานมความรวดเรวตอบสนองทนเวลา และยงตองการการกาหนดเวลาการเยยมผานระบบสอสาร

หรอการดแลทบานทแนนอนหลงจากสงเคราะหขอมลทไดจากระยะท 1 รวมกบการทบทวน

วรรณกรรม ในปงบประมาณ 2553 จงจดทา(ราง)โปรแกรมการดแลผสงอายอยางครบวงจรและ

ตอเนองจากโรงพยาบาลสบาน ประกอบดวย

62

1) ระบผสงอายทมความเสยงสงในการเขารบการรกษาซ าในโรงพยาบาล

2) มาตรฐานการวางแผนจาหนายและกระบวนการจาหนาย ประกอบดวย การประชมรวม

ระหวางทมสขภาพ การประชมรวมกบญาต เพอการมสวนรวมในการวางแผนจาหนาย ชวยเหลอ

สนบสนน นอกจากนการมสมดบนทกสขภาพสาหรบผปวยสงอาย (Personal health book) เพอเปน

เครองมอสอสารขอมลทจาเปนและเรยนรความตองการการดแล

3) การสงตอพยาบาลหนวยเยยมบาน

4) การดแลผสงอายระยะเปลยนผานจากโรงพยาบาลถงบาน (care transition) ซงเปนแนวทาง

ในการวางแผนจาหนายผสงอายอยางเปนระบบ สรางระบบการสอสารและการประสานความรวมมอ

ระหวางสาขาวชาชพ และระหวางสถาบน ชมชน และบานในเขตกรงเทพมหานคร

ผศกษาและคณะนาเสนอผลการศกษาพรอมรบฟงขอเสนอแนะจากผมสวนเกยวของเพอนามา

ปรบปรงโปรแกรมการดแลผสงอายอยางครบวงจรและตอเนองใหเหมาะสมกบการนาไปปฏบตมาก

ยงขน ไดแก กลมผบรหารคณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด จานวน 10 ราย โดยเหนดวยกบ

กระบวนการ และใหขอเสนอแนะวาพยาบาลควรเปนผประสานงานในทมการดแล และกลมพยาบาลผ

ปฏบต จานวน 50 ราย ซงเหนดวยกบกระบวนการของโปรแกรมเชนกน โดยใหขอเสนอแนะวาควรม

พยาบาลผเชยวชาญทางดานการดแลผสงอายทาหนาทเปนผประสานงานหลก ผศกษาและคณะจงนา

Discharge planning resource nurse (DPRS) เปนแกนในการดแลผปวยสงอายจากโรงพยาบาลสบาน

เรมวางแผนจาหนายเรมตนต งแตแรกรบไวรกษาในโรงพยาบาล และสมดบนทกสขภาพใชเปน

เครองมอสอสารระหวางผ ปวย/ครอบครว และผใหการดแลทเปนวชาชพ มงผปวย/ครอบครวเปน

ศนยกลาง

ในปงบประมาณ 2554 เปนการนานวตกรรมการดแลระยะเปลยนผานจากโรงพยาบาลไปส

บาน ซงเปนโปรแกรมทองหลกฐานเชงประจกษไปทดลองใชกบผปวยสงอายทรบไวรกษาใน

โรงพยาบาล โดยศกษาผลลพธของการจาหนายผ สงอายจากโรงพยาบาล เพอการดแลตอเนองจาก

โรงพยาบาลสบานทมการเตรยมความพรอมของผปวยและญาตผดแล ใหมความสามารถในการดแล

ตนเองทบาน ตดตามชวยเหลอ ใหขอมลเพอความมนใจในการดแล ดงน

1. การระบผปวยทมความเสยงในการเขารบการรกษาซ าในโรงพยาบาล ไดแก โรคทมอตรา

การเขารบการรกษาในโรงพยาบาลซ าสง ไดแก กระดกสะโพกหก ปอดอกเสบ โรคหลอด

เลอดสมอง โรคปอดอดกนเรอรง และภาวะหวใจลมเหลว นอกจากนมปจจยอนทงประวต

การเขารกษาแผนกฉกเฉนบอย จานวนวนนอนโรงพยาบาลเกน 10 วน และผทมปญหา

ทางดานสงคม เปนตน

2. การประเมนผปวยสงอายอยางเปนระบบและตอเนอง ประเมนอยางเปนพลวตรทมการ

เปลยนแปลงตามสภาวะของผปวย และมแนวคดการตอบสนองความตองการทงผปวย

และครอบครวรวมทงญาตผดแล จะตองประเมนอยางสมบรณแบบและมความเฉพาะ คอ

63

2.1 การประเมนความสามารถในกจว ตรประจาว นกอนเขา รบการรกษาใน

โรงพยาบาลอยางนอย 2 สปดาห เมอเขารบการรกษาและกอนจาหนาย ชวยใหได

รความตองการของผปวยและรจกผปวยและสะทอนแนวคดการปองกน และการ

สงเสรมสขภาพผสงอาย

2.2 การประเมนครอบครวและญาตผดแลจะตองประเมนและบนทกทเปนการดแลท

มงครอบครวเปนศนยกลาง

3. ประเมนความตองการการดแลเมอจาหนายออกจากโรงพยาบาล

4. การตดตามชวยเหลอตอเนอง ปรกษา Home Health Care service ในกรณทจาเปน มการ

ตดตามทางโทรศพทภายใน 3 วน หลงจาหนาย และ/หรอเยยมบาน ปรกษานกสงคม

สงเคราะหและดแลรวมกนตงแตแรกรบ ทงนการสอสารระหวางวชาชพและผปวยและ

ครอบครวถอเปนหวใจสาคญ

ผลการศกษานารองทาใหไดกระบวนการวางแผนจาหนายทเปนมาตรฐาน รวมทงไดเนอหา

การดแลผปวยสงอาย การเขาใจถงบทบาทของครอบครว/ผดแล การแบงงานในครอบครวและพนฐาน

สงคม วฒนธรรม ความเชอ โดยผาน Discharge planning resource nurse (DPRN) และสมดบนทก

สขภาพ ดงนนรปแบบการดแลผสงอายระยะเปลยนผานจากโรงพยาบาลสบานนาจะนาไปใชไดกวาง

ขน

ในปงบประมาณ 2555 เปนการศกษาผลลพธดานตวผปวยและญาตผ ดแล เพอเปรยบเทยบ

ผปวยทไมไดรบโปรแกรม (แผนปงบประมาณ 2555) และผปวยทไดรบโปรแกรม (แผนปงบประมาณ

2556) กลมตวอยางอยางละ 48 ค รวมทง 2 กลมเปน 96 ค โดยนาโปรแกรมการวางแผนจาหนายและ

กระบวนการวางแผนจาหนายมาใชในผปวยกลมเสยงเขารบการรกษาซ า เชน ผปวยโรคหลอดเลอด

สมอง โรคระบบทางเดนหายใจ และภาวะหวใจลมเหลว โดยศกษาผลลพธ ไดแก

1) การเกดภาวะแทรกซอนของผปวยสงอายขณะอยโรงพยาบาล ไดแก การตดเชอทางระบบ

หายใจ การตดเชอทางเดนปสสาวะ และเกดแผลกดทบ

2) ความสามารถในการทาหนาท

3) ระยะหางการเขารบการรกษาซ า

4) ความพงพอใจของผปวยและผลลพธดานญาตผดแล

ผลการศกษาในกลมผปวยและญาตผ ดแลทไมไดรบโปรแกรม (ควบคม) จานวน 48ค

ประกอบดวย ขอมลสวนบคคลของผปวย สวนใหญเปนเพศชาย รอยละ 85.4 อายเฉลย 77 ป (SD =13)

สถานภาพสมรส รอยละ 62.5 จบการศกษาระดบประถมศกษา รอยละ 43.8 มรายไดเพยงพอ รอยละ

93.8 สวนใหญใชสทธการรกษาพยาบาลตนสงกด รอยละ 85.4

ขอมลทางดานสขภาพของผปวย เขารบการรกษาจากหนวยผปวยฉกเฉน (ER) รอยละ 87.5

สาเหตเกดจากปญหาระบบทางเดนหายใจ รอยละ 54.2 คาเฉลยระยะเวลาพกรกษาตวในโรงพยาบาล

นาน 22 วน (SD = 25, Range 5-118) มภาวะแทรกซอนในโรงพยาบาล ไดแก การตดเชอระบบทางเดน

64

ปสสาวะ รอยละ 31.3 การตดเชอทางระบบทางเดนหายใจ รอยละ 20.8 และเกดแผลกดทบ รอยละ 8.3

มการยายหอผปวยขณะพกรกษาตวในโรงพยาบาล รอยละ 56.3 คาเฉลยจานวนยาทไดรบกอนเขารบ

การรกษาในโรงพยาบาล 8 ชนด (SD = 3.87, Mode = 8) ขณะพกรกษาตวในโรงพยาบาล 10 ชนด (SD

= 3.88, Mode = 10) และชวงจาหนายกลบบาน 11 ชนด (SD =4.46, Mode = 12) คะแนนเฉลยความพง

พอใจตอการบรการทไดรบในการรกษาพยาบาลครงนเปน 83.9 คะแนน (SD = 8.9, Range = 67-95) จด

วาพอใจในระดบปานกลาง

กลมตวอยางผปวยมสขภาพดขน แตตองการการดแลอยางตอเนองทบาน สวนใหญตองการ

การดแลเรองการทานอาหารทางสายยาง รอยละ 60.41 การดดเสมหะ รอยละ 41.66 การทาแผล รอยละ

39.58 คะแนนเฉลยความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวนเปน 3.81 คะแนน (SD = 4.7) แสดงวา

ผปวยชวยเหลอตนเองไดนอย ตองการความชวยเหลอจากญาตผดแล กลมตวอยางสวนมากไดรบการ

นดตดตามอาการภายใน 2-4 สปดาหหลงจาหนายออกจากโรงพยาบาล โดยรอยละ 43.75 จะมาตามนด

ภายใน 2 สปดาห มเพยง 1 ราย ทถกสงตอไปรบการตดตามอาการทโรงพยาบาลใกลบาน กลมตวอยาง

เขารบการรกษาซ าในโรงพยาบาล (re-admission) รอยละ 16.7 เนองจากเกดการตดเชอทางเดนหายใจ

รอยละ 50 คาเฉลยจานวนวนในการเขารบการรกษาซ านาน 6 วน (SD = 5.78)

ขอมลสวนบคคลของญาตผ ดแล กลมญาตผ ดแลสวนใหญเปนเพศหญง รอยละ79.2 ม

ความสมพนธเปนบตรสาว รอยละ 47.9 คาเฉลยระยะเวลาในการดแลนาน 5 เดอน (SD = 5.76, Range 1

เดอน-20 ป, Mode = 1 ป) สขภาพดไมมโรคประจาตว รอยละ 50 คะแนนเฉลยความพงพอใจตอการ

บรการทไดรบเปน 83.29 คะแนน (SD = 10.57, Range = 48-112) จดวาพอใจในระดบปานกลาง

คะแนนเฉลยความพรอมในการดแลผปวยทบานเปน 21.06 คะแนน (SD = 5.9, Range 8-32) แสดงวา

ญาตผดแลมความพรอมในการดแลผปวยทบานในระดบปานกลาง

----------------------------------------------------------

65

ชอกจกรรม การจดการและการลดความเสยงการเกดโรคเรอรงในผใหญและผสงอาย

ประกอบดวย 3 กจกรรมยอย ดงน

1) การสารวจและประเมนระดบโลหะหนก : ระดบแคดเมยม ตะกวและปรอทในเลอด ดชนช

วดทสาคญสาหรบการไดรบสารมลพษทปนเปอนในสงแวดลอม

2) The Environmental Genomic Project : ฐานขอมลความหลากหลายทางพนธกรรมของ

xenobiotic metabolizing genes และ environmental exposure

3) การสมผสสารตะกวและปรอทจากสงแวดลอม และปจจยทางดานพนธกรรมทมอทธพลตอ

การรคดในวยผใหญและผสงอาย และกลมผปวยโรคอลไซเมอร

หวขอในการบรรยาย An Interplay of Genetic and Environmental Factors: Heavy Metals and

Impact on Health and Cognitive Function.

ชอผบรรยาย ดร.จนตนา ศรวราศย

ชอสถาบน หนวยเภสชวทยาและพษวทยาคลนก ภาควชาอายรศาสตร




1. ศกษาและประเมนภาวะเสยงตอการไดรบสารตะกว แคดเมยม และปรอท จากสงแวดลอม

ในกลมประชากรทวไปทไมไดทางานสมผสกบสารเหลาน

2. ศกษาผลกระทบตอสขภาพจากการสมผสสารตะกว แคดเมยม และปรอท จากสงแวดลอม

ในกลมประชากรทวไปทไมไดทางานสมผสกบสารเหลาน

3. ศกษาปจจยทางดานพนธกรรมของ Gene ทเกยวของกบ heavy metals metabolism และ

cognitive impairment

4. ศกษาปฏสมพนธระหวางปจจยทางดานพนธกรรม กบปจจยจากการสมผสสารตะกวและ

ปรอทจากสงแวดลอม (Gene-environment interaction) ทมความสมพนธกบการรคดในวยผใหญและ

ผสงอาย และกลมผปวยโรคอลไซเมอร


ผเขารวมโครงการจานวน 936 คน อายเฉลยเทากบ 47.2 ป (35-65 ป) รอยละ 86.5 เปนเพศหญง

การตรวจระดบโลหะหนกในเลอดพบคาเฉลยระดบแคดเมยม ตะกว และปรอทในเลอด เทากบ

0.91µg/L (range 0.20-8.05), 2.50 µg/dL (range 1.0-52.0) และ 4.08 µg/L (0.4-27.0), ตามลาดบ กลม

66

ศกษาเพศชายมคาเฉลยของระดบแคดเมยม (0.97 µg/L), ปรอท (4.98 µg/L) และตะกวในเลอด (3.80

µg/dL) สงกวากลมศกษาเพศหญงอยางมนยสาคญทางสถต (แคดเมยม ; 0.93 µg/L, ปรอท ; 3.94 µg/L

และตะกว ; 2.31 µg/dL) ซงอาจเปนผลจากการทเพศชายมโอกาสสมผสการสารโลหะหนกจากการ

ทางานหรอจากสงแวดลอมมากกวาเพศหญง นอกจากนพบวาการสบบหรมผลตอระดบตะกวและ

แคดเมยมในเลอด โดยกลมคนทสบบหรมระดบแคดเมยมและตะกวในเลอด สงกวากลมคนทเคยสบ

และไมสบบหรอยางมนยสาคญทางสถต ตลอดจนการดมแอลกอฮอลกมผลตอระดบตะกวในเลอด

เชนเดยวกน กลมคนทบรโภคอาหารทะเลสปดาหละ 1 ครงหรอมากกวา (4.29 µg/L) และ 3 ครง/เดอน

(4.02 µg/L) มคาเฉลยของระดบปรอทในเลอดสงกวากลมคนทบรโภค 2 ครง/เดอนหรอนอยกวา (3.48

µg/L) อยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05)

ในสวนของ The Environmental Genomic Project : ฐานขอมลความหลากหลายทางพนธกรรม

ของ xenobiotic metabolism genes และ environmental exposure นน ไดมการศกษารวมทงสน 14

genes ประกอบดวย 23 SNPs ไดแก CYP1A1, CYP2C9, CYP2C19, CYP2D6, CYP2E1, GSTM1,

GSTT1, GSTP1, NAT2, และ EPHX1 ตลอดจนยนทเกยวของกบภาวะ oxidative stress ไดแก GCLC,

GCLM, GPX1 และ NQO1 ขอมลของ Genotype และ Allele frequency ของกลมศกษาในครงน มคา

ใกลเคยงกบรายงานการศกษาในประชากรชาวเอเชยทผานมา (ชาวจน ญปน เกาหล) แตบางสวนของ

ความผนแปรทางพนธกรรมน จะมความแตกตางจากประชากรในแถบยโรป เชน CYP1A1 rs 1048943

มการรายงาน variant allele frequency ของ SNPs นในประชากรเอเชย เทากบ 0.21 ซงใกลเคยงกบผล

จากการศกษาน (เทากบ 0.28) แตพบวามคาสงกวากลมประชากรชาวตะวนตก (0.03) อยางไรกตาม

ขอมลบางสวนกมการายงานผลทใกลเคยงกนในประชากรทง 3 กลม เชน GCLC rs17883901 มคาของ

variant allele frequency ในประชากรไทยจากการศกษาครงน ประชากรเอเชยและประชากรแถบยโรป

เทากบ 0.09, 0.13 และ 0.06 ตามลาดบ

การวเคราะหในสวนของ Genetic variations ของ metabolizing enzyme genes ทเกยวของกบ

พษจลศาสตรและการตอบสนองตอการเกดผลกระทบตอสขภาพจากการรบสมผสกบโลหะหนก เชน

สารปรอทกบ GSTT1, GSTM1, GSTP1-105, GCLC และ GCLM โดยไดมการแบงระดบปรอทในเลอด

เปน 3 tertiles โดย tertile 1 : ระดบปรอทในเลอด < 2.70 µg/L, tertile 2 : ระดบปรอทในเลอด 2.70-

4.20 µg/L, และ tertile 3 : ระดบปรอทในเลอด 4.21-27 µg/L ผลการวเคราะห พบวา กลมคนทม

ลกษณะ genotype แบบ GSTT1 null มระดบปรอทในเลอดใน tertile 2 และ3 สงกวากลมคนทมลกษณะ

genotype แบบ GSTT1 present อยางมนยสาคญทางสถต (3.66 ± 0.44 µg/L vs 3.05 ± 0.44 µg/L and

7.26 ± 3.11 µg/L vs 6.10 ± 2.36 µg/L, respectively, p< 0.05) ในสวนผลของ GSTM1 นน พบวากลม

คนทมลกษณะ genotype แบบ GSTT1 null มระดบปรอทในเลอดใน tertile 2 สงกวากลมคนทม

ลกษณะ genotype แบบ GSTM1 present อยางมนยสาคญทางสถต (3.89 ± 0.44 µg/L vs 3.07 ± 0.42

µg/L, p< 0.05) อยางไรกตามในการศกษานไมพบอทธพลของ GSTP1-105 polymorphism ตอการ

เปลยนแปลงระดบปรอทในเลอดในทง 3 tertiles นอกจากนขบวนการ biotransformation ของสาร

67

ปรอทนนจะเกยวของกบโปรตนทชอ glutathione (GSH) ซงควบคมการสรางโดย GCLC และ GCLM

genes ทงน GCLC rs 17883901 และ GCLM rs 41303970 นนมรายงานวา variant alleles (T) ของ gene

ทงสองมผลตอการลดลงของระดบของ GSH ผลจากการศกษาครงนพบวา กลมคนทมลกษณะ

genotype แบบ GCLC CT/TT และ GCLM CT/TT มระดบปรอทในเลอดใน tertile 3 สงกวากลมคนทม

ลกษณะ genotype แบบ GCLC CC และ GCLM CC อยางมนยสาคญทางสถต (8.19 ± 3.04 µg/L vs

6.42 ± 2.17 µg/L, and 7.65 ± 3.19 µg/L vs 6.04 ± 2.83 µg/L, respectively, p< 0.05) แตไมพบความ

แตกตางทางสถตระหวางระดบตะกวในเลอดกบ genetic variations ของ GSTT1, GSTM1, GSTP1-

105, GCLC และ GCLM

ในสวนของความสมพนธของโลหะหนกกบ Cognitive function พบวาในกลมผใหญและ

ผสงอาย จานวน 387 คน เพศชาย (n=186) มคาเฉลยระดบตะกวในเลอดสงกวาเพศหญง (n=201) อยาง

มนยสาคญทางสถต เชนเดยวกบกลมผปวยสมองเสอมชนดอลไซเมอร จานวน 136 คน ทมารบการ

รกษาทคณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด อายเฉลยเทากบ 78.1 ป (54-98 ป) ระดบตะกวในเลอด

ของกลมผปวยเพศชาย (n=30) สงกวาเพศหญง (n=106) อยางมนยสาคญทางสถต (3.37±1.57 vs 2.58 ±

0.97 µg/dL, p<0.001) สวนคาเฉลยระดบของปรอทในเลอดในกลมผปวยระหวางเพศหญงกบชายไมม

ความแตกตางกน การประเมนระดบความจาของผปวย เพอบงชระดบความรนแรงของอาการสมอง

เสอมดวย Global Deterioration Scale (GDS) เปน 3 ระดบ ไดแก ระยะตน (Mild) ระยะปานกลาง

(Moderate) และระยะรนแรง (Severe) โดยพบจานวน 46 คน (33.8%), 64 คน (47.1%) และ 26 คน

(19.1%) ตามลาดบ และพบความแตกตางกนของระดบปรอทในเลอดกบ GDS โดยพบวากลมทมอาการ

สมองเสอมระยะตน มคาเฉลยของระดบปรอทในเลอดสงกวากลมทมอาการสมองเสอมระยะรนแรง

อยางมนยสาคญทางสถต (6.61±4.80 vs 3.82±1.31 µg/L, p<0.031)

ในสวนของเรองปจจยทางดานพนธกรรม พบวา genetic variations ของ GSTs มผลตอระดบ

ปรอทและตะกว ตลอดจนตวชวดของ cognitive function ทงกลมผใหญ/ผสงอาย และกลมผปวยสมอง

เสอมชนดอลไซเมอร

ผลการดาเนนกจกรรมทไดท งหมดน จะเปนการเพมองคความรทางดานพษวทยากบการ

ตอบสนองตอการเกดพษ รวมถงผลกระทบตอสขภาพจากการไดรบสารพษในกลมประชากรทวไป

และกลมผปวยเฉพาะโรค ซงเปนการศกษาแรกๆในประเทศไทยทมการศกษาในสวนของ gene-gene

interaction และ gene-environment interaction ในประเดนของ genetic variations กบความเสยง/ความ

ไวตอการเกดโรค (Susceptibility) โดยเฉพาะอยางยงโรคทมลกษณะเปน multi-factorial disease เชน

โรคหวใจหลอดเลอด, โรคเบาหวาน, โรคความจาเสอม (dementia), โรคซมเศรา, โรคมะเรง เปนตน

----------------------------------------------------------

68

ชอกจกรรม การดแลผสงอายอยางครบวงจรและตอเนอง : การสารวจความชกของภาวะทพ

โภชนาการและปจจยทางดานพนธกรรมในผปวยไทยทเปนโรคสมองเสอมชนดอลไซเมอร

หวขอในการบรรยาย Multi-Dimensions in Alzheimer’s disease Patients in Ramathibodi Hospital

ชอผบรรยาย อ.พญ.สรนทร ฉนศรกาญจน

ชอสถาบน หนวยเวชศาสตรผสงอาย ภาควชาอายรศาสตร




1. เพอศกษาความชกของการเกดภาวะทพโภชนาการในผปวยสมองเสอมชนดอลไซเมอร ท

สงผลตอสขภาพ และคณภาพชวตของผปวย

2. เพอศกษาปจจยทางดานพนธกรรมทมผลตอความเสยงในการเกดภาวะสมองเสอมชนดอล

ไซเมอร


ผปวยสมองเสอมชนดอลไซเมอร ทมารบการรกษาทโรงพยาบาลรามาธบด จานวน 136 คน

อายระหวาง 54-98 ป อายเฉลย 78.1 ป สวนใหญ อยในชวงอาย 80-89 ป (รอยละ 46.3) เปนชาย 30 คน

(รอยละ 22.1) จบการศกษาระดบมธยม รอยละ 36.0 มรายไดจากครอบครว รอยละ 55.1 และบานาญ

รอยละ 44.9 พกอาศยอยกบคสมรส รอยละ 54.4 สวนประวตการเจบปวยในครอบครวเกยวกบภาวะ

สมองเสอมชนด อลไซเมอร พบวาม 40 คน (รอยละ 29.4) ไดแกบดาหรอมารดา จานวน 17 คน

(รอยละ 42.5) พหรอนอง จานวน 8 คน (รอยละ 20) และญาตอนๆ จานวน 15 คน (รอยละ 37.5)

การประเมนระดบความจาของผปวยเพอบงชระดบความรนแรงของอาการสมองเสอมดวย

Global Deterioration Scale (GDS) พบวาอยในระยะตน (Mild) 46 คน (รอยละ 33.8) ระยะปานกลาง

(Moderate) 64 คน (รอยละ 47.1) และระยะรนแรง (Severe) 26 คน (รอยละ 19.1)

การประเมนภาวะโภชนาการประกอบดวย แบบประเมน Mini Nutritional Assessment (MNA

; โดยจะแบงเปนกลมปกตทมคะแนนมากกวา 23.5, กลมภาวะเสยงตอภาวะทพโภชนาการ คะแนน

17.0-23.5 และกลมทพโภชนาการ คะแนนนอยกวา 17.0) การวดสดสวนของรางกาย (ดชนมวลกาย;

Body Mass Index, เสนรอบเอว, และองคประกอบของรางกาย; Bioelectrical Impedance Analysis) การ

ตรวจวเคราะหเลอดทางชวเคมทวไป (Hb, Hct, albumin, fasting blood glucose, total cholesterol, LDl-

chol, HDL-chol, and triglyceride) และระดบของวตามนตางๆ (Vitamin A, B1, B12, C, E, beta-

carotene and folate) และการประเมนการบรโภคอาหารดวยแบบสอบถามอาหารยอนหลง 24 ชวโมง

พบวา

69

ผปวยโรคสมองเสอมอลไซเมอรระยะรนแรง รอยละ 50 มภาวะทพโภชนาการสวนภาวะเสยง

ตอภาวะทพโภชนการพบเพมขนในผปวยกลมระยะปานกลาง (รอยละ 57.8) คาเฉลยของ MNA ใน

กลมผปวยโรคสมองเสอมอลไซเมอรระยะรนแรงมความแตกตางจากกลมผปวยระยะตน และระยะปาน

กลางอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) แตไมพบความแตกตางอยางมนยสาคญระหวางกลมผปวย

ระยะตางๆกบตวชวดของสดสวนรางกาย นอกจากนพบวากลมผปวยโรคสมองเสอมอลไซเมอรระยะ

รนแรงมภาวะน าหนกตากวาเกณฑมากกวากลมระยะอนๆ (รอยละ 31) ทงยงพบภาวะน าหนกเกนมาก

ในกลมผปวยระยะตน (รอยละ 45.6) และพบภาวะอวนลงพง มากกวารอยละ 50 ของผปวยทงหมด การ

ประเมนการบรโภคอาหารจากแบบสอบถามอาหารยอนหลง 24 ชวโมงไมพบความแตกตางระหวาง

กลมระยะอาการของผปวยในเรองของพลงงานและสารอาหารทไดรบ

ผลวเคราะหเลอดทางชวเคมสวนใหญอยในระดบอางอง อยางไรกตามไมพบความแตกตาง

ระหวางกลมระยะอาการของผปวย กบระดบของ Hb และ Hct แตพบวาระดบ serum albumin ในกลม

ผปวยระยะรนแรงมความแตกตางจากกลมผปวยระยะตน และระยะปานกลางอยางมนยสาคญทางสถต

(p < 0.05) ในสวนของระดบวตามนในเลอดนน ไมพบความแตกตางทางสถตในแตละกลมผปวยสมอง

เสอมระยะตางๆ ในสวนของปจจยทางดานพนธกรรม ทมผลตอความเสยงในการเกดภาวะสมองเสอม

ชนดอลไซเมอรนน ไดทาการวเคราะห Genetic variations ของยนทมรายงานการศกษาวาเกยวของกบ

การเกดภาวะสมองเสอมชนดอลไซเมอรทงในสวนของ late and early onset AD ไดแก Apolipoprotein

E (APOE), Amyloid precursor protein (APP), Presenilins 1 (PSEN1) และยนทเกยวของกบการสะสม

ของ beta-amyloid ไดแก Clusterin (CLU) และ Complement component (3b/4b) receptor 1 (CR1) โดย

genotype frequency ของ APOE ในกลมผปวยโรคสมองเสอมอลไซเมอร ไดแก ε2/ε3 เทากบ 7.4%,

ε2/ε4 เทากบ 2.9%, ε3/ε3 เทากบ 47.1%, ε3/ε4 เทากบ 32.4%, ε4/ε4 เทากบ 10.3% และเมอแบง

ตามระดบความรนแรงของสมองเสอม genotype frequency ของ APOE ทพบสงสด คอ ε3/ε3 โดยมคา

ในระยะตน (Mild) ระยะปานกลาง (Moderate) และระยะรนแรง (Severe) เทากบ 42.6%, 49.2% และ

50% ตามลาดบ สวน genotype frequency ของยนอนๆ มคาใกลเคยงกบทมรายงานการศกษาใน

ประชากรเอเชย

ผลการดาเนนกจกรรมโดยรวม พบวา ในกลมผปวยโรคสมองเสอมอลไซเมอรระยะรนแรง ม

ภาวะทพโภชนาการสงกวากลมอนๆ อยางไรกตามการพบระดบวตามนในเลอดทสงมความสาคญตอ

การสรางมาตรฐานในการใหการดแลแบบองครวมทางโภชนาการรวมกบการรกษาเปนอยางยง ผล

ดงกลาวนสามารถนามาปรบใชกบทงผปวยและผดแล เพอสรางโปรแกรมสาหรบใหความรทาง

โภชนาการ รวมถงการใหอาหารเสรมเพอสรางภาวะโภชนาการทด และลดความชกของภาวะทพ

โภชนาการในผปวยสมองเสอม อลไซเมอร ซงเปนการศกษาครงแรกในกลมคนไทยทเปนผปวยโรค

สมองเสอมอลไซเมอร โดยทขอมลเหลานมอยอยางจากดในประเทศไทย

----------------------------------------------------------

70

ชอกจกรรม การดแลผ สงอายอยางครบวงจรและตอเนอง : การสารวจและตดตามตอเนอง

สมรรถภาพสมอง และปจจยทเกยวของกบการเสอมสมรรถภาพสมอง ในวยผใหญและผสงอายไทย

หวขอในการบรรยาย Important Aspects of Cognitive Function in Thai Elderly Population

ชอผบรรยาย อ.พญ.สรนทร ฉนศรกาญจน

ชอสถาบน หนวยเวชศาสตรผสงอาย ภาควชาอายรศาสตร


ปงบประมาณทเรมดาเนนการ 2552


- 1. เพอศกษาตดตามเกยวกบปจจยทเกยวของกบภาวะสมองเสอม ไดแก ภาวะโภชนาการ

คณภาพการนอนหลบ ผลการตรวจทางหองปฏบตการ ลกษณะทางพนธกรรม ยนท

เกยวของกบภาวะสมองเสอม สมรรถภาพทางกายและกจวตรประจาวน ประวตความ

เจบปวยและแบบแผนการดาเนนชวต

- 2. เพอศกษาตดตามเกยวกบผลการทดสอบทางจตวทยา ไดแก ภาวะซมเศรา WAIS test

และการทดสอบทางจตวทยาทไดพฒนาขน

- 3. เพอศกษาตดตามผลการตรวจภาพเสมอนจรงของสมองโดยใชคลนสนามแมเหลกไฟฟา

(Brain MRI) ประกอบดวยอตราการฝอของสมองสวนตาง โดยเฉพาะในสวนของ ฮปโป

แคมปส

- 4. เพอเปรยบเทยบภาคตดขวางจากผลจากการทดสอบทางจตวทยา กบผลการตรวจ

ภาพเสมอนจรงของสมองโดยใชคลนสนามแมเหลกไฟฟา (Brain MRI)

- 5. เพอหาความสมพนธของปจจยทเกยวของกบภาวะสมองเสอม ผลการทดสอบทาง

จตวทยาและผลการตรวจภาพเสมอนจรงของสมองโดยใชคลนสนามแมเหลกไฟฟา

- 6. เพอศกษาปจจยทางดานพนธกรรมทมผลตอความเสยงในการเกดภาวะสมองเสอม


กลมผเขารวมกจกรรม ประกอบดวยเพศชาย จานวน 186 คนและเพศหญงจานวน 201 คน

สวนใหญมอาชพรบราชการและมการศกษาระดบปรญญาตร ผลการตรวจทางดาน Biochemical

analysis พบวากลมศกษาทงเพศชายและหญงมระดบของ total cholesterol, LDL-cholesterol และ

homocysteine สงกวาคาปกต สวนผลการตรวจอนๆอยในเกณฑปกต การประเมนดานการรคด

(Cognitive function) ประกอบดวย 5 ดานไดแกความตงใจ การประมวลขอมล ความจา การสรางภาพ

71

ผานการรบรทางการเหน และความคดเชงบรหารจดการ ในสวนของการจาครงแรก (First recall) และ

การจา (Recall) มการแบงคะแนนของแตละดานออกเปน 3 tertiles และแยกตามเพศ โดยพบวาปจจยทม

อทธพลตอคะแนนของการจาครงแรกสาหรบกลมเพศหญงไดแก อาย ระดบ albumin, calcium,

inorganic phosphate, HDL, vitamin D สวนเพศชาย ไดแก อาย และระดบ TSH ปจจยทมอทธพลตอ

คะแนนของการจาสาหรบกลมเพศหญงไดแก อาย ระดบ albumin, calcium, creatinine, homocystiene,

HDL, vitamin D และ folate สวนเพศชาย ไดแก ระดบ homocystiene, HDL, triglyceride และอาย

ผลตรวจทาง neuropsychiatric test และMRI พบวารอยละ 22.4 ม neuropsychiatric test ท

ผดปกต รอยละ 59.4 มผลการตรวจ MRI ทผดปกต และรอยละ 13.2 มผลการตรวจทผดปกตทง 2 อยาง

ในกลมทมความผดปกตของการตรวจทง 1 และหรอ 2 อยาง จะมอายมากกวากลมทมผลการตรวจปกต

อยางมนยสาคญทางสถต สวนใหญมการศกษาระดบปรญญาตร ในเรองของการออกกาลงกาย พบการ

ออกกาลงกายไมสมาเสมอ รอยละ 3.41, 12.20 และ 2.32 ในกลมทมผล neuropsychiatric test ผดปกต,

กลมทมผล MRI ผดปกต และกลมทมความผดปกตทงสองอยาง ตามลาดบ สวนปญหาในการนอนพบ

รอยละ 9.09, 22.54 และ 5.68 ในกลมทมผล neuropsychiatric test ผดปกต, กลมทมผล MRI ผดปกต

และกลมทมความผดปกตทงสองอยาง ตามลาดบ ปญหาทรบกวนการนอนหลบของกลมทมผลการ

ตรวจผดปกตทพบมากทสด ไดแก การทตองลกมาปสสาวะกลางดก คาเฉลยของคะแนนความจาครง

แรกและความจาของกลมทมผล MRI ผดปกต ตากวากลมทมผลการตรวจปกต อยางมนยสาคญทาง

สถต (first recall total score ; 1.08 คะแนน vs 1.22 คะแนน, p=0.0001 และ recall total score ; 11.88

คะแนน vs 13.64 คะแนน, p=0.0001) ในสวนของคาเฉลยของคะแนนความจาครงแรกและความจาของ

กลมทมผลผดปกตทงสองอยาง (n=51) ตากวากลมทมผลการตรวจปกต (n=112) อยางมนยสาคญทาง

สถต (first recall total score ; 0.29 คะแนน vs 1.36 คะแนน, p=0.0001 และ recall total score ; 5.31

คะแนน vs 15.36 คะแนน, p=0.0001) การตรวจทาง biochemical analysis พบวากลมทมผลการตรวจ

MRI ผดปกต มคาเฉลยของระดบ albumin และ creatinine ตากวากลมทมผลการตรวจปกตอยางม

นยสาคญทางสถต (albumin ; 42.07 vs 42.79 g/L, p=0.011 และ creatinine ; 0.87 vs 0.91 mg/dL,

p=0.043) สวนกลมทมผลการตรวจผดปกตทง 2 อยางมคาเฉลยของระดบ vitamin D สงกวากลมทมผล

การตรวจปกตอยางมนยสาคญทางสถต (31.70 vs 24.40 µg/L, p=0.005)

ในสวนของปจจยทางดานพนธกรรม ทมผลตอความเสยงในการเกดภาวะสมองเสอม ไดทา

การวเคราะห Genetic variations ของยนทมรายงานการศกษาวาเกยวของกบการเกดภาวะสมองเสอม

ไดแก Apolipoprotein E (APOE), Amyloid precursor protein (APP), Presenilins 1 (PSEN1) และยนท

เกยวของกบการสะสมของ beta-amyloid ไดแก Clusterin (CLU) และ Complement component (3b/4b)

receptor 1 (CR1) โดย genotype frequency ของ APOE ในกลมผเขารวมโครงการทงหมด 387 คน

ไดแก ε2/ε3 เทากบ 15.0%, ε2/ε4 เทากบ 2.3%, ε3/ε3 เทากบ 60.5%, ε3/ε4 เทากบ 19.1%, ε4/ε4

เทากบ 2.1% นอกจากนยงพบ genotype frequency ของยนสทควบคมการสราง homocysteiene ไดแก

MTFHR โดยพบ wild type (GG) 65.6%, heterozygous allele 29.2% และ mutant allele 5.2%

72

ตามลาดบ สวน genotype frequency ของยนอนๆ มคาใกลเคยงกบทมรายงานการศกษาในประชากร

เอเชย เมอพจารณา genetic variation ของ APO gene กบ first recall total score พบวา กลมคนทม

ลกษณะ genotype แบบ ε4/ε4 (n=8) มคาเฉลยของคะแนนในสวนนตากวากลมอนๆ แตไมมความ

แตกตางกนทางสถต ซงอาจเปนจากขอจากดเรองของจานวนคนทคอนขางนอย ในสวนของ recall total

score พบวา genetic variation ของ APO gene ไมมผลตอคะแนนเฉลยในสวนน การรายงานในเรอง

ปจจยทางดานพนธกรรมของยนสทเกยวของกบ cognitive function ทคลอบคลมในหลายกลไกของการ

เกดความผดปกต ทงในสวนของ neuropsychiatric parameter และผลของ MRI parameter เปน

การศกษาครงแรกในกลมประชากรไทย และขอมลทไดจะเปนขอมลพนฐานทสาคญตอไป

----------------------------------------------------------

73

ชอกจกรรม ศนยการดแลผปวยระยะประคบประคองเบดเสรจจดเดยว

ชอผบรรยาย ผศ.พญ.ยวเรศมคฐ สทธชาญบญชา

ชอสถาบน ภาควชาเวชศาสตรฉกเฉน คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด



1.เพอจดตงศนยกลางในการใหบรการแกผปวยระยะสดทายแบบเบดเสรจจดเดยว

2.เพอสรางบคลากรผเชยวชาญในการ ใหคาปรกษา แนะนา ดแลผปวยทเขาสระยะสดทายของชวต

3. เพอสรางผทมความร ความสามารถในการใหการดแลผปวยและญาตทเขาสระยะสดทายของชวต

(จตอาสา หรอบคคลทสนใจ)


ผลการดาเนนงานทสาคญโดยรวม จาแนกไดเปน 4 ประเดน ไดแก

1. การศกษาขอมลความคดเหนการใหบรการของศนยดแลผปวยระยะประคบประคอง ความพง

พอใจของผรบบรการ และเปรยบเทยบประเภทการเสยชวตของผปวยโรคมะเรงในกลมทไดรบ

บรการและไมไดรบบรการจากศนย ฯ

ผลผลตทได : มการการศกษาขอมลความคดเหนและความพงพอใจของของผทใชบรการจาก

ศนยดแลผปวยระยะประคบประคอง ทงกลมทเปนผปวย/ญาต และกลมเจาหนาททสงผปวยเขารบ

บรการ ทาการศกษาเปรยบเทยบ ประเภทการเสยชวตของผปวยโรคมะเรงในกลมทไดรบบรการจาก

ศนยฯและกลมทไมไดรบบรการจากศนย ฯ ในป 2554 พบวา ในสวนของผปวยและญาตใหความเหน

วาหลงการรบบรการ มความร เรองโรค การดาเนนโรคและแนวทางการรกษาผปวยเพมขนรอยละ 92.8

มความรในการดแลผปวยเพมขนรอยละ 91.9 มความมนใจดานการดแลผปวยเพมขนรอยละ 91 มความ

มนใจดานการตดสนใจแผนการดแลรกษาผ ปวยในวาระสดทายของชวต เพมขนรอยละ 86.5

ความเครยดหรอความวตกกงวล ลดนอยลง รอยละ 74.4 และสวนใหญพงพอใจตอบรการทไดรบทก

ดาน ในระดบมากถงมากทสด ในสวนของเจาหนาทผ รบบรการ พบวา สวนใหญใชชองทางการสงตอ

ผปวยโดยโทรศพทถงพยาบาลศนยฯ รอยละ 65.2 บรการทคาดหวงมากทสด ไดแก ดานการเตรยม

ความพรอมผปวยและญาตกอนผปวยเสยชวตเปน รอยละ 82.6 รองลงมาคอ การดแลใหผปวยและญาต

คลายความเครยดและความวตกกงวล รอยละ 78.3 และพงพอใจตอบรการทไดรบในระดบมากถงมาก

ทสดทกดาน ไดแก ดานความใสใจของพยาบาลผใหบรการ ความสะดวกในการสงตอผปวย ความ

รวดเรวในการขนไปใหบรการผปวยและคณภาพของการใหบรการผปวย และสวนใหญเหนวาหลง

ผปวย/ญาตไดรบบรการจากศนยฯความเครยดและความวตกกงวลของผปวยและญาตมแนวโนมลดลง

การตดสนใจเกยวกบแผนการดแลผปวยเมอใกลเสยชวตมแนวโนมปฏเสธการกชพ (CPR) เพมขน

74

ความพรอม /ความมนใจของญาตในการดแลผปวยมแนวโนมเพมขนและการยอมรบความตายของ

ผปวยและญาตมแนวโนมมากขน ผลการศกษาเปรยบเทยบ ประเภทการเสยชวตของผปวยโรคมะเรงใน

กลมทไดรบบรการจากศนยฯและกลมทไมไดรบบรการจากศนย ฯ พบวา อตราการเสยชวตอยางสงบ

ตามธรรมชาตของกลมผปวยโรคมะเรงทไดรบบรการจากศนย ฯสงกวากลมทไมไดรบบรการจาก

ศนยฯ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

2. การพฒนาศกยภาพพยาบาลประจาการในหอผปวยทมผปวยระยะสดทายใหเกดความพรอมใน

การดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว

ผลผลตทได มการจดกจกรรมอบรมเชงปฏบตการเรองการดแลผปวยระยะสดทายและ

ครอบครว ใหแกพยาบาลรามาธบดจานวน 2 รน รนแรกจานวน 25 คนในป 2554 และรนท 2 จานวน

20 คน ในป 2555

3. การเปนตนแบบแกโรงพยาบาลเครอขายพฒนาระบบการดแลผปวยระยะสดทาย และ การ

ตดตามความกาวหนาในการพฒนาระบบการดแลผปวยระยะสดทายของโรงพยาบาลเครอขาย

ผลผลตทได ในป 2554 มโรงพยาบาลทขอเขารวมเปนเครอขายพฒนาระบบการดแลผปวย

ระยะสดทายโดยมรามาธบดเปนตนแบบ จานวน 2 แหง ไดแก โรงพยาบาลเดมบางนางบวช

โรงพยาบาลดานชาง จงหวดสพรรณบร และมการตดตามความกาวหนาในการพฒนาระบบการดแล

ผปวยระยะสดทายโรงพยาบาลเครอขาย ทง 2 แหงในป 2555 นอกจากนมโรงพยาบาลทขอเขารวมเปน

เครอขายพฒนาระบบการดแลผปวยระยะสดทายทมรามาธบดเปนตนแบบในป 2555 จานวน 1 แหง

ไดแก โรงพยาบาลสามชก จงหวดสพรรณบร

4. การพฒนาศกยภาพจตอาสาใหมความพรอมกอนจะเขาไปใหความชวยเหลอผปวยและ

ครอบครว

ผลผลตทได มการจดกจกรรมอบรมเชงปฏบตการเร◌◌องการดแลผ ปวยระยะสดทายและ

ครอบครว ใหแก จตอาสาและผทสนใจเปนจตอาสา จานวน 2 รน รนละ 20 คน ในป 2554

----------------------------------------------------------

75

ชอกจกรรม การทดสอบโปรแกรมและคมอการดแลชองปากดวยตนเองในผปวยมะเรงระหวางรบ

การรกษา เพอบรรเทาอาการเยอบชองปากอกเสบ

ชอผบรรยาย รศ.ดร.พรรณวด พทธวฒนะ




วตถประสงคหลกของกจกรรม เพอพฒนาและทดสอบโปรแกรมการดแลชองปากดวยตนเองสาหรบ

ผปวยมะเรงทไดรบเคมบาบด


ในปงบประมาณ 2554 ไดแบงการดาเนนงานออกเปน 2 ขนตอน ดงน

ขนตอนท 1 การพฒนาโปรแกรมการดแลชองปากดวยตนเอง ประกอบดวย

1.1 แผนการสอน ผปวยมะเรงทไดรบยาเคมบางชนดทอาจเสยงตอการเกดอาการ

เยอบชองปากอกเสบในขนาดมาตรฐาน ใหเขาใจความจาเปนของการดแลใน

ชองปากระหวางรบยาเคม ไดแก ทาความสะอาดในชองปากเปนพเศษ คอ

การแปรงฟนทถกวธ เพมจานวนครงของการแปรงฟน การบวนปากดวย

นาเกลอ การเลอกแปรงสฟน/ยาสฟน การใชหรองดใชฟนปลอม ไหมขดฟน

การเลอกอาหาร ชนด ปรมาณอาหาร วธบนทกอาการในชองปาก

1.2 คมอสาหรบผปวย

1.3 แบบบนทกอาการในชองปาก

1.4 การใหใชสมนไพร

ขนตอนท 2 การทดสอบโปรแกรม คมอ และแบบบนทก ในโรงพยาบาลแผนกเคมบาบดแบบ

ผปวยนอก โรงพยาบาลเลดสน กบผปวยมะเรงทไดรบยาทมรายงานไววามโอกาสเกดอาการเยอบชอง

ปากไดแบบชนดใดชนดหนง หรอหลายชนดรวมกน โดยเปรยบเทยบผปวยทไดรบการดแลตามปกต

เปนกลมควบคมจานวน 40 ราย (เพอสารวจเปนเบองตนวาอาการเยอบชองปากอกเสบ พบไดในผปวย

กลมนเมอผปวยดแลตนเองตามทไดรบคาแนะนาจากแพทยและพยาบาลทปฏบตตามปกต ใชวธ

โทรศพทถามอาการ 2 ครงในชวงระหวางการไดรบยาเคม 2 รอบทผปวยกลบไปอยทบาน แลวบนทก

ในแบบบนทกอาการ) กบกลมผปวยทไดรบโปรแกรม จานวน 50 ราย แบงออกเปนกลมทไดรบ

ผลตภณฑสมนไพรกลเซอรนพญายอ จานวน 30 ราย และกลมทไดรบผลตภณฑสมนไพรเจลแปะตาปง

จานวน 20 ราย โดยจดคใหตรงกบกลมผปวยควบคมในเรองวงรอบของการไดรบยาเคม กลมอาย และ

การรกษารวมรงสรกษา หรอการผาตด โดยการสอนตามแผนการสอน คมอ และแบบบนทกอาการ

76

สอนการใชผลตภณฑสมนไพร โดยการหยดหรอทา ในชองปากทกวนๆละ 3 ครง ตงแตถดจากวนท

ไดรบยาเคม เมอมอาการในชองปากใหหยดบนบรเวณทมอาการวนละ 5 ครง ใหผปวยบนทกอาการใน

ชองปากดวยตนเองทกวน เพอกระตนความเอาใจใสตรวจและดแลชองปาก มการโทรศพทตดตามให

กาลงใจ ตรวจสอบความสามารถในการบนทกอาการ และตอบขอซกถามตางๆ 3 ครงระหวางการไดรบ

ยาเคม 2 รอบทผปวยกลบไปอยทบาน เกบแบบบนทกอาการ เมอผปวยมารบยาในรอบถดไป

หลงจากแปลผลจากแบบบนทกตามเกณฑขององคการอนามยโลก พบวา กลมทไดรบโปรแกรมการ

ดแลชองปาก รวมกบการใชสมนไพร มอาการเยอบชองปากอกเสบนอยกวากลมทไดรบการดแล

ตามปกต อยางมนยสาคญทางสถต ทงอตราการเกดอาการนอยกวา เรมเกดอาการชากวา ระยะเวลาการ

เกดอาการสนกวา ความเจบปวดในชองปากนอยกวา มน าหนกทลดลงนอยกวา และคาอลบมนในเลอด

กอนไดยารอบถดไปดกวาอยางมนยสาคญทางสถต ทงนเมอเปรยบเทยบผลทไดจากการใชสมนไพรทง

2 ชนดพบวากลเซอรนพญายอ มคาตางๆ ดกวาเจลแปะตาปงเลกนอย แตไมแตกตางกนอยางมนยสาคญ

ทางสถต

สาหรบขอจากดจากการศกษาทง 3 กลม พบวา ผปวยแตละกลมอาจไดรบยาเคมตางกนทงชนด

และขนาด อาจมความแตกตางระหวางบคคล การไดรบโปรแกรมและการใชสมนไพรหลายครงตอวน

อาจเพมความชมชนของเยอบชองปาก และลดอาการได ซงอาจไมใชผลของสมนไพร สมควรทดสอบ

โดยใชสงทดลองปลอม รวมทงการทจานวนผปวยแตละกลมไมเทากน การดาเนนการแตละกลมไม

พรอมกน จงไดปรบแผนการดาเนนกจกรรมในปงบประมาณ 2555 ซงมรายละเอยด ดงน

1. เพมเครอขายการนาโปรแกรมไปใช รวม 5 แหง ไดแก โรงพยาบาลรามาธบด โรงพยาบาล

มะเรงลพบร โรงพยาบาลเลดสน โรงพยาบาลมะเรงอบลราชธาน สถาบนมะเรงแหงชาต

2. พฒนาอปกรณการสอน ไดแก ภาพพลก ไฟลชวยสอน สาหรบพยาบาลใชสอนผปวย

3. ลดโอกาสทอาจเกดความลาเอยง โดยใหผปวยตวอยางแตละรายไดรบโปรแกรมการดแล

ชองปากและไดรบสมนไพรทง 2 ชนด และไดรบสมนไพรหลอกดวยในแตละชวงทไดรบยาเคม

จดการสมลาดบการไดรบสมนไพร (กลเซอรนพญายอ ผลตโดยโรงพยาบาลเจาพระยาอภยภเบศร เจล

แปะตาปง ผลตโดยคณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล) และสมนไพรหลอก (สารละลายหลอกและ

เจล หลอก ผลตโดยคณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล) หมนเวยนกนจนการไดรบแตละชนด

กอนหลง มจานวนเทากน (Randomized cross-over research design) ผปวยตวอยางและพยาบาลผเกบ

ขอมล ไมทราบวาในแตละรอบยาเคมนนๆ ผปวยไดรบสมนไพรชนดใด เนองจากใชการระบฉลากดวย

รหส (Double blinded technique)

ผลทได ผปวยตวอยางทเกบขอมลไดตามเวลาจาก 4 โรงพยาบาล ม 120 ราย สวนใหญเปนเพศ

หญง (รอยละ 82.50) อาย 41-60 ป (รอยละ 86.70) สถานภาพสมรสค (รอยละ 60.00) ระดบการศกษา

มธยม และประกาศนยบตร (รอยละ 39.20) มอาชพรบจาง (รอยละ 30.00) รายไดสวนใหญนอยกวา

8,000 บาท/เดอน (รอยละ 35.00) ใชสทธประกนสขภาพในการรกษา (รอยละ 54.20)

77

กลมตวอยางสวนใหญ เปนมะเรงเตานม (รอยละ 61.70) ไดรบยาเคมรวมกบการผาตด (รอยละ 54.20)

ชนดของยาเคมทไดรบคอ 5-FU, Doxorubicin, Cyclophosphamide (รอยละ 25.00) เรมศกษาในวงรอบ

ยาเคมรอบท 1 มากทสด (รอยละ 43.20)

การเปรยบเทยบ อาการเยอบชองปากอกเสบดวยสถตไคสแควรพบวา ชวงทไดกลเซอรนพญายอ

อตราการเกดอาการนอยกวาชวงทไดรบกลเซอรนหลอก (รอยละ 25.00 และรอยละ 51.70 ตามลาดบ)

และชวงทไดรบเจลแปะตาปง อตราเกดอาการนอยกวาชวงทไดรบเจลหลอก (รอยละ 29.20 และรอยละ

52.50 ตามลาดบ) (p>.01) ขอมลอาการเยอบชองปากอกเสบอนๆทดสอบการกระจายของขอมล พบวา

ไมเปนปกต จงใชสถต Friedman test ทดสอบหลายกลมแบบวดซ าในกลมเดยวกน พบวา มความ

แตกตางกนอยางมนยสาคญ จากนนจงทดสอบรายคแบบพหคณ พบวา ชวงเวลาทไดรบกลเซอรนพญา

ยอ และชวงเวลาทไดรบเจลแปะตาปง เมอเทยบกบชวงเวลาทไดรบกลเซอรนหลอกและเจลหลอก ม

ระยะเวลาเรมเกดอาการชากวา ระยะเวลาการมอาการส นกวา ความรนแรงของอาการนอยกวา อาการ

เจบปวดในชองปากนอยกวาอยางมนยสาคญทางสถต (p>.001) แตไมมความแตกตางกนอยางม

นยสาคญทางสถตระหวางชวงเวลาทไดรบสมนไพร 2 ชนด (p>.05)

ผลการดาเนนการครงน พยายามลดโอกาสเกดความลาเอยงตางๆ และพบวาผลทไดยง

สอดคลองกบทผลการทดสอบในปงบประมาณ 2554 อยางไรกตามจากการวเคราะหขอมลเพมเตม

พบวา

1. ในชวงทไดรบสมนไพรหลอกอตราการเกดอาการนอยกวาการดแลตามปกต นาจะแสดงวา

โปรแกรมการดแลชองปากดวยตนเองมสวนชวยลดอตราการเกดอาการได และเมอใชสมนไพรอยางใด

อยางหนง ไดแก กลเซอรนพญายอ หรอเจลแปะตาปง กสามารถชวยลดอตราการเกดไดอกสวนหนง

2. ผปวยตวอยางสวนหนงทไมมอาการเลยในทกชวงเวลาทศกษา จงคาดวาชนดของยาเคมท

กลมตวอยางไดรบ นาจะมผลตอเยอบชองปากนอย ทาใหการกาหนดกลมผปวยทควรนาโปรแกรมการ

ดแลในชองปากไปใชดวยตนเองนนมความเหมาะสมยงขน

----------------------------------------------------------

78

ภาคผนวก

เอกสารเผยแพรของโครงการฯ

เวบไซดโครงการพฒนาศกยภาพประชากรไทย

www.ra.mahidol.ac.th/sdmc/

79


แผนพบแนะนาการดแลผปวยกลามเนอลบ

ดเชนและพนธกรรมโครโมโซม

แผนพบการเลยงลกดวยนมแมอยางตอเนอง

(หอผปวยเดก 5)

ชดแผนพบ ภาพพลกและวดทศนหนงสอ

เลมแรกรามาธบด

คมอเดกปฐมวย

เวบไซตใหความรโรคพนธกรรม

www.geneticrama.com

เวบไซตใหความรการสงพฒนาการเดกผานการอาน

www.readtolive.org

80

ชดคมอ หนงสอนทานและวดทศนพฒนาทกษะชวตและทกษะสขภาพเดกวยเรยน

คมอการตรวจคดกรองการดแลสขภาพ

เดกในโรงเรยนและแนวทางการสงตอ

สาหรบคร และพยาบาลอนามยโรงเรยน

หนงสอเครองมอตรวจ

คดกรองตาบอดสเบองตน

โปรแกรมคอมพวตอร

เกบขอมลดานสขภาพของเดก

คมอใหความรเพศศกษาแนวใหมสาหรบวยรน

81


โปรแกรมการเสรมสรางความแขงแกรง

ในชวตของนกเรยนและนกศกษา

คมอการเสรมสรางความแขงแกรงในชวต สอเสยงคลายเครยด

ชดหนงสอคมอและสอวดทศนการดแลสขภาพดานโภชนาการ

82

_______________________________________________________

หนงสอคมอและสอวดทศนการดแลตนเอง

และการเสรมสรางสขภาพสาหรบผดแล

ผปวยโรคเรอรง

คมอกนใหสนกมสขกบการลดนาหนก

สอวดทศนสงเสรมการออกกาลงกาย

อยางเบาสาหรบผสงอาย

คมอและสอวดทศนเมอคนแกยงไมอยากแก

คมอการดแลชองปาก

83

โครงการพฒนาศกยภาพประชากรไทย

คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล

อาคารสมเดจพระเทพรตน ชน 8 เลขท 270 ถนนพระราม 6 แขวงทงพญาไท เขตราชเทว กทม.10400

โทรศพท 0-2200-3832 โทรสาร 0-2200-3831

Email: [email protected]

Website: www.ra.mahidol.ac.th/sdmc/

Back_cover.pdf 1 4/11/56 BE 3:50 PM

cover.pdf 1 4/18/56 be 4:46 pm โครงการพัฒนาศักยภาพ...

Documents