- 1 -

หลกเกณฑการคดคาชดเชยทรพยสน เพอพจารณาลดผลกระทบตอโครงการ

กรณศกษาการพฒนาโครงการแหลงน า

CRITERIA OF ASSET COMPENSATION FOR REDUCING IMPACTS

ON PROJECT A CASE STUDY OF WATER RESOURCE PROJECT

DEVELOPMENT

สมพร จลสทธ

หลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการบรหารงานกอสราง คณะสถาปตยกรรมศาสตร

มหาวทยาลยศรปทม

บทคดยอ การศกษาหลกเกณฑการคดคาชดเชยทรพยสน เพอพจารณาลดผลกระทบตอโครงการ กรณศกษาโครงการแหลงน า มวตถประสงคของการศกษา เพอเปนแนวทางในการปฏบตงานทชดเจนอยางเปนรายลกษณอกษร ทแสดงถงรายละเอยดขนตอนการปฏบตงานดานชดเชยทรพยสนใหกบหนวยงานทสนใจ ท าใหสามารถรบทราบขนตอนในรายละเอยดอยางถกตองเพอใหเปนไปตามกฎหมาย ค าสง ระเบยบ และหลกเกณฑ และน าไปปฏบตเ พอเปนแนวทางลดผลกระทบทเกดขนกบราษฎรทตองสญเสยทดนท ากนและทรพยสน ซงจะตองเผชญกบปญหาตางๆ ในการด าเนนชวต โดยจะตองด าเนนการจายคาทดแทนหรอคาชดเชยทรพยสนใหกบผ ทไดรบผลกระทบอยางเปนธรรมและเพยงพอทจะไปประกอบอาชพในพนทใหม โดยใหเขามชวตทไมดอยไปกวาทเดม หรอใหมชวตทดกวาเดม ผลของการศกษา ถามการกอสรางโครงการเขอนแมวงก จงหวดนครสวรรค จะตองมการด าเนนงานพฒนาและกอสรางระบบชลประทาน และองคประกอบโครงการตางๆ จะตองมการเวนคนทดน หรอจายคาทดแทนสงปลกสรางของราษฎรและของรฐ พรอมทงจายคาชดเชยพชผล

- 2 -

และไมยนตน จากการส ารวจและค านวณคาชดเชยทดนและทรพยสนประกอบไปดวยคาชดเชยทดนประมาณ 781 ลานบาท คาทดแทนสงปลกสรางประมาณ 15 ลานบาท คาชดเชยพชผลและ ไมยนตนประมาณ 19 ลานบาท ซงรวมทงสนประมาณ 815 ลานบาท หรอคดจากงบประมาณ คากอสราง / แผนงานกอสรางทงหมด 13,150 ลานบาท หรอคาชดเชยทรพยสนทงหมดคดเปน รอยละ 6.20 ของโครงการ ความเปนมาและความส าคญของปญหา การจดท าแผนพฒนาประเทศไทยนบตงแตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 1 จนถงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 มการพฒนาการมาอยางตอเนองภายใตสถานการณ เ งอนไข และการเปลยนแปลงในมตต างๆ ทงภายในและภายนอกประเทศ แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 (พ.ศ.2540 - 2544) เปนจดเปลยนส าคญของการวางแผนพฒนาประเทศทใหความส าคญกบการมสวนรวมของทกภาคสวนในสงคม และมงใหคนเปนศนยกลางการพฒนา พรอมทงปรบเปลยนวธการพฒนาเปนบรณาการแบบองครวมเพอใหเกดการพฒนาทสมดล ตอมาแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 (พ.ศ.2545 - 2549) ไดอนเชญ ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาน าทางในการพฒนาและบรหารประเทศควบคไปกบกระบวนทศนการพฒนาแบบบรณาการเปนองครวมทม คนเปนศ นยกลางการพฒนา ตอเนองจากแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 ส าหรบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ.2550 - 2554) ยงคงนอมน าปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาเปนแนวทางปฏบต สงผลใหประเทศไทยเขมแขง มภมคมกนสงขนในหลายดาน และสามารถปรบตวรบกบภาวะวกฤตเศรษฐกจโลกไดอยางมประสทธภาพ สะทอนไดจากดชนความอยเยนเปนสขของคนไทยโดยรวมทไมไดรบผลกระทบ อย ในชวงรอยละ 60 - 68 มปจจยดานเศรษฐกจทเขมแขงการมงานท า ความเขมแขงของชมชน และความอบอนของครอบครวทสงผลตอความเปนอย ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ.2555 - 2559) ป ระ เ ทศ ไทยจะตอ ง เ ผช ญก บก ระแสการ เ ปล ย นแปลง ท ส า ค ญท ง ภายนอกและภายในประเทศทปรบเปลยนเรวและซบซอนมากยงขน เปนทงโอกาสและความเสยงตอการพฒนาประเทศ โดยเฉพาะขอผกพนทจะเปนประชาคมอาเชยนในป พ.ศ. 2558 จงจ าเปนเรงเตรยมความพรอมใหแกคนในสงคม และระบบเศรษฐกจของประเทศใหสามารถปรบตวรองรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงไดอยางเหมาะสม สามารถพฒนาประเทศใหกาวหนาตอไปเพอประโยชนสขทยงยนของสงคมไทยตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

- 3 -

ในการพฒนาประเทศตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต การพฒนาแหลงน าเพอการเพาะปลกหรอการชลประทานนบวาเปนโครงการทมความส าคญและมประโยชนตอประชาชนสวนใหญของประเทศ ในการชวยใหเกษตรกรท าการเพาะปลกไดอยางสมบรณตลอดป ซงในปจจบนพนทท าการเพาะปลกนอกเขตชลประทานอาศยน าฝนและแหลงน าจากธรรมชาตเปนหลก ท าใหพชไดรบน าไมสม าเสมอตามทพชตองการ อกทงความผนแปรจากฝนตกไมเหมาะสมกบความตองการเพาะปลกพชผลของเกษตรกร เปนผลใหผลผลตทไดรบไมดเทาทควร ซงถามแหลงน าจากระบบชลประทานท าใหเกษตรกรสามารถท าการเพาะปลกไดหลายครงในรอบป ท าใหเกษตรกรผ ใชน าจากระบบชลประทานมรายไดเพมขนและมรายไดทแนนอนมากขน ซงสงผลตอความเปนอยทดขน จากแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตท าใ หเม อว น ท 10 เมษายน 2555 มมตคณะรฐมนตรอนมตใหด าเนนโครงการสรางเขอนแมวงก จงหวดนครสวรรค เพอการเกษตรกรรมและอปโภคบรโภค บรรเทาปญหาอทกภย ปรบปรงสภาพเศรษฐก จ บรรเทาปญหาความยากจน และยกระดบมาตรฐานความเปนอยของประชาชนใหดขน โดยใชงบประมาณประมาณ 13,280 ลานบาท ใชระยะเวลาในการกอสราง 8 ป โดยใหกรมชลประทานประสานการด าเนนงาน การวางแผนบรหารจดการลมน าแมวงกใหสอดคลองกบแผนการบรหารจดการลมน า ซงปญหาหลกคอปญหาการขาดแคลนน า โดยเฉพาะอยางยงในชวงฤดแลง และปญหาอทกภย จากรายงานการประเมนผลกระทบสงแวดลอมทางยทธศาสตร ( SEA) โครงการเข อนแมวงก จ งหว ดนครสวรรค พบวานบตงแตป 2547 จนถงป 2550 จ งหว ดนครสวรรคมพนทไดรบผลกระทบจากการประสบภยธรรมชาตทงปญหาภยแลงและปญหาอทกภยหลายพนท โดยในแตละพนทแตละปภยแลงและอทกภยไดสรางความเสยหายแกพชผลทางการเกษตรของราษฎรเปนจ านวนมาก จากขอมลของส านกงานเกษตรจงหว ดนครสวรรค กรมสงเสรมการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ พบวาในป 2547 อ า เภอแมวงก จงหวดนครสวรรค เกดภาวะฝนทงชวงท าใหเกดความเสยหายแกพชผลทางการเกษตรรวม 97,000 ไร และนอกจากฝนท งช วงแลวในบร เวณโครงการเข อนแมวงก จ งหว ดนครสวรรค พบวาเกดปญหาอทกภยในพนทจงหวดนครสวรรค และจงหวดใกลเคยงทเกดขนซ าซากตอเนองมาหลายป โดยอทกภยทเกดขนแตละพนทแตละครงไดสรางความเสยหายทางเศรษฐกจ โดยเฉพาะความเสยหายทางดานสาธารณปโภค สาธารณปการ มลคาความ

- 4 -

เสยหายทางดานพชผลทางการเกษตร และผลกระทบทเกดขนตอสงคม สาธารณะสข และคณภาพชวตเปนอยางยง จากการวเคราะหขอมล โครงการกอสรางเขอนแมวงก จงหวดนครสวรรค เมอมการกอสรางโครงการยอมมทดนและทรพยสนของราษฎรอยในเขตพนทโครงการเปนจ านวนมาก เนองจากเปนโครงการสรางเขอนขนาดใหญเพอเกบกกน าไวส าหรบอปโภค บรโภค และปองกนปญหาอทกภยในบรเวณพนทลมน า ดงนนการจดหาทดนเพอการชลประทานจงเปนปญหาส าคญอนดบแรก หากไมไดรบการแกไขอยางถกวธและดวยความเปนธรรม อาจจะถกต อตานจากราษฎรทได ร บผลกระทบจากโครงการ ด งน นการจ ดหาทด น เ พอการชลประทานจงเปนภารกจหลกในการสนบสนนให งานกอสรางโครงการชลประทานขนาดใหญด าเนนการใหแลวเสรจไปตามแผนทวางไว ดงนนผ ศกษามความสนใจและมงศกษาหวขอ หลกเกณฑการคดคาชดเชยทรพยสนและวธการจายคาชดเชยทรพยสน เพอพจารณาลดผลกระทบตอโครงการสรางเขอนแมวงก จงหวดนครสวรรค กอนทจะท าการกอสรางเขอนแมวงก จะตองท าการจายคาชดเชยและคาทดแทนอสงหารมทรพยใหกบราษฎรทไดรบผลกระทบใหแลวเสรจภายในปแรกทท าการกอสราง เขอนทท าการกอสรางจากการออกแบบเปนเขอนหนถมแกนดนเหนยว ซงเขอนเกบกกน าทกแหงทกอสรางขนจะก าหนดหรอเลอกใหเปนเขอนประเภทใดนนสวนใหญจะตองพจารณาใหเหมาะสมกบฐานราก สภาพภมประเทศทเขอนนนตงอย ในขนตอนการกอสราง การบรหารงานกอสราง (Construction Management) ผบรหารงานโครงการตองท าหนาทหลกหาประการคอ การวางแผน การจดการ การจดบคลากร การอ านวยการ และการควบคม เพอใหงานกอสรางเขอนลลวงไปดวยด

วตถประสงคของการศกษา 1. เพอศกษาจ านวน ขนาดและลกษณะการถอครองทดน บานเรอนและสงปลกสราง ตลอดจนพชผลและไมยนตนของราษฎร และหนวยงานของรฐทอยในบรเวณพนทโครงการทอาจถกเวนคนจากการพฒนาโครงการ 2. เพอศกษาหลกเกณฑและอตราคาชดเชยทดน บานเรอนสงปลกสราง พชผล และไมยนตน 3. เพอประมาณการคาชดเชยทดน บานเรอนสงปลกสราง พชผลและไมยนตน รวมทง คาใชจายตางๆทเกยวของกบการชดเชยทรพยสน

- 5 -

4. เพอประเมนผลกระทบทอาจจะเกดขนเกยวกบการเวนคนทดน บานเรอน สงปลกสราง พชผลและไมยนตน 5. เพอศกษาแนวทาง วธการ ขนตอนและระยะเวลา รปแบบการจายคาชดเชยทดน บานเรอนสงปลกสราง พชผลและไมยนตน สมมตฐานการวจย ในการศกษาหลกเกณฑการคดคาชดเชยทรพยสน เพอพจารณาผลกระทบตอโครงการศกษาวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมส าหรบโครงการหรอกจการทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรง ทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาตและสขภาพ โครงการเขอนแมวงก จงหวดนครสวรรค เมอมการศกษาคาชดเชยทดน สงปลกสราง พชผลและไมยนตน ซงกอนด าเนนการกอสรางโครงการไดมการจายคาชดเชยทรพยสนใหกบราษฎรทไดรบผลกระทบอยางเปนธรรม และตรงตอเวลา ขอบเขตของการศกษา 1. ขอบเขตดานพนท พนทในการศกษาวจยครงนไดแก อ าเภอแมวงก อ าเภอลาดยาว อ าเภอเมองนครสวรรค จงหวดนครสวรรค อ าเภอขาณวรลกษบร จงหวดก าแพงเพชร และอ าเภอสวางอารมณ อ าเภอ ทพทน จงหวดอทยธาน 2. ขอบเขตดานเนอหา ท าการศกษาและวเคราะหทางการศกษาโครงการดงกลาวโดยจ าแนกหวขอไดดงน ศกษาดานการชดเชยทรพยสน การชดเชยส งปลกสราง และการชดเชยพชผล และ ไมยนตน ศกษากฎหมายและระเบยบขอก าหนดและขอบงคบตางๆ เชน พ.ร.บ.วาดวยการเวนคนอสงหารมทรพย พ.ศ.2530 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550 ระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยการรบฟงความคดเหนของประชาชน พ.ศ.2548 มตคณะรฐมนตรเมอวนท 11 กรกฎาคม พ.ศ.2532 (กรณทดนไมมเอกสารสทธ) คมอการปฏบตงาน กระบวนการจดกรรมสทธทดน เพอการชลประทาน และกฎหมายตางๆทเกยวกบการจายคาชดเชยทรพยสน ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. ท าใหทราบถงวธการและขนตอนการจายคาชดเชยทรพยสน

- 6 -

2. ท าใหทราบถงวธคดและอตราคาชดเชยทรพยสนตางๆ เชน คาชดเชยทดน คาชดเชยสงปลกสราง คาชดเชยพชผลและไมยนตน 3. ท าใหทราบถงผลกระทบสงแวดลอมดานการชดเชยทรพยสนจากการสรางเขอนแมวงก 4. ท าใหทราบถงหลกเกณฑการจายคาชดเชยทรพยสน กฎหมายตางๆเกยวกบการเวนคนกฎระเบยบ มตคณะรฐมนตร ทเกยวของกบการชดเชยทรพยสน แนวคดและทฤษฎทเกยวของ การศกษาวจยเรองหลกเกณฑการคดคาชดเชยทรพยสนเพอพจารณาลดผลกระทบตอโครงการ กรณศกษาการพฒนาโครงการแหลงน า ผศกษาวจยไดก าหนดประเดนในการทบทวนวรรณกรรม แนวความคดทฤษฎ และผลงานวจยทเกยวของแยกเปน 4 หวขอดงน 1. ทฤษฎการเวนคน 2. กฎหมายทเกยวของกบการเวนคนทดน 3. ขนตอนและวธการจายคาชดเชยทรพยสน 4. ผลงานวจยทเกยวของ โดยมรายละเอยดพอสงเขปดงน 1. ทฤษฎการเวนคน 1.1 ความหมายของการเวนคน การเวนคน คอ การใชอ านาจรฐพรากเอาอสงหารมทรพยของเอกชนมาเปนของ รฐเพอน ามาใชในงานสาธารณะภายใตเงอนไขวาตองมการเยยวยาความเสยหายทเกดขนแกเอกชนดวยการชดใชคาทดแทนทเปนธรรม การใชอ านาจเวนคนอาจถอไดวาเปนสทธของรฐภายใตพนฐานความจ าเปนและประโยชนของสงคมทรฐตองเขาถอเอาทรพยสนเอกชนมาใช เพอประโยชนของรฐ อนเปนประโยชนทมความส าคญตอสงคมโดยสวนรวมยงกวา เปนทยอมรบกนวาในสงคมการเมองของรฐทมอ านาจอธปไตย รฐมภารกจทสบเนองกนมาโดยตลอด คอ หนาทในการพทกษรกษาด ารงอยของตนเอง ปองกนและสงเสรมผลประโยชนและสวสดการสงคม การพรากทรพยสนของเอกชนเพอน ามาใชในการด าเนนภารกจดงกลาวของรฐจงเปนสงทสามารถกระท าไดโดยชอบธรรม การใชอ านาจเวนคนจงเปนการแสดงออกถงความมอธปไตยของรฐ อ านาจการเวนคนจะครอบคลมทรพยสนของเอกชนทกชนดทกประเภท และทกลกษณะรวมไปถงสทธไมวาจะเปนทรพยสทธ หรอบคคลสทธ และสทธทกประเภททเกยวเนองกบทดน (ศภเชษฐ

- 7 -

คสวรรณ, 2540, หนา 21) ดงนน หากทรพยสนใดรฐไดมาโดยการซอ การแลกเปลยน การอทศใหของเอกชนหรอเจาของทรพยสนยอมใหรฐใชสอย แมรฐจะไดน าทรพยสนทไดมานนไปใชประโยชนสาธารณะ กไมถอวาเปนการใชอ านาจเวนคนทรพยสน สาระส าคญของการใชอ านาจเวนคนคอการบงคบเอาทรพยสนของเอกชนมาเปนของรฐโดยปราศจากความยนยอมจากเจาของนนเอง ซงสามารถสรปความหมายของการเวนคนไดวา “การเวนคน คอ การใชอ านาจ ตามกฎหมายของรฐบงคบเอาทรพยสนของเอกชนมาเปนกรรมสทธของรฐโดยไมตองไดรบความยนยอมจากเจาของอสงหารมทรพยนนกอน โดยการใชอ านาจนอยภายใตเ งอนไขทวาอสงหารมทรพยทเวนคนมานนตองน าไปใชเพอประโยชนสาธารณะและตองจายคาทดแทน ทเปนธรรมใหแกผถกเวนคน” 1.2 หลกเกณฑการเวนคน จากรายงานการวจยการใชประโยชนทดนทรฐเวนคนจากประชาชนโดย (นยนา เกดวชย, 2549, หนา 29) กลาววา การเวนคนอสงหารมทรพยประกอบดวยหลกเกณฑทส าคญ 3 ประการดงตอไปนคอ (1) ตองอาศยอ านาจของกฎหมาย (2) ตองมวตถประสงคของการเวนคนเพอการอนเปนประโยชนสาธารณะ (3) ตองจายคาชดเชยทเปนธรรม 2. กฎหมายทเกยวของกบการเวนคนทดน กฎหมายทใหอ านาจรฐและก าหนดขอบเขตการใชอ านาจรฐเวนคนทดนจากประชาชน มดงตอไปน 2.1 รฐธรรมนญ รฐธรรมนญเปนกฎหมายหลกทวางขอบเขตการใชอ านาจรฐในการเวนคนอสงหารมทรพยของประชาชนไวเปนการทวไปวาจะตองกระท าโดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมายเฉพาะเพอการอนเปนสาธารณปโภค การอนจ าเปนในการปองกนประเทศ การไดมาซงทรพยากรธรรมชาต การผงเมอง การสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม การพฒนาการเกษตรหรออตสาหกรรม การปฏรปทดน หรอเพอประโยชนอยางอน และตองชดเชยคาทดแทนทเปนธรรมภายในเวลาอนควรแกเจาของ ตลอดจนผทรงสทธบรรดาทไดรบความเสยหายในการเวนคนนน สวนในรายละเอยดของกระบวนการ หรอขนตอนในการเวนคนจะบญญตไวในกฎหมายอนทมล าดบศกดทางกฎหมายต ากวารฐธรรมนญ อยางไรกตาม แมรฐธรรมนญจะไมมบญญตเกยวกบเรองการใชอ านาจเวนคนของรฐไว รฐกคงสามารถใชอ านาจเวนคนไดตามกฎหมายอนตามหลกการทวาอ านาจเวนคนเปนการแสดงออกถงความมอธปไตยของรฐประการหนง แตเมอมการน าเรองนมาบญญตไวในรฐธรรมนญ

- 8 -

กชวยใหประชาชนมหลกประกนดขนวารฐไมใชอ านาจโดยอ าเภอใจ แตจะใชภายในขอบเขตทรฐธรรมนญก าหนดไวเทานน และมผลสบเนองตอไปอกวาขอบเขตการใชอ านาจเวนคนตามรฐธรรมนญนนมผลผกพนทกองคการของรฐทกอตงขนโดยรฐธรรมนญ ไมวาจะเปนฝายนตบญญต ฝายบรหาร หรอฝายตลาการ ในสวนของฝายนตบญญตเองกเปนการบงคบอยในตววาจะ ไมมการตรากฎหมายใดๆ ทใหมการเวนคนอสงหารมทรพยของเอกชนเพอประโยชนสาธารณะนอกเหนอไปจากวตถประสงคทรฐธรรมนญก าหนดขนใชบงคบ ส าหรบฝายบรหาร หากปรากฏวาอสงหารมทรพยทเวนคนมามไดมประโยชนตามวตถประสงคแหงการเวนคนกตองคนใหแกเจาของเดมหรอทายาท และกรณของฝายตลาการ เมอมกรณพพาทกบงคบใชกฎหมายใหเปนไปตามขอก าหนดในรฐธรรมนญ การกระท าใดๆ ขององคกรของรฐตางๆ ดงกลาวขางตนโดยเฉพาะอยางยง กรณของฝายนตบญญต หากไมเคารพหลกการทรฐธรรมนญก าหนด กฎหมายของฝายนตบญญตนนยอมถอวาไมชอบดวยรฐธรรมนญและเปนอนบงคบมได รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ฉบบปจจบน (พ.ศ.2550) ประกาศใชบงคบเมอวนท 24 สงหาคม พ.ศ.2550 2.2 กฎหมายพเศษทใหอ านาจรฐเวนคนอสงหารมทรพย กฎหมายทใหอ านาจรฐเวนคนอสงหารมทรพยมาใชประโยชนสาธารณะตาม วตถประสงคเฉพาะอยางใดอยางหนง ซ งงานศกษานจะเรยกกฎหมายนวากฎหมายพเศษ กฎหมายน ไดแก พระราชบญญตวาดวยการเวนคนอสงหารมทรพย พ.ศ.2530 ก าหนดขนตอน กระบวนการ และรปแบบ ในการด าเนนการเวนคนอสงหารมทรพยทงรปแบทมการตราพระราชกฤษฎกาก าหนดเขตทดนในบรเวณทจะเวนคน และกรณทมทมการตราพระราชบญญต เวนคน อสงหารมทรพยโดยไมมการตราพระราชกฤษฎกาก าหนดเขตทดนในบรเวณททจะเวนคนกอน นอกจากนยงก าหนดหนาทของเจาหนาท และก าหนดหลกเกณฑในการจายคาชดเชยทรพยสน หรอ คาทดแทนใหกบผ ท ทถกเวนคน

3. ขนตอนและวธการจายคาชดเชยทรพยสน การจายคาชดเชยทรพยสนทงหมดจะตองอาศยกฎหมายและกฎระเบยบตางๆ เปนเกณฑในการคดและจายคาชดเชย พรอมทงอาศยขอมลทตยภม และขอมลปฐมภมจากหนวยงานของรฐมาพจารณา เพอความเปนทงสองฝาย โดยอาศยคมอการปฏบตงาน กระบวนการจดกรรมสทธทดน เพอการชลประทานป 2553 ส าหรบคมอการปฏบตงานกระบวนการจดกรรมสทธทดน เพอการชลประทาน ประกอบดวยขอมลทวไป การจดกรรมสทธทดนกรณทดนมเอกสารสทธ

- 9 -

โดยวธปรองดอง การจดกรรมสทธทดนกรณทดนมเอกสารสทธ โดยวธการออก พ.ร.ฏ. เวนคนอสงหารมทรพย การจดกรรมสทธทดนกรณทดนไมมเอกสารสทธ โดยวธการตามมตคณะรฐมนตร เมอวนท 11 กรกฎาคม 2532 การจดสรรทดนอพยพและการจายเงนคาชดเชยพเศษแทนการจดสรรทดนอพยพ โดยคมอนไดรวบรวมกฎหมาย กฎระเบยบ และมตคณะรฐมนตร รวมทงมาตรฐานงานดานตางๆทงทเกยวของกบกรมชลประทานและหนวยงานอนๆ

4. ผลงานวจยทเกยวของ นอกจากนนผศกษาไดท าการคนควางาน และเอกสารทเกยวของ เกยวกบปญหา การเวนคนทดน ซงไดมการศกษาไวแลวอยางกวางขวาง เนองดวยเปนประเดนทมผลกระทบ ตอประชาชนโดยตรง และเหนไดอยางชด ในกรณเวนคนทดน ประเดนหลกเกยวกบคาทดแทนทดน สามารถแบงออกไดดงตอไปน กรณทศกษาเกยวกบความสามารถ ความเหมาะสมของเจาหนาทผ ใชอ านาจ และหนวยงานทเวนคนในการก าหนดคาทดแทนในการเวนคนทดน โดยมงานของ (ชนสรา ค ามามล, 2555, หนา 38-41) ซงไดศกษาแนวคดเรองกรรมสทธเอกชนและประโยชนสาธารณะ กรณเวนคนอสงหารมทรพย ในค าพพากษาศาลปกครองสงสด นอกจากกฎหมาย กฎระเบยบตางๆและมตคณะรฐมนตรทตองน ามาประกอบ ในการศกษาดานการชดเชยทรพยสนแลว โครงการตางๆทมการศกษาไวกอนหนาแลวกตองน ามาศกษาเพอเปนแนวทางในการคนควาดวย เชน โครงการบรรเทาอทกภยและแกปญหาภยแลง จงหวดสตล (กรมชลประทาน, 2550 หนา 1) กลาววา จงหวดสตลไดประสบกบปญหาน าทวมและปญหาภยแลงเปนประจ าทกป สงผลใหประชาชนหลายพนทไดรบความเดอดรอนและทรพยสนตางๆไดรบความเสยหายเปนจ านวนมากในภยทเกดขนแตละครง บางครงมการสญเสยชวตจากภยน าทวมทเกดขน ทงน เนองจากไมมแหลงกกเกบน าขนาดใหญ นบวนสถานการณของภยดงกลาวมแนวโนมจะทวความรนแรงยงขน ดงนนเพอบรรเทาอทกภยและแกปญหาภยแลงในจงหวดสตล จงไดมการศกษาอยางเปนระบบ ซงคาดวาจะสามารถลดความเสยหายไดในระดบหนง รวมทง เพอเปนแผนในการแกปญหาเรองน าแบบยงยน นอกจากนนผศกษาไดรวบรวมขอมลจากโครงการชลประทานพษณโลกฝงซายระยะท 2 จงหวดพษณโลกทท าการศกษาโดย (กรมชลประทาน, 2554 หนา 1) โดยมวตถประสงคเพอแกไขปญหาน าเพอการเกษตรกรรมและบรรเทาอทกภยใหแกราษฎรในพนทโครงการครอบคลมพนทศกษาประมาณ 425,000 ไร นอกจากโครงการทกลาวมาขนตนผศกษาไดรวบรวมขอมลจากโครงการศกษาวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมอางเกบน าคลองพราว จงหวด

- 10 -

ตราดทท าการศกษาโดย (กรมชลประทาน, 2555 หนา 1) เปนโครงการทศกษาเพอการเกบกกน า ไวเพออปโภคบรโภค และเพอการทองเทยวในเขตพนทเกาะชาง จงหวดตราด และเพอการเกษตรกรรมมาเปนตวอยางและแนวทางของการศกษา

รปแบบการศกษา 1. การรวบรวมและทบทวนขอมล ในการพจารณาเกยวกบหลกเกณฑ มาตรฐานและอตราคาชดเชยทดน สงปลกสราง พชผลและไมยนตนตางๆ พรอมทงทบทวนเอกสาร รายงานและผลการศกษา หรองานวจยทผานมาทเกยวของมดงน 1.1 ทบทวนรายงานการศกษาผลกระทบสงแวดลอมหรอรายงานการส ารวจของโครงการพฒนาแหลงน าอนๆทเกยวของ 1.2 ทบทวนผลการศกษาในพนทเกยวกบสภาพพนท ท าเลทตง ลกษณะการใชทดน พชผลและไมยนตน สงปลกสราง สภาพเศรษฐกจและสงคม ตลอดจนความเปนมาและพฒนาการของชมชนในพนทโครงการ 1.3 รวบรวมราคาประเมนทดนตามบญชก าหนดราคาประเมนทนทรพยทดนในการจดทะเบยนสทธและนตกรรมเกยวกบอสงหารมทรพย พ.ศ.2555 – 2558 จากส านกงานธนารกษ กระทรวงการคลง 1.4 รวบรวมราคาประเมนบานเรอนและสงปลกสรางตามบญชก าหนดราคาประเมนทนทรพย โรงเ รอนส งปลกสรางในการจดทะเ บยนสทธและนตกรรมเ กยวกบอสงหารมทรพย พ.ศ.2555 – 2558 จากกรมธนารกษ กระทรวงการคลง 1.5 รวบรวมและทบทวนอตราคาทดแทนพชผลและไมยนตนตามบญชคาทดแทนตนไมและไมผลทถกเขตชลประทานตามอต ราคาทดแทนของกรมวชาการเกษตร ป พ.ศ. 2549 (ปจจบนยงใชอย) ซงกองกฎหมายทดน กรมชลประทานไดใชเปนเกณฑในการประเมนราคาคาชดเชยพชผลใหกบราษฎรทไดรบผลกระทบ 1.6 รวบรวมและทบทวนอตราคาทดแทนอาคารและสงปลกสรางในเขตพนทโครงการ ตามบญชมาตรฐาน ราคาชดเชยสงปลกสราง ป พ.ศ. 2549 ของกรมชลประทาน 1.7 รวบรวมระเบยบ ขอก าหนด กฎเกณฑ มตคณะรฐมนตร และกฎหมายทเกยวของกบการเวนคนทดนและทรพยสนตางๆ โดยเฉพาะพระราชบญญตวาดวยการเวนคนอสงหารมทรพย ป พ.ศ. 2530 และรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 มาเปนกรอบในการคดคาชดเชยทรพยสนเพอการเวนคน และประกาศคณะรกษาความสงบเรยบรอยแหงชาต ฉบบท 44 พ.ศ. 2534 เรองการแกไขเพมเตมกฎหมายวาดวยการเวนคนอสงหารมทรพย

- 11 -

2. การส ารวจภาคสนาม ในการพจารณาการชดเชยทรพยสนของโครงการ ไดด าเนนการขนตางๆประกอบดวย 2.1 ก าหนดขอบเขตพนท การตรวจสอบสภาพพน ทและวางแนวทางการด าเนนงานชดเชยทรพยสนในพนทสนามจรง ดวยการท าการเปรยบเทยบขอบเขตพนทระหวางแผนทโครงการกอสรางกบอาณาเขตพนทจรง 2.2 การเกบรวบรวมขอมลตางๆจากหนวยงานของรฐในบรเวณพนทโครงการ จากการส ารวจพนทเพอเปนขอมลทใชในการตรวจสอบ อางอง และน ามาวเคราะห 2.3 การส ารวจบรเวณพนททไดรบผลกระทบจากการกอสราง และพฒนาโครงการก อส ร าง เ ข อน โดยด า เ นนการส า รวจภาคสนามใน พ น ท ท โครงการก อส รา ง เ ข อน ซงประสานงานกบก านน ผใหญบาน หรอผน าชมชนเขาส ารวจพนท ส ารวจบานเรอนและสงปลกสรางตางๆ พชผลและไมยนตน รวมทงทดนท ากนรวมกบประชาชน

เครองมอการศกษา 1. เอกสารทางราชการ ศกษาจากขอมลตางๆจากแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาต กฎหมายตางๆ ทเ กยวของ เชน พระราชบญญตวาดวยเวนคนอสงหารมทรพย พ.ศ. 2530 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกร พ.ศ. 2550 ประกอบกบขอมลจากกรมธนารกษ กรมทดน กรมชลประทาน กรมพฒนาทดน กรมวชาการเกษตร รวมถงรายงานตางๆทศกษาผลกระทบสงแวดลอมหรอรายงานการส ารวจของการพฒนาแหลงน าอนๆทเกยงของ เชน โครงการบรรเทาอทกภยและแกปญหาภยแลง จงหวดสตล โครงการชลประทานพษณโลกฝงซายระยะท 2 และโครงการศกษาวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมอางเกบน าคลองพราว จงหวดตราด และการส ารวจภาคสนาม 2. การใชแบบสอบถาม เพอใชในการเกบขอมลทางดานเศรษฐกจ – สงคม ขอมลจากปจจยหรอตวแปร จะใชแบบสอบถามโดยการสมภาษณ โดยผศกษาก าหนดเนอหาการสมภาษณตามวตถประสงค เพอรวบรวมขอมลเชงคณภาพ และขอมลเชงปรมาณ และความตองการของราษฎรทไดรบผลกระทบจากโครงการไมวาอตราคาทดแทนทดน คาทดแทนสงปลกสราง หรออตราคาชดเชยพชผลและไมยนตนทจะถกน าทวมในอนาคต เมอมการกอสรางเขอน ซงขอมลทไดจะน าไปวเคราะห และก าหนดอตราคาชดเชยทรพยสนตอไป 3. เครองมอหรออปกรณทใชในการศกษา เชน คอมพวเตอรทใชโปรแกรม ระบบสารสนเทศนภมศาสตร (Geographic Information System: GIS) เปนเครองมอทน าเอาระบบกราฟกแผนท (Geographic) มาท างานรวมกบระบบฐานขอมล (Database) ใหกลายเปนขอมล

- 12 -

เชงพนททสามารถใชในการจดเกบ แกไข ปรบปรง สบคน จดการ วเคราะห แสดงผล และรายงานผลขอมลเชงพนทดวยระบบคอมพวเตอร โดยอาศย ความสมพนธทางภมศาสตรเปนตวเชอมโยงความสมพนธกบขอมลอนๆ เพออธบายปรากฏการณตางๆทท าการศกษาขอมล หรอโปรแกรม ประยกตทใชฟรอยาง Google Earth หรอ Point Asia โดยการน าเขตทาง เขตคลอง หรอขอบเขตโครงการมา Overlay กบขอมลทตองการ ตรวจสอบเพอทจะไดทราบวาในการคดคาชดเชยทดนผานพนทใดบาง ตองตดตอขอความอนเคราะหขอมลจากหนวยงานใดบาง อกทงยงเปนการชวยวางแผนการท างานและชวยตกรอบของงานทท าการศกษาใหชดเจนยงขน นอกจากคอมพวเตอรแลวจะตองมเครอง GPS เพอหาพกด ต าแหนงจดตางๆเพอลงต าแหนงอาคาร บานเรอนบนแผนทท าใหทราบคาละตจด และคาลองจจด พรอมกบกลอง VDO. กลองถายรป เครองบนทกเสยงส าหรบการบนทกขอมลและเหตการณทส าคญน ามาทบทวนความเขาใจระหวางการวเคราะหขอมล

สรปผลการศกษา 1. กรณไมมโครงการ เนองจากสภาพพนทในบรเวณพนทโครงการเขอนแมวงกเปนพนทเกษตรกรรมทมการท านา พชไร และพชผลไมยนตน หากไมไดมการด าเนนงานกอสรางองคประกอบโครงการและระบบชลประทานพนทจะยงคงมสภาพลกษณะเชนเดม และไมตองด าเนนการชดเชยทดนและทรพยสนตางๆ แตอาจจะไมสามารถแกไขปญหาการขาดแคลนน าในฤดเพาะปลก และฤดน าหลากอาจจะเกดปญหาอทกภยตามมาท าใหเกดสภาพน าทวมในบรเวณพนทโครงการและพนท อนๆในบรเวณลมน าได 2. กรณมโครงการ ในระยะกอสรางจ าเปนตองมการด าเนนงานพฒนาและกอสรางระบบชลประทาน และองค ประกอบโครงการตางๆ จงจ าเปนตองเวนคนทดน จายคาทดแทนสงปลกสรางของราษฎรและของรฐ และจายคาชดเชยพชผลและไมยนตน ซงจากการค านวณคาชดเชยทดนและทรพยสนในบรเวณพนทองคประกอบโครงการ โครงการเขอนแมวงก จงหวดนครสวรรค สรปไดดงน - คาชดเชยทดน รวม 781,600,831 บาท - คาชดเชยสงปลกสราง รวม 14,832,056 บาท - คาชดเชยพชผลและไมยนตน รวม 18,542,341 บาท รวมทงสน 814,975,228 บาท

- 13 -

หรอประมาณ 815 ลานบาท จากงบประมาณคากอสราง / แผนงานการกอสราง ทงหมด 13,150 ลานบาท คดคาชดเชยจากเปนเปอรเซนตของโครงการ เทากบ 6.20 เปอรเซนต

การวเคราะหโครงการดานเศรษฐศาสตรสงแวดลอม การพฒนาโครงการยอมมทงผลดและผลเสย แตหากพจารณาถงการสรางรายได ใหกบประชาชนในพนทใหมรายไดทเพมขนในแนวทางทยงยน ยอมเปนแนวทางทเหมาะสม และโครงการกตอบสนองตอแนวทาง การพฒนาเขอนแมวงก จากมลคาการลงทนและผลประโยชนของโครงการทงหมด ตลอดจนมลคาการสญเสยและผลกระทบดานบวกสงแวดลอมของโครงการ จากผลการวเคราะหโครงการดานเศรษฐศาสตรสงแวดลอม พบวาโครงการใหผลตอบแทนดานเศรษฐศาสตรสงแวดลอม ผลตอบแทนทางเศรษฐกจ (EIRR) รอยละ 12.10 มผลตอบแทนตอการลงทน (B/C Ratio) เทากบ 1.01 เทา ซงผลตอบแทนทไดดงกลาวสงกวาเกณฑการยอมรบของส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตทก าหนดไว ทรอยละ 9.00 ดงนนโครงการจงใหผลตอบแทนคมกบการลงทน รายละเอยดดงตาราง การวเคราะหทางเศรษฐศาสตรและเศรษฐศาสตรสงแวดลอม

ตวชวด เกณฑ การ

ตดสนใจ

ผลการวเคราะหโครงการ อตราสวนลด (รอยละ)

12.00 10.00 9.00 8.00 1. ผลตอบแทนทางเศรษฐกจ EIRR (รอยละ)

EIRR 12.00

12.10

2. มลคาปจจบนสทธ NPV (ลานบาท)

NPV 0.00

113.608 2,998.718

5,132.080

7,955.813

3. อตราผลตอบแทนตอ คาใชจาย B/C Ratio (เทา)

B/C Ratio 1.00

1.01

1.32

1.53

1.77

- 14 -

บรรณานกรม กรมชลประทาน. (2550). รายงานการศกษาโครงการบรรเทาอทกภยและแกปญหาภยแลง

จงหวดสตล. กรงเทพฯ: กรมชลประทาน. . (2553). คมอปฏบตงานกระบวนการจดกรรมสทธทดนเพอการชลประทาน.

กรงเทพฯ: กรมชลประทาน. . (2554). รายงานการวเคราะหผลกระทบส งแวดลอมโครงการชลประทาน

พษณโลกฝงซายระยะท2. กรงเทพฯ: กรมชลประทาน. . (2555). รายงานการศกษาโครงการศกษาวเคราะหผลกระทบส งแวดลอม

อางเกบน าคลองพราวจงหวดตราด. กรงเทพฯ: กรมชลประทาน. กรมธนารกษ. (2551-2554). บญชก าหนดราคาประเมนทนทรพยทดนในการจดทะเบยน

สทธและ นตกรรมเกยวกบอสงหารมทรพยตามประมวลกฎหมายทดนจงหวดนครสวรรค. ส านกงานธนารกษพนทนครสวรรค: กรมธนารกษ.

. (2551-2554). บญชก าหนดราคาประเมนทนทรพยทดนในการจดทะเบยนสทธ และนตกรรมเกยวกบอสงหารมทรพยตามประมวลกฎหมายทดนจงหวดก าแพงเพชร. ส านกงานธนารกษพนทก าแพงเพชร: กรมธนารกษ.

. (2551-2554). บญชก าหนดราคาประเมนทนทรพยทดนในการจดทะเบยนสทธ และนตกรรมเกยวกบอสงหารมทรพยตามประมวลกฎหมายทดนจงหวดอทยธาน. ส านกงานธนารกษพนทอทยธาน: กรมธนารกษ.

. (2551-2554). บญชก าหนดราคาประเมนทนทรพยโรงเรอนสงปลกสรางในการ

จดทะเบยนสทธและนตกรรมเกยวกบอสงหารมทรพยจงหวดนครสวรรค . ส านกงานธนารกษ พนทนครสวรรค: กรมธนารกษ.

. (2551-2554). บญชก าหนดราคาประเมนทนทรพยโรงเรอนสงปลกสรางในการ

จดทะเบยนสทธและนตกรรมเกยวกบอสงหารมทรพยจงหวดก าแพงเพชร . ส านกงานธนารกษ พนทก าแพงเพชร: กรมธนารกษ.

. (2551-2554). บญชก าหนดราคาประเมนทนทรพยโรงเรอนสงปลกสรางในการ

จดทะเบยนสทธและนตกรรมเกยวกบอสงหารมทรพยจงหวดอทยธาน . ส านกงานธนารกษพนทอทยธาน: กรมธนารกษ.

กรมวชาการเกษตร. (2549). บญชรายละเอยดคาทดแทนตนไมและไมผล. กรงเทพฯ: กรมวชาการเกษตร.

- 15 -

ชนสรา ค ามามล. (2555). แนวคดเรองกรรมสทธเอกชนและประโยชนสาธารณะกรณ

เวนคนอสงหารมทรพยในค าพพากษาศาลปกครองสงสด. การคนควาอสระ นตศาสตรมหาบณฑต. คณะนตศาสตร. มหาวทยาลยเชยงใหม.

นยนา เกดวชย. (2549). รายงานการวจยการใชประโยชนทดนทรฐเวนคนจากประชาชน. คณะกรรมการวจยและพฒนาของวฒสภา. ส านกงานเลขาธการวฒสภา.

พระราชบญญตวาดวยการเวนคนอสงหารมทรพย พ.ศ. 2530. มตคณะรฐมนตร วาดวยกรณทดนไมมเอกสารสทธ พ.ศ.2532. ระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยการรบฟงความคดเหนของประชาชน พ.ศ.2548. รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550. ศภเชษฐ คสวรรณ. (2540). ความชอบธรรมทางกฎหมายของการเวนคนอสงหารมทรพย

ในระบบกฎหมายไทย . วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต. คณะนตศาสตร. มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต . (พ.ศ.2555-2559) . แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. กรงเทพฯ: ส านกนายกรฐมนตร.

มหาวทยาลยศรปทม แบบประเมนบทความงานวจยเพอตพมพและเผยแพร

ชอเรอง หลกเกณฑการคดคาชดเชยทรพยสน เพอพจารณาลดผลกระทบตอโครงการ กรณศกษาการพฒนาโครงการแหลงน า ชอผวจย นายสมพร จลสทธ 1. ความถกตองของชอเรอง ถกตอง ไมตองแกไข ไมถกตอง แกเปน ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 2. ความถกตองของเนอหา ถกตอง ไมตองแกไข ไมถกตอง แกเปน ............................................................................................................................. ................................................................................................................................... ...................... ............................................................................................................................. ......................................................................................................................................................... ............................................................................................................................. .............. ............................................................................................................................. .............. 3. ความถกตองของบรรณานกรม ถกตอง ไมตองแกไข ไมถกตอง แกเปน ........................................................................................................................................................................................................................................................................ ..............

- 2 -

4. ขอเสนอแนะ .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................. 5. โดยสรปแลว บทความนมความคดเหนอยางไร ยอมรบไดโดยไมตองแกไข/เพมเตม ยอมรบไดโดยมการแกไข/เพมเตมตามทแจง ยงไมเปนทยอมรบ ลงชอ .......................................................... (พ.ท.ดร.อ าพนธ จนทรเพงเพญ) ผทรงคณวฒ หรออาจารยทปรกษา วนท ............../.........................../.................. ลงชอ .......................................................

(รองศาสตราจารยดร.ตอตระกล ยมนาค) ผอ านวยการหลกสตร วนท ............../.........................../.................. ลงชอ .......................................................... (ผศ.พลเอก เสร พกกะมาน)

คณบดคณะสถาปตยกรรมศาสตร วนท ............../.........................../.................