cuộc đau tranh duy vật duy tâm cận đại

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368

Ng Th Thanh Nga - CH15

T VN

Loi ngi vi hng nghn nm pht trin ca mnh l nhn chng, tc

nhn cho s i thay hng ngy hng gi ca chnh th gii mnh tn ti. Cuc

u tranh gia con ngi vi thin nhin, gia con ngi vi con ngi v

ang l ng lc thc y th gii ngy cng pht trin.Trit hc vi vai tr mt

hnh thi thc x hi l hc thuyt v nhng nguyn tc chung nht ca tn ti

v nhn thc v thi ca con ngi vi th gii, l khoa hc v nhng quy

lut chung nht ca t nhin x hi v t duy cng khng nm ngoi cuc u

tranh gay gt y. Nu s pht trin ca th gii c th hin bng cuc u

tranh gia cc giai cp, hnh thi x hi; bng s ph nh ln nhau ca cc ch

x hi th lch s pht trin ca trit hc li c nh du bng cuc u

tranh gia ch ngha Duy vt v ch ngha Duy tm.

Cuc u tranh gia hai trng phi trit hc ny l si ch xuyn sut

qu trnh pht trin ca trit hc. N phn nh cuc u tranh giai cp trong x

hi phn chia thnh cc giai cp i khng. Thng thng ch ngha duy vt

th hin th gii quan ca nhng lc lng tin tin, tin b ca x hi , cn ch

ngha duy tm (tuy khng phi bao gi cng vy) l th gii quan ca nhng lc

lng suy tn, phn ng v bo th trong x hi. Ch ngha duy vt khng nh

tnh th nht c trc ca vt cht v tnh th hai c sau ca thc, con ngi

c kh nng nhn thc c th gii. Ngc li ch ngha duy tm khng nh

tnh th nht c trc ca thc, ph nhn kh nng nhn thc ca con ngi

i vi th gii. D sao bt k h thng trit hc no cng u phi xut pht t

cc vn c bn ca trit hc, t xy dng ton b h thng trn c s gii

quyt cc vn . Cng nh s phong ph ca th gii cuc u tranh trong

trit hc din ra vi nhiu hnh thc, mc khc nhau, cuc u tranh ny va

l cuc u tranh gia t tng, th gii quan ng thi cng l cuc u tranh

ca mt b mn khoa hc. Trn con ng n vi chn l y nhng nh trit

hc, nhng trng phi trit hc khng nhng u tranh vi nhau m gay gt

hn cn phi u tranh vi chnh mnh. Trong tiu lun ny chng ta s lm sng

t cuc u tranh ca hai khuynh hng trit hc Duy vt v Duy tm trong thi

k phc hng cn i.



GII QUYT VN

1. Vi nt v x hi v lch s Ty u thi phc hng cn i:

Thi k Phc hng ca cc nc Ty u l giai on lch s qu t x

hi phong kin sang x hi t bn (th k XV - XVI). Tnh cht qu biu

hin trn tt c cc mt ca i sng kinh t, chnh tr - x hi, vn ho t tng

thi k ny. y l thi k tan r ca ch phong kin bt u hnh thnh quan

h sn xut t bn ch ngha. V kinh t thi k ny c bc chuyn bin mnh

m t nn kinh t t tc, t cp sang nn kinh t sn xut cng trng th cng.

thi k ny c rt nhiu pht kin a l cng nh nhiu sng ch v k thut.

S pht trin mnh m ca khoa hc, a l to ra mt mi trng thun li,

gp phn thc y cng thng nghip pht trin.

V kinh t: Bt u t th k XV, Ty u, ch phong kin vi nn

sn xut nh v cc o lut h khc Trung c bc vo thi k tan r. Nhiu

cng trng th cng xut hin, ban u Italia, sau lan sang Anh, Php v

cc nc khc, thay th cho nn kinh t t nhin km pht trin.

S pht trin ca kinh t t bn ch ngha thc y s pht trin ca khoa

hc, k thut. Nhiu cng c lao ng c ci tin v hon thin. Vi vic sng

ch ra my ko si v my in lm cho cng nghip dt, cng ngh n lot c

bit pht trin, nht l Anh. S khm ph v ch to hng lot ng h c hc

gip cho con ngi c th sn xut c k hoch, tit kim thi gian v tng

nng sut lao ng.

Nhng pht kin v ng bin, tm ra nhng min t mi, c bit l

vic tm ra chu M... cng to iu kin pht trin cho nn sn xut theo hng

t bn ch ngha. Thng mi, th trng trao i hng ho gia cc nc c

m rng; giao lu quc t c tng cng, nh m cc nc pht trin sm

nh Anh, Php, Ty Ban Nha... thi nhau xm chim thuc a m rng vic

khai thc thin nhin v th trng tiu th hng ho.

V x hi: ng thi vi s pht trin ca sn xut v thng nghip,

trong x hi Ty u thi k ny, s phn ho giai cp ngy cng r rt. Tng lp

t sn xut hin gm cc ch xng cng trng th cng, xng th, thuyn



bun... Vai tr v v tr ca h trong kinh t v x hi ngy cng ln. Hng lot

nng dn t nng thn di c ra thnh th, tr thnh ngi lm thu cho cc cng

trng, xng th. H tham gia vo lc lng lao ng x hi mi, lm hnh

thnh giai cp cng nhn. Cc tng lp x hi trn i din cho mt nn sn xut

mi, cng vi nng dn u tranh chng ch phong kin ang suy tn.

V vn ho, t tng: Cng vi s pht trin v kinh t v x hi, khoa

hc k thut v t tng thi k Phc hng cng t c s pht trin mnh m.

Cc nh t tng thi Phc hng ph phn mnh m cc gio l Trung c.

M u l nh trit hc ngi pha Nam nc c, Niclai Kuzan (1401-1464).

Tip l cc nh khoa hc - trit hc nh Niclai Cpecnich (1475-1543)

ngi Ba Lan; Lna Vanhxi (1452-1519) - nh danh ho, nh ton hc, c

hc, k s ngi Italia; Gioocan Brun (1548-1600) ngi Italia; Galil

Galil (1564-1642) ngi Italia. Trong s nhng thnh tu khoa hc t nhin c

nh hng to ln n nhn thc duy vt v th gii, ni tri hn c l thuyt nht

tm ca Niclai Cpecnich (1475-1543), nh bc hc v i ngi Ba Lan.

Niclai Cpecnich ng trn lp trng ca trit hc duy vt bc b thuyt

a tm do Ptlm (ngi Hy Lp) xut t th k th II, mt gi thuyt sai

lm coi qu t l trung tm ca h mt tri v v tr. Thuyt nht tm ca

Niclai Cpecnich ging mt n nng n vo th gii quan tn gio, thn

hc. Gi thuyt ca ng l mt cuc cch mng trn tri, bo trc mt cuc

cch mng trong lnh vc cc quan h x hi sp xy ra.

2. V trit hc :

Cuc u tranh gia Ch Ngha Duy Vt v Ch Ngha Duy Tm thi l

ny din ra gay gt. thi k ny Ch Ngha Duy Vt l th gii quan ca giai

cp t sn, giai cp tin b ang trong qu trnh u tranh hnh thnh phng

thc sn xut ca mnh. Cn Ch Ngha Duy Tm l th gii quan ca tn gio,

giai cp qu tc, phong kin, giai cp lc hu v phn ng ang ra sc ko di

cn hp hi ca mnh.

Trong thi i Phc hng, cc nh t tng t sn bnh vc trit hc

duy vt, vn dng n chng li ch ngha kinh vin v thn hc Trung c.

Cuc u tranh ca ch ngha duy vt chng ch ngha duy tm thng c



biu hin di hnh thc c th l khoa hc chng tn gio, tri thc thc

nghim i lp vi nhng lp lun kinh vin. Cui cng, s chuyn chnh ca

gio hi v s thng tr ca ch ngha kinh vin Trung c khng ngn c

s pht trin bc u ca khoa hc thc nghim v trit hc duy vt - tin

cho nhng thnh tu mi v nhng c im mi ca trit hc trong cc th k

tip theo.

Thi k cn i l thi k pht trin rc r ca Ty u trn tt c cc mt

ca i sng x hi. l s pht trin tip tc ca ch ngha t bn, ca khoa

hc v t tng, trong c ch ngha duy vt trit hc, nhng vi nhng c

im mi.

Khc vi thi k Phc hng, thi cn i (th k XVII-XVIII) cc nc

Ty u l thi k giai cp t sn ginh c thng li v chnh tr trc giai

cp phong kin. Ba cuc cch mng t sn ln n ra v thnh cng: Cch

mng t sn H Lan cui th k XVI ; Cch mng t sn Anh (1642-1648);

Cch mng t sn Php (1789-1794). y cng l thi k phng thc sn xut

t bn ch ngha c xc lp v tr thnh phng thc sn xut thng tr Ty

u. N to to ra nhng vn hi mi cho khoa hc, k thut pht trin m

trc ht l khoa hc t nhin, trong c hc t ti trnh l c s c

in. c im ca khoa hc t nhin thi k ny l khoa hc t nhin - thc

nghim. c trng y tt yu dn n thi quen nhn nhn i tng nhn thc

trong s tru tng tch ri, c lp, khng vn ng, khng pht trin, nu c

ni n vn ng th ch yu l vn ng c gii, my mc. l nguyn nhn

ch yu lm cho trit hc duy vt thi k ny mang nng tnh my mc siu

hnh.

Chnh nhng iu kin kinh t - chnh tr v khoa hc t nhin thi cn

i quy nh nhng c trng v mt trit hc thi k ny:

Th nht, y l thi k thng li ca ch ngha duy vt i vi ch ngha

duy tm, ca nhng t tng v thn i vi hu thn lun.



Th hai, ch ngha duy vt thi k ny mang hnh thc ca ch ngha duy

vt siu hnh, my mc. Phng php siu hnh thng tr, ph bin trong lnh

vc t duy trit hc v khoa hc.

Th ba, y l thi k xut hin nhng quan im trit hc tin b v lnh

vc x hi, nhng nhn chung vn cha thot khi quan im duy tm trong vic

gii thch x hi v lch s.

Th t, trc s pht trin mnh m ca t tng duy vt v thn ca thi

cn i, ch ngha duy tm v thn hc buc phi c nhng ci cch nht nh.

Nhu cu y c phn nh c bit trong trit hc duy tm ch quan ca nh

trit hc thn hc ngi Anh G.Beccli.

Nhng c im y th hin r nt trong quan nim ca mt s trit gia,

in hnh nh Bru n,Gali, B cn, Hp p, cc t, Xpi n a, Lc c, Bc

c li, Hium....

* Brun(1548-1600):

ng l mt i din xut sc ca ch ngha duy vt v thn: Engel nh

gi ng l mt ngi khng l v hnh thc, tinh thn v tnh cch. Gio hi coi

ng l t o v ng tng b trc xut i nhiu nc Chu u. Nm 1562 ng

quay v v ng b gio hi kt n 6 nm t v ngy 17 thng 02 nm 1600,

ng b to n gio hi thiu sng Qung trng hoa La M.

Phm tr trung tm ca trit hc Brun l ci duy nht(UNO) c ng

ly t phi Platon mi v din gii di ngn ng t nhin thn lun ca mnh.

UNO chnh l thng tn ti di dng t nhin. N l mt th gii c lp

khng c to ra v cng khng b tiu dit. N tn ti vnh vin. ng ng

nht thng vi t nhin nhng ng ch tha nhn thng trn danh ngha

v iu c th hin r khi ng quan nim ci duy nht l gii t nhin

thng ch khng phi ngi. Theo ng mi sinh vt ch l mt dng biu

hin ca ci duy nht. Cc s vt bin i khng ngng, tc l c sinh ra tn ti

v mt i nhng ci duy nht li l bt bin.



Trong trit hc ca Brun c cha nhiu yu t bin chng ca thi c

i. ng cho rng UNO l s thng nht gia cc mt i lp nh cc i, cc

tiu ci ti thiu v ci ti a, tnh thng nht v tnh nhiu v, kh nng v hin

thc, ci yu i lin vi ci ght, thuc cha bnh ng thi l ci git ngi.

Ci duy nht l tt c ng thi cng khng l g c, n tn ti trong mi ci

ng thi cng khng u c.

T tng bin chng ca Brun vt xa cc nh trit hc Hy Lp c

i. V ng da trn thnh tu ca ton hc v c hc ca thi i mnh. Theo

ng trong ci duy nht vt cht v hnh dng khng c vt cht u tin hay

hnh dng thun ty nh quan nim ca Arit xtt c ng cho rng vt cht

phi l ci tch cc, ci c nht l thc t ca mi vt cn hnh dng phi l hnh

dng ca vt cht.

ng khng nh tnh thng nht ca th gii v tnh v cng, v tn ca

n. ng quan nim rng mi sinh vt u nm trong v tr v v tr nm trong

tt thy mi vt. Chng ta trong v tr v v tr nm trong chng ta hay ng

cn khng nh v tr l mt th bao gm v vn cc hnh trnh trong tri t

hay mt tri th cng ch l mt trong nhng hnh tinh y v vy khng c hnh

tinh no l trung tm ca v tr theo ngha tuyt i ca n c.

Nn theo ng ngoi tri t s sng v con ngi rt c th c nhng

hnh tinh khc na. y l mt quan im rt tin b v mang tnh khoa hc ca

Brun, th hin quan im ca Ch Ngha Duy Vt chng li quan im ca

gio hi, nh th cho rng tri t l trung tm ca v tr v thng sinh ra

tri t.

Brun cn xy dng hc thuyt n t. Theo hc thuyt ny, tt c ni

chung c v tr u c cu to t cc n t.

V nhn thc lun: Brun cho rng i tng ca nhn thc l gii t

nhin v ng nh gi thp vai tr ca nhn thc cm tnh. Theo ng hn ch ln

nht ca cm tnh l khng thy c ci v cng hay, v cng khng phi l i

tng ca cm gic, ng cao vai tr ca tr tu con ngiv ch tha nhn mt



chn l do trit hc v khoa hc em li. Theo ng con ng nhn thc phi t

cm gic n l tr v cui cng l tr tu.

Qua nhng quan im ca Brun ta thy rng ng l mt i din tiu

biu ca Ch Ngha Duy Vt thi k ny chng li Ch Ngha Duy Tm. ng

khng ngng tuyn truyn cc t tng khoa hc v Ch Ngha Duy Vt trit

hc v do hong s to n gio hi thiu sng ng. y l bng chng cho

thy cuc u tranh gay gt gia Ch Ngha Duy Vt v Ch Ngha Duy Tm

thi k ny.

* Phranxis Bcn (1561-1621)

ng l ngi dng lp ra trit hc Duy Vt Anh Bcn tha nhn s tn ti

khch quan ca vt cht. Bcn l ngi ph phn gay gt ch ngha kinh vin,

coi ch ngha kinh vin ch l v ch, ch l nhng lp lun tru tng khng c

ni dung, khoa hc mi s em li sc mnh cho con ngi trong vic chinh

phc th gii t nhin. t c iu nhn thc khoa hc phi da trn

cc s kin v t khi qut thnh nhng l lun, phng php quy np da

trn cc quan st, phn tch, so snh thc nghim l phng php ch yu

nhn thc chn l. Song c c phng php trc ht phi loi b nhng

nhm ln cn tr cn ng nhn thc nh nhm ln ca chng ti, nhm

ln ca hang ng.

Bcn l ngi a ra c cc quan im duy vt. ng quan nim

rng vt cht l tng hp ca cc ht v cho rng gii t nhin l tng hp ca

cc vt th a dng v cht, cng a dng v l thuc tnh khng tch ri ca vt

cht. Nhng t tng Duy Vt ca Bcn c ngha chng li Ch Ngha Duy

Tm v tn gio. CcMc vit: Bcn con ngi u tin sng to ra Ch

Ngha Duy Vt cn che du di nhng hnh thc ngy th, nhng mm mng

ca s pht trin mi mt. Vt cht mm ci vi ton b con ngi trong v

lng ly ca ci cm tnh nn th ca n.

Song Ch Ngha Duy Vt ca Bcn l siu hnh v khng trit . ng

l ngi qu nhn mnh n phng php quy np, cao phn tch. Tuy chng



li ch ngha kinh vin nhng ng li tha nhn tn ti ca thng , tha nhn

l lun v chn l hai mt.

ng khng gim cng khai xung t vi tn gio. chnh l s th hin

tnh khng trit ca Ch Ngha Duy Vt ca ng. Mc d trit hc Duy Vt

Bcn cng ging mt n rt mnh vo uy tn ca gio hi v tn gio, th hin

s u tranh mnh m ca Duy Vt vi Duy Tm.

* Tmt Hpx (1588-1679)

Hpx l ngi tip tc pht trin t tng Duy Vt trong trit hc ca

Bcn. ng l nh trit hc ni ting, l i biu xut sc ca Ch Ngha Duy

Vt Anh th k XVII. Hp x l ngi h thng ho Ch Ngha Duy Vt ca

Bcn v ng tip tc cuc u tranh ca Bcn cho th gii quan khoa hc

v Duy Vt. Hp x tin hnh cuc u tranh rt gay gt chng li Ch Ngha

Duy Tm v thn hc. ng cho rng khng c g khc ngoi s hi v ngu dt

sinh ra tn gio. ng chia trit hc ra thnh Trit hc t nhin v Trit hc

thng thng mc no ng ng nht i tng ca trit hc vi i

tng ca khoa hc c th. Tuy nhin cch t vn ca Hpx v i tng

v nhim v ca trit hc li theo hng tin b nhm chng li Ch Ngha Duy

Tm. Hpx kin quyt chng li ch ngha kinh vin v tn gio. ng bc b

chn l hai mt ca Bcn, ng ph phn hc thuyt u tranh ca cct v

nim bm sinh v pht trin cm gic lun Duy Vt trong l lun nhn thc.

ng cho rng cm gic kinh vin l ngu ngc, ca mi tri thc song ng cng

khng coi nh vai tr ca l tnh. Hpx pht trin t tng ng n cho

rng c s ca nhn thc l tri gic, cm tnh nhng do hn ch v mt lch s,

Hp x vn cha hiu c mi quan h bin chng gia cm tnh v l tnh.

Khi nu ra quan im v con ngi v Nh nc Hpx cho rng con

ngi l mt th thng nht gia tnh t nhin v tnh x hi. Tnh t nhin lm

cho con ngi u ging nhau v th xc v tinh thn. Khi con ngi cn nm

trong trng thi t nhin th tnh ch k hung c chim v tr thng tr. khc

phc trng thi t nhin, con ngi i ti tho thun, k kt kh c x hi v



trng thi t nhin chuyn sang trng thi x hi. Nh vy, Nh nc l do

nhn dn lp ra ch khng h c ngun gc thn thnh.

Hpx l mt nh trit hc v thn mi lnh vc siu nhin u b loi ra

khi trit hc ca ng. Nhng ng khng trit . ng quan nim con ngi v

Nh nc u cn tn gio. Con ngi cn tn gio v con ngi cn c lng tin,

m tn gio th a li nim tin. Cn Nh nc tn gio lm ci y tri buc

x hi .

Tm li Hpx l mt nh trit hc Duy Vt. ng nu ra cc quan

im duy vt u tranh chng li Ch Ngha Duy Tm. Qua trit hc ca ng

chng ta thy r hn cuc u tranh gay gt gia Ch Ngha Duy Vt v Ch

Ngha Duy Tm th k XVII.

* Rn cct (1596-1654)

Nu nh Bcn v Hpx ch ra phng php c bn ca khoa hc l

phng php thc nghim, kinh nghim v th gii t nhin th ngc li

cct li cao vai tr ca l tnh.

Trit hc ca cct l trit hc nh nguyn lun in hnh v ng cho

rng c hai thc th u tin tn ti c lp vi nhau. Thc th vt cht c qung

tnh hnh thnh nn th gii vt cht cn thc th tinh thn c t duy to nn th

gii tinh thn. Nh vy hc thuyt vt cht v tinh thn ca cct cho thy

trit hc ca ng ln ln gia Ch Ngha Duy Vt v Ch Ngha Duy Tm.

Ch Ngha Duy Vt ca ng th hin qua hc thuyt t nhin. ng coi vt

cht l mt thc th duy nht l c s duy nht ca tn ti v nhn thc. Cng

nh Bcn, cct cao vai tr ca tri thc trong vic thng tr gii t nhin

trong s hon thin bn thn con ngi. t c iu theo ng cn phi

nghi ng tt c mi th. ng ni: Ti t duy vy ti tn ti v ng cho l

nguyn l bt di bt dch. ngha ca nguyn l trn l ch n rt tin b, n

cao vai tr ca l tr. N ph nhn tt c nhng g m ta m tn. Nhng

nguyn l y li biu hin tnh cht duy tm. V ng khng nhn thy rng



khng th tm thy tin xut pht ca nhn th ngay trong nhn thc m phi

tm t bn thn thc tin x hi.

cct l ngi sng lp ra ch ngha duy l. Ch ngha duy l ca ng

mt mc kh ln c quan h vi Ch Ngha Duy Tm bi v theo ng l tr

ca con ngi c nhng t tng bm sinh c lp vi kinh nghim.

Tuy nhin qua hc thuyt t nhin ca ng cng bc l nhng t tng

duy tm: ng cha nhn thy c s khc nhau v cht gia th gii sinh vt,

coi c th sng ch l mt c my phc tp. ng cho rng s khc bit gia con

ngi v ng vt l ch. Con ngi khng ch l mt c th vt cht m cn

l mt thc th c l tr. Nhng l tr theo ng khng ph thuc vo qu trnh vt

cht.

Ni tm li trit hc ca cct l trit hc mang tnh cht nh nguyn

lun. Mc d mang tnh cht nh nguyn nhng cng lao v i ca cct l

t ra hng lot vn l lun i vi s pht trin ca trit hc v khoa hc sau

ny. V mt trong nhng nh t tng ln chu nh hng ca ng l B k nt

Xpi-n-za.

* B-k-nt Xpi-n-za (1632-1677):

ng l mt nh trit hc duy vt xut sc ngi H Lan v l ngi chu

nh hng rt nhiu bi cc t nhng ng l ngi chng li t tng nh

nguyn lun ca cc t v ng li l ngi pht trin Ch Ngha Duy Vt v

ch ngha duy l ca trit hc cc t .

Xpi-n-za coi gii t nhin nh mt thc th sng to duy nht bao gm

nhng c tnh c bn l:

- N ang tn ti trn vn v y .

- N l thc th tn ti hon ton c lp.

- Thc th ny l v cng v tn v khng gian v vnh hng v thi

gian.

ng quan nim thc th l nguyn nhn ca mi ci ang tn ti v thc

th ng ngha vi bn cht v tn nn thuc tnh ca n cng nhiu v tn.



Thc th ng nht vi t nhin khng ch qung tnh m cn t duy. Nu

nh cc t quan nim qung tnh v t duy l nhng thuc tnh ca hai thc

th khc nhau.

- Thc th vt cht v thc th tinh thn.

Xpi-n-za quan nim hai thuc tnh ny l cng mt thc th thng nht.

Nh vy hc thuyt nh nguyn lun ca cc t ng thi chng li mi quan

im c truyn ca tn gio, cho rng thng l ng sng to ra t nhin v

con ngi. Tuy nhin hc thuyt thc th ca Xpi-n-za cng cha thot khi

tnh siu hnh. ng cho rng thc th l bt ng, bt bin, vn ng khng phi

l mt thuc tnh vn c ca thc th m l mt dng thc ca vn ng v tn

tch ri thc th, dng chuyn thc th bt vn ng thnh th gii ca dng

thc vn ng. Xpi-n-za l mt nh trit hc Duy Vt v thn trong h thng

trit hc ca ng, ng ph phn, nu ra vai tr, bn cht v ngun gc ca tn

gio. Tuy vy, ng vn c nhng hn ch v ng cha trit tc l vn tha

nhn mt mt no ca m tn.

Nhng ni chung trit hc ca Xpi-n-za l trit hc Duy Vt v thn, l

i biu xut sc ca Ch Ngha Duy Vt u tranh chng li nhng quan im

sai tri ca Ch Ngha Duy Tm.

* Gin-lc-c(1632-1704)

ng l mt i biu ni ting ca Ch Ngha Duy Vt Anh. Gin-lc-c

tip tc k tha v pht trin ch ngha kinh vin ca phi Bcn. Gin-lc-c

a duy gic lun vo trit hc. B-cn l ngi a ra quan im mi tri thc

u bt ngun t kinh nghim th Lc-c pht trin thm, mi kinh nghim u

bt ngun t cm gic. Lc-c hon ton bc b : t tng bm sinh m t

tng, khi nim ca con ngi trong qu trnh con ngi tip xc vi gii t

nhin l cn c u tin, c ngha quyt nh i vi ton b s nhn thc.

Lc-c l mt trong nhng ngi sng to ra t nhin thn lun vo thi

by gi. T nhin thn lun c rt nhiu mt tin b nhng ng thi n cng

mang tnh cht tho hip. Lc-c bc b nhng l thuyt tn ngng ng thi,

ph phn nhng gio l v t chc gio hi. ng thi ng li tha nhn mi th



tn gio phi l, t nhin gi l t nhin thn lun. Theo ng thn linh l mt

nguyn th duy l cao nht sng to ra th gii v nhng quy lut gn lin vi

th gii nhng sau thn linh khng can thip vo th gii m mnh sng to

ra.

T s mu thun v tho hip ca Lc-c to nn im xut sc khc

cho hai t tng i lp nhau ra i. Cc nh duy vt Php th k XVIII nh

gi Lc-c rt cao pht trin duy gic lun ca ng lm cho n thot khi

nhng lp duy tm ph bn ngoi. Cn cc nh duy tm ch quan Anh m tiu

biu l Bc-c-li li dng nhng hn ch trong duy gic lun ca Lc-c v

a nhng yu t y n ch hon ton phi l. Duy gic lun ca Lc-c cha

tht l Duy Vt song nhng ng gp ca duy gic lun ca ng kh ln trong

cuc u tranh ca Ch Ngha Duy Vt vi Ch Ngha Duy Tm.

* Giooc Beccli (1685-1753)

ng l ngi li dng s dao ng ca Gin Lc-c bo v Ch

Ngha Duy Tm v tn gio chng li Ch Ngha Duy Vt. ng l i biu ni

bt ca Ch Ngha Duy Tm ch quan Anh.

Nhm mc ch bo v Ch Ngha Duy Tm, tn gio, tuyn truyn cho

Ch Ngha Duy Tm thn b. Trc tin Bc-c-li tn cng vo Ch Ngha

Duy Vt. Theo ng thc th vt cht l c s ca Ch Ngha Duy Vt, nu lt

c tng th ton b Ch Ngha Duy Vt s b lt .

Da vo quan im duy danh Bc-c-li ph phn khi nim vt cht.

ng c bin bch rng ch c ci ring l, ci n nht l tn ti cn tt v nhng

g ph bin trc ht l thc th vt cht u b xem l tru tng, trng rng.

Sau khi ph phn gay gt khi nim vt cht ca Ch Ngha Duy Vt ng

a ra hc thuyt duy tm ch quan thay th hc thuyt ca Ch Ngha Duy

Vt, ph nhn s tn ti khch quan ca th gii. ng cho rng s vt l tng

hp ca cc cm gic; cm gic khng phi l s phn nh s vt m l s vt

thc t; xo b cm gic i th s vt bin mt. Nh vy s vt khng sinh ra

cm gic m l cm gic sinh ra s vt. S vt l tp hp nhng cm gic, nhng



biu tng m biu tng ch tn ti khi c tri gic. ng cho rng tn ti tc

l c tri gic.

Khng nhng a ra quan im duy tm ch quan m ng cn chuyn

sang lp trng duy tm khch quan. ng lun tm mi cch bo v Cha.

ng cho rng s vt tn ti ngay c khi khng c con ngi tri gic nhng li

c cha tri gic. Cha l tinh thn v tr thing ling, l tinh thn vnh vin,

ph bin khp ni. Nhn thc bao trm tt c mi vt.

T ch ph nhn s tn ti khch quan ca th gii vt cht Bc-c-li

ph nhn chn l khch quan. ng cho rng: tm khng phi l tm trong s ph

hp ca thc vi s vt bn ngoi m l s so snh cc quan nim trong thc

con ngi, l tnh r rng ca cc quan nim, l s ph hp vi Cha.

Nh vy, chng ta c th thy rng vi quan im duy tm trit Bc-

c-li ra sc chng li Ch Ngha Duy Vt. ng c xem nh mt in hnh

cho cuc u tranh ca Ch Ngha Duy Vt chng li Ch Ngha Duy Tm. nh

hng ca ng rt ln i vi cc t tng trit hc sau , nht l i vi a-

vt Hi-um

* a-vt Hi-um(1711-1776)

ng l nh trit hc ni ting ngi Anh l ngi i din cho Ch Ngha

Duy Tm ch quan v hoi nghi lun.

V th gii quan ca mnh Hi-um ph phn quan im ca Ch Ngha

Duy Vt V vt cht, ng quan nim rng: vt cht, thc th.v.v... khng c ci

g khc ngoi cc nim n gin lin h vi nhau bng s tng tng v c

gi bng ci tn thng qua chng ta gi tn tng th trong tr nh ca mnh

hay tr nh ca nhng ngi khc.

V nhn thc lun Hi-um cho rng mi tri thc u i t kinh nghim

cm tnh m ra. Song ng coi kinh nghim khng phi l phn nh khch quan

m n sinh ra t n tng, cm gic ca ch th. Nhn thc khng phi l

nhn thc ca th gii bn ngoi m l nhn thc qu trnh tm l xy ra trong



con ngi. n tng, cm gic l ngun gc tuyt i ca nhn thc. ng

cho rng tt c cc nim u c m phng li t cc n tng.

Theo ng con ngi hon ton khng bit g v th gii khch quan m

ch bit c cm gic ca mnh m thi.

Ngay c ngun gc ca cm gic l g cng khng bit c v t ng

kt lun: nhn thc l qu trnh nhn thc cc hin tng tm l din ra

trong con ngi ch khng th nhn thc c th gii khch quan.

Nh vy ng trn lp trng duy tm v bt kh tri lun Hi-um chng

li Ch Ngha Duy Vt bo v Ch Ngha Duy Tm v a vn ny ln mt

bc pht trin mi. C th ni rng cuc u tranh gia Ch Ngha Duy Vt v

Ch Ngha Duy Tm lun lun tip din. N xy ra mi thi im trong lch

s v trit hc khai sng Php th k XVIII. Cuc u tranh ny cng din ra ht

sc gay go v phc tp. Cc nh trit hc Duy Vt Php m nhng i biu xut

sc l La Mettri (1709-1751), H Bch (1729-1789), i--r (1713-1784),

Hen-ve-ti-ut (1715-1771) gp phn quan trng vo s pht trin ca trit hc

Duy Vt v thn u tranh mnh m chng li thn hc, tn gio, duy tm. H

u tranh kin quyt chng li tn gio, ku gi y mnh nghin cu khoa

hc, gii t nhin. H cho rng khng nm c cc quy lut t nhin th con

ngi khng th c hnh phc. Mc ch ca khoa hc v trit hc l phi nhn

thc v chinh phc t nhin.

Tuy c nhiu tin b vt bc v t tng song trong vic gii quyt cc

vn c bn ca trit hc cc nh trit hc Php tha nhn vt cht, gii t

nhin l ci c trc, thc l ci c sau do vt cht sinh ra. Cc nh Duy Vt

Php cho rng vt cht l vnh cu, l v tn, khng th bin i vt cht thnh

h v, cng khng th t h v tr thnh vt cht c. Vt cht khng do ai

sng to ra v cng khng ai tiu dit c. Khng gian, thi gian l thuc tnh

c bn ca vt cht . Vn ng theo h l biu hin hot tnh ca vt cht v gn

lin vi vt cht nh vn ng m t nhin bin t trng thi ny sang trng thi

khc.



Tuy c nhiu tin b vt bc v t tng song cc nh trit hc Php th

k XVIII cng cha thot ra khi quan im duy tm trong vic gii quyt cc

vn x hi. H cho rng s pht trin ca x hi v mi quan h x hi gia

con ngi u ph thuc vo kin c bit l kin ca nhng ngi cm u

Nh nc, nhng ngi c uy tn thm ch l ca tn gio. Nh vy l cuc u

tranh gia ch ngha duy vt v ch ngha duy tm c im khc nhau so vi cc

thi k trc trong lch s trit hc. Nhng cuc u tranh ny trit hc

Php chng t rng y l vn lun lun din ra mi thi i. Mc d

cn c nhiu thiu st, song Ch Ngha Duy Vt Php c tc ng tch cc

n vic pht trin tri thc khoa hc t nhin v khoa hc x hi, c nh hng

n cuc u tranh chnh tr x hi thi k by gi. N ng vai tr l c s trit

hc cho nhng t tng ca cch mng t sn Php.

Phi ni rng cuc u tranh gia Ch Ngha Duy Vt v Ch Ngha Duy

Tm thi k phc hng v cn i Ty u l in hnh cho cuc u tranh ny

trong lch s trit hc. Phi ni rng trong thi k ny cuc u tranh din

ra mt cch gay gt nht, nhiu vn c tnh cht thi s c t ra v gii

quyt. Cuc u tranh ny cng chnh l c s, nn tng t tng ca cc cuc

cch mng t sn bng n mnh m Chu u



KT LUN

Cuc u tranh gia Ch Ngha Duy Vt v Ch Ngha Duy Tm

l mt trong nhng vn c bn nht ca trit hc. Ch ngha Duy Vt i

biu cho nhng t tng tiu biu ca bt k mi thi i, cn Ch Ngha

Duy Tm lun l i din cho nhng t tng tr tr c h v lc hu. Cuc

u tranh ny khng ch din ra mt thi i lch s m n din ra mi lc,

mi ni v mi thi i. Cuc u tranh ny lun lun din ra v ngy cng

c nhiu hnh thc biu hin mi. Sut chiu di ca lch s trit hc t khi

ra i cho n nay qua nhiu thng trm bin i nhng khng giai on

no cuc u tranh gia Ch Ngha Duy Vt v Ch Ngha Duy Tm khng

c mt. V cho d c nhiu thng trm bin i nhng iu ng n, khoa

hc ph hp vi quy lut khch quan ca t nhin v x hi s chin thng.

T mang li t do, m no v hnh phc cho con ngi. Qua y ta thy

c rng qu tht cuc u tranh gia Ch Ngha Duy Vt v Ch Ngha

Duy Tm l si ch xuyn sut chiu di lch s trit hc.

PHN TCH CUC U TRANH GIA CH NGHA DUY VT

V CH NGHA DUY TM THI K PHC HNG CN I

cuộc đau tranh duy vật duy tâm cận đại

Documents