curs de genètica aplicada a medicina fetal - … · ligada a x . arbol familiar. tipos de...

33
MA Sánchez Durán Febrer 2017 Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal

Upload: vantram

Post on 09-Aug-2018

225 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

MA Sánchez DuránFebrer 2017

Curs de genètica aplicada aMedicina Fetal

Page 2: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

Detección de defectos congénitos

Técnicas de laboratorio: Indicaciones, limitaciones, interpretación

2

77

25

21

55

Infecciones

Monogénicos

Cromosómicos

Poligénico multifactorial

Teratógenos

Otros

Desconocidos 50-60%

INTRODUCCIÓN

Alternativas reproductivas

Desarrollo Genética

D Prenatal DGP-TRA

Page 3: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

• La información genética está codificada en la molécula de ADN.

• Los cromosomas son paquetes de ADN y proteínas.

INTRODUCCIÓN

Page 4: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

• El DNA está formada por un esqueleto de azúcares

• A cada azúcar se le une una base nitrogenada (A, G, C, T)

• Cada base se une con su complementaria (C-G) (A-T)

ESTRUCTURA DE ADN

• AUTODUPLICACIÓN (REPLICACIÓN). Transmisión información células hijas• ALMACEN DE INFORMACIÓN GENÉTICA (codificación proteínas)

Page 5: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

REPLICACIÓN

Dos moléculas hijas idénticas

Page 6: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

GEN

Fragmento de ADN con la información para la síntesis de macromoléculas

Regiones transcribibles• Exones• Intrones• UTR (no traducidas)

Regiones reguladoras• Promotor• Enhacer

Page 7: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

TRANSCRIPCIÓN Y TRADUCCIÓN

Page 8: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

Nuclear(3.300 Mb)

25.000 genes

GenesADN

extragénico

ADNcodificante

ADN no codificante

PseudogenesFragmentos

génicosIntrones

UTR

Copia única Repetido

Tandem Dispersas

ADN Minisatélite

ADN Microsatelite

ADNsatélite

Mitocondrial(16,6 Kb)37 genes

Genoma

60%

99,5%

25%75,%

96%4% (1,5%)

0,5%

40%

Page 9: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

Localicación del ADN repetitivo

ADN satélite (5-170 pb). Heterocromatina

ADN minisatélite (6-24 pb) Polimórficos

ADN microsatélite (1-4 pb). Polimórficos

Page 10: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

Nuclear(3.300 Mb)

25.000 genes

GenesADN

extragénico

ADNcodificante

ADN no codificante

PseudogenesFragmentos

génicosIntrones

UTR

Copia única Repetido

Tandem Dispersas

ADN Minisatélite

ADN Microsatelite

ADNsatélite

ARNr2 genes

Proteínas13 genes

ARNt23 genes

Mitocondrial(16,6 Kb)37 genes

Genoma

60%

99,5%

25%75,%

96%4% (1,5%)

0,5%

40%

Page 11: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

ADN mitocondrial

• Molécula circular ADN doble hebra (16,6kb)• Sin intrones (93% codificante)

Codón Códigonuclear

Código mitocondrial

UGA Stop triptófano

AUA Isoleucina metionina

AGA Arginina Stop

AGG Arginina Stop

Genoma nuclear Genoma mitocondrial

Tamaño 3300 Mb 16,6 kb

ADN por célula

23 o 24 moléculas lineales

1 molécula circular repetida

Nº genes 20-25000 37

% ADNcodificante

1,5% 93%

Intrones Mayoría de genes NO

Page 12: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

Alteración secuencia normal ADN

Mutación

• En una persona se producen 107 divisiones celulares. Cada vez se copian 6x109 nucleótidos.

• Hay un error cada 1010 nucleótidos incorporados. La mayoría son polimorfismos, afectan a genes no usados por la célula implicada, o producen la muerte de la célula

MUTACIONES

Page 13: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

TIPOS DE MUTACIONES

Según su efecto

Perjudicial BeneficiosaNeutra

GenómicasCromosómicasGénicas

Según el tamañoSegún la célula

Germinales Somáticas

Según su origen

Espontánea Agente mutágeno

Page 14: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

Son aquellas que sólo afectan a nucleótidos aislados

Alteración del patrón de lectura

Proteína alterada

MUTACIÓN GÉNICA

Page 15: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

MUTACIÓN GÉNICA

Page 16: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

MUTACIÓN GÉNICA

Page 17: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

Afectan a la integridad de los cromosomas (recombinación)

• Deleción• Duplicación• Inversión• Inserción• Translocación

MUTACIÓN CROMOSÓMICA

Page 18: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

Aquellas que afectan al número de cromosomas (Meiosis)

MUTACIÓN GENÓMICA

AneuploidíasMONOSOMÍAS, TRISOMÍAS

PoliploidíasTRIPLOIDÍA/TETRAPLOIDÍA

Page 19: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

• Depende de un solo gen

• Autosómica dominante

• Autosómica recesiva

• Ligada a X

Arbol familiar

TIPOS DE HERENCIA

MENDELIANA

• Poligénica multifactorial

• Mitocondrial

• Mutaciones dinámicas

• Impronta genética

• Disomía uniparental

NO MENDELIANA

Page 20: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

• Las personas afectas son usualmente heterozigotas

• Un hijo de una persona afecta tiene un riesgo del 50% de heredar elgen anormal, sin importar el sexo.

Distrofia miotónica, Acondroplasia, Esclerosis tuberosa, Síndrome de Marfan.

• Neomutaciones• Expresividad variable• Penetrancia

AUTOSÓMICA DOMINANTE

Page 21: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

• Los afectados tienen las dos copias del gen mutadas. Ambos progenitores portadores sanos (consanguinidad fr).

• El riesgo de recurrencia para otra gestación es del 25% (sin importar el sexo).

• Los enfermos pueden tener mutaciones diferentes.

• Fibrosis quística de páncreas, errores congénitos del metabolismo, talasemias, atrofia muscular espinal

AUTOSÓMICA RECESIVA

Page 22: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

• La mitad de los varones de una portadora (sana) serán afectos y la mitadde las hembras serán portadoras .

• Todas las hijas de un varón afecto serán portadoras y todos los hijos serán sanos

• Hemofilia, Distrofia muscular de Duchenne, Enf BRUTON.

LIGADA AL SEXO

Page 23: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

Efecto de múltiples genes + factores ambientales

• Presión arterial• Talla• IQ

Características biológicascuantitativas

• DM• Epilepsia• Glaucoma • HTA• Cardiopat isquémica • Esquizofrenia

Enfermedades adulto

• Fisura labiopalatina• LCC• Cardiopatías congénitas• DTN• Estenosis pilórica

Malformaciones congénitas

Umbral

GenesAm

bien

tePredisposición

Favorable

Desfavorable

Protector

POLIGÉNICA MULTIFACTORIAL

Page 24: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

HERENCIA MITOCONDRIAL

Herencia materna Heteroplasmia Segregación mitótica Alta tasa mutación

Las mitocrondriasse transmiten SOLOa través del óvulo

Durante la división celular las mitocondrias se distribuyen al azar entre las células hijas

Varias moléculas de ADNmt mutadasen la célula

10 veces mayor que el ADN nuclear.

Pocos mecanismosautoreparación

Page 25: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

• Herencia materna

• Varones y hembras portadoras manifiestan la enfermedad

• Un varón afecto nunca tiene hijos/as afectos.

• Una hembra afecta transmite la mutación al 100% de su descendencia (que pueden o no manifestar la enfermedad dependiendo de la distribución y número de mitocondrias mutadas. Heteroplasmia)

• Sd MELAS, Neuropatía óptica de Leber

HERENCIA MITOCONDRIAL

Enfermedad mitocondrial (alteración de ADN nuclear o mitocondrial)

Page 26: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

• Unos pocos genes se heredan en un estado diferente (activado o desactivado) según procedan del padre o de la madre.

• Un individuo normal posee una copia activa y otra inactiva de estos genes. Cualquier otra combinación es patológica

IMPRONTA GENÉTICA (“Imprinting”)

Page 27: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

DISOMIA UNIPARENTAL

• Dos cromosomas HOMÓLOGOS provienen del MISMO PROGENITOR• Cromosoma sometido a regulación por impronta génica

Rescate trisómico(postcigóico)

gameto disómico+

gameto nulisómico

Page 28: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

• REPETICIÓN TRIPLETES en regiones no traducidas de un gen• Alelo normal/premutado/mutación completa• Fenómeno de ANTICIPACIÓN (Inicio más temprano y severo)

MUTACIONES DINÁMICAS

Ataxia de Friedriech

X Fragil Distrofia miotónicaCorea de Huntington

Page 29: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

Alteración cromosómica

Microdeleción o microduplicación Array-CGH

Enfermedad mendeliana Secuenciación o análisis directo de la mutación

CARIOTIPO

ESTUDIO GENÉTICO

Page 30: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

ESTUDIO GENÉTICO

• Alteración cromosómica• Anomalía cromosómica• Enfermedad mendeliana• Defecto multifactorial

ANTECEDENTE PREVIO

• Cribado de alto riesgo • Marcador ecográfico • Anomalía estructural

ecográfica

SIN ANTECEDENTE PREVIO

Page 31: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

Alteración cromosómica

Mutación conocida en caso índice

Defecto multifactorial

ANTECEDENTE PREVIO

CARIOTIPO FETAL(citogenética)

Enfermedad mendeliana

Estudio directo mutación familiar en feto /DGP

(Estudio molecular)

Técnicas de imagen

Page 32: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

NO ANTECEDENTE PREVIO

Cribado combinado alto riesgo

QF-PCR + CARIOTIPO FETALcfADN

TN aumentada (>p99)

QF-PCR + array-CGH

Anomalía estructural

Estudio dirigidoSecuenciación

Microdeleción/microduplicaciónArray-CGH

Panel genes dirigidoExoma

Page 33: Curs de genètica aplicada a Medicina Fetal - … · Ligada a X . Arbol familiar. TIPOS DE HERENCIA. ... LIGADA AL SEXO. Efecto de múltiples genes + factores ambientales • Presión

Muchas gracias