curso intensivo de créolle

Upload: carlos-henrique-souza-vilas-boas

Post on 02-Jun-2018

230 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 8/10/2019 Curso Intensivo de Crolle

    1/20

    CURSOINTENSIVO

    DECROLE

  • 8/10/2019 Curso Intensivo de Crolle

    2/20

    2

    1. PRONNCIA DAS VOGAIS E ORDEM DAS PALAVRAS

    Em crole , como regra geral, toda letra tem um som e um som apenas, e todaletra pronunciada. As excees so as combinaesou, an, en e on.

    portugus crole pronnciaHaiti Ayiti aiti

    poder, ser capaz de kapab capbdar bay bai

    Vogais e ditongos

    Os exemplos abaixo mostram como so pronunciadas as vogais.

    a soa como a em casae soa como em voc soa como em at i soa como i em aqui o soa como em plat

    soa como em s ay soa como ai em sai ou soa como u em urubu

    Ordem das palavras

    A ordem das palavras nas oraes emcrole , na maioria das vezes, igualquela em portugus, ou seja, sujeito + verbo + objeto.

    sujeito verbo objetocrole ou manje cochon

    portugs voc come porco

    Uma diferena importante que, emcrole , o artigo definido vem depois

    do substantivo.crole substantivo artigo definido

    bagay la portugus artigo definido substantivo

    a coisa

    Porm, o artigo indefinido vem antes do substantivo, como em portugus.

    artigo indefinido substantivocrole yon bagay portugus uma coisa

  • 8/10/2019 Curso Intensivo de Crolle

    3/20

    3

    Prtica de crole

    Vocabulrio

    pessoa moun dar bay (ba, ban)uma pessoa algum yon moun sim wiele (o, lhe) ela (a, lhe) li pequeno piti, tivoc (singular) ou a, l lans, vocs nou no paeles (os, lhes) elas (as, lhes) yo pgina paj pode kapab para pouuma coisa bagay la o.k. oke

    Exerccio 1

    1. Voc pode dar.

    2. Voc pode lhe dar a coisa.2

    3. Ele pode lhes dar a coisa.

    4. Eles podem lhe dar a coisa.

    5. Sim, eles podem d-lo a voc.

    ________________1 Bay se transforma emba antes dos pronomesli, ou, e yo; e bay viraban antes dos pronomesmwen enou.2 Ateno :a) emcrole , os pronomes que so objetos vem sempre depois do verbo principal. b) em crole , quando h obejto tanto direto como objeto indireto na orao, o indireto vem antes dodireto.

  • 8/10/2019 Curso Intensivo de Crolle

    4/20

    4

    2. PRONNCIA DOS SON NASAIS

    Em crole , an , on e en so pronunciados como um nco som nasalisado. No confunda este som comn e n onde as letras so pronunciadasindividualmente e as vogais no so nasalisadas.

    AN

    O soman nasalisado e pronunciado comoan em santo. Pronunciean : Jan (Joo), dousman (devagar),chajman (carga), nan (em), anpil (muito, um bocado de)

    EN

    Para aprender o somen , pronuncieen como emente. Agora pronuncie:en, mwen , lwen , men , byen , chen .

    ON

    Para aprender a fazer o somon, pronuncie on como em onda. Tente pronunciar: sitwon (limo), savon (sabo),aksyon (ao),kontan (contente).

    Prtica de crole

    Vocabulrio

    trabalho, trabalhar travay trs twaJoo Jan tomar, pegar pranem, para (movimento) nan esperar tannmuito, um bocado de anpil devagar, gentilmente dousmanlimo sitwon aqui (lugar) isit lacontente, satisfeito kontan aqui (presena) isit bom bon a pasta de amendoim manba asabo savon a carga chajman acasa kay a casa kay la

    Exerccio 2

    1. Joo nos espera aqui.

    2. Ele pega a pasta de amendoim.2

    3. Ela no pode pegar muitos limes.

    4. D-mos.

    5. Uma pessoa no pode trabalhar devagar aqui.

  • 8/10/2019 Curso Intensivo de Crolle

    5/20

    5

    6. D-lhe muito sabo.

    7. No trabalhe devagar.

    8. Voc pode esperar a carga l.

    9. Ns podemos pegar trs.

    10. Ele est contente de pegar o trabalho.

    Exerccio 3

    1. Ou kapab bay Jan twa bon sitwon.

    2. Li tann li isit la.

    3. Yo ba li twa bagay.

    4. Wi, ou kapab pran anpil savon.

    5. Nou pa kapab travay nan kay la.

    6. Li pa kapab ba yo anpil travay isit la.

    7. Nou kontan manba a

    8. Jan tann li nan ti kay la.

    9. Li tann la pou anpil bon sitwon.

    10. Li pa kapab travay dousman.

  • 8/10/2019 Curso Intensivo de Crolle

    6/20

    6

    3. PRONNCIA DE CONSOANTES E DGRAFOS

    ch soa comoch emchg soa comog emgato

    j soa como j em ho jes soa comos emsapow soa comou em guay soa comoi em sai

    As letrasc e h s so usadas em no dgrafoch .

    Prtica de crole

    Vocabulrio

    ter genyen, gen ento alatrs dy precisar bezwenlonge lwen fazer fmas men parar, morar retecachorro chen puxar ralelindo bl algum (a), alguns (algumas)kkcesta panye leste lsquatro kat oeste ws primeiro premye lio lesonsegundo dezym bom, bem byenterceiro twazym querer vleeu (me, mim) mwen, m com avk, ako, a (artigo definido)la de novo ank

    Exerccio 4

    1. Eu quero faz-lo de novo.

    2. Eles precisam de algumas cestas.

    3. Ele pra atrs da casa.

    4. Ela pega quatro belas cestas.

    5. Ela espera alguns limes.

    6. Eu posso esperar atrs da terceira casa.

    7. Sim, eu posso lhe dar muito sabo.

    8. Ns moramos na casa pequena, mas ns no podemos trabalhar bem aqui.

  • 8/10/2019 Curso Intensivo de Crolle

    7/20

    7

    4. ARTIGO DEFINIDO

    Emcrole , os artigo definido tem uma forma para o singular e outra para o plural.

    Singular

    H mais de uma forma para o artigo definido no singular em crole, masele pode ser sempre expresso pela forma la depois do substantivo. Mesmo queno seja a forma mais adequada, ser sempre entendido.

    o cavalo chewal lao cachorro chen laa lio leson la

    Embora la seja aceito como artigo definido em qualquer parte do Haiti, aconselhvel conhecer as outras formas, que seguem regras bem simples.

    1. o e a so traduzidos poran seguindo palavras que terminam eman , en ou on .

    o cachorro chen ana me manman ano bolo bonbon an

    2. Quando a palavras termina emn ou m , o e a so traduzidos pornan .

    a mulher fanm nano carro machin nano homem nonm nan

    3. Quando a palavra termina em vogal,la traduzido pora

    a cesta panye ao rosto figi ao buraco twou a

    A regra do artigo se aplica palavra que o precede imediatamente e noao substantivo a que se refere. Portanto, dizemoschen an (o cachorro) maschennwa a (o cachorro preto).

    Plural

    Os e as so expressos poryo

    os cavalos chwal yo

  • 8/10/2019 Curso Intensivo de Crolle

    8/20

    8

    Prtica de crole

    Vocabulrio

    laranja zoranj onde kote, ki kotedez dis quando lvinte ven quando (pergunta) ki lmulher fanm por que pouki sacarro machin acima anlferramenta zouti debaixo de anbacavalo chwal para cima anwohoje jodi a em cima de, sobr soumau, m move colocar metegrande gran, gwo vir vinisuficiente ase homem nonmcriana timounfilho (a) pitit

    Exerccio 5

    1. Ki kote ou f travay la jodi a?

    2. Ki l nou ba li anpil travay.

    3. Pouki sa yo nan lakay la?

    4. Jodi a dis chwal rale gwo machin nan.

    5. Ki kote bagay ou bezwen yo.

    6. Li vle vini isit la jodi a.

    7. Li pa kapab rale panye a lwen.

    8. Mete chajman an anwo isit la, men pa tann mwen.

    9. Pouki sa fanm yo pa kapab f travay la?

    Exerccio 6

    1. Eles tem dez cavalos bons, mas eles no podem trabalhar hoje.

    2. D-me as ferramentas.

    3. Ns no queremos que a mulher venha para a casa.

  • 8/10/2019 Curso Intensivo de Crolle

    9/20

    9

    4. Ela o coloca debaixo da cesta.

    5. Ela quer algumas ferramentas boas.

    6. Eles pegam o carro mas no as ferramentas.

    7. Por que ele no lhes d a cestaw

    8. A primeira mulher tem trs filhos.

    9. A mulher d a cesta criana sobre o cavalo.

  • 8/10/2019 Curso Intensivo de Crolle

    10/20

    10

    5. EXPRIMINDO POSSE

    H dois modos de indicar posse emcrole .

    1. Colocando os pronomes pessoais depois do substantivo. Neste caso,eles funcionam como o adjetivo possessivo

    pitit mwen meu filhomachin li o carro delekay nou nossa casa

    2. Inserindo a preposiopa antes do pronome. Neste caso, traduz-secomo o pronome possessivo.

    zouti yo se pa mwen. As ferramentas so minhasSe pa li. dele.

    Peyi a se pa nou. O pas nosso.

    muito frequente o uso da forma contracta commwen , ou e l . Pa mwen torna-se pa m , pa ou torna-se pa w e pa li torna-se pa l .

    Prtica de crole

    Vocabulrio

    minha casa kay mwen ferir blesesua cesta panye ou igreja leglizas ferramentas de vocs zouti nou cortar koupenosso carro machin nou comprar achteo cavalo dele chwal li segunda-feira lendio cahorro deles chen yo tera-feira madicomear komanse quarta-feira mkredimo men quinta-feira jediloja magazen sexta-feira vandrediamarrar mare sbado samditerminar fini domindo dimanch

    Exerccio 7

    1. O cavalo meu.

    2. No, no seu, meu.

    3. D-me as minhas prprias ferramentas.

  • 8/10/2019 Curso Intensivo de Crolle

    11/20

    11

    4. Ela amarra a cesta sobre o cavalo.

    Exerccio 8

    1. Mwen blese men mwen.

    2. yo pa kapab rale avk men yo .

    3. Mwen pa kapab mare li avk men mewn.

    4. Li komanse koupe li avk zouti mwen yo.

  • 8/10/2019 Curso Intensivo de Crolle

    12/20

    12

    6. TEMPOS VERBAIS

    Em crole no existe flexo verbal e os tempos so indicados por partculas auxiliares que so colocadas antes do verbo.

    Passado

    Te indica uma ao ou condio passada.

    Ele veio. Li te vini.Ele nos deu uma linda cesta. Li te ban nou yon bl panye.Ela foi igreja. Li te ale legliz.Eles deram as ferramentas ao homem. yo te bay nonm zouti yo.

    Futuro

    Pral indica uma ao ou condio futura

    Ele terminar. Li pral vini.Ele vir amanh. Li pral vini demen.Vocs o compraro na loja. Nou pral achte li nan magazen an.

    Presente contnuo e futuro prximo

    Este tempo indicado pela partculaap .

    Eu estou aprendendo crole. Mwen ap aprann kreyl.Ele est fazendo o trabalho dele bem. Li ap f travay li byen. Ns vamos esperar os outros. Nou ap tann lt yo.Voc est falando muito. Ou ap pale anpil.

    Prtica de crole

    Vocabulrio

    se si terminado, acabado finidever dwe amanh demenver w rvore pye bwadizer, contar di quase prskesair sti apenas slmandecidir decide quebrar kasesenhores msye estudante elvchuva lapli pastor past

    muito (advrbio) tr ir alemdico dokt brao bra

  • 8/10/2019 Curso Intensivo de Crolle

    13/20

    13

    professor pwofes perna janmfalar pale ontem y

    Exerccio 9

    1. Ns demos as laranjas ao homem ontem.

    2. Eles vo querer muito.

    3. Por que vocs nos esperaram?

    4. Eu quis mandar voc vir comigo amanh.

    Exerccio 10

    1. Mwen pral ba ou li demen.

    2. Nonm nan te w yo pran panye mwen

    3. Nou te bezwen slman dis y.

    4. Mwen pa kapab deside si yo dwe al demen.

  • 8/10/2019 Curso Intensivo de Crolle

    14/20

  • 8/10/2019 Curso Intensivo de Crolle

    15/20

    15

    2. Yo isit la.

    3. Travay li prske fini.

    4. Ki l yo te avk ou.

    5. Yo koupe anpil moso jodi a.

    Exerccio 12

    1. So os mesmos pneu que eu vi na casa dele.

    2. Quano voc os viu l?

    3. Foi segunda ou tera-feira.

    4. Por que ele no veio com os pneuw

    5. Ele disse que mandou consert-los mas eles no estavam bons.

    6. Onde esto os pneus

    7. Por que a cesta grande est debaixo da rvore?

  • 8/10/2019 Curso Intensivo de Crolle

    16/20

    16

    8. CONTRAES

    Emcrole h muitas contraes.

    M wen vle (eu quero) transforma-se emmvle , li ap vin i (ele vai vir) transforma-se emlap vini , nou ap vin i (ns estamos vindo) transforma-se emnap vini e kiap vini (quem est vindo) transforma-se emkap vini .

    Veja abaixo as contraes dos pronomes emcrole .

    mwen m ou w li l nou n

    yo y

    Prtica de crole

    Vocabulrio

    sempre toujou de vez em quando tan-zan-tandeixar kite voltar tounencontruir bati sentir muito regrtajudar ede parar (uma ao) sispanachar jwenn parar (um objeto) reteeste sa a algum yon mounestes sa yo fora, do lado de fora deynovo nf, nouvo velho vyecedo bon dentro andan junto ansanm

    Exerccio 13

    1. Ele o deixou do lado de fora.

    2. Eu no fui capaz de faz-lo

    3. Mas eu poderei faz-lo amanh.

    4. Ele disse que ela mo dar amanh.

    5. Ele est cortando a rvore.

    Exerccio 14

  • 8/10/2019 Curso Intensivo de Crolle

    17/20

    17

    1. Pouki sa wap sispan travay ou kounye a?

    2. Map sispan travay mwen kounye a, paske lapli ap vini.

    3. Oke, men tounen bon demen.

    4. M regrt, men mwen pa kapab travay demen paske mwen bezwen jwenn yon

    moun pou ede m batik ay mwen.

    5. Yap fini travay yo.

    6. Kounye a yao montre nou menm bagay yo te w y a.

  • 8/10/2019 Curso Intensivo de Crolle

    18/20

    18

    9. VERBO HAVER

    H traduz-se por genyen, quase sempre na forma abrevidada que gen.

    H uma pessoa no escritrio. Genyen yon moun nan biwo a.H livros demais na prateleira. Gen twp liv nan ranje a.

    Prtica de crole

    Vocabulrio

    demais twp machado rach prateleira ranje papel papyeum youn caneta plimde jeito nenhum ditou l (lugar) la, la ao que sa dois deo que? ki sa? usar svi ak, sevi avkarquivar klase erva daninha rajeescritrio, carteira biwo pensar panselivro livquantos konbyenlembrar sonje planta plant

    Exerccio 15

    1. H papis demais no seu escritrio.

    2. Amanh voc deve arquivar alguns papis.

    3. O que voc est fazendo?

    4. Eu estou cortando esta rvore com o meu faco.

    Exerccio 16

    1. L ou fini koupe pye bwa a, pran de chwal pou rale l e mete l la a.

    2. Konbyen plim ou genyen isit la?

    3. Te genyen st la y, men gen yon sl jodi a. Mwen pa kapab jwenn lt yo ditou.

  • 8/10/2019 Curso Intensivo de Crolle

    19/20

    19

    10. FAZENDO PERGUNTAS

    Onde Ki koteQuando Ki lQuem Ki mounQual Kils

    Por que Pouki sa

    Ex. :

    Onde voc o colocou? Ki kote ou te mete li?Quando voc ir casa dele? Ki l ou prale lakay?Quem voc conhece l? Ki moun ou konnen la?Qual deles voc prefere? Kils nan yo ou pito?Por que ele no quer vir amanh? Pou ki sa li pa vle vini demen?.

    Eske usado quando a pergunta comea com um verbo.

    Voc estava l quando ela chegou? Eske ou te la l li te rive?Voc me viu quando ele terminou defalar.

    Eske ou te w mwen l li te fini pale?

    Ele sabe quando eu vou vir? Eske li konnen ki l map vini? Ele vai me pedir o livro quando euterminar de l-lo.

    Eske lap mande m liv la l m fini li l?

    Voc estar l quando eles comearemo trabalho.

    Eske ou pral la l yo komanse travay a?

    Vocabulrio

    como? kouman? kijan? o qu ki sa?o que ? Ki sa li ye? nome nonque coisa? Ki sa? Ki bagay? pagar peye jornal jounal digitar tapedinheiro lajan, kb ligar, telefonar relecomputador dinat escrever ekriesposa madanm ler liquem? (sujeito) ki moun ki conhecer konnenquem? (objeto) ki moun

    Exerccio 17

    1. Por que voc est contente?

    2. Quando sua esposa vir?

    3. Onde esto seus livros?

  • 8/10/2019 Curso Intensivo de Crolle

    20/20

    20

    4. Onde voc estava ontem?

    5. Onde esto os papeis que mostram que voc pagou aos trabalhadoresw

    6. Quando voc vir?

    7. Quando voc terminou de arquivar os papis?

    Exerccio 18

    1. Kouman ou ye?

    2. Konbyen jounal ou li?

    3. Ki moun ki te avk ou y l mwen te w ou?

    4. Ki sa wap f demen?

    5. Ki sa wap f kounye a?