Մի արեք այն ինչը վնասում է ձեզ

«Ծխախոտի օգտագործմանցուցանիշը Հայաստանումբավականին բարձր է` եթեհամեմատում ենք հարևաներկրների և Բալթյան երկրներիհետ»,- ասել էԱռողջապահությանփոխնախարար ԹաթուլՀակոբյանը և հավելել, ործխախոտի օգտագործման բարձրցուցանիշը պետք է բոլորինհուշի, որ այս ուղղությամբանհրաժեշտ է ակտիվ քայլերիրականացնել:

Փոխնախարարը նշել է, որ Հայաստանը ունիԾխախոտի դեմ պայքարի ազգային ծրագիր ևայդ ծրագրի շրջանակներում իրականացվումեն հանրային իրազեկմանմիջոցառումներ, սակայն, ըստնրա, ծխախոտի օգտագործման մակարդակըդեռևս բարձր է:

Առողջապահության համաշխարհայինկազմակերպությունը տարբեր երկրներումդիտարկումներ է իրականացրել և ծխախոտիօգտագործումը էականորեն կրճատելուհամար կարևոր է համարել ծխախոտի բարձրգինը:

Չնայած ծխախոտը պարունակում էհազարավոր նյութեր, նիկոտինըկախվածության հետ ամենահաճախասոցիացվող նյութն է, քանի որ սա այնբաղադրիչն է, որն օժտված է հոգեներգործունազդեցությամբ եւ պատճառ է հանդիսանումվարքագծային փոփոխությունների, օրինակ`

տրամադրության բարելավում, սթրեսինվազեցում եւ աշխատունակությանբարձրացում:

Ծխելու ընթացքում նիկոտինով պայմանավորված վարքագծայինազդեցությունները ներառում են` գրգռվածության, ուշադրության ևկենտրոնացման բարձրացում, հիշողության բարելավում, տագնապիմարում և ախորժակի ընկճում:

Նիկոտինի կիսահեռացման պարբերությունը կազմում է միջինըմոտավորապես 2 ժամ, բայց մարդկանց 35%-ի մոտ այն տեւում է ավելիերկար` կապված նիկոտինի առաջնային նյութափոխանակությանուղին ընկճող ֆերմենտի (CYP2A6) համար պատասխանատու գեներիհազվադեպ հանդիպող տարբերակի առկայության հետ (օրինակ` ալելային), (Benowitz et al., 2002): Սկզբնական հետազոտություններովենթադրվել է, որ CYP2A6 ալելի հանդիպման հաճախականություննավելի տարածված է ասիացիների, քան աֆրիկացիների ևկովկասցիների շրջանում, և որ այս տարբերությամբ էլ մասամբբացատրվում է ծխախոտի օրական գործածման մակարդակը և թոքերիքաղցկեղի առաջացման ավելի ցածր վտանգը` համեմատածաֆրիկացիների և կովկասցիների հետ (Ahijevych, 1999; Tyndale & Sellers, 2001; Be-nowitz et al., 2002): Սա հետագայում կքննարկվի 5-րդԳլխում:

Ծխելու հետ ասոցիացվող կախվածությանառաջացման ունակությունը ավելի բարձր է կամհավասար այլ հոգեներգործուն նյութերի նույնունակությանը: Կենդանական մոդելներում նիկոտինըհանդիսանում է ուժեղ և հզոր ամրապնդողազդակ, որն առաջացնում է ներերակային ինքնուրույնընդունում, նպաստում է ներգանգայինինքնախթանման ու տեղի նախապատվությանդրսեւորմանը և օժտված է տարբերակիչ խթանողհատկությամբ (Goldberg et al., 1983; Goldberg & Henningfield, 1988; Corrigall, 1999; Di Chiara, 2000): Ինքնուրույն ընդունման մոդելներն ավելի նման ենհոգեխթանիչների նույն մոդելներին (Griffiths, Bigelow & Henningfield, 1980):

Բջջային մակարդակում նիկոտինը կապում է ացետիլխոլինինիկոտինային ընկալիչները (nAChRs): Գոյություն ունեննեյրոնային nAChRs-ի տարբեր ենթատեսակներ: Կլոնավորողտեխնիկաներով կաթնասունների մոտ հայտնաբերվել եննեյրոնային nAChRs-ի տարբեր ենթամիավորներ (Lukas et al., 1999): Ընկալիչները կազմված են իոնային կանալըշրջապատող հինգ ենթամիավորներից: Ընկալիչի կապումնագոնիստով (օրինակ` նիկոտին) առաջացնում էենթամիավորների սկզբնական կառուցվածքի փոփոխություն` այսպես կոչված բացված կառուցվածք, որը եւ թույլ է տալիսնատրիումի իոններին հոսել դեպի ներս եւ առաջացնել բջջիապաբեւեռացում (Miya-zawa et al., 1999; Corringer, Le Novere & Changeux, 2000):

Ուղեղում նիկոտինային ընկալիչներն ունեննախասինապտիկ տեղադրություն և կարգավորում են միշարք նեյրոմեդիատորների ազատումը: Այսինքն, նիկոտինի ազդեցությունները կարող են կապված լինելտարբեր նեյրոմեդիատորային համակարգերի հետ(զեկուցել են` Dani & De Biasi, 2001; Kenny & Markou, 2001; Malin, 2001): Հայտնի է, որ նիկոտինը նպաստում է թիրոզինհիդրօքսիլազայի միջոցով դոպամինի սինթեզի խթանմանըեւ սոմատոդենդրիտիկ nAChRs խթանման միջոցով դրաազատմանը թե՛ նիգրոստրիատալ, թե՛ մեզոլիմբիկդոպամինային ուղիներում (Clarke & Pert , 1985; Panagis et al., 2000):

Նիկոտինը բարձրացնում է դոպամինի արտադրությունը խորանարդաձեւ կորիզում եւ, արգելակելով դոպամինի ազատումը, առնետների մոտ նվազեցնում է նիկոտինիինքնուրույն ընդունումը (Schilstrom et al., 1998; Dani & De Biasi, 2001): Նիկոտինըխթանում է դոպամինի տրանսմիսիան դեպի ուղեղի յուրահատուկ շրջաններ, այդթվում` խորանարդաձեւ կորիզի խեցի և նշաձեւ կորիզը ձգվող դաշտեր, որոնքկապված են տարբեր թմրամիջոցներից կախվածության հետ (տե՛ս 3-րդ Գլուխ): Հետևաբար, նիկոտինի ամրապնդող հատկությունների համար էական դեր խաղացողվարքագծային ազդեցությունների դրսևորումը պայմանավորված է դոպամինով: Հավանաբար, սա էլ ընկած է ծխախոտի կախվածություն առաջացնող ունակությանհիմքում: Այնուամենայնիվ, հոգեներգործուն նյութերից կախվածության հետ կապվածայլ նեյրոնային համակարգերը (օփիոիդային, գլյուտամատային, սերոտոնինային եւգլյուկոկորտիկոիդային) նույնպես կարող են կարգավորվել նիկոտինով (Dani & De Biasi, 2001; Kenny & Markou, 2001; Malin, 2001), հետեւաբար կարևոր նշանակությունունեն կախվածության ձեւավորման համար:

Ծխախոտի գործածման դադարեցումը կարող է զուգակցվել զրկանքիայնպիսի ախտանշաններով, ինչպիսիք են` գերգրգռվածություն, տագնապ, դիսֆորիկ եւ ընկճվածտրամադրություն, բրադիկարդիա եւ ախորժակի բարձրացում: Ծխելուցանկությունը կորելյացվում է արյան մեջ նիկոտինի ցածր մակարդակիհետ (Russell, 1987), ըստ որի կարելի է ենթադրել, որ անհատը ծխումէ, որպեսզի նրա արյան մեջ պահպանվի նիկոտինի որոշակի մակարդակեւ կանխարգելվեն զրկանքի ախտանշանները: Այսպիսով, ծխախոտիգործածման շարունակականությունը պետք է բացատրվի նիկոտինի թե՛դրական, թե՛ բացասական ամրապնդող հատկություններով: Կենդանիների մոտ նիկոտինի երկարատեւ ընդունման կտրուկդադարեցումն առաջացնում է այնպիսի վարքագծեր, որոնք ենթադրումեն ընկճվածություն եւ անհանգստություն, ընտելացված վարքագծերիփոփոխություններ, ինչպես նաեւ մարմնի քաշի ավելացում: Կենդանական մոդելներում նկարագրվել են լոկոմոտոր ֆունկցիաներիթուլացում, ինչպես նաեւ խորանարդաձեւ կորիզը եւ զոլավոր մարմինըներկայացնող լիմբիկ կառուցվածքներում պարունակվող եւ ազատվողդոպամինի նվազեցում:

Երկու տարեկան ինդոնեզացի ԱրդիՌիզալը, ով օրական 40 ծխախոտ էրծխում, ծխախոտի օգտագործումըկրճատել է ավելի քան երկու անգամֈԻնչպես տեղեկացնում է AFP-ն, այժմտղան սահմանափակվում է օրական15 ծխախոտովֈ

Սումաթրա կղզու երկու տարեկանծխող բնակչի մասին թերթերն առաջինանգամ գրել էին 2010թ. մայիսիվերջերինֈ Հաղորդվում էր, որ տղայինծխել սովորեցրել է հայրը, ովհամարում է, որ ծխախոտը վնասակարչէ իր տղայի առողջության համարֈ

Մի քանի օր առաջ տղային այցելել են մանկական հոգեբույժը ևմանկաբույժըֈ Մասնագետները նշել են, որ իրենց հեշտությամբկհաջողվի հետ սովորեցնել երեխային ծխելուց. «Նա կախվածությունունի ծխախոտից, քանի որ անելու ոչինչ չունի. նրա հետ ոչ ոք չիխաղում և չի զբաղվում»:

Երկու տարեկան երեխան չի կարողանում թողնել ծխելը Ինդոնեզիացի երկու տարեկան Արդի Ռիզալը, ով օրական 2 տուփ

ծխախոտ է ծխում, պետք է բուժվի նիկոտինային կախվածությունիցֈԴրանում երեխային պետք է օգնի փորձառու մանկական հոգեբույժըֈՍումատրացի երկու տարեկան ծխող տղայի մասին հայտնի դարձավ2010թ. մայիսի վերջին, երբ թերթերը տպագրել էին փոքրիկ Արդիիլուսանկարը՝ ծխելիսֈ Երեխայի հայրը խոստովանել է, որ առաջիննինքն է իր երկամյա որդուն ծխախոտ հյուրասիրելֈ Արդեն վեց ամիսանց երեխան օրեկան սկսել է 40 ծխախոտ ծխելֈ Մասնագետները նշումեն, որ երեխան պարզապես որևէ զբաղմունք չունի, այդ պատճառով էլծխում էֈ

Ծխելը վնասակար է: Դա գիտեն համարյա բոլորը:

Այն, որ տեսնում ենք տղաներին փողոցումծխելուց, սրճարաններում կամ էլ զբոսնելուց ընկերուհու կամկնոջ հետ, դա սովորական է մեզ համար: Բազմիցս նկատածկլինեք աղջիկների, ովքեր նույնպես ծխում են թեսրճարաններում, թե այգիներում: Կարելի է հանգել այնեզրակացության, որ աղջիկները փորձում են նմանվելտղաներին: Իսկ միգուցե ժամանակներն են փոխվել, կամ թեդարձել ենք ավելի աչքաբաց: Այս հարցին կպատասխանեքհենց դուք` հարգելի www.inmirage.com-ի այցելուներ:

Հարցման նպատակն է իմանալ մեր հասարակությանկարծիքը ծխող ՀԱՅ կանանց մասին, ընդունում եք այդփաստը, թե ոչ:

Պատրաստեցին

Ղարիբյան Սիրանուշը

Հարությունյան Նաիրան և

Մովսիսյան Նելլին

11-2 դասարան