CYKL PŁCIOWY

CYKL PŁCIOWY

OKRESOWO POWTARZAJĄCE SIĘ ZMIANY BUDOWY I FUNKCJI POSZCZEGÓLNYCH ODCINKÓW UKŁADU ROZRODCZEGO ZACHODZĄCE U OSOBNIKÓW DOJRZAŁYCH PŁCIOWO.

- JAJNIKI - MACICA - JAJOWODY - POCHWA

Cel : przygotowanie ustroju kobiety do podjęcia funkcji rozrodczych.

REGULACJA :

- podwzgórze – przysadka - jajnik / mechanizm sprzężeń zwrotnych dodatnich, ujemnych, długa, krótka pętla/.- mechanizmy lokalne Cyberniny - niesterydowe substancje wydzielane przez komórkę lub grupy komórek wpływające na funkcje komórek sąsiednich bez pośrednictwa krwi. W przypadku jajnika modyfikują odpowiedź na gonadotropiny. - inhibina - OMI czynnik hamujący dojrzewanie owocytów / profaza I podziału mejotycznego/ - czynnik hamujący luteinizację - czynnik hamujący przyłączanie lutropiny Zjawisko parakrynii - lokalne działanie substancji; auto, ultra.

BUDOWA ŻEŃSKIEGO UKŁADU PŁCIOWEGO

1) wewnętrzne narządy płciowe jajniki macica pochwa 2) zewnętrzne narządy płciowe wargi sromowe mniejsze, większe łechtaczka przedsionek pochwy gruczoły przedsionkowe

Funkcje

1) germinalna2) hormonalna

Miejsce zapłodnienia komórki jajowej przez plemnik oraz rozwoju nowego organizmu. Umożliwia odbycie prawidłowego porodu.

STRUKTURA JAJNIKA

- nabłonek powierzchniowy- błona biaława- kora / warstwa miąższowa/ - rdzeń / warstwa naczyniowa/

KORA

- zrąb łącznotkankowy / funkcje podporowe, ogólnometaboliczne, wytwarzanie hormonów/ - pęcherzyki jajnikowe

KRYTERIA KLASYFIKACJI PĘCHERZYKÓW

- ilość komórek ziarnistych - wygląd komórek ziarnistych - obecność jamki

PĘCHERZYKI PRIMORDIALNE

- od około 16 tyg. ciąży - cały okres rozrodczy - warstwa korowa - komórka jajowa otoczona komórkami pregranulozy

PĘCHERZYKI PIERWOTNE

- ok. 1000 pęcherzyków rozpoczyna rozwój 180-150 dni przed danym cyklem - komórki otaczające przybierają kształt sześcienny i rozpoczynają wydzielanie mukopolisacharydów - komórka jajowa powiększa się

GDF, BMP15

PĘCHERZYKI WTÓRNE

- namnażanie się komórek ziarnistych – kilka warstw - synteza glikoprotein przez komórkę jajową i powstanie osłonki przejrzystej - powiększenie komórki jajowej - organizacja zrębu pojawienie się komórek tekalnych - pęcherzyki wtórne przemieszczają się w kierunku rdzenia

PĘCHERZYKI ANTRALNE

- pojawienie się płynu / centralnie; miedzy komórkami ziarnistymi / - płyn zawiera substancje produkowane przez

komórki ziarniste - rozwój pęcherzyków antralnych trwa około 65 dni do fazy gonadotropowo zależnej

PCHERZYK DOJRZAŁY – GRAAFA

- owocyt II rzędu / zahamowany w metafazie II podziału mejotycznego/, wielkość 16 -22 mm - osłonka przejrzysta – frakcje glikoproteinowe ZP1,ZP2, ZP3 – aktywność receptorowa umożliwiająca rozpoznanie i przyłączanie plemników - płyn pęcherzykowy – chłonka / kw. hialuronowy, estrogeny, androgeny, OMI - plipeptyd wytwarzany przez komórki pęcherzykowe/. - wzgórek jajonośny - osłonka pęcherzyka / warstwa wewnętrzna i zewnętrzna/

DOJRZEWANIE KOMÓRKI JAJOWEJ

* cytoplazmatyczne * błonowe * kortykalne * jądrowe

ROZWÓJ PĘCHERZYKA - CZYNNIKI

* FSH * estradiol * aktywina * IGF * VEGF * inhibina * EGF, FGF

REKRUTACJA

- z puli wolno rosnących pęcherzyków antralnych ok.30 wchodzi na drogę rozwoju zależną od gonadotropin- odpowiedni poziom FSH- przekroczony próg wrażliwości na FSH

SELEKCJA

- dokonuje się między 1 a 5 dc pod wpływem FSH- wybranie z puli pęcherzyków wzrastających jednego, który uzyskuje czynnościową dominację / najwyższe stężenie FSH i estradiolu /.- dokonuje się ponieważ zarekrutowane pęcherzyki mają różną wrażliwość na gonadotropiny; jeden

osiąga najwyższą- najwyższy indeks mitotyczny komórek ziarnistych.

DOMINACJA

- jeden pęcherzyk (dominujący) uzyskuje czynnościową przewagę i kontroluje dalszy rozwój.

GONADOLIBERYNA / LULIBERYNA, GnRH, LHRH/

- dekapeptyd / prohormon GAP/- podwzgórze okolica podstawno- przyśrodkowa /jądro łukowate/, przedwzrokowa. - wydzielanie * pulsacyjne- generator pulsów sterowany wewnętrznie samoistna czynność 1 puls/60 min. * wpływ - neuronów ukł. monoaminoergicznego /Na,Ad,Ser,Do,GABA/ - neuronów peptydergicznych /endorfiny/ - ośrodków ponadpodwzgórzowych /szyszynka/ - bodźce ze śr. zewnętrznego przekazywane przez neurony α adrenergiczne - sterydów płciowych /mech. sprzężeń zwrotnych/

SPRZĘŻENIE ZWROTNE

- estrogeny - ujemne : zmniejszenie częstotliwości pulsów GnRH f. pomiesiączkowa- 60-90 min. f. przedmiesiączkowa-120-130 min. synergistycznie z progesteronem - dodatnie ma znaczenie w regulacji jajeczkowania, występuje po uzyskaniu dojrzałości płciowej, znaczenie progesteronu- testosteron, DHT hamują uwalnianie GnRh, Gn.

Ciągłe podawanie E lub T hamuje wydzielanie Gn. Jest to działanie na poziomie podwzgórza i przysadki. Regulacja w dół - wysycenie receptorów. U kobiet przy dalszym podawaniu E przysadka zaczyna odpowiadać na egzogenny GnRH wyrzutem Gn.

GONADOTROPINY

- glikoproteiny; podjednostki: alfa- autonomicznie beta- podlega regulacji wydzielania /E/ - swoistość działania - limituje syntezę Gn- gonadotropy 5-10% LH, FSH- wydzielanie - stałe / toniczne/ - cykliczne - pulsacyjne * Gonadoliberyna * Inhibiny, aktywina, jajnikowe czynniki wzrostu /FGF/ * Prolaktyna * Sprzężenie zwrotne ze sterydamiW okresie prepubertalnym sekrecja FSH jest większa niż LH /brak pulsacyjnego wydzielania/. W miarę zbliżania się do pokwitania sekrecja LH zwiększa się.

DZIAŁANIE

FSH * wzrost pęcherzyków * synteza estradiolu /aktywność aromatazy/ * receptory dla LH LH * dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego /synteza androgenów/ * jajeczkowanie * znosi działanie OMI * powstanie, czynność c. żółtego

FAZA FOLIKULARNA

- stopniowe zwiększanie stężenia FSH pod wpływem GnRH - wzrost pęcherzyka jajnikowego - wzrost stężenia estradiolu / konieczne LH/ - wzrost liczby rec. dla LH - hamowanie wydzielania FSH /ujemne sprzężenie/ - wyrzut LH /pik E -200 pg/ml, dodatnie sprzężenie / - owulacja 24-36h

FAZA LUTEALNA

- rozpoczyna się z chwilą powstania ciałka żółtego /płyn pęcherzykowy zawiera substancje hamującą luteinizację/- wzrost stężenia progesteronu hamuje wydzielanie LH, powoduje zanik ciałka żółtego- spadek stężenia estrogenów, progesteronu i pobudzenie przysadki i podwzgórza

OWULACJA Mechanizm związany z pęknięciem pęcherzyka jajnikowego i uwolnieniem komórki jajowej.Uczestniczą w nim czynniki hormonalne, enzymatyczne, wzrostowe indukowane przez LH * nasila syntezę PG * aktywacja enzymów proteolitycznych * rozpoczyna luteinizacjęWyrzut LH poprzedzający pęknięcie pęcherzyka /24-36h/- wzrost aktywności kolagenazy- aktywatory plazminogenu- wzrost hialuronidazy- skurcz kom. mięśniowych w-wy zewn. osłonkiKończy się I podz. redukcyjny / uwolnienie I c.kierunkowego/;owocyt II rz.

CIAŁKO ŻÓŁTE

- gruczoł dokrewny powstały po owulacji * zanika błona podstawowa m. kom. ziarnistymi i tekalnymi* naczynia penetrują do wnętrza /c.żółte krwotoczne/* komórki ziarniste uzyskują dostęp do substratu /cholesterol/* komórki pęcherzykowe - komórki luteinowe właściwe /P/* komórki osłonki - komórki paraluteinowe /E/- przebudowa dokonuje się po wpływem LH - funkcje * produkcja: P, E, A, inhibiny, relaksyny, wazopresyny,oksytocyny * zmiany w błonie śluzowej macicy umożliwiające zagnieżdzenie zarodka, stworzenie odpowiednich warunków do wczesnego rozwoju zarodka- ciałko żółte * menstruacyjne /miesiączkowe, rzekome/ - 14 dni * ciążowe / do 3 m-ca ciąży, HCG/- luteoliza /zm. wsteczne, PG, estrogeny/

PRODUKCJA PROGESTERONU

* ciałko żółte 25-50 mg * syncytiotrofoblast 250 mg * nadnercza 1 mg

faza folikularna 0,03 ng/ml faza lutealna 15-25 ng/ml

ATREZJA PĘCHERZYKÓW

6 m.ż. płodoweo 6 mln. noworodek 2 mln. 1 rok życia 1 mln. pokwitanie 0,4 mln.

Około 400 cykli w życiu kobiety. Owuluje około 0,1%pęcherzyków . Większość ulega zanikowi, niezależnie od stadium rozwoju. Przed pokwitaniem są to pęcherzyki pierwotne. * zmiany degeneracyjne w kom. jajowej * zwyrodnienie kom. pęcherzykowych – zastąpienie tk. łaczną, wnikanie naczyń, włóknienie, blizna. * przerost kom. w-wy wewn. osłonki – gruczoł śródmiąższowy

ATREZJA

mechanizm* niewystarczające do podtrzymania wysokiej aktywności aromatazy stężenie FSH* redukcja testosteronu do DHT w kom. tekalnych* DHT nasila apoptozę kom. ziarnistych i powoduje atrezję pęcherzyków

SYNTEZA HORMONÓW PŁCIOWYCH

Teoria dwóch komórek – wytwarzanie estrogenów jest procesem złożonym wymagającym współpracy dwóch typów komórek. * w-wa wewn. osłonki pęcherzyka /ukrwiona/ – synteza A z CH pod wpływem LH * kom. pęcherzykowe /dyfuzja/ aromatyzacja A do E pod wpływem FSHKomórki tekalne też są zdolne do syntezy E.Synteza estrogenów limitowana jest aktywnością aromatazy /FSH/ i syntezą androgenów /LH/.Faza pomiesiączkowa delta5, przedmiesiączkowa delta4. Biosynteza E,A,P może zachodzić we wszystkich komórkach a różnice mają charakter ilościowy a nie jakościowy.

CYKL PŁCIOWY 28 +/- 6 DNI

CYKL MIESIĄCZKOWY/ MENSTRUACYJNY/

Okresowo powtarzające się zmiany budowy i funkcji w obrębie komórek nabłonka, zrębu i naczyń krwionośnych pod wpływem wydzielanych przez jajnik hormonów.

Celem jest przygotowanie macicy do implantacji oraz stworzenie warunków do prawidłowego rozwoju poimplantacyjnego.

BUDOWA ENDOMETRIUM

- nabłonek jednowarstwowy walcowaty /komórki bezmigawkowe, migawkowe, gruczoły maciczne/- zrąb /blaszka właściwa – tk.łączna, naczynia/

Warstwy- czynnościowa - zbita, gąbczasta- podstawna /źródło regeneracji całej błony, dna gruczołów/

FAZY CYKLU MIESIĄCZKOWEGO

- wzrostowa /estrogenowa/ - wydzielnicza /sekrecyjna, luteinowa/ - złuszczania /miesiączkowa/

FAZA WZROSTOWA

- wahania długości, 10-12-14 dni- zmiany uwarunkowane wydzielaniem estrogenów- regeneracja bł. śluzowej 1 mm- mitozy kom. zrębu, kom. gruczołowych- powstanie rec. dla progesteronu

wydłużanie cew gruczołowych,wzrost kom.tkanki łącznej,substancji m-komórkowej, naczyń krwionośnych, limfatycznych, rozpoczęcie sekrecjigr. śluzowych.

FAZA WYDZIELNICZA

- stały czas trwania- zmiany zależne od progesteronu- dalsze pogrubienie bł. śluzowej - zmiany w* zrębie /powiększenie komórek, gromadzenie lipidów, glikogenu, obrzęk endometrium. Reakcja doczesnowa.* gruczołach /poszerzenie, skręcenie, produkcja, wydzielanie substancji śluzowych, zahamowanie mitoz/* naczyniach /wzrost liczby/ tętnice proste /w.podstawna/,spiralne/w.czynnościowa/

Spadek estrogenów, progesteronu – skurcz, zamknięcie światła t. spiralnych - niedokrwienie w. czynnościowej –zmiany martwicze.Tetnice proste niewrażliwe – brak rec. dla estrogenów, progesteronu.Udział PGF.

FAZA ZŁUSZCZANIA

- rozkurcz t. spiralnych, pękanie ścian naczyń, wylewy śródśluzówkowe, odrywanie się martwiczo zmienionych fragmentów w. czynnościowej.- w. podstawna – źródło regeneracji bł. śluzowej

szyjka, cieśń – brak t. spiralnych

Zmiany w cyklu płciowym

* śluz szyjkowy * nabłonek pochwy * temperatura ciała

CYKL MIESIĄCZKOWY

* eumenorroea * polymenorrhoea * oligomenorrhoea * hypermenorrhoea * metrorrhagia *menometrorrhagia

ŚLUZ SZYJKOWY

estrogeny - uwodnienie śluzu, przepuszczalny dla plemnikówprogesteron - zagęszczenie śluzu, nieprzepuszczalny dla plemników

SKALA INSLERA

* rozwarcie ujścia zewnętrznego* ilość śluzu* ciągliwość śluzu* krystalizacja śluzu

Ocena:* 0-3 brak* 4-6 słaba* 7-9 średnia* 10-12 pełna

NABŁONEK POCHWY

* w-wa powierzchowna /zasado i kwasochłonne/ * w-wa pośrednia / zasadochłonne/ * w-wa podstawna /zasadochłonne/

Estrogeny

* pogrubienie w-wy powierzchownej * zmiana barwliwości cytoplazmy /kwasochłonna/ * jądra pyknotyczne

INDEKSY – ocena morfologicznych cech złuszczonych komórek nabłonka pochwy.3 x 7- wczesna f.f.,14 późna f.f.,21 f.l. dc

* dojrzewania komórek * kariopyknozy * eozynofilii * zwijania komórek * grupowania komórek * komórek łódkowatych

PODSTAWOWA TEMPERATURA CIAŁA

wzrost temperatury ciała pod wpływem progesteronu 0,5 C utrzymujący się 14 dni przy prawidłowej funkcji

c. żółtego.

*CZŁOWIEK NALEŻY DO GATUNKU O OGRANICZO- NEJ PŁODNOŚCI.

*MIESIĘCZNY WSPÓŁCZYNNIK CIĄŻ 23%

*NIEPOWODZENIA ROZWOJU PRZEDIMPLANTA- CYJNEGO, IMPLANTACJI, DUŻY ODSETEK PORONIEŃ.