Cztery pory roku w przyrodzie –propozycje zajęć edukacyjnych

w terenie

Aleksandra Krawczyk krawczyk@womczest.edu.pl

Kierunki realizacji polityki oświatowej państwa na rok szkolny 1015/2016

1.Wzmocnienie bezpieczeństwa dzieci i młodzieży, ze szczególnymuwzględnieniem dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymiw młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, młodzieżowych ośrodkachsocjoterapii, specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych, specjalnychośrodkach wychowawczych, ośrodkach rewalidacyjno-wychowawczych.

2.Podniesienie jakości kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych poprzezzaangażowanie przedstawicieli partnerów społecznych w dostosowywaniekształcenia zawodowego do potrzeb rynku pracy.

3.Rozwijanie kompetencji czytelniczych oraz upowszechnianie czytelnictwawśród dzieci i młodzieży.

4.Edukacja matematyczna i przyrodnicza w kształceniu ogólnym.

2Źródło: https://men.gov.pl/ministerstwo/informacje/kierunki-realizacji-polityki-oswiatowej-na-rok-szkolny-20152016-rok-otwartej-szkoly.html.

„Żadna książka nie da tego, co ujrzenie osobliwości czy krajobrazu własnymi oczyma.”

Mieczysław Orłowicz

3

M. Orłowicz

Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

Cele zajęć terenowych:

aktywizowanie uczniów oraz zachęcenie ich dosamodzielnego poznawania przyrody,

zdobywanie i pogłębianie wiadomości z różnych działówbiologii,

zwiększanie świadomości ekologicznej i przyrodniczej,

kształtowanie postaw i przekonań uczniów o koniecznościracjonalnego gospodarowania zasobami przyrody,

zachęcanie do podjęcia działań na rzecz przyrodyi środowiska.

Por. Kowalczyk M., Zajęcia terenowe w procesie kształcenia [online]. [dostęp 4.03.2016 r.].Dostępny w Internecie:

http://www.edukacja.edux.pl/p-9786-zajecia-terenowe-w-procesie-ksztalcenia.php

Jak przygotować zajęcia terenowe?

1. Szczegółowo zaplanować.

2. Opracować materiały dla uczestników.

3. Dobrać odpowiednie środki dydaktyczne.

4. Zadbać o właściwą organizację.

5. Zapewnić uczniom bezpieczeństwo.

Pytania, na które warto odpowiedzieć przygotowując zajęcia terenowe:

Jaki jest cel zajęć terenowych?

Co jest treścią planowanych zajęć terenowych?

(np. obserwacja meteorologiczna, rozpoznawanie

gatunków roślin, rodzajów gleb, obserwacja wpływu

człowieka na środowisko).

Kiedy planowane zajęcia terenowe mogą się odbyć?

(np. wiosną lub tylko jesienią).

Por. Berne I., Zajęcia w terenie, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1984.

Jakie metody i środki dydaktyczne należy zastosować

podczas zajęć terenowych? (np. obserwacja, notatki,

karty pracy, wywiad, szkic, nagranie, dokumentacja

fotograficzna, praca w grupach, dyskusja).

Jakie pomoce dydaktyczne są wymagane na

zajęciach? (np. atlas roślin lub ptaków, aparat

fotograficzny, ołówek).

Pytania, na które warto odpowiedzieć przygotowując zajęcia terenowe:

Gdzie planowane zajęcia terenowe mogą się odbyć?

(np. w parku, nad jeziorem, w lesie).

Ile czasu trzeba przeznaczyć na zajęcia terenowe

(pomijając czas potrzebny na dojście lub dojazd

w dane miejsce)?

Jak zostanie przeprowadzona ewaluacja zajęć

terenowych? (np. ankieta, test, prezentacja wyników).

Gry dla najmłodszych

botanicy

polowanie na zwierzynę

leśne abecadło

dobry obserwator

myśliwi i zwierzyna

czy potrafisz…

9Propozycje gier terenowych ze strony: http://adonai.pl/relaks/zabawy/?id=181

Gry dla starszych dzieci

tropienie zbiega

podsłuchy

szukanie chorągiewek

trop w trop

kryj się

najkrótsza droga

poszukiwanie skarbów

walka o sztandar10

Grudzień:

Zajęcia terenowe - opieka nad zwierzętami• Leśne ssaki roślinożerne.

• Dokarmianie zwierząt zimą.

• Problemy utrzymania liczebności roślinożerców.

Zima

Zdjęcia: pixabay.com

Styczeń:

Zajęcia terenowe - obserwacja porostów● Porosty jako bioindykatory.

● Kształty plechy porostów.

● Dlaczego porosty są wrażliwe na zanieczyszczenia powietrza?

Luty

Zajęcia terenowe-obserwacja drzew iglastych• Gatunki drzew iglastych.

• Gatunki lasotwórcze (sosna, świerk, jodła, modrzew).

• Rośliny nagonasienne i ich cechy przystosowawcze.

KwiecieńZajęcia terenowe - obserwacja roślin zielnych

● Wzrost roślin zielnych.

● Budowa kwiatów.

● Typy kwiatostanów.

Wiosna

Maj

Zajęcia terenowe - obserwacja drzew● Określanie wieku drzew.

● Wzrost drzew.

● Rozpoznawanie wybranych gatunków drzew liściastych.

● Różnice pokroju drzew rosnących w zwarciu i wolno stojących.

Czerwiec

Zajęcia terenowe - obserwacja krzewów● Obserwacja kwitnących krzewów (dereń, kalina, bez).

● Krzewinki, półkrzewy (szałwia lekarska, ruta), pnącza.

Wrzesień

zajęcia terenowe - obserwacja grzybów• Klasyfikacja grzybów.

• Sposoby życia grzybów.

• Podział grzybów wielkoowocnikowych.

• Rozpoznawanie podstawowych gatunków grzybów.

Jesień

Październik

Zajęcia terenowe - człowiek wpływa na środowisko

• Problem odpadów.

• Dzikich wysypisk.

• Ich wpływ na rośliny i zwierzęta.

Listopad

Zajęcia terenowe - problemy dziuplaków• Zasady budowy budek lęgowych.

• Ptaki lęgowe.

• Wysokości na jakich zawieszamy budki lęgowe.

• Przyczyny wymierania ptaków.

Zajęcia terenowe a umiejętności:

Rozwijają umiejętność koncentracji na określonychobiektach, na istotnych cechach budowy, procesach,zjawiskach życiowych roślin i zwierząt.

Kształtują umiejętność wyodrębniania oraz rozpoznawaniaich cech taksonomicznych.

Uczą dokonywania pomiarów i oceny stopnia skażeniapowietrza, wód, gleby oraz jego wpływu na życie roślini zwierząt.

Zajęcia terenowe a kształtowanie postaw:

Służą rozwijaniu uzdolnień i zainteresowań biologicznych.

Prowadzą do zwiększenia aktywności poznawczej uczniów.

Pogłębiają emocjonalne więzi ucznia z przyrodą.

Zdjęcie: pixabay.com

Wycieczki i inne zajęcia terenowe umożliwiają uczniomnawiązanie bezpośredniego kontaktu z przyrodą.

Służą zaznajamianiu uczniów z konkretnymi problemami(i obiektami) ochrony przyrody.

Uczniowie zapoznają się z metodami i problemamiterenowych badań biologicznych i środowiskowych.

Źródła:

• Berne I., Zajęcia w terenie, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1984.

• Kowalczyk M., Zajęcia terenowe w procesie kształcenia [online]. [dostęp 4.03.2016r.]. Dostępny w Internecie: http://www.edukacja.edux.pl/p-9786-zajecia-terenowe-w-procesie-ksztalcenia.php.

• MK, Gry i ćwiczenia terenowe [online]. [dostęp 4.03.2016r.]. Dostępny w Internecie: http://adonai.pl/relaks/zabawy/?id=181.

• Łozińska W., Szczugiel B., Zielona szkoła: poradnik dla nauczycieli organizujących zajęcia w terenie, Wydawnictwo „Sukurs”, Warszawa 2001.

23

24

„Wzorce geometryczne i strukturalne

w różnych formach życia” – Agnieszka

Perczak, Aleksandra Krawczyk, nauczyciele

konsultanci RODN „WOM” w Częstochowie,

„Biocenologia – rola matematyki w opisie

biocenozy” – dr Artur Niechwiej SJ,

Uniwersytet Opolski,

„O ciekawostkach matematyczno-

przyrodniczych na lekcjach królowej nauk”

– Józef Siwy, koordynator Śląskiego Konkursu

Matematycznego, Katowice,

„Wykorzystanie statystyki w antropologii”

– dr Daniel Psonak, pracownik naukowy Katedry

Biologii Człowieka, Uniwersytet Wrocławski

Zaproszenie

Najnowsze informacje z oferty RODN „WOM”

zapewnicie sobie Państwo

zamawiając naszego NEWSLETTERA.

http://www.womczest.edu.pl/new/newsletter/

Zapraszamy także do dzielenia się

swoim dorobkiem zawodowym

w ramach „przykładów dobrej praktyki”.

http://www.womczest.edu.pl/new/zasoby-edukacyjne/przyklady-dobrych-

praktyk/

Aleksandra Krawczyk krawczyk@womczest.edu.pl

Dziękuję za uwagę!

26