cztery wolności gospodarcze jednolitego rynku - nbportal.pl · cztery wolności gospodarcze...

Cztery wolności gospodarcze jednolitego rynku

Autor: Beata Łupa-Królik


2 Narodowy Bank Polski

Skrócony opis lekcji

Podczas zajęć omówione zostaną etapy integracji gospodarczej oraz cztery wolności gospodarcze

Jednolitego Rynku. Uczniowie poznają również skutki dla polskiej gospodarki wynikające

z udziału w Rynku Wewnętrznym UE.

Cele lekcji

Uczeń powinien

rozumieć pojęcia: strefa wolnego handlu, unia celna, wspólny rynek, unia gospodarczo

– walutowa,

znać etapy integracji gospodarczej,

umieć podać przykłady poszczególnych form integracji gospodarczej,

rozumieć istotę czterech wolności Rynku Wewnętrznego,

uświadomić sobie skutki dla polskiej gospodarki wynikające z udziału w Jednolitym

Rynku Europejskim.

Słowa kluczowe

euro,

jednolity rynek,

Unia Gospodarczo-Walutowa,

cztery wolności,

unia celna,

strefa wolnego handlu.

Adresat

uczniowie szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych.

Metody realizacji zajęć

mapa pojęciowa,

praca w grupach,



praca ze schematem.

Materiały

1. schemat „Cztery wolności Rynku Wewnętrznego”,

2. schemat „Wspólny Rynek – czy to się opłaca?”.

Wstęp merytoryczny

Integracja gospodarcza identyfikowana jest z procesem stopniowego scalania gospodarek

narodowych różnych krajów poprzez usuwanie barier ograniczających ich współpracę

gospodarczą, w wyniku, którego kraje w nim uczestniczące tworzą coraz bardziej ujednoliconą

pod względem gospodarczym formę. W teorii integracji gospodarczej wyróżnia się kilka jej

etapów, z których każdy następny jest bardziej zaawansowaną formą współpracy gospodarczej.”

Tabela 1. Etapy integracji gospodarczej

Liberalizacja handlu towarami między krajami członkowskimi

Wspólna polityka handlowa wobec krajów trzecich

Wolny przepływ czynników produkcji

Harmonizacja polityki gospodarczej (fiskalnej, monetarnej, społecznej)

Unifikacja polityki monetarnej

Strefa wolnego handlu

x

Unia celna

x x

Wspólny rynek

x x x

Unia gospodarcza

x x x x

Unia gospodarczo – walutowa

x x x x x



Rynek Wewnętrzny (Internal Market) będący jednocześnie Jednolitym Rynkiem (Single Market)

jest zdefiniowany w art. 7a Traktatu o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej jako obszar bez granic

wewnętrznych, na którym zostaje zapewniony swobodny przepływ towarów, usług, osób i kapi-

tału. Rynek ten stanowi rdzeń pierwszego filaru UE, obejmującego problematykę ekonomiczną

i społeczną. Integracja europejska, która ewoluowała od wspólnego rynku i unii celnej (utworzo-

nych na mocy Traktatu Rzymskiego z 1957r. powołującego EWG), do Rynku Wewnętrznego

(w wyniku Jednolitego Aktu Europejskiego z 1986r.), została z biegiem czasu wzbogacona

o Unię Gospodarczą i Walutową, a w jej ramach o wspólny pieniądz – euro (patrz lekcja

„Geneza UGW”).

Idea Jednolitego Rynku, bez wewnętrznych granic państwowych, opiera się na wysokim pozio-

mie wzajemnego zaufania oraz na równoważności systemów regulacyjnych. Każde znaczące

niepowodzenie w stosowaniu wspólnych zasad w jakiejkolwiek części Jednolitego Rynku stwa-

rza zagrożenie dla reszty systemu i podważa jego integralność. Podstawę Rynku Wewnętrznego

UE stanowią tzw. cztery wolności – swobodny przepływ towarów, swobodny przepływ osób,

swobodny przepływ usług, swobodny przepływ kapitału. Zapewnienie czterech swobód

wymagało likwidacji różnego rodzaju barier. Były to bariery o charakterze administracyjnym

– odnoszące się do ludzi i towarów tj. kontrole graniczne (celne i paszportowe), prawnym

– zróżnicowane normy, certyfikaty, standardy w poszczególnych dziedzinach życia, a także

fiskalne np. zróżnicowane systemy podatkowe.

Proponowany przebieg zajęć

Rozdaj każdemu uczniowi dużą ilość małych karteczek, poproś, aby każdy samodzielnie napisał

skojarzenia z terminem „integracja gospodarcza”. Następnie podziel uczniów na cztery grupy.

Zadaniem każdego zespołu będzie opracowanie mapy pojęciowej (myślowej) terminu integracja

gospodarcza (opis metody - patrz uwagi dla nauczyciela). Po zakończeniu pracy poproś przed-

stawicieli grup o prezentację mapy skojarzeń. Zwróć uwagę na podobieństwa i różnice w wypo-

wiedziach uczniów i w formie graficznej opracowanych map. Wykorzystując mapy sformułuj

wspólnie z uczniami definicję integracji gospodarczej.

Rozwieś mapy w widocznym miejscu, będą jeszcze potrzebne w dalszej części zajęć.

Wytłumacz, że dochodzenie do pełnej integracji gospodarczej odbywało się stopniowo, etapami

(zaczynając od strefy wolnego handlu, kończąc na unii gospodarczo – walutowej) – patrz wstęp

merytoryczny.

Zwróć uwagę na różnice między poszczególnymi formami współpracy gospodarczej.



Poproś o podanie przykładów istniejących stref wolnego handlu (patrz lekcja „Przyczyny i skutki

protekcjonizmu”). Podaj również przykłady unii celnych (od 1968 r. unią celną była EWG) oraz

wspólnego rynku (pierwszym wspólnym rynkiem w historii gospodarczej był Związek Celny

Państw Niemieckich, który funkcjonował w latach 1834 – 1867, Europejski Obszar Gospodarczy,

utworzony w 1994 r., obejmujący kraje UE oraz dwa kraje EFTY).

Przedstaw istotę Wspólnego Rynku Unii Europejskiej (patrz wstęp merytoryczny).

Poleć uczniom, aby w grupach, uzupełnili schemat „Cztery wolności Rynku Wewnętrznego”

(materiał pomocniczy nr 1). Poproś o wpisanie wszystkich skojarzeń związanych z poszczegól-

nymi wolnościami. Możesz też każdej grupie przydzielić tylko jedną swobodę rynku wewnętrz-

nego, a następnie stworzyć schemat klasowy.

Poproś o przedstawienie wyników pracy, jeśli potrzeba uzupełnij wypowiedzi uczniów

(patrz słowniczek).

Zaproponuj, aby uczniowie powrócili do map pojęciowych i jeśli to konieczne uzupełnili o nowe

skojarzenia.

Powiedz, że celem strategicznym Polski jest przystąpienie do UE, a tym samym udział

w Jednolitym Rynku Europejskim.

Rozdaj grupom schemat „Wspólny Rynek – czy to się opłaca?” (Materiał pomocniczy nr 2),

poproś, aby uczniowie podali konkretne przykłady ilustrujące sytuację w Polsce, jeśli chodzi

o otwieranie rynku. Zaznacz, że przykłady mogą być zarówno pozytywne jak i negatywne. Mogą

to być sytuacje wzięte z życia (np. budowa zagranicznego marketu, swoboda podróżowania),

a także fakty np. podpisanie przez Polskę umów, zamknięcie negocjacji, spotkanie rządowe, itp.

Aby usprawnić pracę, możesz poprosić, aby każda grupa opisała jeden płatek schematu.

Podsumowując zajęcia przeprowadź dyskusję na temat „Jednolity rynek - szanse, zagrożenia,

nadzieje”.

Uczniowie mogą również w domu przeprowadzić ankietę wśród dorosłych na temat „Czy masz

jakieś obawy związane z przynależnością do rynku europejskiego?”. Wyniki sondażu powinny

zostać zaprezentowane w formie graficznej na następnej lekcji.



Uwagi dla prowadzącego

Lekcja przewidziana jest na 2 godziny lekcyjne. Głównym celem zajęć jest wyjaśnienie uczniom

istoty Rynku Wewnętrznego i czterech wolności, które są podstawą funkcjonowania UGW. Ucz-

niowie odwołując się do faktów, wydarzeń, konkretnych sytuacji uświadamiają sobie koszty

i korzyści otwierania i przystosowywania polskiej gospodarki do unijnych standardów.

W trakcie lekcji wykorzystano metodę mapy myślowej. Twórcą metody jest Tony Buzan.

W odróżnieniu od tradycyjnych metod, w tej metodzie „zbieranie informacji odbywa się przez

notowanie skojarzeń, specyficzna jest też forma graficzna. Mapa pojęciowa pomaga „uaktywnić”

wiedzę uczniów, pobudzić ich fantazję i wyobraźnię, uczyć się od koleżanek i kolegów w klasie,

pozwala też porządkować wiedzę”.

W pierwszym etapie uczniowie pracują indywidualnie – każdej osobie daj małe karteczki

i poproś, aby każdy uczeń samodzielnie wypisał jak najwięcej skojarzeń z terminem centralnym

(tu integracja gospodarcza). Każde skojarzenie powinno być napisane na oddzielnej kartce.

Następnie uczniowie tworzą grupy, karteczki stają się własnością zespołu (należy je wymieszać).

Poproś grupy, aby posegregowali zebrane kartki i utworzyli tematyczne zbiory. W centrum

dużego arkusza papieru poproś o napisanie hasła wywoławczego, zadaniem uczniów będzie

naklejenie skojarzeń napisanych na kartkach wokół terminu centralnego. Zaznacz, że żadna

kartka nie może być pominięta. Uczniowie mogą dopisywać nowe skojarzenia, które przychodzą

im do głowy w trakcie pracy; łączyć kartki za pomocą strzałek; stosować rysunki, obrazki różnej

wielkości, znaki umowne, symbole; używać wielu kolorów.

Ważne jest określenie czasu na wykonanie zadania.

Lekcja nie omawia szczegółowo problemów związanych z otwieraniem polskiego rynku

na swobodny przepływ kapitału, osób, towarów czy usług. Te zagadnienia mogą, być tematem

następnych zajęć, szczególnie w szkołach ponadgimnazjalnych.



Materiały dla uczniów

Materiał pomocniczy nr 1

Schemat „Cztery wolności Rynku Wewnętrznego”

Na schemacie przedstawionym poniżej napiszcie, co dla Was oznaczają podane hasła.

Swobodny przepływ towarów Swobodny przepływ osób

Swobodny przepływ usług Swobodny przepływ kapitału



Materiał pomocniczy nr 2

Schemat „Wspólny Rynek – czy to się opłaca?”

W zamieszczonym poniżej schemacie podaj konkretne przykłady ilustrujące sytuację Polski, jeśli

chodzi o otwieranie się rynku. Przykłady mogą być zarówno pozytywne jak i negatywne. Mogą

to być sytuacje wzięte z życia i najbliższego otoczenia (budowa zagranicznego marketu, firmy,

swoboda podróżowania), a także takie fakty jak podpisanie przez Polskę umów, zamkniecie

rozdziału negocjacyjnego itp.

Kwiatek (płatki 4 swobody)



Propozycje sprawdzenia wiedzy

Test wielokrotnego wyboru:

1. Swobodny przepływ wszystkich czynników produkcji odbywa się w:

a) strefie wolnego handlu

b) unii celnej

c) wspólnym rynku

d) unii gospodarczo – walutowej

2. Największy stopień zaawansowania współpracy gospodarczej występuje w:

a) unii celnej

a) wspólnym rynku

b) unii gospodarczej

c) unii gospodarczo – walutowej

3. Charakterystyczne dla unii celnej jest:

a) swobodny przepływ czynników wytwórczych

b) wspólna polityka handlowa wobec państw trzecich

c) wspólna polityka monetarna

d) wspólna polityka gospodarcza

4. Charakterystyczne dla wspólnego rynku jest:





5. Charakterystyczne dla unii gospodarczo - walutowej jest:





6. Do Unii Gospodarczo –Walutowej należy:

a) 10 państw

b) 11 państw

c) 12 państw

d) 13 państw



7. W UGW funkcjonuje:

a) jeden pieniądz

b) jeden bank centralny

c) wspólny rząd

d) waluty narodowe

8. Różnica między unią gospodarczą a unią gospodarczo – walutową polega na tym, że

a) w przeciwieństwie do unii gospodarczej w UGW obowiązuje wolny przepływ

czynników wytwórczych

b) w przeciwieństwie do unii gospodarczej w UGW obowiązuje wspólna

polityka handlowa wobec państw trzecich

c) w przeciwieństwie do unii gospodarczej w UGW polityka fiskalna nie jest

zharmonizowana

d) w przeciwieństwie do unii gospodarczej w UGW obowiązuje unifikacja

polityki monetarnej

9. Celami integracji gospodarczej są:

a) wyższe tempo wzrostu gospodarczego

b) rozwój handlu zagranicznego

c) zmniejszenie zagrożenia występowania konfliktów zbrojnych

d) poprawa współpracy politycznej

Poprawne odpowiedzi: 1. c, d, 2. d, 3. b, 4. a, b, 5. a, b, c, d, 6. c, 7. a, b, 8. d, 9. a, b, c, d.



Słownik

Cztery wolności Rynku Wewnętrznego – podstawy działania Rynku Wewnętrznego – swobod-

ny przepływ towarów, usług, kapitału i osób.

Integracja gospodarcza – proces stopniowego scalania gospodarek narodowych różnych krajów

poprzez usuwanie barier ograniczających ich współpracę gospodarczą, w wyniku którego kraje

uczestniczące w nim tworzą coraz bardziej ujednoliconą pod względem gospodarczym formę.

Unia celna – współpraca ekonomiczna, na podstawie której państwa tworzące unię zobowiązują

się do eliminowania wewnętrznych barier handlowych oraz ujednolicenia systemu taryf wobec

partnerów zewnętrznych.

Unia gospodarcza – jeden z końcowych etapów integracji międzynarodowej polegający

na harmonizacji, czyli koordynacji lub zbliżaniu prawa, zasad administracyjnych oraz polityk

gospodarczych.

Strefa wolnego handlu – zinstytucjonalizowana forma współpracy ekonomicznej, wykraczającą

poza ramy zwykłej umowy handlowej. Kraje strefy zobowiązują się do stopniowego eliminowa-

nia barier handlowych, przede wszystkim wewnętrznych taryf celnych. Kraje zachowują swe

cła narodowe wobec państw trzecich.

Swobodny przepływ osób – to prawo do pracy, osiedlania się i korzystania ze wszystkich dóbr

socjalnych w miejscu pobytu na terytorium całej UE, bez względu na przynależność państwową.

Swoboda przemieszczania się i pobytu nie ma jednak charakteru absolutnego. Każde z państw

może w pewnych przypadkach nie zezwolić cudzoziemcowi na pobyt lub wydalić go ze swego

terytorium. Pobyt cudzoziemca w innym państwie członkowskim nie może być ciężarem

dla państwa przyjmującego.

Swobodny przepływ kapitału – dotyczy samodzielnych transakcji finansowych, które nie mają

bezpośrednich związków z przemieszczaniem się ludzi, towarów czy usług. Swoboda ta oznacza

możliwość transferu zysków z jednego kraju członkowskiego UE do drugiego oraz prawo naby-

wania wszelkich walorów rzeczowych i finansowych za granicą bez żadnych przeszkód.

Obywatele UE mają prawo do dokonywania wszelkich operacji bankowych i finansowych

we wszystkich państwach członkowskich (np. prawo do posiadania konta osobistego w bankach

państw UE, prawo zakupu i sprzedaży papierów wartościowych przedsiębiorstw całej UE).



Swobodny przepływ usług – oznacza możliwość zakładania przedsiębiorstw na terenie innego

państwa członkowskiego i prowadzenia działalności gospodarczej na zasadach tzw. samo

zatrudnienia, czyli stworzenia sobie samemu miejsca pracy we własnej firmie. Do obszaru usług

według klasyfikacji prawa wspólnotowego nie są zaliczane usługi transportowe oraz usługi

bankowe i ubezpieczeniowe, które związane są z przepływem kapitału.

Swobodny przepływ towarów – oznacza, że na danym obszarze istnieje swoboda obrotu

(eksportu i importu) towarami. Nie istnieją kontrole graniczne, ograniczenia ilościowe

i jakościowe w przepływie towarów, a towar, który został wprowadzony legalnie na teren

któregoś z państw członkowskich Wspólnot, może być sprzedawany na terytorium każdego

innego państwa UE.

Rynek Wewnętrzny – obszar UE bez granic wewnętrznych, w ramach, którego zapewniono

swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału.

Bibliografia

E. Brudnik A. Moszyńska B. Owczarska „Ja i mój uczeń – pracujemy aktywnie” Zakład

wydawniczy SFS, Kielce 2002,

„Europa, na co dzień – pakiet edukacyjny” Wydawnictwo CODN 1997.

Przydatne adresy internetowe

www.ukie.gov.pl,

www.delpol.gov.pl,

www.cie.gov.pl.

http://www.ukie.gov.pl/

http://www.delpol.gov.pl/

http://www.cie.gov.pl/

www.nbp.pl

cztery wolności gospodarcze jednolitego rynku - nbportal.pl · cztery wolności gospodarcze...

Documents