PHN B: TM HIU V LUT T TNG DN S

HI NG PHI HP PH BIN,

GIO DC PHP LUT TRUNG NG

C SAN

TUYN TRUYN PHP LUT

S: 04/2013

CH

PHP LUT V T TNG DN SH NI - NM 2013

CH

PHP LUT V T TNG DN S

PHN TH NHT

MT S VN CHUNG

I. KHI NIM CHUNG V T TNG

1. T tng Theo t in Hn Vit ca o Duy Anh: "t tng" l vic tha kin (procs), "t tng php l" l vic php lut quy nh nhng th tc v cch t tng (code deprocdure)". Sch Ting ni nm na ca L Gia, dn gii 30.000 t ting Vit thng dng c lin quan n t Hn Vit (NXB Vn Ngh TP HCM, 1999) gii thch chi tit hn: "T tng" l vch ti v a ra ca cng phn gii phi tri do ch "t" l vch ti; ch "tng" l tha kin ca cng xin phn phi tri".

Hiu mt cch n gin: "T tng" l vic tha kin ta n.

T tng c vn dng vo lnh vc php lut t tn cho ngnh lut v c hiu l th tc php lut quy nh gii quyt cc v n, v kin ta n.

Thi Php thuc, ngi ta dng hai ch "t tng" dch ch "procdure" (ch Php procdure hay ch Anh procedure u bt ngun t ch La tinh processus ngha l qu trnh, trnh t, th tc), nh hai b lut Bc k dn s, thng s t tng; Trung k dn s, thng s t tng... Di ch c min Nam trc nm 1975, cng c B lut Hnh s t tng, B lut Dn s v Thng s t tng (nm 1972).

Ni chung, cc b lut t tng (Code de procdure) d l B lut t tng hnh s (Code de procdure pesnale hoc Code de procdure criminelle) hay B lut t tng dn s (Code de procdure civile) u l nhng hnh thc php lut quy nh v th tc lm vic ca cc c quan Nh nc v nhng ngi c lin quan khi gii quyt, x l mt v n.

2. Cc lnh vc t tng

Vit Nam hin nay, trong hot ng php lut chng ta thng hay ni n cc lnh vc t tng l: T tng hnh s, t tng dn s v t tng hnh chnh.2.1. T tng hnh sT tng hnh s l trnh t (qu trnh) tin hnh gii quyt v n hnh s theo quy nh ca php lut. T tng hnh s bao gm ton b hot ng ca c quan tin hnh t tng (c quan iu tra, vin kim st, ta n), ngi tin hnh t tng (iu tra vin, kim st vin, thm phn, hi thm nhn dn v th k phin ta), ngi tham gia t tng (b can, b co, ngi bo cha...), ca c nhn, c quan nh nc khc v t chc x hi gp phn vo vic gii quyt v n theo quy nh ca Lut T tng hnh s.

2.2. T tng hnh chnh

T tng hnh chnh l trnh t, th tc gii quyt cc v n hnh chnh theo quy nh ca php lut.

2.3. T tng dn s

T tng dn s l trnh t, th tc gii quyt cc v vic dn s, cc v n dn s ti ta n; trnh t, th tc thi hnh n dn s.

Hot ng t tng dn s c thc hin bi hai loi ch th khc nhau, l ngi tin hnh t tng v ngi tham gia t tng. Nu thiu mt trong hai loi ch th nu trn th s khng hnh thnh quan h t tng.

Php lut t tng dn s chia ngi tham gia t tng thnh 2 nhm:

- Nhm th nht l ng s, l nhm khng th thiu trong hot ng t tng, c quyn li, ngha v gn lin vi vic gii quyt v n;

- Nhm th hai l nhng ngi tham gia t tng khc, bao gm nhng ngi c lin quan n hot ng t tng v h khng phi l nhng ngi c quyn li, ngha v gn vi vic gii quyt v n.II. KHI NIM LUT T TNG DN S VIT NAM1. Khi nim lut t tng dn s Vit Nam

nc Cng ha x hi ch ngha Vit nam, Nh nc bo m cc quyn, li ch hp php ca mi ch th. Khi c nhn, php nhn hay ch th khc c quyn, li ch hp php b xm phm th theo th tc do php lut quy nh ch th c khi kin v n dn s yu cu Ta n bo v (iu 4 B lut t tng dn s nm 2004) (sau y vit tt l BLTTDS). Cc Ta n l c quan xt x ca nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam. Ta n xt x nhng v n hnh s, dn s, hn nhn v gia nh, lao ng, kinh t v gii quyt nhng vic khc theo quy nh ca php lut. Trong phm vi chc nng ca mnh Ta n c nhim v bo v php ch x hi ch ngha; bo v ch x hi ch ngha v quyn lm ch ca nhn dn; bo v ti sn ca Nh nc, ca tp th; bo v tnh mng, ti sn, t do, danh d v nhn phm ca cng dn. Bng hot ng ca mnh, Ta n gp phn gio dc cng dn trung thnh vi T quc, chp hnh nghim chnh php lut, tn trng nhng quy tc ca cuc sng x hi, thc u tranh chng v phng nga ti phm, cc vi phm php lut khc (iu 1 Lut t chc Ta n nhn dn nm 2002). Do vy, khi c ch th khi kin v n dn s th Ta n c thm quyn phi th l v n v gii quyt bo v quyn, li ch hp php ca h. Cc v vic pht sinh t quan h php lut dn s, hn nhn gia nh, kinh doanh, thng mi, lao ng m ng s yu cu Ta n gii quyt c gi l v vic dn s. Trong , nhng vic c tranh chp v quyn v ngha v gia cc bn c gi l v n dn s; nhng vic khng c tranh chp v quyn v ngha v gia cc bn c gi l vic dn s. Khi bn n, quyt nh v dn s ca Ta n c hiu lc php lut, C quan thi hnh n c nhim v t chc thi hnh cc bn n, quyt nh ny nu ng s c n yu cu thi hnh n, tr nhng trng hp m php lut c quy nh khc.

Qu trnh gii quyt v n v thi hnh n dn s bao gm nhng hot ng khc nhau ca Ta n, Vin kim st, C quan thi hnh n, cc ng s v nhng ngi tham gia t tng. Tt c cc hot ng ca cc ch th trong qu trnh gii quyt v n v thi hnh n dn s u phi thc hin theo ng trnh t m php lut quy nh. Trong khoa hc php l, trnh t do php lut quy nh cho vic gii quyt cc v vic dn s v thi hnh n dn s c gi l "t tng dn s" . Trnh t ny bao gm cc giai on khi kin, gii quyt v n dn s ti Ta n cp s thm, phc thm, gim c thm, ti thm v thi hnh bn n, quyt nh ca Ta n.

Vic gii quyt v vic dn s v thi hnh n dn s lm pht sinh cc quan h x hi gia Ta n, Vin kim st, C quan thi hnh n, ng s, ngi i din ca ng s, ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s v nhng ngi tham gia t tng khc. Cc quy phm php lut v t tng dn s iu chnh cc quan h x hi m bo vic gii quyt v n v thi hnh n c ng n. Tp hp cc quy phm php lut iu chnh cc quan h pht sinh trong t tng dn s hnh thnh ngnh lut t tng dn s.

Nh vy, lut t tng dn s Vit Nam l mt ngnh lut trong h thng php lut ca nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam, bao gm h thng cc quy phm php lut iu chnh cc quan h x hi gia Ta n, Vin kim st, C quan thi hnh n v nhng ngi tham gia t tng pht sinh trong t tng dn s nhm bo m vic gii quyt v vic dn s v thi hnh n dn s mt cch nhanh chng, ng n, bo v quyn v li ch hp php ca c nhn, c quan, t chc v li ch ca Nh nc.

2. Thm quyn dn s ca Ta n theo loi vic

Vic xc nh thm quyn chung v dn s ca Ta n c ngha quan trng trong vic phn nh thm quyn gia Ta n v c quan nh nc khc. Mt khc, vi s thnh lp mt s Ta chuyn trch khc trong h thng Ta n, nh Ta kinh t, Ta lao ng, Ta hnh chnh, vic nghin cu thm quyn xt x v dn s cn cho php phn nh thm quyn xt x s thm gia cc Ta chuyn trch vi nhau.

Theo quy nh ca BLTTDS nm 2004 v Lut sa i, b sung mt s iu ca BLTTDS nm 2011 th To n c thm quyn th l v gii quyt theo th tc t tng dn s i vi nhng tranh chp, nhng yu cu v dn s, hn nhn v gia nh, kinh doanh, thng mi, lao ng.2.1. Nhng v vic pht sinh t quan h php lut dn s

2.1.1. Nhng tranh chp v dn s

- Tranh chp gia c nhn vi c nhn v quc tch Vit Nam.

- Tranh chp v quyn s hu ti sn.

- Tranh chp v hp ng dn s.

- Tranh chp v quyn s hu tr tu, chuyn giao cng ngh, tr trng hp quy nh ti khon 2 iu 29 ca B lut ny.

- Tranh chp v tha k ti sn.

- Tranh chp v bi thng thit hi ngoi hp ng.

- Tranh chp v quyn s dng t, v ti sn gn lin vi t theo quy nh ca php lut v t ai.

- Tranh chp lin quan n hot ng nghip v bo ch theo quy nh ca php lut.

- Tranh chp lin quan n yu cu tuyn b vn bn cng chng v hiu.

- Tranh chp lin quan n ti sn b cng ch thi hnh n theo quy nh ca php lut v thi hnh n dn s.

- Tranh chp v kt qu bn u gi ti sn, thanh ton ph tn ng k mua ti sn bn u gi theo quy nh ca php lut v thi hnh n dn s.

- Cc tranh chp khc v dn s m php lut c quy nh.2.1.2. Nhng yu cu v dn s

- Yu cu tuyn b mt ngi mt nng lc hnh vi dn s hoc b hn ch nng lc hnh vi dn s, hy b quyt nh tuyn b mt ngi mt nng lc hnh vi dn s hoc quyt nh tuyn b hn ch nng lc hnh vi dn s.

- Yu cu thng bo tm kim ngi vng mt ti ni c tr v qun l ti sn ca ngi .

- Yu cu tuyn b mt ngi mt tch, hy b quyt nh tuyn b mt ngi mt tch.

- Yu cu tuyn b mt ngi l cht, hy b quyt nh tuyn b mt ngi l cht.

- Yu cu cng nhn v cho thi hnh ti Vit Nam bn n, quyt nh v dn s, quyt nh v ti sn trong bn n, quyt nh hnh s, hnh chnh ca To n nc ngoi hoc khng cng nhn bn n, quyt nh v dn s, quyt nh v ti sn trong bn n, quyt nh hnh s, hnh chnh ca To n nc ngoi m khng c yu cu thi hnh ti Vit Nam.

- Yu cu tuyn b vn bn cng chng v hiu.

- Yu cu xc nh quyn s hu, quyn s dng ti sn; phn chia ti sn chung thi hnh n theo quy nh ca php lut v thi hnh n dn s.

- Cc yu cu khc v dn s m php lut c quy nh.2.2. Nhng v vic pht sinh t quan h php lut v hn nhn v gia nh

2.2.1. Nhng tranh chp v hn nhn v gia nh

- Ly hn, tranh chp v nui con, chia ti sn khi ly hn.

- Tranh chp v chia ti sn chung ca v chng trong thi k hn nhn.

- Tranh chp v thay i ngi trc tip nui con sau khi ly hn.

- Tranh chp v xc nh cha, m cho con hoc xc nh con cho cha, m.

- Tranh chp v cp dng.

2.2.2. Nhng yu cu v hn nhn v gia nh

- Yu cu hu vic kt hn tri php lut.

- Yu cu cng nhn thun tnh ly hn, nui con, chia ti sn khi ly hn.

- Yu cu cng nhn s tho thun v thay i ngi trc tip nui con sau khi ly hn.

- Yu cu hn ch quyn ca cha, m i vi con cha thnh nin hoc quyn thm nom con sau khi ly hn.

- Yu cu chm dt vic nui con nui.

- Yu cu cng nhn v cho thi hnh ti Vit Nam bn n, quyt nh v hn nhn v gia nh ca To n nc ngoi hoc khng cng nhn bn n, quyt nh v hn nhn v gia nh ca To n nc ngoi m khng c yu cu thi hnh ti Vit Nam.

2.3. Nhng v vic pht sinh t quan h php lut v kinh doanh, thng mi

2.3.1. Nhng tranh chp v kinh doanh, thng mi

- Tranh chp pht sinh trong hot ng kinh doanh, thng mi gia c nhn, t chc c ng k kinh doanh vi nhau v u c mc ch li nhun bao gm: Mua bn hng ho; cung ng dch v; phn phi; i din, i l; k gi; thu, cho thu, thu mua; xy dng; t vn, k thut; vn chuyn hng ho, hnh khch bng ng st, ng b, ng thu ni a; vn chuyn hng ho, hnh khch bng ng hng khng, ng bin; mua bn c phiu, tri phiu v giy t c gi khc; u t, ti chnh, ngn hng; bo him; thm d, khai thc.

- Tranh chp v quyn s hu tr tu, chuyn giao cng ngh gia c nhn, t chc vi nhau v u c mc ch li nhun.

- Tranh chp gia cng ty vi cc thnh vin ca cng ty, gia cc thnh vin ca cng ty vi nhau lin quan n vic thnh lp, hot ng, gii th, sp nhp, hp nht, chia, tch, chuyn i hnh thc t chc ca cng ty.

2.3.2. Nhng yu cu v kinh doanh, thng mi

- Yu cu lin quan n vic Trng ti thng mi Vit Nam gii quyt cc v tranh chp theo quy nh ca php lut v Trng ti thng mi.

- Yu cu cng nhn v cho thi hnh ti Vit Nam bn n, quyt nh kinh doanh, thng mi ca To n nc ngoi hoc khng cng nhn bn n, quyt nh kinh doanh, thng mi ca To n nc ngoi m khng c yu cu thi hnh ti Vit Nam.

- Yu cu cng nhn v cho thi hnh ti Vit Nam quyt nh kinh doanh, thng mi ca Trng ti nc ngoi.

2.4. Nhng v vic pht sinh t quan h php lut v lao ng

2.4.1. Nhng tranh chp v lao ng- Tranh chp lao ng c nhn gia ngi lao ng vi ngi s dng lao ng m Hi ng ho gii lao ng c s, ho gii vin lao ng ca c quan qun l nh nc v lao ng huyn, qun, th x, thnh ph thuc tnh ho gii thnh nhng cc bn khng thc hin hoc thc hin khng ng, ho gii khng thnh hoc khng ho gii trong thi hn do php lut quy nh, tr cc tranh chp sau y khng nht thit phi qua ho gii ti c s:

+ V x l k lut lao ng theo hnh thc sa thi hoc v trng hp b n phng chm dt hp ng lao ng;

+ V bi thng thit hi gia ngi lao ng v ngi s dng lao ng; v tr cp khi chm dt hp ng lao ng;

+ Gia ngi gip vic gia nh vi ngi s dng lao ng;

+ V bo him x hi theo quy nh ca php lut v lao ng;

+ V bi thng thit hi gia ngi lao ng vi doanh nghip, t chc s nghip a ngi lao ng i lm vic nc ngoi theo hp ng.

- Tranh chp lao ng tp th v quyn gia tp th lao ng vi ngi s dng lao ng theo quy nh ca php lut v lao ng c Ch tch y ban nhn dn huyn, qun, th x, thnh ph thuc tnh gii quyt m tp th lao ng hoc ngi s dng lao ng khng ng vi quyt nh ca Ch tch y ban nhn dn huyn, qun, th x, thnh ph thuc tnh hoc qu thi hn m Ch tch y ban nhn dn huyn, qun, th x, thnh ph thuc tnh khng gii quyt.

- Cc tranh chp khc v lao ng m php lut c quy nh.

2.4.2. Nhng yu cu v lao ng- Yu cu cng nhn v cho thi hnh ti Vit Nam bn n, quyt nh lao ng ca To n nc ngoi hoc khng cng nhn bn n, quyt nh lao ng ca To n nc ngoi m khng c yu cu thi hnh ti Vit Nam.

- Yu cu cng nhn v cho thi hnh ti Vit Nam quyt nh lao ng ca Trng ti nc ngoi.2.5. Thm quyn ca To n i vi quyt nh c bit ca c quan, t chc

- Khi gii quyt v vic dn s, To n c quyn hy quyt nh c bit r rng tri php lut ca c quan, t chc, ngi c thm quyn ca c quan, t chc xm phm quyn, li ch hp php ca ng s trong v vic dn s m To n c nhim v gii quyt. Trong trng hp ny, c quan, t chc, ngi c thm quyn ca c quan, t chc c quyn v ngha v tham gia t tng.

- Trng hp v vic dn s c lin quan n quyt nh c bit b yu cu hy quy nh ti khon 1 iu ny, th quyt nh c bit c To n xem xt trong cng v vic dn s. Thm quyn ca cp To n gii quyt v vic dn s c xc nh theo quy nh ti iu 29 v iu 30 ca Lut t tng hnh chnh.

PHN TH HAI

NHNG NI DUNG C BN CA B LUT T TNG DN S

I. NG S TRONG V N DN S

1. Khi nim ng s.ng s l nhng ngi tham gia t tng vi t cch l nguyn n, b n hoc ngi c quyn li, ngha v lin quan trong v n. Cc php lnh v t tng trc y quy nh v ng s mt cch c th l c nhn hoc php nhn (trong t tng dn s, kinh t) hoc l ngi lao ng, tp th ngi lao ng, ngi s dng lao ng (trong t tng lao ng). B lut t tng dn s nm 2004 quy nh ti khon 1 iu 56: ng s trong v n dn s l c nhn, c quan, t chc bao gm nguyn n, b n, ngi c quyn li, ngha v lin quan.

1.1. Nguyn n trong v n dn s.

1.1.1. Ngi khi kin: Nguyn n trong v n dn s l ngi khi kin, ngi c c nhn, c quan, t chc khc do BLTTDS quy nh khi kin yu cu Ta n gii quyt v n dn s khi cho rng quyn v li ch hp php ca ngi b xm phm.

1.1.2. C quan, t chc do BLTTDS quy nh khi kin v n dn s yu cu Ta n bo v li ch cng cng, li ch ca Nh nc thuc lnh vc mnh ph trch cng l nguyn n (khon 2 iu 56).

1.1.3. C quan, t chc khi kin yu cu Ta n bo v quyn v li ch hp php ca ngi khc , bao gm: C quan v dn s, gia nh v tr em, Hi lin hip ph n khi kin v n v hn nhn v gia nh trong trng hp do Lut hn nhn v gia nh trong trng hp do Lut Hn nhn v gia nh quy nh; Cng on cp trn ca cng on c s c quyn khi kin v n lao ng trong trng hp cn bo v quyn v li ch ca tp th ngi lao ng (iu 162).

Nguyn n l c nhn ch c quyn khi kin yu cu Ta n gii quyt v n dn s bo v quyn v li ch hp php ca mnh, khng c quyn khi kin yu cu bo v quyn, li ch hp php ca ngi khc.

Ch c nguyn n l c quan, t chc do B lut dn s quy nh mi c quyn khi kin v n dn s yu cu Ta n bo v li ch cng cng, li ch ca Nh nc thuc lnh vc mnh ph trch hoc li ch ca ngi khc.

1.2. B n trong v n dn s.

B n trong v n dn s l ngi b nguyn n khi kin hoc c nhn, c quan, t chc khc do B lut t tng dn s quy nh khi kin yu cu Ta n gii quyt v n dn s khi cho rng quyn v li ch hp php ca nguyn n b ngi xm phm (khon 3 iu 56).

1.3. Ngi c quyn li, ngha v lin quan.

Ngi c quyn li, ngha v lin quan trong v n dn s l ngi tuy khng khi kin, khng b kin, nhng vic gii quyt v n dn s c lin quan n quyn li, ngha v ca h nn h c t mnh ngh hoc cc ng s khc ngh v c Ta n chp nhn a h vo tham gia t tng vi t cch l ngi c quyn li, ngha v lin quan. Trong trng hp vic gii quyt v n dn s c lin quan n quyn li, ngha v ca mt ngi no m khng c ai ngh a h vo tham gia t tng vi t cch l ngi c quyn li, ngha v lin quan th Ta n phi a h vo tham gia t tng vi t cch l ngi c quyn li, ngha v lin quan (khon 4 iu 56).

2. Nng lc php lut t tng dn s v nng lc hnh vi t tng dn s ca ng s.

2.1. Khi nim nng lc php lut dn s ca c nhn

Theo quy nh ca B lut dn s, nng lc php lut dn s ca c nhn l kh nng c cc quyn v ngha v dn s do php lut quy nh. Nng lc php lut dn s ca c nhn c t khi ngi sinh ra v chm dt khi ngi cht i.

Mi c nhn u c nng lc php lut dn s nh nhau.2.2. Khi nim php nhn v nng lc php lut dn s ca php nhn

2.2.1. Php nhn

Php nhn (t chc) l thut ng dng phn bit vi th nhn (con ngi). Trong quan h dn s, khng ch c quan h gia c nhn vi nhau m cn c quan h gia c nhn vi cc t chc do con ngi lp ra. Mt t chc c gi l php nhn nu n p ng cc iu kin c quy nh ti ca BLDS nm 2005, nh sau:

- c thnh lp hp php;

- C c cu t chc chc ch;

- C ti sn c lp vi c nhn, t chc khc v t chu trch nhim bng ti sn c lp ;

- Nhn danh mnh tham gia vo quan h php lut mt cch c lp.

Php nhn c thnh lp theo sng kin ca c nhn, t chc hoc theo quyt nh ca c quan nh nc c thm quyn.

2.2.2. Nng lc php lut dn s ca php nhn

Nng lc php lut dn s ca php nhn l kh nng ca php nhn c cc quyn, ngha v dn s ph hp vi mc ch hot ng ca mnh. Nng lc php lut dn s ca php nhn pht sinh t thi im php nhn c thnh lp v chm dt t thi im chm dt php nhn.

Ngi i din theo php lut hoc ngi i din theo u quyn ca php nhn nhn danh php nhn trong quan h dn s.

2.3. Nng lc hnh vi t tng dn s ca ng sQuyn dn s ca cc c nhn, c quan, t chc c quy nh trong B lut dn s c php lut bo h. Khi cc quyn ny b vi phm th nhng ngi c hng quyn c th yu cu Nh nc bo v. y chnh l nng lc php lut t tng dn s.

Khon 1 iu 57 BLTTDS nm 2004 nh ngha : Nng lc php lut t tng dn s l kh nng c cc quyn, ngha v trong t tng dn s do php lut quy nh. Mi c nhn, c quan, t chc c nng lc php lut t tng dn s nh nhau trong vic yu cu Ta n bo v quyn v li ch hp php ca mnh.

C nhn c nng lc dn s t khi sinh ra, php nhn c nng lc t khi c thnh lp hoc ng k hot ng. Tuy nhin, khng phi c c nng lc php lut dn s l c nhn, php nhn c th xc lp, thc hin cc quyn, ngha v dn s ca mnh ngay c m phi p ng mt s yu cu nht nh v tui, tr tu (i vi c nhn); ngi i din (i vi php nhn) Tng t nh trong php lut dn s, BLTTDS quy nh nng lc hnh vi t tng dn s hoc y quyn cho ngi i din tham gia t tng dn s (khon 2 iu 57) v c nng lc t tng dn s, ng s cng cn phi tha mn mt s iu kin v tui, tr tu (i vi ng s l c nhn); ngi i din (i vi ng s l c quan, t chc). C th nh sau:

- ng s l ngi t mi tm tui tr ln c y nng lc hnh vi t tng dn s, tr ngi mt nng lc hnh vi dn s, ngi b hn ch nng lc hnh vi dn s hoc php lut c quy nh khc (khon 3 iu 57);

- ng s l ngi cha mi su tui hoc ngi mt nng lc hnh vi dn s th khng c nng lc hnh vi t tng dn s. Vic bo v quyn v li ch hp php cho nhng ngi ny ti Ta n do ngi i din hp php ca h thc hin (khon 4 iu 57);

- ng s l ngi t mi lm tui n cha mi tm tui tham gia lao ng theo hp ng lao ng hoc giao dch dn s bng ti sn ring ca mnh c t mnh tham gia t tng v nhng vic c lin quan n quan h lao ng hoc quan h dn s . Trong trng hp ny, Ta n c quyn triu tp ngi i din hp php ca h tham gia t tng. i vi nhng vic khc, vic bo v quyn v li ch hp php ca h ti Ta n do ngi i din hp php ca h thc hin (khon 6 iu 57).

Ngi i din hp php ca ng s trong nhng trng hp ny c xc nh theo iu 150 ca B lut dn s, bao gm cha, m hoc ngi gim h i vi ng s.

- ng s l c quan, t chc do ngi i din hp php (l ngi ng u c quan, t chc hoc ngi c ngi ng u c quan, t chc y quyn nhn danh mnh) tham gia t tng (khon 7 iu 57).

3. Quyn, ngha v ca ng s

3.1. Quyn v ngha v ca ng s

3.1.1. Nguyn tc bnh ng v quyn v ngha v gia cc ng s

Nguyn tc bnh ng v quyn v ngha v gia cc ng s l mt trong nhng nguyn tc c bn trong t tng dn s, c quy nh ti iu 8 BLTTDS :

Mi cng dn u bnh ng trc php lut, trc Ta n khng phn bit dn tc, nam n, thnh phn x hi, tn ngng, tn gio, trnh vn ha, ngh nghip. Mi c quan, t chc u bnh ng khng ph thuc vo hnh thc t chc, hnh thc s hu v nhng vn khc; cc ng s bnh ng v quyn v ngha v trong t tng dn s, Ta n c trch nhim to iu kin h thc hin cc quyn v ngha v ca mnh.

3.1.2. Quyn v ngha v ca ng s

Theo quy nh ti khon 13 iu 1 Lut sa i, b sung B lut t tng dn s nm 2011, ng s c cc quyn, ngha v sau:

- Cc ng s c cc quyn, ngha v ngang nhau khi tham gia t tng.

- Khi tham gia t tng, ng s c cc quyn, ngha v sau y:

+ Gi nguyn, thay i, b sung hoc rt yu cu theo quy nh ca B lut ny;

+ Cung cp ti liu, chng c, chng minh bo v quyn v li ch hp php ca mnh;

+ Yu cu c nhn, c quan, t chc ang lu gi, qun l ti liu, chng c cung cp ti liu, chng c cho mnh giao np cho To n;

+ ngh To n xc minh, thu thp ti liu, chng c ca v n m t mnh khng th thc hin c hoc ngh To n triu tp ngi lm chng, trng cu gim nh, nh gi, thm nh gi;

+ c bit v ghi chp, sao chp ti liu, chng c do cc ng s khc xut trnh hoc do To n thu thp;

+ ngh To n quyt nh p dng, thay i, hy b bin php khn cp tm thi;

+ T tho thun vi nhau v vic gii quyt v n; tham gia ho gii do To n tin hnh;

+ Nhn thng bo hp l thc hin cc quyn, ngha v ca mnh;

+ T bo v hoc nh ngi khc bo v quyn v li ch hp php cho mnh;

+ Tham gia phin to;

+ Yu cu thay i ngi tin hnh t tng, ngi tham gia t tng theo quy nh ca B lut ny;

+ Tranh lun ti phin to;

+ ngh To n a ngi c quyn li, ngha v lin quan tham gia t tng;

+ a ra cu hi vi ngi khc v vn lin quan n v n khi c php ca To n hoc xut vi To n nhng vn cn hi vi ngi khc; c i cht vi nhau hoc vi ngi lm chng;

+ c cp trch lc bn n, quyt nh ca To n;

+ Phi c mt theo giy triu tp ca To n v chp hnh cc quyt nh ca To n trong thi gian gii quyt v n;

+ Tn trng To n, chp hnh nghim chnh ni quy phin to;

+ Khng co, khiu ni bn n, quyt nh ca To n theo quy nh ca B lut ny;

+ ngh ngi c thm quyn khng ngh theo th tc gim c thm, ti thm bn n, quyt nh ca To n c hiu lc php lut;

+ Np tin tm ng n ph, tm ng l ph, n ph, l ph v chi ph theo quy nh ca php lut;

+ Chp hnh nghim chnh bn n, quyt nh ca To n c hiu lc php lut;

+ ngh To n tm nh ch gii quyt v n theo quy nh ca B lut ny;

+ Cc quyn, ngha v khc m php lut c quy nh.3.2. Quyn v ngha v ring bit ca cc ng s

Mi ng s khi tham gia t tng ch c th vi mt t cch l nguyn n, b n hoc ngi c quyn li, ngha v lin quan v ty tng t cch tham gia t tng m ng s cn c cc quyn v ngha v ring bit m ng s khc khng c. C th:

3.2.1. Quyn, ngha v ca nguyn n (Khon 14 iu 1 Lut sa i, b sung B lut t tng dn s nm 2011)Khi mt ngi tham gia t tng vi t cch l nguyn n th ngoi nhng quyn, ngha v ca ng s h cn c quyn rt mt phn hoc ton b yu cu khi kin; thay i ni dung yu cu khi kin.3.2.2. Quyn v ngha v ca b n (Khon 15 iu 1 Lut sa i, b sung B lut t tng dn s nm 2011)Tng t nh nguyn n, khi tham gia t tng dn s, ngoi nhng quyn v ngha v chung ca ng s, b n cn c quyn c To n thng bo v vic b khi kin; chp nhn hoc bc b mt phn hoc ton b yu cu ca nguyn n; a ra yu cu phn t i vi nguyn n, nu c lin quan n yu cu ca nguyn n hoc ngh i tr vi ngha v ca nguyn n.

3.2.3. Quyn v ngha v ca ngi c quyn li, ngha v lin quan

Ngi c quyn li, ngha v lin quan khi tham gia t tng c th c yu cu c lp hoc tham gia t tng vi bn nguyn n hoc vi bn b n. Nu h c yu cu c lp hoc tham gia t tng vi bn nguyn n hoc ch c quyn li th c cc quyn, ngha v ca nguyn n quy nh ti iu 59 ca B lut t tng dn s. Nu h tham gia t tng vi bn b n hoc ch c ngha v th c cc quyn, ngha v ca b n quy nh ti iu 60 ca B lut t tng dn s (iu 61 BLTTDS nm 2004).

3.3. K tha quyn, ngha v t tng

Khi tham gia t tng, cc ng s t mnh hoc thng qua ngi i din hp php ca mnh thc hin cc quyn, ngha v t tng. Tuy nhin, trong trng hp khi ang tin hnh t tng m c ng s khng th tip tc tham gia t tng c na do cht (i vi c nhn) hoc chm dt hot ng, gii th, ph sn, hp nht, (i vi t chc) th v n vn c tip tc gii quyt bo m quyn v li ch hp php cho cc ng s khc trong v n. gii quyt vn ny, B lut t tng dn s quy nh v vic k tha quyn, ngha v t tng ca ng s khng cn tip tc tham gia t tng (iu 62). C th nh sau:

- ng s l c nhn ang tham gia t tng cht m quyn, ngha v v ti sn ca h c tha k th ngi tha k ca h s tham gia t tng.

- ng s l c quan, t chc ang tham gia t tng phi chm dt hot ng, b gii th, hp nht, sp nht, chia, tch, chuyn i hnh thc t chc th vic k tha quyn, ngha v t tng dn s c xc nh nh sau:

+ T chc phi chm dt hot ng, b gii th l cng ty c phn, cng ty trch nhim hu hn, cng ty hp danh th c nhn, t chc l thnh vin ca t chc hoc i din ca h tham gia t tng;

+ C quan, t chc phi chm dt hot ng, b gii th l c quan nh nc, n v v trang nhn dn, t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi, t chc chnh tr x hi ngh nghip, t chc x hi, t chc xc hi ngh nghip, doanh nghip nh nc th i din hp php ca c quan, t chc cp trn ca c quan, t chc hoc i din hp php ca c quan, t chc c giao tip nhn cc quyn, ngha v ca c quan, t chc tham gia t tng;

+ T chc hp nht, sp nhp, chia, tch, chuyn i hnh thc t chc th c nhn, t chc no tip nhn quyn, ngha v ca t chc tham gia t tng.

- ng s l t chc khng phi l php nhn m ngi i din hoc ngi qun l ang tham gia t tng cht th t chc phi c ngi khc lm i din tham gia t tng; nu t chc phi chm dt hot ng, b gii th th c nhn l thnh vin ca t chc tham gia t tng.

II. NHNG NGI THAM GIA T TNG KHC1. Ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s

1.1. Khi nim

Ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s l ngi c ng s nh v c To n chp nhn tham gia t tng bo v quyn v li ch hp php ca ng s (Khon 16 iu 1 Lut sa i, b sung B lut t tng dn s nm 2011). Ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s c th l lut s hoc c nhn khc.

1.1.1. Ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s l lut s

Theo quy nh ca Lut lut s c Quc hi thng qua ngy 29/6/2006 v c hiu lc thi hnh k t ngy 01/01/2007, ngi mun tr thnh lut s v c php hnh ngh lut s th phi qua mt quy trnh nh sau:

- Tt nghip i hc chuyn ngnh lut (tt nghip i hc Lut hoc Khoa Lut ti cc trng i hc c khoa lut);

- Qua o to ngh lut s (c Giy chng nhn tt nghip o to ngh lut s do Hc Vin T php thuc B T php v T chc lut s ton quc hoc do c s o to ngh lut s ca nc ngoi cp c B trng B T php cng nhn);

- C Chng ch hnh ngh lut s c c quan nh nc c thm quyn (B T php) cng nhn p ng tiu chun v chuyn mn (c bng c nhn lut, qua o to ngh lut s, tp s hnh ngh lut s) yu cu v o c v c kh nng hnh ngh lut s;

- Phi gia nhp on lut s hnh ngh lut s ti mt Vn phng lut s hoc Cng ty lut hp danh . Ch c nhng lut s tham gia hnh ngh ti cc Vn phng lut s mi c tham gia t tng.

1.1.2. Ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s l cc nhn khng phi l lut s

Theo quy nh ti Khon 16 iu 1 Lut sa i, b sung B lut t tng dn s nm 2011, ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s l cc nhn khng phi l lut s bao gm: - Tr gip vin php l hoc ngi tham gia tr gip php l theo quy nh ca php lut v tr gip php l;

- Cng dn Vit Nam c nng lc hnh vi dn s y , cha b kt n hoc b kt n nhng c xo n tch, khng thuc trng hp ang b p dng bin php x l hnh chnh a vo c s cha bnh, c s gio dc; khng phi l cn b, cng chc trong cc ngnh To n, Kim st v cng chc, s quan, h s quan trong ngnh Cng an.

ng thi ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s c th bo v quyn v li ch hp php ca nhiu ng s trong cng mt v n, nu quyn v li ch hp php ca nhng ngi khng i lp nhau. Nhiu ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s c th cng bo v quyn v li ch hp php ca mt ng s trong v n.1.2. Quyn, ngha v ca ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s

1.2.1. Quyn ca ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s

Khi tham gia t tng, theo quy nh ti iu 64 BLTTDS nm 2004, ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s c quyn:

- Tham gia t tng t khi khi kin hoc bt c giai on no trong qu trnh t tng dn s ;

- c tham gia phin ta gim c thm, ti thm nu Ta n xt thy cn thit;

- c quyn xc minh, thu thp chng c v cung cp chng c cho Ta n;

- Nghin cu h s v n v c ghi chp, sao chp nhng ti liu cn thit c trong h s v n thc hin vic bo v quyn v li ch hp php ca ng s;

- c tham gia vic ha gii, tham gia phin ta hoc c vn bn bo v quyn v li ch hp php ca ng s;

- Thay mt ng s yu cu thay i ngi tin hnh t tng, ngi tham gia t tng khc theo quy nh ca B lut t tng dn s;

- c tham gia tranh lun ti phin ta.

1.2.2. Ngha v ca ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s

Ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s c ngha v:

- Gip ng s v mt php l lin quan n vic bo v quyn v li ch hp php ca h;

- Phi c mt theo giy triu tp ca Ta n v chp hnh cc quyt nh ca Ta n trong thi gian gii quyt v n;

- Tn trng Ta n, chp hnh nghim chnh ni quy phin ta.

2. Ngi lm chng

2.1. Khi nim

Ngi lm chng trong t tng dn s c quy nh ti iu 65 BLTTDS nm 2004, l: Ngi bit cc tnh tit c lin quan n ni dung v n v c th c Ta n triu tp tham gia t tng.

Ngi lm chng phi l ngui c nng lc hnh vi dn s. Ngi mt nng lc hnh vi dn s khng th l ngi lm chng.

2.2. Quyn, ngha v ca ngi lm chng

2.2.1. Quyn ca ngi lm chng

iu 66 BLTTDS nm 2004 quy nh, khi tham gia t tng, ngi lm chng c quyn:

- T chi khai bo nu li khai ca mnh lin quan n b mt nh nc, b mt ngh nghip, b mt kinh doanh, b mt i t hoc vic khai bo c nh hng xu, bt li cho ng s l ngi c quan h thn thch vi mnh;

- c ngh vic trong thi gian Ta n triu tp hoc ly li khai, nu lm vic trong c quan, t chc;

- c hng cc khon ph i li v cc ch khc theo quy nh ca php lut v c quyn yu cu Ta n triu tp, c quan nh nc c thm quyn bo v tnh mng, sc khe, danh d, nhn phm, ti sn v cc quyn v li ch hp php khc ca mnh khi tham gia t tng;

- Khiu ni hnh vi t tng ca ngi tin hnh t tng.

2.2.2. Ngha v ca ngi lm chng

Ngi lm chng c ngha v:

- Cung cp ton b nhng thng tin, ti liu, vt m mnh c c lin quan n vic gii quyt v n;

- Khai bo trung thc nhng tnh tit m mnh bit c c lin quan n vic gii quyt v n;

- Bi thng thit hi v chu trch nhim trc php lut do nhng li khai bo sai s tht gy thit hi cho ng s hoc cho ngi khc;

- Phi c mt ti phin ta theo giy triu tp ca Ta n, nu vic ly li khai ca ngi lm chng phi thc hin cng khai ti phin ta. Trng hp ngi lm chng khng n phin ta m khng c l do chnh ng th phi chu trch nhim theo quy nh ca php lut.

i vi ngi lm chng l ngi cha thnh nin th h cng c y cc quyn v ngha v nu trn nhng khng phi cam oan trc phin ta v vic thc hin quyn, ngha v ca mnh.

3. Ngi gim nh

3.1. Khi nim

Ngi gim nh l ngi c kin thc, kinh nghim cn thit theo quy nh ca php lut v lnh vc c i tng cn gim nh c cc bn ng s tha thun la chn hoc c Ta n trng cu gim nh i tng theo yu cu ca mt hoc cc bn ng s

3.2. Quyn, ngha v ca ngi gim nh

3.2.1. Quyn ca ngi gim nh

iu 68 B lut T tng dn s quy nh: Khi tham gia t tng, theo quy nh ca B lut t tng dn s ngi gim nh c quyn:

- c c cc ti liu c trong h s v n lin quan n i tng gim nh;

- Yu cu Ta n cung cp nhng ti liu cn thit cho vic gim nh;

- t cu hi i vi ngi tham gia t tng v nhng vn c lin quan n i tng gim nh;

- c hng cc khon ph i li v cc ch khc theo quy nh ca php lut.

3.2.2. Ngha v ca ngi gim nh

ng thi vi cc quyn trn, khi tham gia t tng dn s, ngi gim nh c ngha v sau:

-Thng bo bng vn bn cho Ta n bit v vic khng th gim nh c do vic cn gim nh vt qu kh nng chuyn mn, ti liu cung cp phc v cho vic gim nh khng hoc khng s dng c;

- Bo qun ti liu nhn v gi tr li Ta n cng vi kt lun gim nh hoc cng vi thng bo v vic khng th gim nh c;

- Khng c t mnh thu thp ti liu tin hnh gim nh, tip xc vi nhng ngi tham gia t tng khc nu vic tip xc lm nh hng n kt qu gim nh;

- Khng c tit l b mt thng tin m mnh bit khi tin hnh gim nh hoc thng bo kt qu gim nh cho ngi khc, tr trng hp Thm phn quyt nh trng cu gim nh v phi cam oan trc Ta n v vic thc hin quyn, ngha v ca mnh.

Trng hp ngi gim nh t chi kt lun gim nh m khng c l do chnh ng hoc kt lun gim nh sai s tht hoc khi c Ta n triu tp m vng mt khng c l do chnh ng th phi chu trch nhim theo quy nh ca php lut.

- T chi vic gim nh trong trng hp ngi gim nh ng thi l ng s, ngi i din, ngi thn thch ca ng s hoc tham gia t tng vi t cch l ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s, ngi lm chng, ngi phin dch trong cng v n hoc tin hnh t tng trong v n vi t cch l Thm phn, Hi thm nhn dn, Th k ta n, Kim st vin hoc c cn c r rng cho rng h c th khng v t trong khi lm nhim v.

3.3. Thay i ngi gim nh

3.3.1. Cc trung hp thay i ngi gim nh bo m vic gii quyt v n dn s c chnh xc, khch quan, BLTTDS quy nh trong trng hp sau y phi thay i ngi gim nh:

- Ngi gim nh ng thi l ng s, ngi i din, ngi thn thch ca ng s;- tham gia t tng vi t cch l ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s, ngi lm chng, ngi phin dch trong cng v n ; - tin hnh t tng trong v n vi t cch l Thm phn, Hi thm nhn dn, Th k ta n, Kim st vin;- C cn c r rng cho rng h c th khng v t trong khi lm nhim v.

3.3.2. Th tc thay i ngi gim nh

- Trc khi m phin ta: Vic t chi gim nh hoc ngh thay i ngi gim nh phi c lp thnh vn bn nu r l do ca vic t chi hoc ngh thay i trng hp ny.

Vic thay i ngi gim nh trc khi m phin ta do Chnh n Ta n quyt nh.

- Ti phin ta: Vic t chi gim nh hoc ngh thay i ngi gim nh phi c ghi vo bin bn phin ta.

Vic thay i ngi gim nh do Hi ng xt x quyt nh sau khi nghe kin ca ngi b yu cu thay i.

Trong trng hp thay i, Hi ng xt x phi ra quyt nh hon phin ta xt x vo mt dp khc c ngi gim nh tham gia. Vic trng cu ngi gim nh khc c thc hin nh i vi trng hp trng cu gim nh ln u (iu 71 v iu 72).

4. Ngi phin dch 4.1. Khi nim

Theo quy nh ti iu 69 B lut t tng dn s, ngi phin dch l ngi c kh nng dch t mt ngn ng khc ra ting Vit v ngc li trong trng hp c ngi tham gia t tng khng s dng c ting Vit. Vic tham gia t tng ca ngi phin dch c th theo s tha thun la chn ca cc bn ng s v c Ta n chp nhn hoc theo yu cu ca Ta n.

Khon 4 iu 70 B lut t tng dn s quy nh: Ngi bit du hiu ca ngi cm, ngi ic c Ta n triu tp tham gia t tng phin dch cho ngi cm, ngi ic l ng s trong v n dn s cng c coi l ngi phin dch.

4.2. Quyn, ngha v ca ngi phin dch

4.2.1. Quyn ca ngi phin dch

Theo quy nh ti iu 70 B lut t tng dn s, khi tham gia t tng, ngi phin dch c quyn:

- c quyn ngh ngi tin hnh t tng, ngi tham gia t tng gii thch thm li ni cn phin dch;

- c hng cc khon ph i li v cc ch khc theo quy nh ca php lut.

4.2.2. Ngha v ca ngi phin dch

Khi tham gia t tng, ngi phin dch c ngha v:

- Phi c mt theo giy triu tp ca Ta n;

- Phin dch trung thc, khch quan, ng ngha; khng c tip xc vi nhng ngi tham gia t tng khc nu vic tip xc lm nh hng n tnh trung thc, khch quan, ng ngha khi phin dch v phi cam oan trc Ta n v vic thc hin quyn, ngha v ca mnh.

- Phi chu trch nhim theo quy nh ca php lut trong trng hp c dch sai s tht hoc khi c Ta n triu tp m vng mt khng c l do chnh ng.

4.3. Thay i ngi phin dch

4.3.1. Cc trng hp thay i ngi phin dch

Tng t nh ngi gim nh, bo m vic gii quyt v n c chnh xc, khch quan, B lut t tng dn s quy nh trong trng hp ngi phin dch ng thi l ng s, ngi i din, ngi thn thch ca ng s hoc tham gia t tng vi t cch l ngi bo v v li ch hp php ca ng s, ngi lm chng, ngi gim nh trong cng v n hoc tin hnh t tng trong v n vi t cch l Thm phn, Hi thm nhn dn, Th k Ta n, Kim st vin hoc c cn c r rng rng hc c th khng v t trong khi lm nhim v th h s phi t chi vic phin dch hoc s b thay i (khon 3 iu 70). Trong trng hp ch c ngi i din hoc ngi thn thch ca ngi cm, ngi ic bit c du hiu ca h th ngi i din hoc ngi thn thch c th c Ta n chp nhn lm phin dch cho ngi cm, ngi ic (khon 4 iu 70).

4.3.2. V th tc thay i ngi phin dch- Trc khi m phin ta, vic t chi phin dch hoc ngh thay i ngi phin dch phi c lp thnh vn bn nu r l do ca vic t chi hoc ngh thay i. Vic thay i ngi phin dch s do Chnh n Ta n quyt nh.

- Ti phin ta, vic t chi phin dch hoc ngh thay i ngi phin dch phi c ghi vo bin bn phin ta v vic thay i ngi phin dch do Hi ng xt x quyt nh sau khi nghe kin ca ngi b yu cu thay i. Trong trng hp thay i, Hi ng xt x phi ra quyt nh hon phin ta xt x vo mt dp khc c ngi phin dch tham gia. Vic thay ngi phin dch khc c thc hin nh i vi trng hp yu cu ngi phin dch ln u (iu 71 v iu 72).

5. Ngi i din 5.1. Khi nim

Php lut t tng dn s cng phn chia ngi i din ra lm hai loi l ngi i din theo php lut v ngi i din theo y quyn.

5.1.1. Ngi i din theo php lut trong t tng dn s

Ngi i din theo php lut c quy nh trong B lut dn s cng l ngi i din theo php lut trong t tng dn s, tr trng hp b hn ch quyn i din theo quy nh ca php lut. C nhn, c quan, t chc khi kin bo v quyn v li ch hp php ca ngi khc cng c coi l i din theo php lut trong t tng dn s ca ngi c bo v (khon 2 iu 73).

5.1.2. Ngi i din theo y quyn trong t tng dn s

Ngi i din theo y quyn c quy nh trong B lut dn s l ngi i din theo y quyn trong t tng dn s.

i vi vic ly hn, ng s khng c y quyn cho ngi khc thay mt mnh tham gia t tng (khon 3 iu 73).

5.2. Quyn, ngha v ca ngi i din theo php lut trong t tng dn s

Khi tham gia t tng, ngi i din theo php lut c thc hin cc quyn, ngha v t tng dn s ca ng s m mnh l i din; ngi i din theo y quyn c thc hin cc quyn, ngha v t tng dn s theo ni dung vn bn y quyn (iu 74).

5.3. Nhng trng hp khng c lm ngi i din v vic ch nh ngi i din trong t tng dn s

iu 75 B lut t tng dn s quy nh nhng trng hp sau y khng c lm ngi i din:

- L ng s trong cng mt v n vi ngi c i din m quyn v li ch hp php ca h i lp vi quyn v li ch hp php ca ngi c i din;

- ang l ngi i din theo php lut trong t tng dn s cho mt ng s khc m quyn v li ch hp php ca ng s i lp vi quyn v li ch hp php ca ngi c i din trong cng mt v n;

- Cn b, cng chc trong cc ngnh Ta n, Kim st, Cng an. Do Ta n, Kim st, Cng an l cc c quan t php c mi quan h gn b, mt thit vi nhau v lnh vc cng tc. Do , v nguyn tc cn b, cng chc trong cc ngnh ny khng c tham gia t tng vi t cch l ngi tham gia t tng ni chung v ngi i din trong t tng dn s ni ring. Tuy nhin, trong trng hp c quan ca h hoc ngi thn thch ca h l ng s trong v n dn s th h c th tham gia t tng vi t cch l ngi i din cho c quan ca mnh hoc vi t cch l ngi i din theo php lut cho ngi thn ca mnh (khon 3 iu 75).

Trong khi tin hnh t tng dn s, nu c ng s l ngi b hn ch nng lc hnh vi dn s m khng c ngi i din hoc ngi i din theo php lut ca h thuc trng hp khng c lm ngi i din th Ta n phi ch nh ngi i din tham gia t tng ti Ta n bo v quyn v li ch hp php ca ng s (iu 76).

5.4. Chm dt i din trong t tng dn s

Khi pht sinh t cch ngi c i din, iu ng ngha vi vic s chm dt t cch ngi i din. Tuy nhin, vic chm dt t cch ngi i din vo thi im no th phi cn c vo quy nh ca php lut. iu 77 ca B lut t tng dn s quy nh: Ngi i din theo php lut, ngi i din theo y quyn trong t tng dn s chm dt vic i din theo quy nh ca B lut dn s, tc l theo quy nh ti iu 156, iu 157 B lut dn s. C th nh sau:

5.4.1. Chm dt i din ca c nhn

- i din theo php lut ca c nhn chm dt khi ngi c i din thnh nin hoc nng lc hnh vi dn s c khi phc; ngi i din hoc ngi c i din cht; ngi i din mt nng lc hnh vi dn s hoc b hn ch nng lc hnh vi dn s.

- i din theo y quyn ca c nhn chm dt khi thi hn y quyn ht hoc cng vic c y quyn hon thnh; ngi y quyn hy b vic y quyn hoc ngi c y quyn t chi vic y quyn; ngi y quyn hoc ngi c y quyn cht, mt nng lc hnh vi dn s, b hn ch nng lc hnh vi dn s, b Ta n tuyn b mt tch hoc b Ta n tuyn b l cht.

5.4.2. Chm dt i din ca php nhn

- i din theo php lut ca php nhn chm dt khi php nhn chm dt hot ng.

- i din theo y quyn ca php nhn chm dt khi ht thi hn y quyn hoc cng vic c y quyn hon thnh; ngi i din theo php lut ca php nhn hy b vic y quyn hoc php nhn chm dt hot ng.

5.5. Hu qu ca vic chm dt i din trong t tng dn s

- Khi chm dt i din theo php lut t tng dn s m ngi c i din thnh nin hoc khi phc nng lc hnh vi dn s th ngi t mnh tham gia t tng dn s hoc y quyn cho ngi khc tham gia t tng dn s theo th tc do B lut t tng dn s quy nh.

- Trong trng hp chm dt i din theo y quyn th ng s hoc ngi tha k ca ng s trc tip tham gia t tng hoc y quyn cho ngi khc i din tham gia t tng theo th tc do B lut t tng dn s quy nh.

III. TH TC GII QUYT V N TI TA N CP S THM

1. Quy nh chung v phin ta s thm1.1. Khi nim

Sau khi ha gii khng thnh hoc tr mt s v n dn s m BLTTDS quy nh khng c ha gii hoc khng tin hnh ha gii c (iu 181 v iu 182 BLTTDS), ta n phi m phin ta s thm gii quyt v n mt cch chnh xc, khch quan v ng php lut. V vy:

Phin ta s thm dn s l phin xt x gii quyt v n dn s ln u ca Ta n.

Tt c cc v n dn s nu phi a ra xt x th u phi tri qua phin ta s thm.

c im ca phin ta s thm ni chung v phin ta s thm dn s ni ring l c tin hnh trong mt thi im, thi gian nht nh. Phin ta l ni din ra mt cch tp trung cc hot ng t tng ca nhng ngi tin hnh t tng v nhng ngi tham gia t tng nh Thm phn, Hi thm, Th k ta n, ng s v ngi bo v quyn li ca ng s v.v... Ti phin ta, Hi ng xt x vi nguyn tc quyt nh theo a s s phi nghe cc bn ng s trnh by, nghe cc bn tranh lun v chng c v da vo php lut bo v cho nhng yu cu ca mnh. V vy, Ta n nhn dn phi kim tra xc minh ton b cc ti liu, chng c ca v n mt cch ton din, khch quan, trn c s a ra nhng nhn nh, quyt nh v ch trng gii quyt v n c ng n, chnh xc.

Khc vi cc hot ng ca Ta n trong cng tc ha gii ch tp trung vo nhng vn c bn; phin ta s thm, ta n nhn dn phi gii quyt tt c cc vn ca v n mt cch y v c th. Chng hn, trong v n ny c nhng quan h php lut no cn gii quyt; nhng ti liu, chng c ca v n c giao np v thm tra xc minh k lng cha v nhng quyn, ngha v c th ca cc bn ng s c gii quyt nh th no cho ng vi php lut.

Vi nguyn tc xt x cng khai c quy nh ti iu 15 BLTTDS, mi hot ng t tng phin ta ca cc c quan tin hnh t tng v nhng ngi tham gia t tng phi c cng khai ha, mi ngi u c quyn tham d phin ta v theo di din bin ca phin ta. Trong trng hp c bit cn gi b mt nh nc, gi gn thun phong m tc ca dn tc, gi b mt ngh nghip, b mt kinh doanh, b mt i t ca c nhn theo yu cu chnh ng ca ng s th ta n xt x kn, nhng phi tuyn n cng khai. Theo quy nh ny, Ta n nhn dn ch c cn c vo nhng li khai, ti liu chng c c thm tra, xc minh, xem xt nh gi trc phin ta quyt nh bn n, ch khng c cn c vo nhng ngun ti liu t nhng knh thng tin khc ngoi phin Ta. Hi ng xt x quyt nh theo a s, c nhim v gii quyt mi vn v ni dung cng nh th tc t tng trong phin ta. Vi cc vn n gin, th hi ng xt x trao i v quyt nh ngay ti phin ta, cn i vi cc vn phc tp cn phi tho lun mt nhiu thi gian th hi ng xt x c vo phng ngh n ring.

Phin ta s thm l hot ng t tng ca cp xt x u tin, l phin x ln u trong hot ng t tng phin ta, c ngha quan trng trong vic gii quyt v n dn s. Do , Ta n nhn dn phi tin hnh phin ta mt cch nghim tc th vic xt x mi bo m dn ch v quyt nh ca ta n mi c s ng tnh ca qun chng nhn dn. Phin ta, l ni ta n s a ra cc quyt nh c th v vic gii quyt v n, xc nh r quyn, ngha v ca cc ng s lm c s cho vic thi hnh n. Phin ta l ni ni ln ting ni ca cng l, phn nh s xc nhn ca lut php v thi ca Nh nc i vi cc tranh chp dn s.Ngoi ra, phin ta cn l ni, l lc sinh hot chnh tr - php l ca qun chng tham d phin ta. Hot ng t tng ca Ta n l thc hin chc nng, nhim v ca c quan xt x, phc v ng li, chnh sch ca ng v Nh nc. ng li x l ng, cng tc phin ta c tin hnh chu o s lm tng thm tc dng gio dc, tc dng chnh tr ca vic xt x. Ngc li, nu phin ta c nhiu sai st, s hn ch tc dng rt nhiu, gy nh hng xu, thiu tin tng vo b my c quan nh nc ca qun chng nhn dn. Cng tc xt x ti phin ta c tc dng gio dc ng s v nhn dn v thc tun th php lut rt hiu qu.

1.2. Yu cu chung i vi phin ta s thm

Phin ta s thm dn s l phin x cng khai v sau cng ca giai on t tng s thm, l din n ca vic bo v cng l, phn nh thi ca Nh nc, th hin bng bn n i vi mt v tranh chp dn s. V vy, vic tin hnh phin ta s thm phi c thc hin chu o, nghim tc, phi tun th nhng nguyn tc chung ca BLTTDS c quy nh t iu 3 n iu 24. Cng tc phin ta, l mt trong nhng hot ng t tng c bn ca ta n nhn dn thc hin chc nng xt x v phc v cc nhim v chnh tr ca ng v Nh nc. Do , yu cu chung i vi phin ta s thm l phi c tin hnh ng thi gian, a im c ghi trong quyt nh a v n ra xt x hoc trong giy bo m li phin ta trong trng hp phi hon phin ta (iu 196 BLTTDS). S c mt ca cc bn ng s trong v n l rt cn thit, cho nn BLTTDS yu cu phin ta phi c tin hnh ng thi gian, a im nh trong quyt nh l nhm bo m y cc quyn v ngha v t tng cho ng s, trnh gy phin h v tn tht v tin bc v thi gian ca ng s do theo kin. Trc mi phin ta, ta n c thm quyn cn c thng bo nim yt ti tr s ca mnh ni r nhng thng tin v thi gian, a im m phin Ta ca nhng v n c th ngoi ng s, nu c nhn dn mun tham d phin ta m h quan tm th h bit c v n d.

1.3. Xt x trc tip, bng li ni v lin tc

Ngoi yu cu nu trn, BLTTDS cn quy nh phin ta s thm dn s phi c tin hnh theo phng thc xt x trc tip, bng li ni v lin tc (iu 197 BLTTDS). Thc hin vic xt x trc tip v bng li ni nhm bo m cho ta n thm nh v xc minh c y , chnh xc cc ti liu, chng c ca v n v nh gi chng mt cch ton din. Theo quy nh ny, Ta n phi trc tip xc nh nhng tnh tit ca v n bng cch hi v nghe li trnh by ca nguyn n, b n, ngi c quyn li, ngha v lin quan n v n, ngi i din hp php, ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s v nhng ngi tham gia t tng khc; xem xt, kim tra ti liu, chng c thu thp c; nghe kim st vin pht biu kin ca Vin kim st v vic gii quyt v n, trong trng hp c kim st vin tham gia phin ta; nghe cc bn ng s v i din ca h tranh lun v chng c cng nh v vic p dng php lut. Bn n ch c cn c vo kt qu tranh tng, vic hi ti phin ta v cc chng c c xem xt, kim tra ti phin ta. Mun vy, thm phn v Hi thm khng c coi nh bc hi v bc tranh lun phin ta; ng thi phi chun b chi tit cng ca bc hi phin ta khng b sa hoc b st cc vn quan trng ca v n.

Vic xt x phin ta phi c tin hnh lin tc, tr thi gian ngh. Cc thnh vin ca hi ng xt x phi xt x v n t khi bt u cho n khi kt thc tr trng hp khng th tham gia xt x c phi thay i.

Trong trng hp c bit do BLTTDS quy nh th vic xt x c th tm ngng khng qu 05 ngy lm vic. Ht thi hn tm ngng, vic xt x v n c tip tc (khon 2 iu 197 BLTTDS). S d BLTTDS quy nh vic xt x bng li ni v phi c tin hnh lin tc l nhm bo m cho hi ng xt x v nhng ngi tham gia t tng d dng nh c cc tnh tit ca v n v gii quyt c dt im tng v. Ta n phi xt x xong tng v n mt ri mi c xt x n v n khc, khng c lm th tc khai mc phin ta chung cho nhiu v n, hoc tuyn n cng mt lc cho nhiu v n.

1.4. Hi ng xt x s thm

1.4.1. Thnh phn Hi ng xt x

Theo quy nh ca BLTTDS ti iu 52, thnh phn Hi ng xt x s thm v n dn s gm mt thm phn v hai Hi thm nhn dn. Trong trng hp c bit th Hi ng xt x c th gm hai Thm phn v ba Hi thm.

Thm phn ch ta phin ta iu khin mi hot ng ti phin ta t lc khai mc cho n khi Tuyn n, c bit l phn iu hnh trong th tc hi, tranh lun, ngh n, tuyn n v gi gn trt t, k cng ti phin ta. Ngi Thm phn ch ta phi bnh tnh, thn trng v sc so nhy bn trong iu hnh, trnh s vi vng, nng ny mt st ng s.

Ty theo ni dung c th v tnh cht ca tng v n, cc hi thm s c phn cng hi mt s ngi tham gia phin ta v mt s vn nht nh ca v n. Hi ng xt x c ton quyn quyt nh mi vn v ni dung cng nh v th tc t tng phin ta. Hi ng quyt nh theo a s da trn nguyn tc Hi thm nhn dn ngang quyn vi Thm phn.

1.4.2. Thay th thnh vin Hi ng xt x

Trong qu trnh xt x, nu c mt thnh vin no ca hi ng v mt l do c bit, khng th tham gia xt x v n c na, th BLTTDS quy nh vic thay th thnh vin nh sau:

- Trong trng hp c Thm phn, Hi thm nhn dn khng th tip tc tham gia xt x v n, nhng c Thm phn, Hi thm nhn dn d khuyt th nhng ngi ny thay th v c tham gia xt x tip v n nu h c mt ti phin ta ngay t u.

Trong trng hp Hi ng xt x c hai Thm phn m Thm phn ch ta phin ta khng tip tc tham gia xt x c th thm phn l thnh vin Hi ng xt x lm ch ta phin ta v Thm phn d khuyt c b sung lm thnh vin Hi ng xt x.

- Trong trng hp khng c Thm phn hoc Hi thm nhn dn d khuyt thay th thnh vin Hi ng xt x hoc phi thay i ch ta m khng c Thm phn thay th, th v n phi c xt x li t u.

1.5. Nhng ngi tham gia phin ta

v n c gii quyt nhanh chng, chnh xc; ng thi bo m cho vic bo v quyn, li ch hp php ca ng s v bo m cho vic xt x, trc tip, lin tc, bng li ni th khi ta n m phin ta xt x, v nguyn tc tt c nhng ngi tham gia t tng phi c triu tp tham gia phin ta.

Theo quy nh ca BLTTDS t cc iu 199 n iu 207, nhng ngi tham gia t tng ti phin ta gm c:

Nguyn n, b n, ngi i din ca h, ngi c quyn li ngha v lin quan, ngi bo v quyn, li ch hp php ca ng s, ngi lm chng, ngi gim nh, ngi phin dch v kim st vin (trong trng hp Vin kim st phi tham gia phin ta).

Theo quy nh ti Khon 34 iu 1 Lut sa i, b sung mt s iu ca B Lut t tng dn s nm 2011 th s c mt ca ng s, ngi i din, ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s c thc hin theo quy nh sau:

- To n triu tp hp l ln th nht, ng s hoc ngi i din ca h, ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s phi c mt; trng hp c ngi vng mt th Hi ng xt x hon phin to, tr trng hp ngi c n ngh xt x vng mt.

To n thng bo cho ng s, ngi i din, ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s bit vic hon phin to.

- To n triu tp hp l ln th hai, ng s hoc ngi i din ca h, ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s phi c mt ti phin to, nu vng mt khng v s kin bt kh khng th x l nh sau:

+ Nguyn n, ngi i din theo php lut vng mt m khng c ngi i din tham gia phin to th b coi l t b vic khi kin v To n ra quyt nh nh ch gii quyt v n i vi yu cu khi kin ca ngi , tr trng hp ngi c n ngh xt x vng mt. Nguyn n c quyn khi kin li, nu thi hiu khi kin vn cn;

+ B n, ngi c quyn li, ngha v lin quan khng c yu cu c lp vng mt m khng c ngi i din tham gia phin to th To n tin hnh xt x vng mt h;

+ Ngi c quyn li, ngha v lin quan c yu cu c lp vng mt m khng c ngi i din tham gia phin to th b coi l t b yu cu c lp ca mnh v To n quyt nh nh ch vic gii quyt i vi yu cu c lp ca ngi , tr trng hp ngi c n ngh xt x vng mt. Ngi c quyn li, ngha v lin quan c yu cu c lp c quyn khi kin li i vi yu cu c lp , nu thi hiu khi kin vn cn;

+ Ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s vng mt th To n vn tin hnh xt x vng mt h.

i vi s c mt ca kim st vin. Theo quy nh ti khon 3 iu 1 Lut sa i, b sung mt s iu ca B Lut t tng dn s nm 2011 th Vin kim st nhn dn tham gia cc phin hp s thm i vi cc vic dn s; cc phin to s thm i vi nhng v n do To n tin hnh thu thp chng c hoc i tng tranh chp l ti sn cng, li ch cng cng, quyn s dng t, nh hoc c mt bn ng s l ngi cha thnh nin, ngi c nhc im v th cht, tm thn; tham gia phin to, phin hp phc thm, gim c thm, ti thm. Khi thc hin nhim v ti phin ta, kim st vin c y quyn v ngha v t tng nh quy nh ti cc iu 45, 207, 234 BLTTDS.1.6. Xt x trong trng hp ng s, ngi bo v quyn v li ch ca ng s vng mt ti phin taTheo khon 35 iu 1 Lut sa i, b sung mt s iu ca B Lut t tng dn s nm 2011 quy nh Ta n vn tin hnh xt x trong cc trng hp sau y:- Nguyn n, b n, ngi c quyn li, ngha v lin quan v ngi i din ca h vng mt ti phin to c n ngh To n xt x vng mt;

- Nguyn n, b n, ngi c quyn li, ngha v lin quan vng mt ti phin to nhng c ngi i din tham gia phin to;

- Cc trng hp quy nh ti im b v im d khon 2 iu 199 ca B lut ny.1.7. Hon phin ta

1.7.1. Nhng trng hp hon phin ta

V tnh cht quan trng ca s tham gia t tng ti phin ta ca cc ch th quan h php lut t tng, BLTTDS quy nh Hi ng xt x phi hon phin ta trong cc trng hp sau:

- Phi thay i Thm phn, Hi thm nhn dn, Th k ta n nh quy nh ti khon 2 iu 51 BLTTDS; vng mt Kim st vin trong trng hp Kim st vin b thay i hoc khng th tip tc tham gia phin ta m khng c Kim st vin d khuyt thay th nh quy nh ti iu 207 BLTTDS.

- Nguyn n, b n, ngi c quyn li ngha v lin quan, ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s vng mt ln th nht c l do chnh ng nh quy nh ti cc iu 199, 200, 201 v 203 BLTTDS.

- Phi thay i ngi gim nh, ngi phin dch m khng c ngi khc thay th nh quy nh ti khon 2 iu 72 BLTTDS.

- Ngi phin dch vng mt m khng c ngi khc thay th, tr trng hp ng s vn yu cu tin hnh xt x nh quy nh ti khon 2 iu 206 BLTTDS.

- Ngi lm chng, ngi gim nh vng mt th ty tng hon cnh c th, Hi ng xt x quyt nh hon phin ta hoc vn tin hnh xt x nh quy nh ti iu 204 v iu 205 BLTTDS.

1.7.2. Thi hn hon phin ta

Nh phn tch v trnh by cc phn trn, phin ta xt x dn s c th b hon khi phi thay i Thm phn, Hi thm nhn dn, Th k ta n, Kim st vin, ngi gim nh, ngi phin dch hoc do s vng mt ca cc bn ng s, nhng ngi tham gia t tng khc hoc cc trng hp theo quy nh ti khon 2 iu 51, khon 2 iu 72, cc iu 199, 200, 201, 203, 204, 205, 206, 207, 215 v khon 4 iu 230 BLTTDS th thi hn hon phin ta s thm khng qu 30 ngy, k t ngy ra quyt nh hon phin ta.

Vic hon phin ta do Hi ng xt x quyt nh.

Trong trng hp sau khi hon phin ta m ta n khng th m li phin ta ng thi gian, a im m li phin ta ghi trong quyt nh hon phin ta th ta n phi thng bo ngay cho Vin kim st cng cp v nhng ngi tham gia t tng bit v thi gian, a im m li phin ta.

1.7.3. Quyt nh hon phin ta

Khi c nhng cn c do BLTTDS quy nh, Hi ng xt x c quyn quyt nh hon phin ta. Quyt nh hon phin ta phi c lp thnh vn bn. Trong quyt nh hon phin ta phi nu r nhng thng tin v phin ta, l do ca vic hon phin ta v thi gian a im m li phin ta.

Theo quy nh ca BLTTDS ti iu 208, quyt nh hon phin ta phi c cc ni dung chnh sau y:

- Ngy, thng, nm ra quyt nh.

- Tn ta n v h, tn nhng ngi tin hnh t tng.

- V n c a ra xt x.

- L do ca vic hon phin ta v thi gian a im m li phin ta.

Quyt nh hon phin ta phi c ch ta phin ta thay mt Hi ng xt x k tn v thng bo cng khai cho nhng ngi tham gia t tng bit; i vi ngi vng mt th Ta n gi ngay cho h quyt nh , ng thi gi cho Vin kim st cng cp.

1.8. Nhng vn khc

1.8.1. Ni quy phin ta

Ni quy phin ta l vn bn quy nh cc quy tc x s ca cc ch th c mt ti phin ta. Ni quy phin ta c hiu lc bt buc mi ngi phi tun theo khi tham gia t tng hoc khi tham d phin ta. Trc khi khai mc phin ta, Th k ta n c nhim v ph bin ni quy phin ta cho nhng ngi tham gia t tng v tham d phin ta bit h thc hin v tn trng.

Theo BLTTDS quy nh ti iu 209, Bn ni quy phin ta phi th hin c nhng ni dung sau y:

- Nhng ngi di 16 tui khng c vo phng x n, tr trng hp c Ta n triu tp tham gia phin ta.

- Mi ngi trong phng x n phi ng dy khi Hi ng xt x vo phng x n, phi tn trng Hi ng xt x, gi gn trt t v tun theo s iu khin ca ch ta phin ta.

- Ch nhng ngi c Hi ng xt x cho php mi c hi, tr li hoc pht biu. Ngi hi, tr li hoc pht biu phi ng dy, tr trng hp v l do sc khe c ch ta phin ta cho php ngi hi, tr li hoc pht biu.

1.8.2. Th tc ra bn n v quyt nh ca Ta n ti phin ta

- Khi gii quyt v n bng bn n th bn n phi c Hi ng xt x tho lun v thng qua ti phng ngh n theo nguyn tc Ta n xt x tp th v quyt nh theo a s.

- i vi cc quyt nh thay i ngi tin hnh t tng, ngi gim nh, ngi phin dch, chuyn v n, tm nh ch hoc nh ch gii quyt v n, hon phin ta theo quy nh ti khon 2 iu 210 BLTTDS phi c Hi ng xt x tho lun, thng qua ti phng ngh n v phi c lp thnh vn bn.

Cn quyt nh v cc vn khc ti phin ta vn phi c Hi ng xt x tho lun v thng qua ti phng x n, tuy khng phi vit thnh vn bn nhng phi c ghi vo bin bn phin ta.

1.8.3. Chun b khai mc phin ta

Vic thc hin cc cng vic trong bc chun b khai mc phin ta l nhim v ca Th k ta n. y l mt th tc bt buc m bo cho phin ta din ra c s tham d y ca nhng ngi tham gia t tng, kim tra li xem c trng hp no phi hon phin ta khng, ng thi cn nhm xc lp trt t ca phin ta trc khi khai mc.

Theo quy nh ca BLTTDS ti iu 211, trong phn chun b khai mc phin ta, Th k Ta n phi tin hnh cc cng vic sau y:

- Ph bin ni quy phin ta bao gm cc quy nh nh: Nhng ngi di 16 tui khng c vo phng x n, tr trng hp c Ta n triu tp tham gia phin ta. Phi tn trng Hi ng xt x, gi gn trt t v tun theo s iu khin ca ch ta phin ta; ch nhng ngi c Hi ng xt x cho php mi c hi, tr li, pht biu. Ngi hi, tr li hoc pht biu phi ng dy v.v...

- Kim tra, xc nh s c mt, vng mt ca nhng ngi tham gia phin ta theo giy triu tp, giy bo ca Ta n; nu c ngi vng mt th cn phi lm r l do.- n nh trt t trong phng x n.

- Yu cu mi ngi trong phng x n ng dy khi Hi ng xt x vo phng x n.

2. Th tc phin ta

2.1. Th tc bt u phin ta

2.1.1. Khai mc phin ta

Khai mc phin ta l mt th tc t tng bt buc phi thc hin trc khi Hi ng xt x tin hnh xt x. Theo quy nh ca BLTTDS ti iu 213, vic khai mc phin ta c thc hin nh sau:

- Ch ta phin ta khai mc phin ta v c quyt nh a v n ra xt x.

- Th k Ta n bo co vi Hi ng xt x v s c mt, vng mt ca nhng ngi tham gia phin ta theo giy triu tp, giy bo ca Ta n v l do vng mt.

- Ch ta phin ta kim tra li s c mt ca nhng ngi tham gia phin ta theo giy triu tp, giy bo ca Ta n v kim tra cn cc ca ng s.

- Ch ta phin ta ph bin quyn, ngha v ca cc ng s v ca nhng ngi tham gia t tng khc.

- Ch ta phin ta gii thiu h, tn nhng ngi tin hnh t tng, ngi gim nh, ngi phin dch.

- Ch ta phin ta hi nhng ngi c quyn yu cu thay i nhng ngi tin hnh t tng, ngi gim nh, ngi phin dch xem h c yu cu thay i ai khng.

2.1.2. Gii quyt yu cu thay i ngi tin hnh t tng, ngi gim nh, ngi phin dch

Theo quy nh ti iu 214 BLTTDS, trong trng hp c ngi yu cu thay i ngi tin hnh t tng, ngi gim nh, ngi phin dch th Hi ng xt x phi xem xt, nghe kin ca ngi b thay i ti phin ta trc khi quyt nh chp nhn hoc khng chp nhn. Trng hp khng chp nhn th Hi ng xt x phi nu r l do.

Quyt nh thay i ngi tin hnh t tng, ngi gim nh, ngi phin dch phi c Hi ng xt x tho lun, thng qua theo a s ti phng ngh n v phi lp thnh vn bn.

Trong trng hp phi thay i ngi tin hnh t tng, ngi gim nh, ngi phin dch th Hi ng xt x ra quyt nh hon phin ta.

2.1.3. Xem xt, quyt nh hon phin ta khi c ngi vng mt

Theo quy nh ca iu 215 BLTTDS, khi c ngi tham gia t tng vng mt ti phin ta m thuc trng hp ta n buc phi hon phin ta th Hi ng xt x xem xt, quyt nh hon phin ta.

Nu c ngi tham gia t tng vng mt ti phin ta m khng thuc trng hp ta n buc phi hon phin ta (nh vng mt ngi lm chng, ngi gim nh, ngi phin dch) th ch ta phin ta phi hi xem c ai ngh hon phin ta hay khng; nu c ngi ngh th Hi ng xt x xem xt, quyt nh v c th chp nhn hoc khng chp nhn, trng hp khng chp nhn th phi nu r l do.

Quyt nh hon phin ta phi c Hi ng xt x tho lun, thng qua theo a s ti phng ngh n v phi c lp thnh vn bn.

Theo quy nh iu 202 Lut T tng dn s sa i th trong trng hp Hi ng xt x quyt nh hon phin ta theo quy nh ti khon 2 iu 51, khon 2 iu 72, cc iu 199, 204, 205, 206, 207, 215, khon 4 iu 230 v cc trng hp khc theo quy nh ca B lut ny, th thi hn hon phin ta s thm l khng qu ba mi ngy, k t ngy ra quyt nh hon phin ta.

Quyt nh hon phin ta phi c cc ni dung chnh sau y:

- Ngy, thng, nm ra quyt nh;

- Tn Ta n v h, tn nhng ngi tin hnh t tng;

- V n c a ra xt x;

- L do ca vic hon phin ta;

- Thi gian, a im m li phin ta.

Quyt nh hon phin ta phi c ch ta phin ta thay mt Hi ng xt x k tn v thng bo cng khai cho nhng ngi tham gia t tng bit; i vi ngi vng mt th Ta n gi ngay cho h quyt nh , ng thi gi cho Vin kim st cng cp.

Trong trng hp sau khi hon phin ta m Ta n khng th m li phin ta ng thi gian, a im m li phin ta ghi trong quyt nh hon phin ta th Ta n phi thng bo ngay cho Vin kim st cng cp v nhng ngi tham gia t tng bit v thi gian, a im m li phin ta.

2.1.4. Bo m tnh khch quan ca ngi lm chng

Ngi lm chng l ngi bit cc tnh tit c lin quan n ni dung v n, c th c Ta n triu tp tham gia t tng. Nhng thng tin, ti liu, vt m ngi lm chng khai bo, cung cp cho Ta n rt c gi tr khi Ta n gii quyt v n. V vy, BL TTDS quy nh ti iu 216 nh sau:

- Trc khi ngi lm chng c hi v nhng vn m h bit c c lin quan n vic gii quyt v n, ch ta phin ta c th quyt nh nhng bin php cn thit nhng ngi lm chng khng nghe c li khai ca nhau hoc tip xc vi nhng ngi c lin quan.

- Trong trng hp li khai ca ng s v ngi lm chng c nh hng ln nhau th ch ta phin ta c th quyt nh cch ly ng s vi ngi lm chng trc khi hi ngi lm chng.

2.2. Th tc hi ti phin ta

2.2.1. Hi ng s v thay i, b sung, rt yu cu v cng nhn s tha thun ca h v gii quyt v n

Cn c vo quyn quyt nh v t nh ot ca cc ng s c quy nh ti iu 5 BLTTDS, theo , ng s c quyn quyt nh vic khi kin, yu cu ta n nhn dn c thm quyn gii quyt cc v vic dn s. Ta n cng ch th l gii quyt v vic dn s khi c n khi kin, n yu cu ca ng s v Ta ch gii quyt trong phm vi n khi kin hay n yu cu m thi. Trong sut qu trnh t tng, cc ng s c quyn chm dt, thay i, b sung cc yu cu ca mnh, h c quyn thng thuyt tha thun vi nhau v mt gii php nhn nhng cho vn tranh chp, min sao khng tri php lut, khng tri o c x hi. Vic thc hin quyn ny c php lut khuyn khch, khng ch dng li lc ta n tin hnh th tc ha gii m cn c ta n to iu kin cho cc bn thng tho cc giai on xt x s thm, phc thm, thm ch c giai on thi hnh n. V vy, BLTTDS quy nh ti iu 217, ngay ti phin ta, trc khi hi v ni dung v n, ch ta phin ta hi ng s v cc vn thay i, b sung, rt yu cu, c th l:

- Hi nguyn n c thay i, b sung, rt mt phn hoc ton b yu cu khi kin hay khng;

- Hi b n c thay i, b sung, rt mt phn hoc ton b yu cu phn t hay khng;

- Hi ngi c quyn li, ngha v lin quan c yu cu c lp c thay i b sung, rt mt phn hoc ton b yu cu c lp hay khng.

Sau khi ch ta phin ta hi cc bn ng s v dnh cho h quyn c thay i, b sung hay rt yu cu th Hi ng xt x s xem xt vn ny khi c ng s ngh. bo m quyn li ca ng s trong phm vi php lut cho php, iu 218 BLTTDS quy nh nh sau:

- Hi ng xt x chp nhn vic thay i, b sung yu cu ca ng s, nu vic thay i, b sung yu cu ca h khng vt qu phm vi yu cu khi kin, yu cu phn t hoc yu cu c lp ban u.

- Trong trng hp c ng s rt mt phn hoc ton b yu cu ca mnh v vic rt yu cu ca h l t nguyn th Hi ng xt x chp nhn v nh ch xt x i vi phn yu cu hoc ton b yu cu ng s rt.

Khi Hi ng xt x xem xt chp nhn cho cc bn ng s quyn c thay i, b sung, rt mt phn hay ton b yu cu th s dn n vic thay i a v t tng. Vic i ngi trong t tng lm cho a v t tng ca cc ng s trong v n b khc i so vi lc Ta n mi th l v n dn s. BLTTDS xc nhn s thay i ny trong iu 219 nh sau:

- Trong trng hp nguyn n rt ton b yu cu khi kin, nhng b n vn gi nguyn yu cu phn t ca mnh th b n tr thnh nguyn n v nguyn n tr thnh b n.

- Trong trng hp nguyn n rt ton b yu cu khi kin, b n rt ton b yu cu phn t, nhng ngi c quyn li, ngha v lin quan vn gi nguyn yu cu c lp ca mnh th ngi c quyn li, ngha v lin quan tr thnh nguyn n, ngi c ngha v i vi yu cu c lp tr thnh b n.

Tha thun, thng lng ha gii l mt nguyn tc phi c qun trit xuyn sut trong c qu trnh t tng dn s v c Nh nc khuyn khch thc hin trong tt c cc giai on t tng. V vy, trc khi a v n ra Ta n xt x, mc d Thm phn ph trch vic gii quyt v n tin hnh ha gii, nhng ti phin ta, ch ta vn c nhc nh cc ng s v vic ha gii, hi xem n thi im ny cc ng s c tha thun c vi nhau v vic gii quyt v n hay khng. Nu c c s tha thun v cch gii quyt v n m khng cn n vic xt x ca Ta n th BLTTDS quy nh cch thc thc hin nh sau:

- Trong trng hp cc ng s tha thun c vi nhau v gii quyt v n v tha thun ca h l t nguyn, khng tri php lut, hoc o c x hi th Hi ng xt x ra quyt nh cng nhn s tha thun ca ng s v vic gii quyt v n.

- Quyt nh cng nhn s tha thun ca ng s v vic gii quyt v n phi c lp thnh vn bn v c hiu lc php lut ngay (xem iu 220 BLTTDS).

2.2.2. Nghe ng s trnh by v v n

Sau khi ch Ta thc hin cc hot ng nghip v cn thit nh quy nh ti cc iu 217, 218 v 220 BLTTDS, nhng cc bn ng s vn gi nguyn yu cu ca h v cc bn trong v n cng khng t tha thun c vi nhau v vic gii quyt tranh chp th Hi ng xt x bt u xt x v n bng vic nghe cc bn ng s trnh by v cc yu cu v cc ti liu, chng c lin quan n v tranh chp. Hi ng xt x phi xc nh y cc tnh tit ca v n cng nh tt c cc ti liu, chng c ca v n do cc bn ng s cung cp, giao np. BLTTDS quy nh trnh t cho cc bn ng s c trnh by s vic kin tng ca h ti phin ta nh sau:

- Ngi bo v quyn v li ch hp php ca nguyn n trnh by yu cu ca nguyn n v chng c chng minh cho yu cu l c cn c v hp php. Nguyn n c quyn b sung kin.

Trong trng hp c quan, t chc khi kin v n th i din c quan, t chc trnh by v yu cu khi kin v chng c chng minh cho yu cu khi kin l c cn c v hp php.

- Ngi bo v quyn v li ch hp php ca b n trnh by kin ca b n i vi yu cu ca nguyn n; yu cu phn t, ngh ca b n v chng c chng minh cho ngh l c cn c v hp php. B n c quyn b sung kin.

- Ngi bo v quyn v li ch hp php ca ngi c quyn li, ngha v lin quan trnh by kin ca ngi c quyn li, ngha v lin quan i vi yu cu, ngh ca nguyn n, b n; yu cu c lp, ngh ca ngi c quyn li, ngha v lin quan v chng c chng minh cho ngh l c cn c v hp php. Ngi c quyn li, ngha v lin quan c quyn b sung kin.

BLTTDS cng quy nh, trong trng hp nguyn n, b n, ngi c quyn li, ngha v lin quan khng c ngi bo v quyn v li ch hp php cho mnh th h t trnh by v yu cu, ngh ca mnh v chng c chng minh cho yu cu, ngh l c cn c v hp php.

Ti phin ta, ng s, ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s cng song hnh tham gia t tng, c hai ngi cng c quyn b sung chng c chng minh cho yu cu, ngh ca ng s (xem iu 221 BLTTDS). Nhng quy nh ny cho thy ch trng i mi hot ng t php ca ng v Nh nc c th ch ha. l kt qu ca vic m rng quyn dn ch trong hot ng t php v vai tr ca ng s, ca nhng ngi tham gia t tng khc trong vic cung cp chng c cho Ta n, thc hin ngha v chng minh bo v quyn v li ch hp php ca mnh.

2.2.3. Vic tin hnh hi ti phin ta

Sau khi Hi ng xt x nghe xong li trnh by ca cc bn ng s, vic hi tng ngi v tng vn ca v n c tin hnh ngay. Theo quy nh ca BLTTDS, cc ch th c quyn tham gia vo qu trnh hi ti phin ta gm c cc thnh vin ca Hi ng xt x, ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s, bn thn ng s, nhng ngi tham gia t tng khc v Kim st vin nu c.

Trnh t hi tng ngi v tng vn ca v n c tin hnh theo th t ch ta phin ta hi trc, ri n Hi thm nhn dn, k n l ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s, tip theo l ng s, ri n nhng ngi tham gia t tng khc. Trng hp Vin kim st tham gia phin Ta th Kim st vin s tin hnh hi sau ng s (xem iu 222 BLTTDS).

Vic BLTTDS quy nh trnh t tin hnh vic hi nh ni trn c phn khc vi trnh t xt hi trong t tng hnh s. S khc bit ny, xut pht t bn cht ca tranh chp dn s, v v n dn s l vic ca c nhn ng s, l vic gii quyt phi "ct i bn". Do , t tng hi phin ta cng cn phi cao quyn t nh ot ca ng s, quyn t bo v ca ng s v ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s, trnh s can thip ca c quan tin hnh t tng vo ni v mang tnh cht ring t ny.

Cc cu hi ca cc ch th tham gia vo qu trnh hi cn phi c tin hnh ring cho tng ngi, xong ngi ny mi n ngi khc (xem cc iu 223, 224, 225, 226 BLTTDS). Cc cu hi t ra cho nhng ngi c hi l h trnh by v nhng vn lin quan n v n v tr li nhng vn cha r, qua lm sng t cc tnh tit ca v n. ng s c hi c th t tr li hoc ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s tr li thay, sau ng s b sung. Sau khi hi xong tt c nhng ngi c hi, Hi ng xt x cho cng b cc ti liu ca v n; cho nghe bng ghi m, a ghi m, xem bng ghi hnh, a ghi hnh; xem xt vt chng, nh hoc bin bn xc nhn vt chng (xem cc iu 227, 228, 229 BLTTDS).

Mc ch ca t tng hi phin Ta l xem xt, thm tra xc minh cc ti liu, chng c ca v n; ng thi thng qua th tc hi lm sng t nhng tnh tit quan trng m cc bn ng s cn c kin khc nhau v v tranh chp. V vy, khi tin hnh vic hi, BLTTDS quy nh c th ni dung ca cc cu hi p dng cho tng i tng c hi nh sau:

- i vi nguyn n, ch hi nguyn n v nhng vn m ngi bo v quyn v li ch hp php ca nguyn n, nguyn n trnh by cha r, c mu thun vi nhau hoc mu thun vi li trnh by ca b n, ngi c quyn li, ngha v lin quan v ngi bo v quyn v li ch hp php ca nhng ngi ny (xem khon 2, iu 223 BLTTDS).

- i vi b n ch hi b n v nhng vn m ngi bo v quyn v li ch hp php ca b n, b n trnh by cha r, c mu thun vi nhau hoc mu thun vi nhng li khai ca h trc , mu thun vi yu cu ca nguyn n, ngi c quyn li, ngha v lin quan v ngi bo v quyn v li ch hp php ca nhng ngi ny (xem khon 2 iu 224 BLTTDS).

- i vi ngi c quyn li, ngha v lin quan ch hi ngi c quyn li, ngha v lin quan v nhng vn m h, ngi bo v quyn, li ch hp php ca h trnh by cha r, c mu thun vi nhau, hoc mu thun vi nhng li khai ca h trc , mu thun vi yu cu ca nguyn n, ngh ca b n v ngi bo v quyn v li ch hp php ca nhng ngi ny (xem iu 225, BLTTDS).

- i vi ngi lm chng, trc tin ch ta phin ta phi hi r v quan h gia h vi cc ng s trong v n; nu ngi lm chng l ngi cha thnh nin th ch ta phin ta c th yu cu cha, m, ngi gim h hoc thy gio, c gio gip hi. Sau , ch ta phin ta yu cu ngi lm chng trnh by r nhng tnh tit ca v n m h bit. Sau khi ngi lm chng trnh by xong th ch hi thm ngi lm chng v nhng im m h trnh by cha r, cha y hoc c mu thun vi nhau, mu thun vi li khai ca h trc , mu thun vi li trnh by ca ng s, ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s (xem iu 226 BLTTDS).

Sau khi trnh by xong, ngi lm chng li phng x n c th c hi thm. Trong trng hp cn thit phi bo m an ton cho ngi lm chng v nhng ngi thn thch ca h, Hi ng xt x quyt nh khng tit l nhng thng tin v nhn thn ca ngi lm chng v khng nhng ngi trong phin ta nhn thy h.

- i vi ngi gim nh, trc tin ch ta phin ta yu cu ngi gim nh trnh by kt lun ca mnh v vn c giao gim nh. Khi trnh by, ngi gim nh c quyn gii thch b sung v kt lun gim nh, cc cn c a ra kt lun gim nh.

Kim st vin, nhng ngi tham gia t tng c mt ti phin ta c quyn nhn xt v kt lun gim nh, c hi nhng vn cn cha r, hoc c mu thun trong kt lun gim nh hoc c mu thun vi nhng tnh tit khc ca v n.Trong trng hp ngi gim nh khng c mt ti phin ta th ch ta phin ta cng b kt lun gim nh.

Khi c ngi tham gia t tng khng ng vi kt lun gim nh c cng b ti phin ta v c yu cu gim nh b sung hoc gim nh li, nu thy vic gim nh b sung, gim nh li l cn thit cho vic gii quyt v n th Hi ng xt x quyt nh gim nh b sung, gim nh li; trong trng hp ny Hi ng xt x quyt nh hon phin ta (xem iu 230 BLTTDS).

Trong qu trnh din ra vic hi ti phin ta, vt chng, nh hoc bin bn xc nhn vt chng c a ra xem xt nh quy nh ti iu 229 BLTTDS. Vic xem xt cc vt chng, nh c lin quan n v n s gip cho Hi ng xt x xem xt cc chng c mt cch y khch quan v cng l gip cho cc ng s thc hin y ngha v cung cp chng c, chng minh cng vi vic thc hin quyn bo v ca mnh trn c s cc chng c c a ra trnh trc ta. bo m cho vic xem xt chng c mt cch y , ton din v phn quyt ca Ta n l c cn c, BLTTDS quy nh l khi cn thit, Hi ng xt x c th cng vi cc ng s n xem xt ti ch nhng vt chng khng th a n phin ta c. Hoc theo yu cu ca Kim st vin, ngi tham gia t tng hay nu thy cn thit, Hi ng xt x s cho nghe bng ghi m, a ghi m, xem bng ghi hnh, a ghi hnh ngay ti phin ta, tr trng hp cn gi b mt nh nc, gi gn thun phong m tc ca dn tc, gi b mt ngh nghip, b mt kinh doanh, b mt i t ca c nhn theo yu cu ca ng s.

Ngoi cc hot ng nu trn, gip cho vic xem xt v n mt cch ton din, y , Hi ng xt x khi thy cn thit c th cng b cc ti liu ca v n. BLTTDS quy nh ti iu 227, cho php Hi ng xt x cng b cc ti liu ca v n trong cc trng hp sau y:

- Ngi tham gia t tng khng c mt ti phin ta m trong giai on chun b xt x c li khai.

- Nhng li khai ca ngi tham gia t tng ti phin ta mu thun vi nhng li khai trc .

- Trong cc trng hp khc m Ta n thy cn thit hoc c yu cu ca Kim st vin, ngi tham gia t tng.

i vi nhng trng hp phi gi b mt nh nc, b mt ngh nghip, b mt kinh doanh, b mt i t v.v... th Hi ng xt x khng phi cng b cc ti liu ny.

Sau khi thc hin y cc hot ng nghip v trong th tc hi phin ta, Hi ng xt x nhn thy cc tnh tit ca v n c xem xt y th ch ta phin ta hi Kim st vin, ng s, ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s v nhng ngi tham gia t tng khc xem h c yu cu hi vn g na khng. Trng hp c ngi yu cu v Ta xt thy yu cu l c cn c th ch ta phin ta quyt nh tip tc cho h t cu hi v nhng vn m h cha r lin quan n v n. Nu khng c ai nu ra vn g na th ch ta phin ta tuyn b kt thc vic hi v chuyn sang phn tranh lun ti phin ta.

2.3. Th tc tranh lun ti phin ta

Nu nh trong Php lnh th tc gii quyt cc v n dn s, kinh t v lao ng, mi Php lnh ch c mt iu quy nh v tranh lun ti phin ta th trong BLTTDS dnh hn mt mc vi bn iu lut, t iu 232 n iu 235 quy nh v hot ng tranh lun ti phin ta. iu cho thy tm quan trng ca hot ng tranh lun trong vic tm ra s tht khch quan ca v n; ng thi th hin xu hng i mi hot ng t php, ang tin dn n nguyn tc tranh tng trong t tng dn s nc ta. V tranh lun ti phin Ta l mt biu hin ca hot ng tranh tng, l s th hin mt cch tp trung nht ca nguyn tc tranh tng. Cc quy nh ca BLTTDS v tranh lun ti phin ta ph hp vi quan im ca ng v Nh nc ta v ci cch t php c nu trong Ngh quyt s 08-NQ/TW ngy 02-01-2002 ca B Chnh tr l: "Mun nng cao cht lng xt x th phi nng cao cht lng tranh tng dn ch ti phin ta" v "Vic phn quyt ca Ta n phi cn c ch yu vo kt qu tranh tng ti phin ta v.v...".

Nh vy, tranh lun l s th hin tp trung nht ca nguyn tc tranh tng, l hot ng trung tm ca phin ta. Do , BLTTDS rt ch trng v m rng quyn v kh nng tranh lun ca ng s v i din ca h phin ta. Thi gian tranh lun cng nh s ln pht biu kin v mt vn khng b hn ch, ch ta phin ta ch c quyn ct nhng kin khng lin quan n v n. Cc quy nh ca BLTTDS v tranh lun cho thy vai tr v s ch ng ca cc bn ng s c nng cao v pht huy ti a. a v t tng ca ng s vi cc quyn c m rng v ngha v ca h cng rt c th khi tham gia tranh lun.

Mc d vy, vai tr ca Hi ng xt x m c bit l ca ch ta phin ta vn l trung tm trong vic iu khin qu trnh tranh lun. Khc vi ni dung trong th tc hi phin ta l Ta n mi ch nghe cc ng s trnh by yu cu v xem xt cc chng c. Trong phn tranh lun th nhng ngi tham gia t tng c quyn tranh lun v cc chng c v cn c vo php lut m bo v nhng yu cu ca mnh. Mc ch ca tranh lun l nhng ngi tham gia phin ta phn tch, nh gi chng c ca v n bo v quyn v li ch hp php ca h, ng thi xut quan im v gii php v vic gii quyt v n. Ni dung ca phn tranh lun di hay ngn l ty thuc vo tnh cht ca tng v n. Ch ta phin ta l ngi gi k cng ca phin ta, iu khin phin ta cng nh trnh t khi tranh lun cn hng dn cho ng s v cc i din ca h tp trung vo vic trnh by l l bo v quyn li ca mnh, ch khng nn nhc li nhng ti liu, s kin c xc minh, xem xt trong phn hi.

2.3.1. Nhng ngi tham gia tranh lun

Cn c vo iu lut v tranh lun phin ta trong BLTTDS th nhng ngi tham gia tranh lun gm c: ng s, ngi i din ca ng s, ngi bo v quyn li ca ng s, c quan t chc khi kin.

BLTTDS ch quy nh thnh phn tham gia tranh lun ti phin ta vi i tng nh trn l do c trng v bn cht ca v n dn s v Lut T tng dn s. Quyn v li ch ca c nhn do c nhn nh ot v quyt nh. Tranh chp xy ra th Lut T tng dn s gii quyt tranh chp y. Bi vy cc nguyn tc hay ch nh php lut c th c quy nh khi gii quyt tranh chp y phi coi ng s, ngi i din hay ngi bo v quyn li hp php ca h l nhng ngi c vai tr tch cc, ch ng v quyt nh trong vic gii quyt v n.

2.3.2. Ni dung tranh lun

Tranh lun ti phin ta, th hin tnh cht dn ch, cng khai, minh bch ca hot ng xt x. Cc quy nh ca BLTTDS v tranh lun l to iu kin ti a cc bn ng s s dng cc phng php chng minh bo v quyn v li ch hp php ca mnh. i mi hot ng t php, trong c vic m rng tranh tng, tng cng kh nng tranh lun dn ch gia cc ng s v nhng ngi thay mt h l i hi khch quan hin nay. Nhng trnh phin ta i chch hng, sa vo nhng tnh tit khng c bn ca v n, php lut quy nh cc bn khi tham gia tranh lun cn tp trung vo hai ni dung quan trng sau y:

- Phn tch, nh gi chng c, tranh lun bo v l l ca mnh, trong c quyn a ra cc chng c bc b l l ca pha bn kia v ch r vic p dng quy phm php lut ni dung no gii quyt v n.

- Trong khi pht biu tranh lun nh gi v v n, cc bn tham gia t tng xut quan im ca mnh v hng gii quyt v n trn c s cc ti liu, chng c thu thp c v c cc bn tho lun, xem xt, xc minh v tha nhn ti phin ta.

2.3.3. Cn c tranh lun

Php lut t tng dn s quy nh th tc tranh lun ti phin ta l nhm to iu kin ti a v thi c cc bn ng s t chng minh cho cc yu cu ca h bng cc chng c l l m h phn tch, nh gi cng khai ngay ti phin ta. Vai tr ch ng ca c nhn ng s v ngi bo v quyn li hp php ca ng s trong tranh lun c xem l yu t quyt nh trong vic chng minh, t chng minh cho cc yu cu kin tng m h nu ra v h cho rng yu cu, l l l ng n. V vy BLTTDS quy nh ti iu 233 v cn c pht biu khi tranh lun v i p l:

- Khi pht biu v nh gi chng c, xut quan im ca mnh v vic gii quyt v n, ngi tham gia tranh lun phi cn c vo ti liu, chng c thu thp c v c xem xt, kim tra ti phin ta cng nh kt qu vic hi ti phin ta.

- Khi tham gia tranh lun, cc bn ng s v nhng ngi tham gia t tng khc khng c da vo suy on cm tnh tranh lun, m phi theo nguyn l "ni c sch, mch c chng".

2.3.4. Trnh t tranh lun

Nh phn tch cc phn trn, mc ch ca phn tranh lun l Hi ng xt x lng nghe nhng ngi tham gia t tng phin ta tranh lun v cc chng c, ti liu ca v n, ng thi da vo php lut, h xut vi Hi ng xt x mt gii php gii quyt v n bo v cho yu cu v quyn li ca h. Do c im ca qu trnh tranh lun l cao quyn t ch, t nh ot ca tng c nhn ng s v ngi bo v quyn li hp php ca h; cho nn trnh ni dung tranh lun tr thnh mt cuc ci v i chch hng, cc bn sa , cay c khai thc nhng chi tit vn vt phc v cho mc ch ch quan, m bt chp quyn li ca pha bn kia. Do , BLTTDS quy nh ti iu 232 trnh t pht biu khi tranh lun nh sau:

- Ngi bo v quyn v li ch hp php ca nguyn n pht biu trc. Nguyn n b sung kin. Trong trng hp c quan, t chc khi kin th i din c quan, t chc trnh by kin. Ngi c quyn v li ch c bo v c quyn b sung kin.

- Ngi bo v quyn v li ch hp php ca b n pht biu. B n c quyn b sung kin.

- Ngi bo v quyn v li ch hp php ca ngi c quyn li, ngha v lin quan pht biu. Ngi c quyn li, ngha v lin quan c quyn b sung kin.- Trong trng hp nguyn n, b n, ngi c quyn li, ngha v lin quan khng c ngi bo v quyn v li ch hp php ca mnh th h t mnh pht biu khi tranh lun theo th t nguyn n pht biu trc, sau n b n, ri mi n ngi c quyn, ngha v lin quan.

Thi gian tranh lun ti phin ta di hay ngn l do tnh cht phc tp ca tng v n, ch BLTTDS khng quy nh c th. Nhng cho ng s v nhng i din ca h c thc hin y kh nng tranh lun, c to iu kin ti a cho h c s dng tt c cc phng php chng minh theo lut nh bo v quyn v li hp php ca mnh, BLTTDS quy nh ti iu 233 nh sau:

- Thi gian tranh lun cng nh s ln pht biu kin v mt vn khng b hn ch, to iu kin cho nhng ngi tham gia tranh lun trnh by ht kin. Ch ta phin ta ch c quyn ct nhng kin khng c lin quan n v n.

- Trong qu trnh tranh lun, ngi tham gia tranh lun c quyn p li kin ca ngi khc khi c nhng im khc nhau. Thng thng trong thc tin xt x, th b n v ngi bo v quyn li ca b n c pht biu li i p cui cng.2.3.5. Pht biu ca Kim st vin

Khc vi phin Ta hnh s, i din Vin kim st gi quyn cng t, cho nn trong phn tranh lun, Kim st vin l ngi trnh by co trng u tin, sau mi n lt pht biu tranh lun ca nhng ngi tham gia t tng khc.

Cn trong phin ta xt x v n dn s, theo tnh cht ca tranh chp th y l "vic ca i bn" mang nng du n c nhn, cho nn vai tr ca ng s v ngi bo v quyn, li ch hp php ca h c ngha quyt nh, h c ton quyn ch ng trong vic quyt nh t bo v quyn, li ch chnh ng ca mnh. V vy, i din Vin kim st khng nht thit phi tham gia tt c cc phin ta dn s. i vi nhng v n dn s m theo quy nh ca BLTTDS phi c s tham gia ca Kim st vin, th B lut quy nh trnh t pht biu ca Kim st vin ti phin ta nh sau:

Sau khi nhng ngi tham gia t tng pht biu tranh lun v i p xong, Kim st vin pht biu kin v vic tun theo php lut t tng trong qu trnh gii quyt v n ca Thm phn, Hi ng xt x; vic chp hnh php lut ca ngi tham gia t tng dn s, k t khi th l v n cho n trc thi im Hi ng xt x ngh n.

2.3.6. Tr li vic hi

Nguyn tc xt x trc tip i hi nhng ngi tham gia tranh lun ch c vin dn nhng chng c, ti liu c thm tra, xc minh, xem xt trong phn th tc hi ti phin ta, khng c a ra l l m ch da vo cc ti liu cha c xc minh, cha c xem xt trong phn th tc hi. V vy, trong qu trnh tranh lun, nu c ng s c yu cu xut trnh ti liu, chng c mi th Hi ng xt x phi cho dng vic tranh lun, quay tr li th tc hi, tin hnh phn hi i vi nhng ngi c lin quan lm sng t nhng gi nh m h a ra trc . BLTTDS quy nh th tc tr li vic hi xy ra khi phin ta ang trong phn tranh lun nh sau:

Qua tranh lun, nu xt thy c tnh tit ca v n cha c xem xt, vic xem xt cha c y hoc cn xem xt thm chng c th Hi ng xt x quyt nh tr li vic hi; sau khi hi xong phi tip tc tranh lun.

2.4. Th tc ngh n

Ngh n l phn vic ca Hi ng xt x, n quyt nh kt qu gii quyt v n ca Ta n. Trn c s theo di kt qu ca cc hot ng trong T tng hi v T tng tranh lun phin ta, Hi ng xt x s vo phng ngh n nghin cu, nh gi tt c cc chng c, ti liu ca v n c xem xt, thm nh cng khai qua tng phn t tng phin ta. Theo nguyn tc xem xt s vt mt cch khch quan, ton din, vi thc php lut v nng lc ca tng thnh vin Thm phn v Hi thm nhn dn, Hi ng xt x bn bc, tho lun cc vn sau y:

- Nhng quan h php lut cn phi gii quyt trong v n.

- Nhng ti liu, chng c ca v n.

- Quyt nh v quyn v ngha v c th ca nguyn n, b n, ngi c quyn li, ngha v lin quan.

Khi tho lun ngh n, ch ta nu tng vn v gii thiu cc quy nh php lut tng ng quy chiu vo vn ang tho lun Hi ng xt x cng trao i. Vi tinh thn i mi hot ng t php nh Ngh quyt s 08/NQ-TW ngy 02-01-2002 ca B Chnh tr l "Vic phn quyt ca Ta n phi cn c ch yu vo kt qu tranh tng ti phin ta, trn c s xem xt y , ton din cc chng c, kin ca... nguyn n, b n v nhng ngi c quyn, li ch hp php ra nhng bn n, quyt nh ng php lut, c sc thuyt phc trong thi hn php lut quy nh". V vy, vic ngh n ch c cn c vo chng c, ti liu c kim tra, trao i, tho lun, thm nh ti phin ta, kt qu ca vic hi, vic tranh lun cng nh cc kin ca nhng ngi tham gia t tng.

Ty theo tng trng hp c th, Hi ng xt x c th chp nhn mt phn hay ton b cc yu cu ca ng s hoc bc b cc yu cu .

Theo quy nh ti iu 236 BLTTDS, th tc, thm quyn v ni dung ngh n c tin hnh nh sau:

- Hi ng xt x ngh n ti phng ring. Ch c cc thnh vin ca Hi ng xt x mi c quyn ngh n.

- Khi Ngh n, Hi ng xt x phi gii quyt tt c cc vn ca v n bng cch biu quyt theo a s v tng vn . Hi thm nhn dn biu quyt trc, Thm phn biu quyt sau cng. Ngi c kin thiu s c quyn trnh by kin ca mnh bng vn bn v c a vo h s v n.

- Hi ng xt x ch c cn c vo ti liu, chng c c kim tra, xem xt ti phin ta, kt qu vic hi ti phin ta v phi xem xt y kin ca nhng ngi tham gia t tng, kim st vin quyt nh gii quyt v n.

- Phi c bin bn ngh n ghi li kin tho lun v quyt nh ca Hi ng xt x. Bin bn ngh n phi c cc thnh vin Hi ng xt x k tn ti phng ngh n trc khi tuyn n.

- Trong trng hp v n c nhiu tnh tit phc tp, vic ngh n i hi phi c thi gian di th Hi ng xt x c th quyt nh thi gian ngh n, nhng khng qu 05 ngy lm vic, k t khi kt thc tranh lun ti phin ta.

Hi ng xt x phi thng bo cho nhng ngi c mt ti phin ta v ngi tham gia t tng vng mt ti phin ta bit gi, ngy v a im tuyn n; nu Hi ng xt x thc hin vic thng bo m n ngy tuyn n vn c ngi tham gia t tng vng mt th Hi ng xt x vn tin hnh vic tuyn n theo quy nh ti iu 239 ca BLTTDS.

Mt im mi ca BLTTDS, th hin s i mi ca hot ng t php theo tinh thn ca Ngh quyt s 08/NQ-TW ngy 2-1-2002 ca B Chnh tr l m rng tranh tng nhm gip Ta n a ra phn quyt mt cch thn trng, khch quan trn c s xem xt y v ton din. Theo tinh thn ny, BLTTDS quy nh, ngay c n lc ngh n m vn thy chng c, ti liu cha y th Hi ng xt x vn cho dng vic ngh n li v T tng phin ta c quay li vi phn hi v phn tranh lun - iu 237 BLTTDS quy nh nh sau:

Qua Ngh n, nu xt thy c tnh tit ca v n cha c xem xt, vic hi cha y hoc cn xem xt thm chng c th Hi ng xt x quyt nh tr li vic hi v tranh lun.

2.5. Th tc tuyn n

Sau khi bn n c thng qua, Hi ng xt x tr li phng xt x tuyn n. Trn thc t, vic vit bn n phi rt cng phu v cn nhiu thi gian, do Thm phn ch ta phin ta phi chu trch nhim chun b cng v chp bt. BLTTDS quy nh thi gian ngh n v vit bn n ti a l 5 ngy lm vic; v th, cn phi tuyt i trnh vic tuyn n m bn n vn cha vit hoc vit cha xong. Cc thnh vin ca Hi ng xt x phi k tn vo bn n . BLTTDS quy nh ti iu 239 v th tc tuyn n c thc hin nh sau:

- Khi tuyn n, mi ngi trong phng x n phi ng dy, tr trng hp c bit c php ca ch ta phin ta.

- Ch ta phin ta hoc mt thnh vin khc ca Hi ng xt x ng c nguyn vn bn n v sau khi c xong c th gii thch thm v vic thi hnh bn n v quyn khng co. i vi nhng v x kn, Ta n vn phi tuyn n cng khai.- Trong trng hp c ng s khng bit ting Vit th sau khi tuyn n, ngi phin dch phi dch li cho h nghe ton b bn n sang ngn ng m h bit.3. Bin bn phin ta

Bin bn phin ta phn nh mi din bin ca phin ta. Do , Th k Ta n phi c mt thng xuyn lin tc ti phng x n, khng cho php th k ta n vng mt, ri khi v tr ang lm nhim v. Bin bn phin ta l mt trong nhng cn c quan trng Vin kim st, Ta n c thm quyn kim tra, kim st li vic xt x ca Ta n nn phi c ghi vo nhng t giy ring lu vo trong h s v n.

Sau khi kt thc phin ta, ch ta phi kim tra bin bn phin ta v cng Th k ta n k vo bin bn .

Theo quy nh ca BLTTDS ti iu 211, Bin bn phin ta phi ghi y cc ni dung sau y:

- Ngy, thng, nm ra quyt nh a v n ra xt x; tn ta n ra quyt nh; v n c a ra xt x; tn, a ch ca nguyn n, b n hoc ngi khc khi kin yu cu ta n gii quyt v n, ngi c quyn li, ngha v lin quan; h, tn thm phn, Hi thm, Th k ta n v h, tn Thm phn, Hi thm nhn dn d khuyt, nu c; h, tn Kim st vin tham gia phin ta, nu c; ngy, gi, thng, nm, a im m phin ta; xt x cng khai hoc xt x kn; h, tn nhng ngi c triu tp tham gia phin ta.

- Mi din bin ti phin ta t khi bt u cho n khi kt thc phin ta.

- Cc cu hi, cu tr li v pht biu ti phin ta.

Ngoi vic ghi bin bn phin ta, vic ghi m, ghi hnh v din bin phin ta ch c th c tin hnh khi c s ng ca Hi ng xt x.

bo m tnh trung thc, chnh xc ca bin bn phin ta, Kim st vin v nhng ngi tham gia t tng c quyn c xem bin bn phin ta ngay sau khi kt thc phin ta, yu cu ghi nhng sa i, b sung vo bin bn phin ta v k xc nhn.

4. Bn n s thm

Bn n ca ta n ni chung v bn n s thm dn s ni ring l mt vn kin c tuyn nhn danh Nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam, khi c hiu lc php lut phi c cc c quan Nh nc, t chc kinh t, t chc x hi, cc n v v trang nhn dn v mi cng dn tn trng; nhng ngi v n v hu quan phi nghim chnh chp hnh (xem iu 136 Hin php, iu 12 Lut T chc Ta n nhn dn v iu 19 BLTTDS).

Bn n kt thc ton b qu trnh t tng xt x, xc nh nhng vn ch yu ca v n cn phi gii quyt. i vi cc v n dn s, bn n phn tch chnh xc nhng quyn, li ch hp php b xm phm v ta n a ra phn quyt c tnh, c l. Bn n gip cho mi ngi nhn thc r cc quy nh ca php lut c vn dng vo thc tin. Bn n l vn kin ca c quan xt x bo v ch , bo v trt t x hi, bo v quyn, li ch hp php ca c nhn. Bn n c tc dng gio dc ng s, gio dc qun chng tin tng vo hot ng xt x, nng cao thc php lut, gp phn cng c, xc lp np sng mi trong x hi. V vy, bn n phi c Hi ng xt x tho lun v thng qua ti phng ngh n.

Theo quy nh ca BLTTDS ti iu 238, mu bn n s thm ban hnh km theo Ngh quyt s 01/2005/NQ-HTP ngy 31-3-2005 ca Hi ng Thm phn Ta n nhn dn ti cao c cu bn n gm c phn m u, phn ni dung v n v nhn nh ca Ta n, phn quyt nh. Ni dung tng phn trong bn n nh sau:- Trong phn m u phi ghi r tn Ta n xt x s thm; s v ngy th l v n; s bn n v ngy tuyn n; h, tn ca cc thnh vin Hi ng xt x, Th k ta n, Kim st vin, ngi gim nh, ngi phin dch; tn, a ch ca nguyn n, b n, ngi c quyn li, ngha v lin quan, c quan, t chc khi kin; ngi i din hp php, ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s; i tng tranh chp; s ngy, thng, nm ca quyt nh a v n ra xt x; xt x cng khai hoc xt x kn; thi gian, a im xt x.

- Trong phn ni dung v n v nhn nh ca ta n phi ghi quan h c xc lp gia cc ng s dn n c tranh chp, cc yu cu khi kin ca nguyn n, khi kin ca c quan, t chc; yu cu phn t v ngh ca b n; ngh, yu cu c lp ca ngi c quyn li, ngha v lin quan; nhn nh ca Ta n; ghi r im, khon v iu lut ca vn bn quy phm php lut m Ta n cn c gii quyt v n.

Trong nhn nh ca Ta n phi phn tch nhng cn c chp nhn hoc khng chp nhn tng yu cu, ngh ca ng s, ngi bo v quyn v li ch hp php ca ng s, kin ca kim st vin (nu c).

- Trong phn quyt nh phi ghi r cc quyt nh ca Ta n v tng vn phi gii quyt trong v n, v n ph v quyn khng co i vi bn n; trng hp c quyt nh phi thi hnh ngay th phi ghi r quyt nh .

Phn cui cng ca bn n, nu l bn n gc c thng qua ti phng ngh n th cn c y ch k, h tn ca cc thnh vin Hi ng xt x v phi lu vo h s v n. Nu l bn n chnh gi cho cc ng s, cho cc c quan t chc khi kin v Vin kim st cng cp th ch cn ghi Thm phn ch ta thay mt Hi ng xt x k tn v ng du ca Ta n.

5. Nhng quyt nh ti phin ta s thm

Ti phin ta s thm, ngoi bn n, Hi ng xt x c th ra cc quyt nh sau y:

- Quyt nh thay i ngi tin hnh t tng, ngi gim nh, ngi phin dch theo quy nh ti iu 51 v iu 72 BLTTDS.

- Quyt nh tm nh ch, nh ch vic gii quyt v n, chuyn v n theo quy nh ti cc iu 167, 189, 192 BLTTDS.

- Quyt nh hon phin ta, quyt nh cng nhn s tha thun ca cc ng s c quy nh ti iu 215, 220 BLTTDS.

- Quyt nh v vic p dng, thay i, hy b cc bin php khn cp tm thi (iu 100 BLTTDS); quyt nh buc thc hin bin php bo m nh iu 120 BLTTDS.

Khi ra cc quyt nh nu trn, Hi ng xt x phi tun th cc quy nh v th tc c quy nh ti iu 210 BLTTDS.

6. Nhng th tc sau phin ta s thm

6.1. Sa cha, b sung bn n

Nh ta bit bn n ca Ta n l kt qu ca hot ng xt x, n kt thc ton b qu trnh xt x ca Ta n v th hin ni dung xt x i vi mt v n c th. Uy tn ca Ta n l xt x chnh xc, gii quyt hp tnh, hp l cc tranh chp v yu cu ca ng s. Kt qu ca hot ng ny l mt bn n vi nhn nh v quyt nh ca Ta n u c cn c vng chc trn c s phn tch y , khch quan nhng ti liu, chng c ca v n c xem xt, thm tra k lng ti phin ta. V th bn n c sc thuyt phc mnh m, s c ng s chp nhn, thi hnh nghim chnh v c c quan nh nc, t chc v mi ngi tn trng.

Vi ngha nh vy, cho nn vic sai st xy ra trong mt bn n l iu khng th chp nhn c. BLTTDS nhn r tm quan trng ca bn n trong i sng x hi, quy nh vic phi sa cha, b sung bn n c thc hin nh sau:

- Bn n sau khi tuyn n xong th khng c sa cha, b sung, tr trng hp pht hin li r rng v chnh t, v s liu do nhm ln hoc tnh ton sai. Vic sa cha, b sung phi c thng bo ngay cho ngi c quyn li, ngha v lin quan n vic sa cha, b sung; ng thi thng bo cho c quan, t chc khi kin v Vin kim st cng cp.

- Vic sa cha, b sung bn n phi do thm phn phi hp vi cc Hi thm nhn dn l thnh vin Hi ng xt x v n thc hin. Trong trng hp Thm phn khng cn m nhim chc v Thm phn th Chnh n Ta n thc hin vic sa cha, b sung (xem iu 240, BLTTDS).

6.2. Cp trch lc bn n, bn n

to iu kin cho cc bn ng s bit r c quyn v ngha v ca mnh c Ta n quyt nh trong bn n, lm c s cho vic thi hnh n; ng thi bo m cho ng s, c quan, t chc khi kin thc hin quyn khng co, Vin kim st thc hin quyn khng ngh th vic cp trch lc bn n, bn n l trch nhim ca Ta n xt x v n. BLTTDS quy nh vic cp trch lc bn n, bn n c thc hin nh sau:

- Trong thi hn 03 ngy lm vic k t ngy kt thc phin ta, cc ng s, c quan, t chc khi kin c Ta n cp trch lc bn n.

- Trong thi hn 10 ngy k t ngy tuyn n, Ta n phi giao hoc gi bn n cho cc ng s, c quan, t chc khi kin v Vin kim st cng cp (iu 241 BLTTDS).

6.3. Sa cha, b sung bin bn phin ta

Bin bn phin ta l mt trong nhng ngun quan trng Vin kim st, Ta n cp trn c thm quyn thc hin quyn kim tra, kim st hot ng xt x ca Ta n s thm. V vy, sau khi phin ta kt thc, ch ta phin ta phi kim tra li bin bn phin ta v yu cu Th k b sung, sa cha li nhng ch cha y , chnh xc. bo m tnh trung thc ca bin bn, ng thi hn ch nhm ln, sai st trong vic ghi bin bn, BLTTDS quy nh ti iu 211 v cch thc, ni dung ghi bin bn phin ta, Thm quyn v th tc kim tra, yu cu sa cha bin bn phin ta. Khon 3 v khon 4, iu 211 quy nh nh sau:

- Sau khi kt thc phin ta, ch ta phin ta phi kim tra bin bn v cng Th k ta n k vo bin bn .

- Kim st vin v nhng ngi tham gia t tng c quyn c xem bin bn phin ta ngay sau khi kt thc phin ta, yu cu ghi nhng sa i, b sung vo bin bn phin ta v k xc nhn.

IV. TH TC GII QUYT V N TI TA N CP PHC THM

1. Khi qut v phc thm dn s

1.1. Khi nim v ngha ca phc thm dn s

Theo php lut t tng dn s Vit Nam, sau khi bn n, quyt nh dn s s thm c tuyn th chng cha c hiu lc php lut ngay m c mt khong thi gian ng s thc hin quyn khng co, Vin kim st thc hin quyn khng ngh theo th tc phc thm i vi cc bn n, quyt nh s thm . Vic Ta n cp trn trc tip xt x li bn n, quyt nh s thm ca Ta n cp di b khng co, khng ngh c gi l th tc xt x phc thm.

Vy phc thm dn s l vic To n cp trn trc tip xt x li v n m bn n, quyt nh ca To n cp s thm cha c hiu lc php lut b khng co hoc khng ngh.

Ch nh v th tc gii quyt v n dn s ti Ta n cp phc thm l ni dung c bn ca nguyn tc thc hin ch hai cp xt x c quy nh ti iu 17 BLTTDS. y l mt trong nhng nguyn tc c bn trong php lut t tng ca Vit Nam cng nh nhiu quc gia trn th gii nhm m bo rng cc bn n, quyt nh do Ta n tuyn c xem xt mt cch thn trng, m bo tnh cng bng, ng n. Th tc phc thm cc bn n, quyt nh dn s c vai tr quan trng trong vic pht hin v khc phc kp thi nhng sai st, vi phm php lut c th xy ra trong qu trnh gii quyt v n ti cp s thm. V vy, quy nh ny gp phn bo v qu