dadun: página de iniciodadun.unav.edu/bitstream/10171/30628/1/fa.151.471_25.pdf · d. thom ae t in...
TRANSCRIPT
%
f ' '«?■■ ■■■%■ *\.v ;_jgsr
■ ■'-••■ ' - ' • - V - -.;" ■. - •■''■•• -\ s' -s ^
■;;¡>,V;; ' • *'** , ■•*’ ..-■.t''" -S:".
■:/
'A. . „ *VT-:'C.
, ' . V V . ’ - ' . . v ‘ , -
i: Á it\- -■ ' •
. 1 •♦ ■•••■• "•■ '
i•J .A
ifTf<,-r.'- - - •<
'•■ V ’ .i
m :-ït'iÇ
-í:
> v , - - k*' - 4d^V-:i':Í
i?% ' 1 '''" '
- : ^ v - , . "■ - . 4 -.
''■s
c
••V
■r,
TiriR O M A N I, ET HISPANI
I ¥T 1 ^'W A Ö
DISPUTATIONES S E L E C T .£PER ASSERTAS THESES DISPOSIT^E,
Q U J SIN C O N C U R S U P R O O B T I N E N D A
J U R I S C I V I L I S
SECTUNDARIA FR.EFOSSTURÄP U B L IC A E X PO N IT C O N C E R T A T IO N I
J O S E P H U S R O N D A ,E T S A L V A ,
J . U . B . A R E G . C O N S I L . A B V O C A T U S , Valentìnì Collega Alumnus, pro variis Cathedris, necnon
Canonicatu Dolorali Cathedralis Segobrifenßs ’Eccleß^e jam candìdatus.
IN SCHOLIS VALENTINISM ENSIS M A R T U A N N I M DCCLXXIIL
V A L E N T I M :In Officina Benedi6ti Monfort, Univerfìtatls Typographì,
anno 1773.
/ Cv' T ' 'T 's T .'. -*■■-u Í-- X- - ’ ’ -'•• ‘•'“ f ‘ ' " .*’• *• • ' •
■' T'- - Ji.-
r
' ’i?' • '}
r - ! - » ■ . - • ■ • • ' - • ■ . ^ »-I ................................................ • -■ '* ;
^ : • > ■ * . . V *. ‘ '•'. I- “ ' ^ X X j- — A W js w i. ■, *
. ' , ■ / ■• , ^ ' ' A T ; í ¿ >
V, ,V. ;/
J ' T ^ i O O i j i ÎM . . HI
' ^ ■ .f ! V ! : ; . f 1' f
/ I . - . J m ' .- .............. .....
j ; ' : ' / ‘ ’u ^ : > .,'^ l.la ü X
’f . } » 'I . t r [ :V,:
l ( . . V
f ;
9
i•r- » '*x /
, •• :. >/•■ ' .'• - /-.*■ . . i ‘Vv .€‘‘ -
'• ^ f . 'T .
/ i / I . T Í ' í l l 3 /i'í3 v í : Í * H
. , -• , . í - y. . ^. • •■■
EXCELLENTISSIMO
S E N A T U I V A L E N T I N O :
D . D . D I D A C O N A V A R R O E T G O M E Z , P E R P E T U O R e f to r i in U rbe B org i* , P t æ t o r i , ac Juftit i* Majori> & C en tu r io n i V alencinx U rbis , ejufque GubernationiS) cec.
Magnificts Valentina Vrbis Reiiorihuj:
D . E m m a n u i l i F e r n a n d e z d e M a r m a n i l l o R a m i r e z d e j, a
P i s c i n a , in S. O ffic io V a le n t . Inqu if i t . à Secretis intinais P a t r o n o F ifca l i , & P r im a r io A p p a r i t o r i :
D . J O S E P H O M i r a l l e Sj E T C e b r i a n , A ca d em . R e g ia e H is to r i c o - Macritenfis Socio H o n o r a r i o :
D . B a r t h o l o m a e o L a s s o d e l a V e g a , C e n tu r io n i Alæ D im a - ca ru m N u m a n t in o r u m :
D - J o s E P H O N a r v a e z , e t P o r t o c a r r e r o , P ræ to ri in H e l l in : D . F r a n c i s c o P a s c h a l i C a s t i l l o I s c o , e t Q v j n c o z e s , P h i l .
M ag . J . U . D . A cadem iæ Matricenfis R eg iae N o b i l iu m A r t iu n i A c a d é m ic o H o n o r a r i o , Regiae i tem V a le n t in * A r t iu m A ca d e- m i * P r i m o C onf i l ia r io , M a rc h io n i de J u r a - R e a l :
D . F r a n c i s c o C e b r i a n , e t B o r d e s , R e g i i M il i ta r is O rd in î s B. M ari* de M oncef ia , ac S. G e o rg i i de A lfam a f tem m ate d e c o r a to :
D . J O S E P H O C A I D E S D E L R e A L , E T B A S DE C a R M O N A . J - C .D ^ D . A n t o n i o P a s q u a l , e t G a r c i a d e A l m u n i a , J . U. D .D . V i N C E N T i o P a s c h a l i G u e r a u d e A r e l l a n o , P u c h a d e s >
S i s t e r n e s d e O b l i t e s , P h i l . M a g . J . C . B a c c a l a u r .D . F r a n c i s c o B e n e d i c t o E s c u d e r , e t S e g a r r a , J . C . D . &
V a le n t in i F ide i v i o l a t * T r i b u n a l i s M in if t ro F a m i l ia r i :D . P e t r o M e r i t a , e t L l a z e r , J . Ü . D . ja m In f t i t . I m p e r . P r o f .
& Cenf. M athefeos C a th e d r* c a n d id a to :D . F r a n c i s c o F e r d i n a n d o G i r o n d e R e b o l l e d o , V a l t e r r a ,
Z a r z u e l a , e t S a p e n a , B e r e n g u e r , e t B l a n e s , J . U . D . .
D . J o s e p h o V i n c e n t i o R a m o n d e C a s c a j a r e s , D v r a n , H e r -
l a , e t H e n r i q u e z d e N a v a r r a , B a ro n i in L o c u m de T a - m a r i t :
D . G a s p a r i P a s t o r , e t R o m b a u :D . B e r n a r d o I o s e p h o d e B i r t o d í n o e t N a r v a e z , N e y p e r ,
T r i p s , B e r r ì o , G u z M a N e t O v i e d o , M a rc h io n i de el M o ra l , R e g i i , & M il i ta r is O rd in is S. J a c o b i E q u i t i ProfeíTo, & D im a - char i im L ufi tan i* C e n tu r io n i .
D . O n u p h r i o V i n c e n t i o D a n v i i a , e t S o l s o n a , J . U . D .D .
D . M a v r o A n t o n i o O l l e r , e t B o n o , R e g a l .G ra t la e D e c im a r .N o v a l . J u d . A posc. & Reg .
D . P e t r o L u d o v i c o S a n c h e z , à C o n í i l i i s R e g î is , & Secretis: n c c n o n V alencin i R e g i i ju f t i t iae aíTerendae T r i b u n a l i s à Sccre- tis :
D . J o A C H i M o E s t e v e d e A r b o r e d a , M a s d e M a s p a r r o - T A , J . U . D .
D . S a l v a t o r i M i/ s o l e s > e t X i m e n o , J . U . D*D . E m m a n u e l i G i n e r , e t G i n e r , J . C D .D . V i N C E N T i o G u i l l e m B u z a r a n , e t E l v i r a :
D . J O A C H I M O E s c o t a , e t C l i m e n t , à C o n s i l t is R e g . A 4 v .
Sindico Generali XJrbit Procurator) dij^nifsimo'.D . D i d a c o F e r n a n d e z d e M e s a , M enfae M agiilra l is M o n te -
fian* M i l i t i* A d v o c a to F ifca l i , J . U . D .
Confultifsimis ejufdem Vrhis Advocatis:D . J o A C H i M O S o l s o n a , E T S o l e r , C o l le g i i R e g i i M acritenfîs
C i u fa ru m P a t r o n o ru m S oc io , D e c im a ru m , P r im i t ia ru ro > & T e r t i a r u m U t b i s , ac R e g n i V a lenc in i l in g u la r i J u d ic i R e g io , Pdlacii R e g a l is , ac eciani C onfu la ti M a r is , e ’’ T e r r * ejufdem U r b is AíTefTori allecco ,& R e o ru m v io lâ t* R e l ig io n is a p u d V a le n - t in u m S . I n q u i f i t i o n i s T r i b u n a l A d v o c a to :
D . J o s E P H o G i s b e r t , E T S a n c h i z , in R e g i i s A u d ic o r i i s C au fa - r u m P a t r o n o > M oncefian* M il i t i* A d v o c a to o r d in a r io , ejufdem C aufa rum R e g i i F ifc i P a t r o n o , & ip f iu fm et T r i b u n a l i s R a t io n a r i i , ac M agtf t ra l is M enf* A d m in i f t r a t io n is AfleiTori:
D . P e t r o V i N C E N T i o T r a v e r , R ega l is P a t r im o n i i à sua M a - ftate F ifca l i P a t ro n o :
D . J o S E P H o I g n a t i o A l p h o n s o , e t M o r e o , P h i l .M a g . ejufdem F a c u l t a t i s , & J . U . C a ch e d ra ru m , & P r * p o f i t u r * C iv i l i s c a n d i d a t o , dignifs«mi A rc h ie p i ic o p i A dvoca to P a t r i m o n i a l i , C u r i* Ecclef . M e t r o p . C o n f u l t o r i , J . U . D . M o n te i ìa n * M i l i t i* A d v o c a to o r d in a r io .
Fidelifsimo Secretario.D . T h o m a e T i n a g e r o , e t V i l l a n o v a , Phil .M ag . J. C. D .
T A I ^ I S ER.GO r m / S PERILLU'^TR-IBVS U NIVERSIT A T I^ V 4L E K - tirtæy çy* Pr^poftnrarum Patronis digmfsimiSf has Ju r is CivilisThefes, Omni urbanitatis affeBu D. 0 . C,
JO S E P H U S R O N D A , E T SALV à.
D IS -
D IS P U T A T IO Iu >:e u>o T z o jsrzjB xrs
IN TER V m U M , E T UXOREM.
P A R S I.D e interdiñis Donationibus.
DTH ESIS I. T T " ^ Onationes folius munifìcenti£e,&
liberalitatis caiifa , inter con- juges Civili Romano-
rum jure prohibitse funt, & interdi¿t$.II. De tempore interdiéìionìs non eft facile
fententiam dicere. Exiftimo tamen antiquifsimam eam fuilTe, & ad prima Regum tempora referen ' dam.
III. Vigentibus Romae vetuftifsimis farris, co- emptionifque in nuptiis ritibus, vix eft , ut inter con- juges hifce modis copúlalos , confiare poíTet donatio.
IV. Confarreatse enírn, coemptíeve mulieres pa- triie poteftatis nexu, ut judico, liberatae , in viri ma- num , & poteftatem veniebant, eidemque heredes fuse , & iili^familias erant : quo cafu bona omnia dotis nomine marito addicebantur , & quae adqui- rebant, ad virum pertinebant ; unde non magìs inter cos rata effe poterai donatio , quam inter patrem, & fiiium.
A An
V . An idem, quod de farreata dicemus de uxo- re usu quaefita ? Ita cenfeo , fi anno uno contìnuo abfque ufurpatione apud virum fuerit.
VL Sin autem trinodìum ante finem anni ufur*' patum iverit, id eft , tribus no£lÌbus à marito abfue- r it , omnia longe fecus ; cum nec in viri manum veni- ret, nec illi , fed fibi adquireret.
VII. A t ne tunc jugales valerent donationes, impedimento erant receptifsimi Populi Romani mores.
VIII. De tota coemendi, confarreandique ratio- ne , & tempore , quo duraverit affuetudo h x c , dicam plurima, & quidem non injucunda, fi libido tibi.
IX. Obfoletis tandem variis decaufis, farreatis connubiis, quae primum rara , rarifsima poftea effe cceperant, manfit prohibitio Patriis moribus folum fuffulta.
X. Nulla enim lex , nullum S.C. donationes has cohibuit ufquead annum V.C, 955., quo Fulvio miliano , & Nummio Albino CoiT. Severus, & Antoninus Impp., habita in Senatu Oratione , auéìores fuere Patribus, ut donationes omnes inter virum, & uxorem prohiberentur,
XL Oratio h$c more majorum in Senatu recitata , & à Patribus approbata, verum fuit, & hodie dicitur Senatufconfultum.
XII. Non duplex, ut plerifque vifum, Severi Pa- tris una, Antonini filii altera fu it O ra tio , fed eadem omnino utriufque, commune Imperium eo anno ad miniftrantis.
XIII. Sed quid eft, quod vir ab uxore , uxor aviro dono aliquid accipere prohibetur ? Ne mutuato
amo
amore invicem fpoliarentur, concordia pretio conci** liari videretur 5 neve melior in paupertatem inciderei, deterior autem ditior fieret.
XIV. Jus Romanum amplexa efì in hac parte univerfa fere Europa; paucis excepiis Provinciis, quas vel abfolutas, vel ad certam ufque fummam taxatas donationes inter nuplos permilTere, de quibus in pa- laeilra.
XV. Apud nos Fori Judicum Leges, origo, & fundamentum lotius Hifpanici Juris, reciprocas con- jugum liberalitates irriias intra annum à die matrimonii port annum vero firmas effevoluere.
XVI. Caftellse Foro idem obfervabatur , hoc unicè , prseter lapfum anni addito, ne eÌTent donatori filii ex matrimonio fufcepti, adeo ut fi fuperveni- rent pofì celebratam donationem, refcinderetur ufque ad quintam bonorum partem.
XVII. A t recentiores Partitarum Leges ad ufum iterum revocarunt univerfam hac de re Romanam prohibitionem.
XVIII. Praf^ica eft difquifitio , cui Ìlandum ju- ri. Pro Foris Judicum, & Cafìellag certant fummi viri : al ego , ni de eorum ufu aperte doceatur, derogates cenfeo Partitarum legibus in praxi omnina fequendis.
XIX. Cum donatio in matrimonio tantum fu iti- terdida, confequens e i ì , valere, ubinondum con- fìat, aul non eft matrimonium.
XX. Sed quando conftare dicetur ad efFedum prohibitionis ? Moribus noftris, à quo inftanti prse- iìitus eft confenfus per verba de prselènti coram Pa- rocho, & teftibus , licei nondum fecutse fini Eccle- fiafticie nuptiales benedidiones : Romanis vero cer-
A 2 ta
ta regula dari nequít. Solum perpendendum compa- ratis perfonis, vitaeque conjundione confiderata, ma-» ritalifne afFedio, an concubinatus, interceflerit.
XXL Hinc quaefitum de donatione ante figna- tas dótales tabulas fada. E t fiquidem ante matrimo- nium fuerint fignatae , placuit valere non item fi poft matrimonium.
XXIL Si virgini in hortos jam dedud^ ante diem tertium , quam ibi nuptiae fierent; cum in fe- parata diaeta a viro e{Tet,vel ipfo nuptiarum die, priuf- quam ad eum tranfiret, & aqua, & igne acciperetur, donum fuerit oblatum, non retrahetur.
XXIIL Idem erit dicendum, etli in v ia , dum ad maritum ducitur , fuerit datum.
XXIV. Jure etiam confiftunt donationes in fpon- fam , padam , fperatam, aut nuptui tantum deftina- tam , collatas.
XXV. Et in concubinam, & meretricem, quas non revocantur , etiamfi eodem die nuptiae fuerint confequuts.
XXVI. Excipe tamen militum focarlas , quibus donari ab illis prohibitum.
XXVIL Veniunt hoc nomine mulierculae illae fub Coquarum fpecie , culinarioque velut vexillo in militum caftris verfantes, fcortifque , ut plurimum, fervientes.
XXVIIL In donatione nuptiarum die celebrata, ambigipoteft, utrum a fponfo , an a marito faita fit in quo hiec probata difíindio ut fi in domo fponfíE, ante matrimonium fi penes fe fponfus de- derit , poft centradas nuptias donum datum vi- deatur.
XXIX, Quod virgini immaturse , in domum de-du-
du£Ì:sB , nubilem putans donaverìt vir , ratum exìili- mo , fi prEEceiferint fponfalia , fi vero non anteceffe- rint, nulla eft donatio.
XXX. Liberalitas in uxorem putativam , tam- quam per errorem exerclta , repeti poteft.
XXXI. Inter eos , qui incefia, aut illicita contra- xere matrimonia, eiìo non confiiìant, improbantur do nationes, & fifco applicantur.
XXXII. Igitur fi Senator Libertinam defpondc- r i t , Tutor pupillam, vel quis alius ex his , qui ma- trimonium copulare prohibentur , & duxerit, an dO” natio quafì in fponfalibus fatìa valeat ? E t putem, etiam fponfalia improbanda, & quafi ab indignis ea, qu donata funt, fifco vindicanda.
XXXIII. Praefedus cohortis, vel equitum , aut Tribunus contra interdidum ejus provincia duxit uxorem, in qua offìcium gerebat, matrimonium non erit. Sed an huic quoque fi virgo nupfit, non fit au- ferendum , quod teftamento relitìum eft , deliberari poteft: Esemplo tamen pupillse nuptse tutori, quod reliftum eft, poteft mulier confequi.
XXXIV. De dote data ab uxore marito, eadem cenfura eil fit caduca, fi contra interdiéta legum contraitum fit matrimonium , adeo , ut & frudus re- fìituat fifco f impenfas vero retineat, quas retinere poiTet contra uxorem ipfam , fi de dote ageret.
XXXV. Sed virgini provinciali, & pupilla ere- diderim parcendum, ut dotem à fe datam repetant,
XXXVI. Quae de illicito dixi matrimonio, & ad incefìum protrahendum ut fiquidem dolo malo fue- rit contraftum , omnia caducent, & dos, & donatio.
XXXVII. Quae fententia & Regio Jure procedit.Si
XXXVin. Si donans conjux tales nuptias fciat, donatarius autem ignoret, effe illicitas, pulchrè quie- ritur , potior ne fííci, an conjugis ignorantis fit cau- fa? Quo in articulo tua erit Romanorum jure ele- Üio.
XXXIX. Attamen feptem partito contra fifcum refpondendum.
X L. Quid autem fi donatarius impedimentum noverit cum donator in bona effet fide? Et dona tionem nullam , & donanti, ejufve haredibus reili- tui debere, verìfsimè puto.
XLI. Nec inter eas quidem perfonas, quarum p r i fubjedi funt v ir , & uxor, q u i, quaeve in eorum poteftate funt, donationes jure civili fieri poffunt.
XLIL Igitur nec inter focerum, & nurum , aut generum , viri fratrem in foceri poteftate confìitutum, & fratrium, aut fororium5 virum inter, & levirum, aut glorem, vel è converfo.
XLIÍL Caterum fi in alia familia eft maritus, ut puta adoptaxus, neque focero, neque e i, qui in ejus eft poteftate neque e i , in cujus eft, uxori dari inter- dicitur.
X LIV. Sed quum hodie jura patris naturalis per adoptionem non folvantur ( nifi perfona adoptantis conjunda fit) an non etiam donatio inter eum , & profocerum, nurum, pronurumque interdicetur? Ita fan« exiftimo.
X L V . Et mater filias paternis facris conftitutae, nifi dotis caufa & filio nifi in militiam eunti dare prohibetur.
XLVI. Eadem ratio fa cit, ne privignus nover- cae, filius matri, nifi de caftrenfi, aut quafi caftrenfi peculio doisare pofsit.
Cui
X L VII. Cui exceptioni etiam in adventitio, pieno jure ad iìlium novis confìitutionibus pertinenti, locum effe crediderim : at fì peculii ufusfru£ìus ad patrem pertineat, nec eo confentiente, in matrem fi* lius donatione transferet.
XLVni. E contrario mater filio fuo ex priori matrimonio fufcepto, atque ita viventis privigno, ifque vitrico fuo nullo jure munus offerre prohi- betur.
XLIX. Pari ratione nec focrui a nuru, nec nu* rui, vel genero ab avo materno, aut è contra, donatione interdidum.
L . Iure tamen Hifpano Regio cum fìlius pofì matrimonium , folemnefque benedidiones Ecclefiafìicas {cafaäOjY ve/aäo) exeat à patris potefìate, poterit matri, & novercse donare.
LI. Potefìatis verbum non folum ad liberos tra- himus, verum etiam ad fervos, nam magis eft, ut hi quoque, qui aliquo jure fubjeäi funt marito donare non pofsint.
LIL Quare perfonae omnes, quse ob nofìram Ora- tionem maritum inter , & uxorem, aut propter hos inter fe liberales effe nequeunt, nec cum viri, & uxo- ris fervo , aut hic cum eis.
LUI. Si fei vus meus, cujus ufusfrudus alienus efì, donet uxori meae ex peculio fruduarii ejus licen- tia , valet donatio uxori fruduarii non valet.
LIV . De libero homine bona fide mihi poffef- fo quaeritur, an quod ex re mea , operifve fuis pa- raret, uxori mese illicitè donaret : E t ita efì verius: ex aliis autem rebus nulla ratio prohibet , quin donet.
L V . Si uxor filio donaverit fervum, qui in pa-tris
tris mariti fit poteftate 5 deinde is fervus ancillam ac- ceperit, dominium ob malam viri fidem mulieri quae- retur, nec intereft, ex cujus pecunia hsec ancilla empia fit 5 quia nec ex re fua quidquam adquiri poteii per eum, qui donatur e i , cui donatur.
L V L Quid ergo fi ex re mariti ea ancilla comparata fuerit? An adverfus agentem mulierem de dote 5 maritus pretium pofsit per exceptionem retinere? E t dicendum eft, pofle maritum , & exceptionem ha bere, fi dos ab eo petatur, & fi folverit, condicere.
LVII. Servus communis viri, & fratris ejus, pue- rum donavit uxori fratris, qu$ro, an redé*? Pro qua parte is fervus, qui donaíTet, viri eíTet, pro caparte munus non eíTe fadum mulieris, refpondeo.
LVIÍL Idem juris effe cenfeo , íl ex tribus fratri- bus,unus uxorem haberet,& rem communem uxori do- naíTet nam ex tertia parte mulieris rem fadam non effe ; ex duabus autem partibus reliquis ( fi id fciffent fratres, aut poíieaquam donata effet, ratum habuif- fent ) nihil debere mulierem reddere.
LIX. Si maritus duos reos habeat, Titium , & mulierem : & mulieri accepto tulerit donationis caufa, neuter liberatur 5 quia acceptilatio non valet. Plane ñ mihi proponas, Titio accepto latum , ipfe quidem li- berabitur, mulier vero manebit obligata.
LX . Finge,mulierem teneri marito ex caufa fi- dejufforia, quia fuccefferit hares fidejuffori^ maritus donationis caufa principalem debitorem liberavit an & ipfa maneat liberata? Ita quidem multis viffum, & mihi probatur,
LX f. Non abs re quadri hic poterit, an, fi mulier, & Sejus fundum habeant communem, à quo fervitus v ia , vel itineris, aliaque individua debeatur fundo
ma
mariti, ifque donationis caufa hanc fervitutem Sejo remiiTerit, uxori etiam fu remiiTa ? Pro affìrmantium parte fententiam profeto.
LXiI. Quid autem dicemus, ubi res diverfse, vel perfonas diilindae, quarum tamen caufa non pofsit commodè feparari, aliae venditie funt, ali$ donatse, ut puta: ex Simphoniacis, aut Comcedis fervÌ3,ven- ditus unus, donati caeteri ; ex quadriga , aut pari mu- larum, vendita una , cateriE donatae? Ego puto im- pendiendam donationem , utpote ¡n fraudem Sena- tufconfulti fadtam.
Quid interdìcatur.LXIII. / ^ U m Antonini Caracallas Oratio de
donatione tantum loquuta fìt, con- fcquens e fì, valere inter virum, & uxorem contratìus caeteros, nifi alio jure impediantur.
LXIV. Igitur fi vir ab uxore fua quinquaginta mutuo acceperit chirographo particulatim in negotia fua, mutuum tenet, & à viro fuifve, eo mortuo, has- redibus uxori erunt reddenda.
L X V . Commodatum quoque permiiTum, dummo- do citra fraudem, iìmulationemque fadum.
LXVI. Marito uxor commodat fervum , & pa- cifcitur, ut prò fervo commodato, reddatur aeftima- tio : hsec vilis fuit, nempe cum valeret fervus vìgin- t i , aefìimatus fuit decem donationis caufa ; an valeat padum aeiìimationis, in quo verfatur donatio, quae*- ritur? E t verius eft , improbari, manente contradu,
LXVÌI. De depofito idem fentiendum.LXVIII. Emptio venditio fuftinetur etiam inter
conjuges 5 fì modo ex bona fide omnia gerantur^B fin
I O
fin vero per earn ferperit fraus , irrita declarabitur.LXIX. Unde fi vir uxori, aut è contra rem villo-
ri pretio vendiderit, id , quod donatum, aut ex pre- tio remiiTum eft , non valebit.
LX X . Sed in hac fpecie fuit qusefitum, utrum fìc improbetur adus , ut totus contradus nullus f i t , an tantum irritetur pretü remifsio? Et probata Neratii difìindio 5 ut fi cum animum vendendi maritus habe- ra t, idcirco venditionem commentus fit, ut donaret, nullius momenti fit venditiof fin autem animum vendendi haberet, & ex pretio uxori remiiTerit, venditio quidem valeat, remifsio autem ha£tenus irrita fit, quatenus locupletior fada.
LXXI. His confequens, ut fi duo mancipia fuerint fingula quiñis digna 5 fed utrumque unis quinqué donationis caufa à viro muHeri, vel contra venierint; communia fint pro portione pretii.
LXXII. Si vir uxori, vel contra, quid vendiderit vero pretio, & donationis caufa pacifcantur : ne quid venditor ob earn rem pneftet videndumeíí, quid de venditione ea agatur: utrum res venierit, & totum ne- gotium valeat an vero ut ea fola pa6tio irrita fit. Et verius efi, padum dumtaxat irritum elTe.
LXXIir. Item placuit, valere inter conjuges lo- cationem condudionem hac in parte eifdem fere regu- lis metiendam quam venditionem.
LXXIV. Quare fada inter eos locatione viliori mercede, fiquidem animo donandi, tota irritatur ; fi vero locandi, ufque ad fummam príetexendae dona- tioni remiíTam.
LXX V. Societatis etiam contradus, dummodo non fimulatus inter virum, & uxorem iniri poteftjdo- oationis vero caufa nec inter cseteros.
Ju-
I fL X X V l. Jure autem Hifpano Regio inducitur
inter conjuges focietas univerforutn , qua ex qusefìu Veniunt ita tamen, ut res contrahentium , feu bona praefentia ( 'quae tatnquam fors hujus legalis focietatis quodammodo confiderari poiTunt) non communicen- tu r, fed futura tantum, feu lucra poftea obveníentia.
LXXVII. Ñeque tamen haec omnia,fed eafolum- modo 5 qua ex quafíu quotidiano, id eíl ex opera, & negotiations cujufque conjugis adquiruntur , puta lucrum , quod ex emptione venditione, locatione conduzione 5 aut fimilibus commerciis, aut ex caufa artifi- cii defcendit. Q ua vero alieno beneficio obveniunt, qualia funt, hareditas, legatum , donationes, ea extra hanc caufam habentur quamvis legatarum, cate- rarumque rerum frudus communes íint,
LXXVIIL Quorum lucrorum, & pro dimidia parte ad mulierem fpeétanie , conceditur marito libera adminiftratio, & alienatio , matrimonio confiante abfque ullo mulieris confenfu, dummodo in ejus frau- dem non fiat.
LXXIX, Utrum talia lucra libere dare maritus pofsit? Sub limitationibus referam. An in favorem conjugis renunciare ? Poílea dicam.
LXX X. Plgnoris quoque contradus ex parte viri perfici potefi. Mulieri autem Vellejano S. C. intercedere prohibetur non folum fidejubendo, fed etiam res fuas pignori obligando.
LXXXI. Si uxor à marito fuo pradia , qua ob dotem pignori acceperat, emerit, eaque emptio donationis caufa effe dicatur, an valeat, quaritur ? E t ve- rior eñexiftimantium fententia, emptionem nullius effe momenti, pignoris autem obligationem durare.
LXXXII. Etfi pignus vir uxori, vel uxor viroB 2 re-
remiiTerit, validaerit remifsio, quin donationem ínter eos incidat.
LXXXIIL Marito pro uxore fìdejubere, non eft prohibitum : mulieri vero S. C. Vellejano fuccurfum,
LXXXIV, Jure apud nos recepto mulier pro viro intercedere nequit, efto dicatur, in ejus utilitatem contradum fuiiTe verfum.
LX X X V. Sin autem v ir , & uxor fìmul eodem, aut diverfìs contradibus pro tertio fidejuflerint, eate- nus muiieris valebit intercefsio, quatenus fuerit pro- batum, eidem profeciiTe.
LXX XVI. Quse utilitas non in bis cernenda, ad qu3e prieftanda maritus officio tenetur, ut cibis, ve- fìimentis, &c. fed in aliis.
LXXXVII. Limita, nifi pro redditibus, aut Re- giis tributis interceiTerint 5 quo cafu indiftinde tenen- tur & vir , & uxor.
LX X X V ili. Si maritus aefiimationem rerum, quas in dotem accepit, dicat, fe donationis caufa auxiiTe, in arbitrio ejus erit, rem, aut verum pretium red- dere.
LXXXIX. Idem dicendum erit, fi mulier de minori seftimatione qu^ratur ; nam in arbitrio erit mariti , utrum juftam aeftimationem, an rem ieftimatam prfeftet.
XC. Si donandi animo conjux, cui per fundum conjugis debebatur fervitus, ea ufus non fuerit per conftitutum tempus; an amittatur,qu$ritur? E t magis eft, amitti, licet poft divortium, vel ante, fi poe- nituerit, condici pofsit.
XCL Conjux, qui exceptione perpetua tutuserat adverfus conjugis adionem, cum in judicio pul-faretur, eam omifsit donationis caufa, & ob id con-
dem-
demnatus fuit. Quid dicendum ? Valebit fententia fed condicetur e i , cui donatum eft.
XCIT. Si donaturus mihì, juíTerim uxori mese donare , vera erit donatio ac proinde irrita oh noñram prohibitionem.
x e n i . Idemque eft, etfi mortis caufa traditurum mihi julTerim, uxori me« tradere nam fi convaluerit donator, ei condizione tenebor fin autem mortuus fuerit, rem, quam habiturus eram in bonismeis, defi- nam propter donationem habere.
XCIV. Verumtamen fi legaturus mihi, aut hsere-’ ditatis nomine relìdurus, rogatus àm e, uxori meaere- linquas , in fraudem tituli nihil videtur fadtum.
XCV. Maritus hieres inftitutus, cui mulier fub- fìituta erat, aut haeres ab intefìato futura, h$redita- tem fibi relidam donationis caufa repudiavi!^ quiero, an re£le? Et verius eft, repudiationem mulieri pro- deiTe, nec donationem incidere.
XCVL Idemque procedit in legati repudiatione favore conjugis fa£ìa, nam firma erit.
XCVII. Si quis rogatus fit, percepta certa quan- titate, haereditatem uxori fuae reftituere, & is fine deduzione reftituerit, quod geftum eft, valet.
XCVIII. Si vir rogatus hsereditatem reftituere uxori, quartam S. C. Trebelliani omiÌTerit, & piene hsereditatem reftituerit, nihil improbatur.
XCIX. Quod quidem & in eo cafu obtinet, quo plurima, & ampHfsima legata relida fmt uxori, quie exhauriant hareditatem, & maritus quartam Falci- diam non deducat, fed legata fine dimìnutione pr«- fìet.
C. His próxima eft pratica illa , & quotidiana qu»ftÌo 5 an uxor in viri favorem valide renuntiet lu
cra
era {ganancias dicimus) confante matrimonio adqui- fua. Si de quasrendis nulla dubitatio efì, quin valeat renunciatio.
Cl. Sin autem de quaefuis, non una Clafsicorum omnium fententia. Ne igitur alterutri opinioni praeju- dicium inferre videar, elige quam malueris.
CII. De viro etiam quasfìtum , an in uxoris favo- rem lucra haec renunciare pofsit j lì de quEerendis, non dubito fin vero de qusefitis, magis efì, ut non pof- fit 5 vera enim cefsio eft.
C n i. In donationibus Jure Civili impeditis hade-» nus revocatur donum ab e o , eave, cui donatum eft, ut fiquidem ftet res, vindicetur 5 fi confumpta fit, con- dicatur hadenus, quatenus quis locupletior eorum fadus eft.
CIV. Si id , quod donatum fit, perierit, vel con- fumptum fit abfque dolo donatari!, ejus, qui dedit, eft detrimentum, cum translatitium fit , rem domino perire.
C V . De eo apud veteres dubitatum video, quod- nam tempus fpedandum fit, ut quis locupletior fa- dus dicatur, litis ne conteftatae tempus, an rei judi- catas? E t placuit, litis conteftata tempus fpedari oportere.
e v i . Si ex decem donatis fibi mulier fervum eme- rit, & is quinqué fit, quinqué tantum erunt petenda. Si vero quindecim dignus fìt, non plus quam decem poterunt peti.
CVII, Quid autem fi ex decem fibi donatis duos fervos emerit, & eorum alter mortuus f it , alter decem dignus fit? IntereiTe puto, utrum uno pretio venierint, an diverfis; fi uno, tota decem petenda funt: fi diver- fis, folum petendum, quanti fit emptus,qui fupereft.
uxor
CVIII. Uxor viro pecuniam donavit ifque ex pecunia fibi donata mobilem, aut foli rem emit : fol- vendo non eft, & res extat, quaere, an ab uxore tota condici pofsit ? E t verius eft, poffe.
CIX. Eieganter tradabiturj fi mulier quindecim praedia emerit, & maritus non totum pretium uxori numeravit, fed duas partes pretii, hoc eft, decem, uxor de fuo quinqué : Deinde hsec prsedia nunc va- leant decern, maritus quantum confequatur? E t magis eft, ut confequi debeat duas partes decem, ut quod periit ex pretio , utrique perierit, & marito, & uxori.
e x . Verumtamen fi cum mulier praedia quindecim emerit, in earn emptionem vir quinqué venditori dederit, aliud dicendum eft: nam divortio fadio, aut donatione revocata, femper quinqué illa marito erunt reddenda; cum tempore conteftatae litis inveniatur lo- cupletior fada mulier, quse sere alieno fuo, intervenía viri liberata eft.
P A R S II.
D e concef sis Donationibus.CXI. ✓ ^Um non amare, nec tanquam inter in-
feftos jus prohibit* donationis tra- dandum f i t , fed ut inter conjuntos maximo aífedu, & folam inopiam timentes, veteres Romani eas de- mum conjugum liberalitates prohibuerunt, ex quibus & donator pauperior fieret, & is , qui donum acci- peret, locupletior 5 horum alterum fi dceflèt, donationes non impediri ilio interdico putaverunt.
CXII. Item placuit, donationes, quas Divus Im-pe-
perator in piifsimam Reginam conjugem fuam, vel ilia in Serenifsimum maritum contulerit, iilico valere, plenifsimamque firmitatem habere.
CXIII. Quae de Romano diZa funt Imperatore, eadem ad alios hodie Principes, Regefque accommo- dari debent, quorum eft fummum in fuos Imperium.
CXIV. Hoc amplius principalibus conftitutioni- bus conceiTum eft mulieri in hoc donare viro fuo, ut is ab Imperatore lato Clavo, vel equo publico, fimi- live honore decoretur.
CX V. Verumtamen quod adipifcendæ dignitatis gratia ab uxore in maritum collatum eft, eatenus ra- tum eft, quatenus dignitati fupplendæ opus eft.
CX VL Quare muñera ab uxore viro Confuli oblata ad proceftus, Circenfes ludos, aut Mifsilium po*' pulo jaáationem, dummodo confueta, & non immodica 5 non retrahentur.
CXVII. Si mulier acceptam à marito pecuniam in fportulas pro cognato fuo , Ordini erogaverit, an donatio valeat, videndum. E t puto, locupletiorem non effe fa£tam mulierem, ac proinde donationem valere.
CXVIII. Si mariti caufa profeta fìt uxor, & prò ea maritus veduras, aut v e à ig a l, quod in itinere præftari folet, folviffet, an quidquid expenfarum nomine ei maritus praeftiterit, pofsit repetere, quíeritur? E t magis eft, ut non répétât.
CXIX. Religionis caufa recepta quoque fuit donatio. Nam fepulturæ caufa locum marito ab uxore, vel contra poffe donari conftat, & fiquidem intulerit, fa- ciet locum religiofum.
CXX. Secundum hæc, fi uxori maritus fepulturae caufa donaverit, ita demum locum fieri intelligetur
mu-
muiieris, cum corpus humatur. Casterum antequam fìat Religiofus, donantis manet ; proinde fi diftraxe- rit mulier , manet locus donatoris.
CXXI. His confequens, ut fi uxori fuse monu- mentum purum maritus magni pretii donaverit, valida fit donatio, fie tamen , ut cum fit religiofus, valeat. Quid autem fi & ipfa fuerit ilio illata ? L icet morte ejus fìnìtum fit matrimonium , favorabi- liter tamen receptum fu it, locum religiofum fieri.
CXXII. Non difsimili ratione, aut favore, etfi maritus ad oblationem Dei uxori aliquid donaverit, aut oleum pro ea in sede facra poÌTuerit, erit valida donatio.
CXXIIL Miferationis, & pietatis caufa, permiflas itidem donationes fuere. Quare fi vir uxori , cujus sedes incendio confumptae funt, ad refeétionem earum pecuniam donaverit, valet donàtio in tantum in quantum sedificii extrudio pofìulat.
CXXIV. Placuit etiam manumifsionis caufa fervum poffe donari, non folum ut fiatim ad libertatem, fed etiam quandoque perducatur.
CXXV. Si pretium ob manumifsionem acceperit mulier, & fic manumiiferit, fi quidem ex peculio fuo ièrvus dederit, nummi manebunt mariti : fin vero alius prò eo dederit, fient muiieris.
CXXVI. Si quid in pueros ex ancillis dotalibus natos maritus impenderit, aut in doétrinam, aut alimenta, an fervetur marito videndum. E t magis puto, non fervari, fi ipfe minifteriis eorum utatur.
C X X V n. Verumenimvero fi aliquid nutrici datum fìt ad educendum, marito fervatur.
CXXVIIL Efì & alia recepta donationis fpecies, munufcula quaedam folemnia uxori, vel marito, fed
C fre-/
I sfrequentius tamen uxori dari folita Kalendis Martiis, aut natali die, qu$, fi immodica fint, donatio eft 5 fed ii impenfas tantum contineant, quas faceret mulier, quo honellius fe tueretur, contra eft.
CXXIX. De veftibus viro ab uxore, vel contra concefsis non facilis eft quseftio, utrum donatio con*- cefsione fiat 5 & fiquidem de folo veftimentorum ufu hasc accipiantur , benignius receptum eft donationem valere.
CXXX. Sin vero de eorum materia, intereft, an quotidiana, & ad ufum mulieris neceíTaria, an pretio- fiora fint. Quotidiana ad officium mariti magis pertinent 5 ac proinde nulla in eis eft donatio.
CXXXI. Pretiofiora vero fi donata fint, inutilis eft donatio, fola morte confirmanda. Etfi non conftat, an fint donata, potius creditur à marito uxori ornatus cauía commodata.
CXXXII. Q uíb vir cibaria uxoris nomine uxoris familiae, jumentifve praeftiterit, an condici pofsint, quaero ? E t fiquidem in ufu communi fint, non con- dicentur f quod fi familiam domefticam uxoris, aut venalitiam paverit, contra puto obfervari.
CXXXIIl. De annui, & menftrui promifsione, di& ficilior apud veteres fuit inquifitio, an vera eíTet donatio ? E t puto annui promifsionem , vel praftatio- nem, aliquando donationem effe, & ob id prohibitam aliquando magis effe compenfationem cum oneribus matrimonii, & ob id permiffam.
CXXXIV. Si maritus annuum promittat, ut uxor alat fervos paraphernales, familiam venalitiam pro- priam uxoris, & animalia ad caufas dotis, vel matrimonii minime fpedantia, donatio eft.
CXXXV. Quod fi promittat annuum 9 ut uxoralat
alat familiam ad matrimonium pertinentem, quam fuis fumptibus maritus alere tenebatur, & de dotis frutìi- bus, non eft donatio, fed compenfatio.
CXXXVI. Si maritus, qui accepit dotem redden- tem centum fruZuum nomine, promifferit ducenta mulieri non neceffaria 5 fed fuperflua , ut alat familiam, & de acceptis ultra fruZus dotis fupererit aliquid im- modicum, & de quo etiam inter amicifsima focietate conjuntos aftimatio fieri debeat, donatio eft.
CXXXVIL Si vero quidquid à marito accepit, impendit in alimenta neceflaria communis familise, vel in folvendis fcenoribus ad alendam familiam pri- dem contradis , donatio non e ft, fed debiti exfo- lutio.
CXXXVIIL Cum ergo per annui conftitutionem, quafi difpenfatrix, quafi miniftra viri fiat uxor, fi maritus ad prsedidum effedum promifterit annuum, po- terit promifsionem revocare,
CXXXIX. C^terum ficut ceiTat petitio quantita- tis , quam de fuo maritus uxori in menfes fmgulos, vel annos fmgulos proprii ufus ejus gratia promittit: ita ex ea caufa nummi foluti, erogatique non dari repetitionem, aequum eft,
C X L. Quae hadenus dixi de marito promittente menftruum , aut annuum uxori, procedunt è converfo in uxore promittentc menftruum, aut annuum marito,
CXLI. Ilh fo la, fed nobili, & veterum economia digna differentia in unoquoque cafu adhibita , ut fi vir annuum uxori promifferit, & quid modicum ex annuo fupererit, id non continuo eripiatur uxori, quae id forfan comparili diligentia, & frugalitate vice verfa, fi uxor marito annuum praeftiterit, reftituetur
C 2 ei.
ei, quod extabit, five modicum, five immodicum, & fi confiamptum fuerit condicetur id, in quantum vir locupletior fadus fit.
CXLII. Dotis frudus, fi fine ullo onere uxori reílituti fint, vel remifsi, ilHcita donatio eft 5 unde quatenus ex perceptis frudibus mulier locupletior fa- d a f i t , tenebitur marito reftituere.
CXLII. Secundum hiec fi mulier donee dotem promiiTam marito traderet, promifferit viro ufuras, ii que ufuras fibi licite promiflas, remiflerit uxori, con- ftante matrimonio , fiquidem fimpliciter, nullius momenti eft remifsio.
CXLIV. Sin vero remiflerit, ut uxor aleret com- munem familiam, & onera matrimonii fuftineret, non cenfetur donatio.. C X L V . Huic próxima eft fequens difquifitio. Mulier promiiTam dotem marito tradidit : poftea ufuras dotis à marito ftipulata fu it, confiante matrimonio, ut frudus fibi in effedu lucraretur,& aíFedu eva- cuaret dotem, icifcitatur, utrum illicita fit donatio ? Ego ■'■‘Utem hoc dicerem, quod & verum eft.
C X LV L Plane fi convenerit, uti fe mulier pafce- ret, fuofque homines : & idcirco paflfus eft maritus, eam dote fua frui, ut fe , fuofque aleret, expeditum erit. Puto enim non poflTe ab ea peti, quafi donatum, quod compenfatum eft.
CXLVII. De frudibus quoque praediorum, quas donata funt, videndum, an in caufam donationis ca- dant Quo in articulo communem naturalium, & in- duftrialium fruduum diftindionem obfervari contendo 5 ut fcilicet induftriales donatario cedant 5 naturales vero remaneant donantis.
XLVIII. lllud in controverfiam venit, an adqui-fita
fita per fervum conjugi à conjuge donatum , íínt do- nantis, aut donatarii. Et obtinuit exifíimantium fententia, donantis eíTe etiam ea, quæ ex re donatarii ad- quifierit.
CXLIX. An ergo idem erit dicendum de adqui- fitis ex operis donati fe rv i, ut fcilicet conjugis donantis fint ? Parum deeft , ut fubfiftam. Verumtamen ne quid in medium relinquere videar, ad eum, cujus eft fervus, donantem fcilicet pertinere , probabi- lius credo.
C L. A t enim fi vir uxoris, aut uxor viri fer- vis , ancillifque ufus , ufave fuerit ad proprias , aut communes operas, nullam harum operarum ratio- nem eíTe habendam in tanta conjunáione , veteribus placuit.
CLL Si maritus uxori pecuniam donaverit, eaque ufuras ex donata perceperit pecunia , an lucrari eas pofsit, quæro ? Et magis eft, ut lucretur.
CLIL Quid ergofi ex centum, quæ vir uxori donavit, quinquaginta apud debitorem ex üs perie- rin t, & alia quinquaginta duplicata ufuris uxor ha beat : reftituet centum , an fola quinquaginta , quae ex re donata fuperfunt ? Et puto illum rei geftæ or- dinem eíTe futurum, ut fola quinquaginta reftituat mulier.
CLIIL Si uxor nummis à viro, aut ab eo, qui in ejus poteftate effet, fibi donatis, fervum emerit, deinde eum ipfum viro tradiderit, an valeat traditio, dubita- tur ? Et ratam eam effe affirmo.
C LIV . Si v i r , & uxor quina invicem fibi do- naverint, & maritus fervave'rit, uxor confumpferit, ex Hadriani conftitutione magis e f t , ut donationura fiat compenfatio.
Quod
C L V . Quod quidem Antonini Conftitutione tunc locum habebit, quum divorilo, non vero morte, fo- lutum fuerit matrimonium,
C LV I. Sed fi alter moriatur, quid dicemus? An haeres ejus fuperiiiti conjugi donatum repetenli po- terit compenfalionem objicere ejus, quod non con- fumpfit, fed habei à defundo fuo conjuge ? E t verius omnino eft, poffe : nifi fuperftes hie conjux pro- bet, defundum voluiiTe, ut utrumque haberet, & quod ipfe ei donaffet, & quod ille fibi,
CLVII. Quare etfi ambo fimul conjuges deceffe- rint, qui mutuas donationes inter fe fecerant, haeredes fuos locupleies, iis donationibus relinquent.
CLVIII. Perplexa admodum eft quaeftio , utrum pofsit conjux rem à conjuge fibi donatam ufacape- re ? E t credo, alieníB reí fcientiam ufucapionem im- pedituram.
CLIX. Verum fi inter extráñeos fada fuerit donatio 5 & antequam per tempus legítimum dominium fuerit adquifitum, coierint, an impediatur ufucapio, quáero ? E t pulo non impediri,
C L X . Sed etfi conftante matrimonio res aliena à marito uxori donata fuerit, probabilius eft, confe- fìim ad ufucapionem ejus uxorem admitti.
CLXI. Si extraneus rem v ir i, ignorans ejus effe, ignoranti uxori, ac ne viro quidem fciente, eam fuam effe, donaverit, an mulier rede eam ufucapiat, videndum ? & magis eft , ufucapionem procedere,
CLXIL Quid autem, fi ante completa ufuca^ pionis tempora, refcierit vir , rem fuam effe : inter- rumpetur ufucapio ? Ita videtur fed juri eft confor- mius, impedimentum nullum afferre viri fcientiam ad- quifitioni domiaii.
CLXIÍI. Denique & in cafum exilii, aut de- portationis, valere donationes , benignius receptum fuit.
CLX IV. E t in divertii cafum, ita tamen, ut fub ipfo divortii tempore fiant 5 non quandoque, & ex fola cogitatione futuri divortii.
P A R S I I I .
D e confirmandis Donatio- nibus.
C LX V . A Nte tempora Severi, & AntoniniX X . Impp. ita erat de iis donationibus
cautum , ut nullo modo confirmarentur, quamvis donator in eadem volúntate, & fuperíiite donatario de- cederet.
C LX V L Ünde res à conjuge conjugi inter vivos donatæ, ei, cui fuerant datæ,auferebantur, & hæ- reditati addicebantur , nifi exprefsis verbís legati, vel fideicommifsi in tefiamento, codicillifve relin- querentur.
CLX VII. Ob quam caufam recepta tune vulgaris illa , & ufitatifsima legandi forma : Q ua uxori meæ dedi , donavi, ejufve caufa emi, paravi, do lego,
CLXVIII. Suceefsit tandem Æmilianum S.C. ad Orationem Severi, & Antonini fadum , quo confìr- mata fuit vetus donationum prohibitio , ita tamen, ut fa s effet, eum quidem , qui donavit, pœnitere : redem vero eripere, forfitan adverfus voluntatem
fu^
füpremam ejus , qui donavit, durum ^ avarum ha~ beretur.
CLXIX. Cui confequens efi, ut fi priufquam inter homines effe defìerit donator , revocaverit donationem 5 nocituram donatario revocationem.
CLX X. Quid ergo fi vìr uxori donaverit, deinde eum pœnituerit, mox poenitere defierit ? E t verius eft donationem valere.
CLXXI. Si maritus e a , quæ donaverit, pignori poftea fpecialiter dederit, an pœnituiffe eum donationis fadæ videndum 1 E t ita à veteribus invenio definitum,
CLXXIL Quid tamen fì hoc animo fuit maritus , ut vellet adhuc donatum Finge in poffcfsio- nem præcariam mulierem remanfiffe, paratamque e ffe fatisfacere creditori. Dicendum eft, donationem valere.
CLXXIIL Verumtamen quod de conjetura mu- tatæ voluntatis ob pignerationem donation! fuper- venientem dixi , accipias volo fecundum veterum hac de re judicium 5 nam Juftiniano aliter fuit-vi- fum 5 idcirco ab ilio jure fua conftitutione re- cefsit.
CLX XIV. Si ante nuptias , vel poft nuptias ex aliquo cafu eorum , quibus conftante matrimonio donare permiiTum eft, vir uxori rem donaffet, & poftea pignori obligaffet, an teneat obligatio, quæro? E t puto illum rei geftæ ordinem effe futurum , ut pppigneratio jiihil uxoris ju r i, & donationi femel perfedæ officere pofsit.. C LX X V . Si res uxori donata , poftea donatione , venditione , vel alio quolibet modo , à viro fuerit diftrada 5 an revocata cenfeatur dona
tio.
tio , quæritur. Hoc dicerem , quod & verum efi.CLX X VI. Quæ fententia & Regio jure firi.
matur.CLX XVIL Si inter virum , & uxorem donatio
fada fuerit 5 & prior vita decefferit, qui donatum accepit, ex noilra Oratione ad eum res redit, qui donaverat,
C L X X V m . Illud aptifsimè quæri poteft , an hæc conditio, quam Oratio tacite ineíTe mariti, vel uxoris donationi voluit, immutari volúntate dona- toris pofsit5 puta, fi ita donaverit, ut etiam prse- moriente donatario, tamen res ad fe non redeat, vel fibi non reddatur ab hæredibus ejus? Et dubitari non debsre exiftimo, quin & inter conjuges ita do-* nari pofsit.
CLXXIX. Per contrarium, fi fuperftite donatario, quid humanitiis donatori contigerit, beneficio Orationis D ivi Antonini confirmantur liberali- tates in ilium collatæ abfque alia voluntatis expref- fione contra veteris juris rigorem.
CLXXX. In praxi idem dicendum ex feptem partito jure.
CLX XXI. Quid igitur dicemus, fi ambo, & donator, & donatarius eodem temporis momento decef- flerint, naufragio forte, ruina, vel incendio? E t fiquidem pofsit apparere, quis ante fpiritum pofuerit,expedita quæftio eft : Sin autem non appareat, magis puto donationes valere fi forte invicem donationibus fadis fimul decefterint.
CLXXXII. Jure tamen Hifpano noftro aliter de hac quæftione fentiendum, utpote eodem de- ciifum, conjugibus fimul morientibus naufragio, in-
D cen-
cendio, aut ruina profumi mulierem prius decef- fiíTe : unde hoe in eafu, fi vir uxori donaíTet, ava- nefcet donatio ; feeus tamen fi uxor viro.
CLXXXIII. Pulehra, & neeeíTaria eft difquifitio , an Caftellae, quo utimur jure, conjugales donationes morte confirmentur , etiam in priejudicium legitimse afcendentium, vel defcendentium : E t verier eft negantium fententia 5 quare fi donator def- eendentes habeat, extrahetur donatio de quinto bonorum fin autem folos afeendentes de tertio.
CLXXXIV. De fervitute hoftica eft etiam qus- ftio; an infirmetur donatio, fi donator hoftiumfer^ vus fa¿tus fuerit, ibidemque deeeflerit. E t placuit Legis Cornelia fidionem ad hunc cafum produci: id- cireo confirmari donationem.
C LX X X V. Per contrarium qu$ri poteft, an fi donator, puta maritus defcefferit in Civitate , fed eo tempore , quo donataria uxor in fervitute, & apud hoftes eflet, & uxor mortuo jam marito, re- dierit in Civitatem , convalefcat ei fa£ta donatio. E t vifum fuit , Poftliminii quoque fidlionem hic operari, confirmarique donationem.
CLX X X VL Quid fi mulier Poftliminio non rC" vertatur? Dicendum eft , fine dubio , donationem infirmari.
CLXXXVn. Quid ergo fi ambo , & v ir , & uxor ab hoftibus fuerint cap ti, ibidemque decefle- rint? Mea fert opinio, ubi non revertuntur , ut tempus fpedandum fit captivitatis, quafi tunc de ceiTerint : Unde eadem, quas de commorientibus di- cenda funt, donationes, fcilicet, inter eos fadas Oratione confirmari.
Quod
CLXXXVIIT. Quod fi alter apud hoiies deccf- ferit, alter redierit, eum videri fupervixiíTe, qui redlit quare fi donator ipfe redierit, donatio uxori fa£la non confirmabitur, ideoque ad hæredes uxoris nihil tranfmittetur,
CLXXXIX. Contra igitur fi uxor donataria redierit marito in captivltate relido, atque ibi mor- tuo, nam donationes ei fadæ valebunt,
CXC. Si donator pretii participandi caufa fefe venundari paiTus fit, & fervus privati efficiatur, an confírmetur fervitute donatio, quæro ? E t potius eft, ut fit perempta,
CXCI. Si maritus uxori donaverit, & mortem fibi ob fceleris confcientiam confciverit, revoca- bitur donatio.
CXCII. Idemque juris eft, etfi poft mortem memoria ejus damnata fit ob attrocifsimum perduellio- nis crimen.
CXCIII. Quid ergo fi maritus poftquam res aliquas in uxorem donatione contuliiTet, fervus pee- nae efFedus f it , aut capite damnatus ? E t ex Imp. Conftantini humanitate , potius quam jure , apud uxorem manebunt , donatione tali morte confirmata.
CXCIV. Sed fi maritus exilium, aut deporta- tionem paflus fit, aut eidem aqua, & igne interdi- d u m , non tamen mors ex pœna fubfequuta , donationes in fufpenib funt ejufdem Conftantini ian- dione ita ut liberum fit exuli marito eas revocare 5 quod f i fecerit, ad fifcum cum ceteris bonis pertinere crediderim: Sin vero non revocaverit ad uxorem, mariti morte confírmala donatione.
D 2 Poft-
CXCV*. Poñquam vir uxori donavit, divor- tium mala gratia fadum fequutum fu it, rogatur, an revocetur donatio E t non eft dubium , quin ad irritum reducatur,
CXCVL Verum fi divortium bona gratia fuerit fadum , veteri juri ftatur hoc eft , fi maritus uxori donatum v u lt, valet ad Orationem donatio fi non v u lt, extinguitur.
CXCVII. Quid ergo fi divortium fadum fit, deinde matrimonium reftauretur? Anreftaurato matrimonio , & volúntate donatoris reconciliata, donatio duret, fi conftante matrimonio donator de- ceiTerit ? Et ita poteft defendi.
CXCVIIL Sed fi divortium non interceflerit, fed jurgium , aut frigufculum , profedo valebit donatio , fi frigufculum quieverit, & donator prior deceflerit.
CXCIX. Si focernurui, vel genero, cui donavit, nuntium remifferit, puto irritam fieri dona- tionem , adeo, ut nec noftro S. C. pofsit confir- mari.
CC. Idem erit dicendum, etfi duo confoceri invicem donaverint, & filiis , licet invitis, nuntium remiíTerint, nam verius eft, nullius momenti dona- tionem fieri.
CCI, Si confocer confocero donaverit, & alter eorum , vel uterque copulatos emancipaverit, an irrita fit donatio videndum ? E t dici debet 5 donationem infirmar] , nec ad Orationem pertinere.
CCIÍ. Fiiiusfamilias , qui caftrenfe peculxum habebat, aut quafi caftrenfe, uxori fuse dedit, quse-
ro,
ro , an fola filli morte confirmetur hiEc donatioi Et ita eft verius.
CCIIL Si nurus focero donaverit , ad hujus donationis confirmationem, mortem nurus, & per- fcverantem in fupremum dìem voluntatem fpetìa- re nos oportet.
CCIV. Quid ergo fi focer ante deceiTerit? D i- cemus extintìam donationem , an quia maritus vi* v it , fi uxori fuae fupervixerit, admittcmus, vim habere donationem ? E t fiquidem maritus folus focero hffires extiterit 5 quafi nova donatio poteft iér- vari in maritum collata : Sin vero fìlius hseres non fit, finita erit donatio.
CCV. Sed quid dicendum, fi pariter & filius, & extraneus heredes fuerint? E t confequens eft di6tis pro rata, five portione haereditatis, qua ad filium venit, donationem valere , & confìrmari, fi uxor poftea prsemoriatur : pro parte extranei infirmari.
CCVI. Donationes conjugales, an ìnfinuatio- ne egeant, fi legitiman 500. folidorum fummam ex- cedant, inquirí folet ? Et non eft dubium quin in- finuari debeant.
CCVII. Diffìcìlis eft inquifitio, an conjugum donationes valeant a tempore mortis donantis, vel retroagì debeant ad tempirs, quo interpofitse funt. Ego autem exiftimo , ufque ad conftitutionem Jufti- niani, fimplicem inter conjuges donationem morte confirmatam per S. C. non fuiife retrotradam, fed valuiÌTe à tempore mortis donatoris, benefìcium- que retrotradionis accepiiTe à Juftiniano in fuo cafu.
O m -
CCVIÍI. Omnium diffìciliima eft quaefìio, num Oratio Divi Severi , vel Antonini pertineat tantum ad rerum, an etiam ad verborum donationes feu quod idem eft, utrum fi vir aliquid promiffe- r it , fed non tradiderit uxori, confirmetur S, C. h$c promifsio, uxorique detur a6lÌo ad repetendum ab haredibus viri ? Jure Digeftorum , probabiliorem judico exiftimantium fententiam , rerum tantum donationes non meras promifsiones Oratione Antonini confirmari.
CCIX. A t novifsima Juftinìani fandione hoc jus abrrogatum crediderim idcìrco in quasfìionis cafu efficacem mulieri adionem adverfus viri has- redes competere non dubitarim.
DIS
DISPUTATIO IL D E D O N A T I O N I B U S
ante m ptias, vel propter nupt. Ò* Sponfalitiis,
CCX. Onationes folius liberalitatis, &I 1 amoris gratia fponfi in Iponfam,
-1— ^ aut è contra collatas veteribus Romanis ufu fuiiTe receptifsimas, & apud donata- rium perpetuò manfiiTe , etfí nuptiæ non fequeren- tur, inter omnes confìat.
CCXI. Quid ergo fi fponfalitia hæc dona ea conditione fuerint data , ut nuptiis pofìea non fequutis redderentur ? Placuit padum ièrvandum, repetitionique dati effe locum , nuptiis non fequutis.
CCXIL Si non appareat, quo animo fuerint data, quid juris fit videndum? E t ante Confìan- tinum veris donationibus liberalitatem hancaccen- fendam puto : Pofì Confìantinum vero magis efì, ut interpofita intelligatur fub conditione nuptia- rum.
CCXIIL Confequenter dicendum , fì nuptiæ poiìea non fequantur, repetenda omnia , quæ fub ea conditione fuerint donata.
CCXIV. Sed an hoc indiftinZe, id efì, fub quocumque eventu refolutionis nuptiarum procédât, quæritur ? Quod non puto, fed ea adhibenda dì-
ilin-
iìindio , ut fi per eum, eamve, qui, quæve donationem accepit 5 ñeterit, quominus nuptiae feque- rentur, donatori, aut donatrici conditio daretur ob caufam dati caufa non fequuta : Sin vero per donantem fadum effet, non folum donati effet re- tentio, verum etiam exadio.
CCX V. Quod fi mors alterutrius fpem nuptia* rum fufìuliffet, tunc fiquidem fponfa donaffet, omnímodo, & integri, quod donatum erat, repetitio foret, five ofculum interveniffet, five non: at fi fponfus 5 tum non aliter ipfì , aut hæredibus ejus jus effet repetendi totius, quod donatum effet, quam fi ofculum non intercefsiffet : interveniente vero ofculo, partem tantum dimidiam repetere liceret.
CCX VL Quæ omnia & nofìris legibus ftatuta, & confírmata funt, ut poftea dicam.
CCXVII, An fi placuerit, ut fponfalitia muñera ad fponfum non redirent , efto nuptiæ non fequerentur, fit fervanda conventio , quafì nova Conftantini ianétio ad hanc fpeciem non pertineat? Ego autem hoc dicerem, quod & verum eft,
CCXVIII, Diverfa ab iis fponfalitiis muneri- bus fuit ante nuptias donatio junioribus Conftantini Impp. fenfim introduca, & in vicem, & fecu** ritatem dotis à folo marito afsignari confueta.
CCXIX. Cum initio ante matrimonium tantum conftitueretur, permifit Juftinus, ut auda dote, ma-* trimonio conftante, augeri poffet præcedens ante nuptias donatio.
CCXX, Hoc amplius Juftiniani conftitutione conceffum eft , ut inchoari poft matrimonium poffet huiufmodi donatio, dummodo quantitatem do«
tis
tìs minime excederet : unde , non ante nuptiasy fed propter nuptias vocarì eam voluit.
CCXXI. De ilio dubitatum vìdeo , penes quem maritum fcilicet, aut uxorem dominium fit rerum propter nuptias datarum? E t probabülus exiftimo, apud maritum m nere.
CCXXIL Quaeri hic etiam potefì de frutìibus harum donationum , an mariti lucro cedere debeant ? Ita quidem multis vifum , & mihi pro- batur.
CCXXIIL Si nullum paftum interceÌTerit de lu- cranda donatione ifìa, ficut dos, foluto matrimonio ad uxorem, haeredemve ejus revertitur, ita & donatio ad maritum, haeredemve ejus.
CCXXIV. Sed an hoc in cafu mulìer traniìens ad fecunda vota teneatur refervare filìis ex priori matrimonio fufceptis, dotem , aut maritus donationem fuam propter nuptias ? E t verius efì, non teneri.
CCXXV. Circa pada lucrandie à marito do t is , aut ab uxore propter nuptias donationis om- nimoda aequalitas defìderari coepit, adeò ut quan- tam partem fìipularetur mulier fibi lucro cedere ex ante nuptias donatione pofì mortem mariti, lantam maritus ex dote fibi fìipularetur ab uxore.
CCXXVL Si padum de lucranda dote interve- nerit, nullum autem de donatione propter nuptias, nihilominus padum dotis trahì debet ad donationem 5 etfì forte interpoiitum aliqßod padum con- trarium , ìn quo amplius mulier, vel maritus pa- cifcatur 5 quam fit ìn dote, vel donatione, illa padtio ad «qualitatem redigi debet.
E Quin
CCXXVII. Quin tamen hoc impediat, ut fi in conftituenda dote, & hac donatione hoc paâum intervenerit, ut foluto matrimonio vir dotem , aut uxor totam donationem lucretur , in augmento dotis 5 & donationis faciendo contrarium pacifci pof- fmt 5 id eft 5 ut nihil ex eo v ir , vel mulier lucretur, fed ad hæredes eorum totum pertineat.
CCXXVIII. Quod fi in augmento nulla plane padio interpofita fuerit, tunc quæ primum pada in conftitutione dotis , & donationis , placuerunt, eadem etiam in augmento repetita intellígentur.
CCXXiX. In fumma eo deventum eft , ut non partium folum æqualitas effet, verum etiam quan- titatum, atque omnímodo & in p ad is, ftipulatio-* nibufque, & in ipfa etiam præftatione, aut pro- mifsione, tam dotis , quam donationis ante nuptias æqualitas fervaretur, utque dote , vel donatione propter nuptias auda , vel diminuta , ad parem quantitatem altera vel augeretur , vel minuere- tun
CCXXX, Illud etiam novifsime placuit Jufti- niano , ut donationes hæ , fi excedant fummam 500. folidorum, ex parte viri infmuandæ fm t, adeo, ut viro noceat infinuationis omifsio, non vero mulieri.
CCXXXÏ, Cui confequens eft, ut fi pada in- tervenerint de lucranda dote, vel donatione propter nuptias, nimirum in cafum mortis , vel injufti repudii, fi ex parte mulierjs is cafus extiterit, ut donationem propter nuptias lucrati debeat, mulieri non noceat emiffa ejus donationis infinuatio ; quod fi is cafus ex parte viri extiterit, ut fcilicet lucran
do-
dotem debeat, tunc viro noceat omiíTa donationis infmuatio , ut nihil prorfus lucrari pofsit.
J US R E G I U MI)e his Donationibus, fponfalitia
largitate, ^ Arris.
CCXXXIL T T S us donationum ante, & prop*- ter nuptias Romanorum mo
re multis retro faeculis ab Hifpania recefsit, fuum- que locum quodammodo vindicarunt A rræ , de quibus pofíea.
CCXXXIII. Sponfalitia vero largitas jam Go- thorum tempore recepta, ad noftra ufque tempora femper obfervata.
CCXXXIV. Nomine fponfalitîæ largitatis veniunt annuii, gemmæ, jocalia, aliaque, quæ fponfus de futuro ipfo contrahendorum fponfalium die frequenter donat fponfæ {joyas y dories') & etiam nuptialia muñera , aurum, argentum , vefìes, moni- lia J aliaque, quæ fponfus de præfenti in fponfam confert {galas , y veflidos).
CCXXXV. Nec tamen liberum fponfo, quan- tam volet fummam in hac largitate expendere, fed unicè congruentem o6lavæ dotis parti, quam uxor matrimonio contulerit.
CCXXXVL Sed quid fi mulier nullam dotem afFerat erit invalida donatio ? Crediderim , non continuò improbandam fponfalitiam largitatem, ta-
E a xa-
xatíonemque ejus boni viri arbitrio relinquendam.CCXXXVII. In adquifitione fponfalitìas largi-
tatis eadem quoque Romani juris recepta dìftinéìio; ut fi per eum , eamve , qui, quseve largitatem iie««" jterit, fteterit, quominus nuptise fequerentur, totum, quod fuerit datum, repeti liceat: fin autem per fpon- fum 5 tunc ita totius fit repetitio, fi ofculum non in- tercefsiÌTet, interveniente vero ofculo dimidia tantum pars reftituatur 5 altera dimidia penes fponfam, haeredefve ejus manente.
CCXXXVIIL lllud quseri dìgnum, an fi dona*- tio haic infinuata non fuerit, & fummam 500. folidorum exceÌTerit, totam matrimonii confummatio-, n e , aut dimidiam tantum partem per ofculum lu- cretur fponfa, quin noceat infìnuationis omifsio 1 E t receptior eft exiftimantium fententia totam per copulam , dimidiam vero partem per ofculum fponfam luerari.
CCXXXIX. Si ofculum fponfalia anteceÌTerit, verius e ft, nihil per ea fponfe lucro cedere.
C CX L. Quid autem fi inter fponfos interve- nerit ofculum , & poftea fequeretur largitatis da- tio ? Ego nihil referendum puto , utrum praecedat, vel fubfequatur donationi ofculum,femel initis fpon- falibus.
CCX LI. Si confummatum fuerit matrimonium, univerfa fponfalitia largitas ad uxorem pertinet.
CCXLII. An etiam fibi totam comparabit per folam dedudionem in domum iponfi ? E t placet mihi negantium opinio.
CCXLIIL Si mulier ad fecundas tranfierit nup-tias, quasftionis eft, an teneatur refervare filiis, ex
priori
priori matrimonio fufceptis jocaîem hanc donationem ? E t juri eft conformius, teneri.
CCX LIV. lllud denique videndum, an fuftinea- tur fponfalitiæ largitatis donatio, poft confumma- tum matrimonium fa6ta ? E t magis eft , ut fit irrita , cum donationem inter virum , & uxorem in- cidat.
C C X LV . De Arris paulo dîffîcilior infpeZío eft. Sunt Jure noftro promifsio quædam ab fponfo , ut plurimùm ei fa d a , cum qua contrahit, aut contrahere pacifcitur , & quam mulier ftatim matrimonio contrado, & confummato , fibi adquirit, una cum dote folvendam, ac tradendam diíToluto conjugio.
C C X LV L Verumtamen, dum perfeverat con- nubium, æquum eft, ut in mariti poteftate , & ad- miniftratione pofitæ fmt arræ , ut non minus ea- rum, quam dotis frudus oneribus matrimonii fuf- tinendis inferviant.
C CX LVIL Quin tamen hoc impediat , ut fi mulier ante virum mori contigerit, pofsit de his arris libere difponere quod fi non fecerit, hære- dis ab inteftato fuccedentis erunt.
CCXLVIII. Caeterum fi in matrimonio inter- venerint arræ , & fponfalitiæ largitates , marito diem fuum fundo, non utrumque lucratur uxor, fed optio ei datur , an fibi velit arras, vel largitates fponfalitias.
CCXLIX. Quam quidem eledionem intra vi- ginti dies à quo primum ab hæredibus viri mónita fuerit, mulierem facere oportetj alias ad ipfos devolvetuç hæredes.
In
CCL. In quantitate eft etiam legibus noftris definitum, inutiliter eas promitti ultra decimam partem bonorum quæ maritus habuit promifsionis tempore : quæ fola ad valorem arrarum funt com- putanda^ nifi exprefíe convenerit, ut etiam de lu- cris poftea quæfitis folverentur.
C CLL Si maritus nulla bona libera habeat, fed tantum majoratui fubje£ta , poterit uxori fuæ eam arrarum quantitatem promittere, quæ non ex- cedat decimam partem æftimationis bonorum, quæ de jure majoratus pofsidet.
CCLIL In hac çftimatione ineunda ilia ratio pragmaticis noftris placuit, ut majoratus redditus omnes , dedudis impendiis , æftimentur ad ratio- nem unius pro feptem , quonlam Regio Decreto 1583. juftum hoc fuit pretium redditibus vitali- tiis taxatum , feu potius ad rationem unius pro decem , ut noviori Decreto in his redditibus cau- tiim.
CCLIII. Unde majoratus pofi'efi'or , cujus redditus annui bis mille aureorum fint, poterit integrum unius anni redditum , arrarum nomine, promittere, hoc eft, aureorum duo millia, quæ funt decima pars æftimationis univerfurum reddituum ad rationem unius pro decem.
CCLIV. Num autem ad rationem trium pro centum ponendus fit nunc calculus , quia nupera Regia Sanzione hue tandem reciderunt redditus annui 5 tute ipfe videris , ni ad h æ c, quæ velis habeas.
C C L V . Illud tutifsimum erit, quod & frequenter fieri folet, ut à principio facultatem à Princi
pe
pe impetretur, ut valeat arrarum promifsio, etíamíÍ valorem decimæ partis bonorum promittentis exce- dat cum legum eam fummam íiatuentium deroga- tione.
C C L V L Si Ínter uxorem , hæredefque viri in * ciderit quæftio, num promiflæ arræ decimam ex- cefíerint, onus erit hæredum, oílendere excefsiífe.
CCLV IL Mulier , quæ ad fecundas nuptias minime traníit , libere poteft Inter fílios de arris difponere, & quem voluerit in tertia , & quinta arrarum parte meliorare : Sin vero folos habuerit afeendentes, in ipforum præjudicium de tertia tantum parte ftatuere poterit.
CCLVIII. Verumtamen fi mulier ad fecunda convolaverit vota , verius eft , teneri refervare fi- liis ex priori matrimonio fufceptis, arras, quas à marito filiorum patre habuit.
Ihs. Imprimatur,
D , 'Emmanuel Salvador Vt*¥ernande% de Gatica^Dec. S Univ* KeCt, Cenf, Reg,
■ ,
, ¿«iipfeil
-ÍV .
ij*’’*." • ■ .'-i.''' ■’ '
r . , i . lïînb’
V
•¡e^.
• íV ‘T. . ' %'V.- ' '■'■
i'.:\ ■ i)W; lO.'Ur --' íií
.'fí lgUWÍK:, '. ■
fH Î. J.^Trf'íistu". ^
t i a * ; ■’ :: i î : , i f S i î f 5j £ f e ; ' : , ! ^ Î s â i a M ' ? . '* '•Vv*?'.-. .•.■Ha' J ‘\.««.'*t-< .--v.wKJH
i y « » ' - ; -Vj*.#*. . ' ' • fc* *'.‘ • •* • • _ »i > •
■ ' ‘ i»V‘X* Já5íPíi£.-i »í»'TÍ{
. * *■ * • V *■ _ . «
l a'*'’-.’ ' ■• : ' ■ ''iiUijài^ààië^^
\
..ïi ;. r". ,* •-
•r •
-i26
- , c -
. '•1
- 1
»? •
'.»'S1 t*A
. \
-------lì
" - ' ■ :î' 1< '■■■ ■•;
■,:î;’Î\ *3 -if- -,
'• .'h-
.V
:. U'ti . v;'
■:f 4 .' :,.» , . . - 4 C
. ‘f .
'• * (
'*• ■
-
• t• J
. f t
;U'
• \r- *» '
/
i o l o o ^ C u i ^ c i v