dagvoorzitter joop spijker - operatie steenbreek · peter van dongen voorzitter cvb van hall...

96
Welkom bij de Landelijke Aftrap van Operatie Steenbreek Dagvoorzitter Joop Spijker

Upload: others

Post on 24-Aug-2020

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Welkom bij de

Landelijke Aftrap

van Operatie

Steenbreek

Dagvoorzitter Joop Spijker

Page 2: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Welkomstwoord

Peter van Dongen

Voorzitter CvB

Van Hall

Larenstein

Page 3: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Wethouder

Isabelle Diks van

de gemeente

Leeuwarden

Page 5: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

5

Deze presentatie

Meerwaarde groene vs. betegelde tuin voor welzijn en gezondheid

Page 6: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

6

Mogelijkheden natuurlijke tuin

tuinieren groen uitzicht

groene speelplek groene stad

Page 7: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

• 30 leden volkstuinvereniging Amstelglorie

• 30 minuten tuinieren of lezen na stressvolle computertaak

• stress gemeten bij aanvang, en voor en na het tuinieren of lezen

Tuineren tegen de stress

Van den Berg, A.E. & Custers, M.H.G. (2011). Gardening promotes neuroendocrine

and affective restoration from stress. Journal of Health Psychology

Page 8: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

8

4,5

5

5,5

6

6,5

7

T0 T1 T2 T3

Nm

ol/

lite

r

Lezen

Tuinieren

Resultaten stresshormoon cortisol

Page 9: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

9

Werkzame ingrediënten

tuinieren

bewegen,

daglicht

handen in aarde zicht op groen

Page 10: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

10

Handen in aarde

tuinieren versterkt

verbondenheid met

natuur

meer welzijn,

milieubewustzijn en

duurzaam en sociaal

gedrag

Shaw, A., Miller, K., & Wescott, G. (2013). Wildlife gardening and

connectedness to nature: Engaging the unengaged. Environmental Values,

22(4), 483-502.

Page 11: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Biofilia

• Aangeboren band met de natuur en natuurlijke processen

• Dieren, planten, bomen, bloemen

• Versterking band = goed voor welzijn mens en natuur

Page 12: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

12

Zicht op groen

Tyrväinen, L., Ojala, A., Korpela, K., Lanki, T., Tsunetsugu, Y., & Kagawa, T. (2014). The

influence of urban green environments on stress relief measures: A field experiment.

Journal of Environmental Psychology, 38, 1-9.

Page 13: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Groene speelplek

Page 14: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Meer creatief (constructief, dramatisch, exploratief) speelgedrag in natuurspeeltuin dan in sporthal

Effecten spelen in het groen

Berg, A.E. van den, Koenis, R & Berg, M.M.H. van den (2007). Spelen in het groen: Effecten van

een bezoek aan een natuurspeeltuin op het speelgedrag, de lichamelijke activiteit, de

concentratie en de stemming van kinderen. Rapport 1600. Wageningen: Alterra.

Page 15: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Groen in de stad

Page 16: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Relaties groen in de leefomgeving - gezondheid

0

10

20

30

40

50

depressie

32

24

aa

nta

l p

er

10

00

in

wo

ne

rs

10% groen 1 km

90% groen 1 km

Vitamine G

Maas, J., Verheij, R. A., de Vries, S., Spreeuwenberg, P., Schellevis, F. G., & Groenewegen, P. P.

(2009). Morbidity is related to a green living environment. Journal of Epidemiology and

Community Health, 63(12), 967-973.

Page 17: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

17

Vergelijking groene – grijze wijk

DierentuinwijkSt. Jacobswijk

Herzele, A., & Vries, S. (2012). Linking green space to health: A comparative study

of two urban neighbourhoods in Ghent, Belgium. Population and Environment,

34(2), 171-193.

1

2

3

4

5

St. Jacobs Dierentuin

3,944,2

Geluk

Page 18: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

18

Verklaring

Page 19: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

19

Voordelen groene tuin

tuinieren groen uitzicht

groene speelplek groene stad

Minder stress, beter concentrerenMeer verbondenheid natuur

Meer milieubewustzijn en sociaal gedragBetere stemming

Meer zelfvertrouwen, vitaliteitMeer creatief speelgedrag kinderen

Minder depressie en (psychische) klachtenMeer geluk en tevredenheid met buurt

Page 20: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

20

Tegentrend

Page 21: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

BEDANKT VOOR UW AANDACHT

www.agnesvandenberg.nl

Page 22: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

De BIMBY Methode

Carijn Beumer

28 Januari 2015

Operatie Steenbreek

Page 23: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Wat heeft uvandaag in uw tuin

gezien?

Page 24: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Hoe en in hoeverre dragen privétuinen bij aan biodiversiteit en duurzaamheid in en voorbij de stad?

Page 25: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

BIMBY =

Biodiversity in My (Back) Yard

Een meetinstrument voor de bijdrage van tuinen aan biodiversiteit

Page 26: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28
Page 27: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Onderzoek ICIS Maastricht University:

N=517 Enquête Representatief Nederland: 43,9% grotendeels versteende tu

N=328 Voortuinen in Maastricht:

40,24% met meer dan 50% verharding.

67% met een betegeld oppervlakte van 10% of meer.Bron: Carijn Beumer (2014) Stepping Stone Cities? Exploring Urban Greening and Gardening as a

Viable Contribution to Globalm Biodiversity Conservation. Maastricht University Press.

Onderzoek Rijksuniversiteit Groningen:

Bron: Cirsten Zwaagstra (2014)The contribution of soil sealing in urban private gardens to runoff and urban heating

Een paar onderzoeksresultaten

Page 28: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28
Page 29: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Voordelen groene tuin Nadelen groene tuin

Weinig werk Veel werk

Mooi Rommelig

Kleurrijk Onkruid

Habitat voor dieren Enge beestjes/plagen

Gezonde bodem Vieze modder, wormen, (vogel)poep

Koel Donker

Gezonde leefomgeving Allergieën (hooikoorts, bijen)

Waterafvoer en opslag bodem Vochtigheid bij huis

Fluitende vogels Lawaaiige vogels

Nadelen versteende tuin Voordelen versteende tuin

Veel werk Weinig werk

Eentonig en grijs Netjes

Saai Functioneel

Levenloos Geen enge beestjes

Geen (levende) bodem Speelplein

Onkruid en mos tussen/op tegels Geen onkruid

Stedelijk hitte-eiland effect Lekker bakken in de zon

Wateroverlast Water stroomt snel het riool in

Geluidsoverlast kaatsend geluid Geen lawaaiige vogels

Vooronderstellingen

Page 30: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Wat draagt mijn tuin bij aan een duurzaam leefklimaat?

BIMBY helpt in de zoektocht naar:

Evenwicht Ecologie en Menselijke Belangen

Page 31: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

De BIMBY Methode bestaat uit 4 lagen van factoren

1. Groen: een ecologische basis laag waarin grondstructuur, beplanting en dieren geïdentificeerd worden.

2. Rood: een culturele laag waarin ontwerp/design, artefacten, gebruik, en onderhoud van de tuin centraal staan.

3. Donkerblauw: een belevingslaag waarin via een enquête gevraagd wordt hoe mensen natuur waarderen en hun tuin ervaren, zowel positief als negatief.

4. Lichtblauw: een contextuele laag waarin de tuin via analyse en reflectie in relatie gezet wordt met de buitenwereld, zoals de directe omgeving, ecosysteem-diensten, en

duurzaamheidsvraagstukken.

Wat maakt BIMBY uniek?

Page 32: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Structuur van de BIMBY Methode

Page 33: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Indicatoren voor Analyse

Page 34: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Waar draagt BIMBY aan bij?

Page 35: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

1.Een beter beeld krijgen van de stedelijke groene infrastructuur

Page 36: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

2. Leren over Ecosysteem Diensten die via tuinen geleverd worden

Page 37: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

3. Leren over de invloed die tuinen hebben op verschillende ruimtelijke schaalniveaus

Page 38: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

17 Punten

-10 -9 0 1 10 11 20 21 30 31 40 41 50

Very HighDamage Discontribution Low Average Modest High

4. Tuinen met elkaar vergelijken aan

de hand van een puntensysteem

Page 39: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

5. Inzicht krijgen in de manier waarop bewoners hun tuin inrichten

Tuinen in Maastricht, 2013

Page 40: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

6. Inzicht krijgen in het wereldbeeld en handelingsstijl van bewoners en de invloed daarvan op hun tuin.

Page 41: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

7. Dialoog, debat en kennisontwikkeling stimuleren in de samenleving over de rol van tuinen voor biodiversiteit en duurzaamheid

Page 42: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Bedankt!

Page 43: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Email:

[email protected]

Website en publicaties:

http://carijnbeumer.wix.com/bimby#!services3/c17ca

Vragen?

Page 44: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Pauze

tot 14.45 uur

Page 45: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Operatie Steenbreek en het

stedelijk waterbeheer

Hugo Gastkemper

directeur Stichting RIONED

Aftrap Operatie Steenbreek, 28 januari 2015

Page 46: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Stichting RIONED

• Koepelorganisatie voor stedelijk waterbeheer en riolering van:

– Gemeenten

– Waterschappen

– Provincies

– Ministerie I&M

– Ingenieursbureaus

– Aannemers

– Toeleverende bedrijven

Page 47: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Stichting RIONED

• Accent op gemeentelijke watertaken

• Kennis voor professionals (maken -> standaardiseren -> verspreiden)

• Informatie voor publiek

Page 48: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Belang: geen wateroverlast

• Beperken schade (water in gebouwen, doorgaande wegen geblokkeerd)

• Beperken overlast door water op straat

• (Beperken belasting zuivering)

• Inzet Stichting RIONED:

– Voldoende infiltratie

– Geen schade

Page 49: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Concrete acties

• In de vakwereld:

– Stelselkeuze

– Wat doet particulier resp. overheid?

– RIONEDdag

• Voor het publiek:

– Publieksbrochure

– Publiekswebsite www.riool.info

– Robs Grote Tuinverbouwing (SBS 6)

Page 50: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Brochure + animatie

Page 51: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Reflectie op Steenbreek

• Waarom verharden mensen hun tuin?

• Op welke motieven grijp je aan?

• Breng je een boodschap of verdiep je je in de betrokkene?

• Hoe breed wordt de coalitie?

Page 52: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Tot slot

• Groen en water bondgenoten

• Rioleringssector, resp. gemeenten logische partner

• Discussie: het maximale of het haalbare? Verkondigen of meebewegen? Evangelist of empathicus?

• Doen:

– Agenderen

– Beantwoorden kennisvragen

– Basisinformatie geven

Page 53: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

De tuin: ja natuurlijk!En hoe verleid ik dan die tuinbezitter?

Brenda Horstra

Leeuwarden, 28 januari 2015

Page 54: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Tuinbranche Nederland,

Adjunct-directeur & PR

- Studie Franse taal en letterkunde

- Public Relations

- Doctoraalscriptie: behoefte aan academici

in het bedrijfsleven.

- Verantwoording tuinbranche

- 1997 Universiteit van Groningen

- Onderzoek naar tuinbeleving

Page 55: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

KETENORGANISATIE

- Lobby en belangenbehartiging

- Inspiratie en ondernemerschap

- Diensten leden

LEVERANCIERS

RETAILERS

Page 56: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

UITGELICHT

• Ruim 10 jaar continu consumentenonderzoek

10.000 consumenten

• Customerjourney

• Tuinbelevingsonderzoek

• Onderzoek naar de tijdsgeest

• Onderzoek naar Waarden- en stijltrends

• Promoten biodiversiteit (vlinders in je tuin)

• Reductie gebruik gewasbeschermingsmiddelen

• Afwatering tuinen

• Geen exoot in de sloot

• Promoten biologische producten

Branche-

& markt

cijfers

Branche

Promotie

&

trends

Groen

brancheplan

Page 57: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Onderzoek TUINBELEVING:

Wie is mijn klant?

Wat wil mijn klant?

Waar bereik ik mijn klant?

Page 58: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Wat valt op?

- Het enthousiasme voor de tuin blijft groot:

- Tuin, dè plek om te relaxen en te genieten

- Passief tuinieren neemt toe

- Aandeel groen staat onder druk- Duurzaamheid belangrijke trend

7,5

Page 59: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Vertaling naar drie tendensen

1. Tuin als comfortabele verblijfsplek

Het enthousiasme voor de tuin blijft. Maar de functie van de tuin verandert verder richting een comfortabele verblijfsplek met de gemakken van binnen.

2. Passief tuinieren

Men tuiniert minder vaak, kiest vaker voor tuinproducten die weinig onderhoud vergen en ziet tuinieren vaker als inspanning dan als ontspanning. Minder vaak tijd voor of zin in.

3. Groente en fruit uit eigen tuin

Het aandeel groente en fruit dat men in de huidige tuin heeft en in de ideale tuin zou willen, neemt toe, vooral binnen het groene segment. Ook de belangstelling voor een tuinkas stijgt.

59

Page 60: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Tuintypes

segmenten 2002>2007>2011

Het rode tuintype

de eigenzinnige tuinbezitter

14 %>12%>18%

Het blauwe tuintype

de prestigieuze

perfectionist

18 %>16%>17%De tuinliefhebber

Het groene

tuintype

21 %>20%.17%

Het gele tuintype

de sociale buiten

genieter

17 %>20%.22%

Het blauwgroene

tuintype

de trotse

tuinbezitter

20 %>22%.18%

o

n

d

e

r

s

c

h

e

i

d

e

n

g

r

o

e

p

s

g

e

r

i

c

h

t

Actief tuinieren

Passief tuinieren

Page 61: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Het blauwe tuintype (17%): “Eigen stijl”

C6 (10%)

C5 (17%)

C4 (14%)

C3 (20%)

C2 (21%)

C1 (18%)

passief ontspannen

aa

np

asse

no

nd

ers

ch

eid

en

actief ontspannen

Waarden

erkenning van prestaties, succes in het

leven, onafhankelijkheid

Psychografisch

Karakter: sterk karakter, zelfbewust,

kritisch, assertief

Gezinstype: sportief, statig huishouden

Vrije tijd: actieve sportbeoefening,

squash, carriere, avontuurlijke

vakanties, thuis klussen, tuinieren

Socio-demografisch

Gemiddelde leeftijd: 45 jaar

++ mannen (59%)

++ woonachtig in vrijstaand of 2 onder

1 kap ++ koopwoning

++ boven modaal inkomen

Behoeften / motieven

• tuin is anders dan andere tuinen

• weten precies wat ze met tuin willen

• tuinieren is ontspannen

• “ik heb veel verstand van tuinieren”• tuinieren geeft energie

Tuinieren =

• resultaat gericht

• doelbewust

• perfectionistisch

Huidige tuin

• oppervlakte: 207 m2 (++)

• frequentie: elk weekend (++)

• perceptie: veel werk, maar dat is

niet erg (++)

• aandeel groen: 51% (+)

Page 62: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

• Carrièreplanning, waarde van prestaties

• De blauwe wereld houdt van luxe en mooie producten en is gevoelig voor status

• In het wonen leidt dit tot een voorliefde voor de statusrijke gebieden. Men woont

het liefst tussen ‘ons soort mensen’.

Blauwe wereld: ambitie en controle

Page 63: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

C6 (10%)

C5 (17%)

C4 (14%)

C3 (20%)

C2 (21%)

C1 (18%)

passief ontspannen

aa

np

asse

n

on

de

rsch

eid

en

actief ontspannen

Het rode tuintype (18%): tuin zegt weinig

Psychografisch

Karakter: nuchter, sterk karakter,

leidinggevend, zakelijk, intelligent,

zelfverzekerd, eigenwijs, beetje ongeduldig

Gezinstype: sportief gezin, waarin iedereen

zijn eigen gang gaat, ruimdenkend

Vrije tijd: actieve sportbeoefening, auto’s, motoren, beleggen, succesvolle carriere

Waarden

onafhankelijkheid, zelfontplooing, rationaliteit

Socio-demografisch

Gemiddelde leeftijd: 42

++ mannen (55%)

++ jongere gezinnen, zonder kinderen

++ alleenstaanden

++ hoog opgeleid ++ hoge sociale klasse

Huidige tuin

• oppervlakte: 128 m2 (-)

• frequentie tuinieren: bijna nooit (++)

• perceptie: veel werk (++)

• aandeel groen: 45% (-)

Behoeften / motieven

• tuin is vooral eigen territorium/domein

• weinig binding met de tuin

• weinig kennis van tuinieren

• tuinieren is eerder inspanning dan

ontspanning

• hebben hekel aan tuinieren

• ergeren zich vaak aan tuin

Page 64: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

• Intelligent, eigenzinnig en zelfbewust.

• Genieten, vrijheid en flexibiliteit is dan ook van grote waarde.

• Een losse en actieve manier van leven. een “early adopter”

Rode wereld: vrijheid en flexibiliteit

Page 65: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Het gele tuintype (22%)

C6 (10%)

C5 (17%)

C4 (14%)

C3 (20%)

C2 (21%)

C1 (18%)

passief ontspannen

aa

np

asse

no

nd

ers

ch

eid

en

actief ontspannen

Waarden:

genieten van het leven, vriendschap,

sociale verbondenheid

Psychografisch:

Karakter: geïnteresseerd in anderen beetje

ongeduldig, sympathiek, vrolijk

Gezinssamenstelling: twee of meer kinderen

Vrije tijd: winkelen, samen uit eten, tv kijken,

gezellig avondje met vrienden, bioscoop

Socio-demografisch

Gemiddelde leeftijd: 43 jaar

++ woonachtig in rijtjeswoning

++ gezin met jonge kinderen

Behoeften / motieven:

• in tuin kunnen de kinderen uitrazen

• ergert zich vaak aan tuin

• geen idee wat men met tuin aanmoet

• weinig kennis van tuinieren

• hekel aan tuinieren

Huidige tuin:

• oppervlakte: 103 m2 (--)

• frequentie: 1x per maand/ bijna nooit (--)

• perceptie: veel werk (++)

• aandeel groen: 38% (--)

Tuinieren =

• verplichting

• inspanning

• noodzakelijk kwaad

Page 66: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

• Waarde aan goede (gezellige) sociale contacten, zowel in de buurt waar

men woont als op het werk

• Wonen in ‘gewone’ woonwijk. De smaakvoorkeuren met betrekking tot de

woning en tuin zijn warm en eigentijds.

• Tuin heeft plek voor de kinderen.

Gele wereld: betrokkenheid en harmonie

Page 67: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Het blauwgroene tuintype (18%):

“Visitekaartje”

C6 (10%)

C5 (17%)

C4 (14%)

C3 (20%)

C2 (21%)

C1 (18%)

passief ontspannen

aa

np

asse

no

nd

ers

ch

eid

en

actief ontspannen

Waarden

vriendschap, genieten van het leven,

enthousiasme, respect

Psychografisch

Karakter: spontaan, vrolijk, keurig, vlot, gezellig,

klasse

Gezinstype: gelukkig gezin, warm gezin

Vrije tijd: samen uitgaan, bezoekjes afleggen,

gezellig avondje met vrienden, tuinieren

Socio-demografisch

Gemiddelde leeftijd: 44 jaar

Gemiddeld profiel

Behoeften / motieven

• weten precies wat ze willen

• alles in tuin is apart en speciaal

• trots op de tuin

• houdt tuin netjes bij

• tuinieren is ontspannen

Tuinieren =

Keurig, netjes bijhouden,

doel bereiken

Huidige tuin

• oppervlakte: 130 m2 (-)

• frequentie: gemiddeld

• perceptie: tuin onderhouden is

weinig werk (++)

• aandeel groen: 47% (gemiddeld)

Page 68: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Blauwgroene wereld: Tuin is visitekaartje

. Vaak grote sportieve gezinnen

. Ze vinden hun eigen tuin bijzonder, is met zorg aangelegd

. Waarden: warmte, harmonie en respect

Page 69: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

C6 (10%)

C5 (17%)

C4 (14%)

C3 (20%)

C2 (21%)

C1 (18%)

passief ontspannen

aa

np

asse

no

nd

ers

ch

eid

en

actief ontspannen

Het groene tuintype (17%): groenliefhebbers

Waarden

geborgenheid, sociale verbondenheid,

intimiteit

Psychografisch

Karakter: geinteresseerd in anderen,

behulpzaam, gezellig, enthousiast, zachtaardig

Gezinstype: ouderwets gezellig gezin, twee of

meer kinderen

Beroepen: hulpverlenende beroepen

Vrije tijd: tuinieren, zwemmen, kamperen

Socio-demografisch

Gemiddelde leeftijd: 46 jaar

++ vrouwen (82%)

++ gezinnen

Behoeften / motieven

• tuin moet zo natuurlijk mogelijk

• kunnen uren fröbelen

• groenten en fruit

• tuinieren is grootste hobby

• tuinieren is lust en leven

Huidige tuin

• oppervlakte: 194 m2 (++)

• frequentie: dagelijks (++)

• perceptie: veel werk, maar dat is niet erg

• aandeel groen: 55% (++)

Tuinieren

• hobby

• doel op zich

Page 70: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

De groene wereld: tuinieren is ontspanning

• Tuinieren is een hobby,

• Tuinieren brengt je in contact met de natuur

• Tuinieren is ontspanning

Page 71: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Uit dit onderzoek is ook gebleken dat mensen

die van tuinieren houden hebben meer oog

voor de natuur

Page 72: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Houding ten aanzien van duurzaamheid

Stelling * Allen Rood Geel

Geel/

groen Groen

Groen/

blauw Blauw

Ik denk dat ik onbewust al wel bezig ben met duurzaam tuinieren 3,29 2,92 2,99 3,22 3,7 3,38 3,62

Een tuin is voor mij hetzelfde als natuur en dus van zichzelf al duurzaam 3,28 3,1 3,04 3,1 3,66 3,3 3,49

Ik zou wel duurzaam bezig willen zijn in de tuin, maar ik weet niet hoe 2,63 2,63 2,86 2,56 2,58 2,63 2,44s)

Tuinconsument moet geholpen worden: wat is duurzaamheid precies en hoe bereik je het in de tuin?

Page 73: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Mate van duurzaam bezig zijn*

Allen 6

Rood 5,16

Geel 5,42

Geel/groen 5,71

Groen 6,59

Groen/blauw 6,41

Blauw 6,81

Hoe duurzaam is men?

• Daarnaast is ook gevraagd in hoeverre men vindt zelf

duurzaam bezig te zijn in de tuin.

• De tuinconsument geeft hier (op een 10puntsschaal)

gemiddeld een 6. Ook hier blijkt dat de groepen groen,

groen/blauw en blauw meer met duurzaamheid bezig zijn.

• In onderstaande tabel is te zien hoe men bewust mee bezig is

met duurzaamheid in de eigen tuin. Wederom is te zien dat

met name groen, groen/ blauw en blauw duurzaam bezig zijn

in de tuin

Ik… Allen Rood Geel

Geel/

groen Groen

Groen/

blauw Blauw

...heb nestkastjes voor vogels 40% 29% 28% 32% 53% 42% 56%

…gebruik geen bestrijdingsmiddelen 34% 36% 26% 26% 42% 30% 41%

...gebruik planten en bloemen die voor dieren aantrekkelijk zijn 29% 21% 22% 17% 47% 26% 38%

...vang het regenwater op en gebruik dat in mijn tuin 26% 16% 14% 13% 51% 25% 38%

...pas alleen goedgekeurd (FSC) hout toe in mijn tuin 26% 25% 13% 19% 34% 31% 33%

...probeer dmv planten/water dieren en insecten in mijn tuin te krijgen 23% 12% 14% 17% 43% 22% 33%

...heb een haag ipv een schutting 20% 16% 13% 20% 25% 20% 32%

...zorg voor groen in de tuin ivm CO2 opname 19% 12% 8% 14% 26% 23% 30%

…gebruik alleen biologische bestrijdingsmiddelen 16% 11% 8% 20% 28% 11% 21%

...wil niet teveel bestrating, maar liever planten/gazon (betere waterafvoer) 15% 13% 4% 9% 27% 15% 21%

...ben er niet bewust mee bezig 25% 30% 37% 35% 13% 24% 13%

...weet niet 3% 4% 4% 5% 0% 2% 2%

Page 74: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Verdeling levende en dode materialenMet groot onderhoud totale markt 4 miljard euro

2010 2011 2012 Index Index

Totale markt 3.004.193 2.970.937 2.765.995 99 93

levend 1.283.230 1.265.230 1.152.240 99 91

overig 1.720.963 1.705.707 1.613.755 99 95

Page 75: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

BESTEDINGEN SIERBESTRATING

2010 2011 2012 2013

517.910 479.970 443.590 344.597

INDEXT.O.V. JAAR 93 92 78

Bestedingen *000

Page 76: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Wat doet Tuinbranche Nederland

5 campagnes:

-Vaste planten kleuren je tuin (Kwekers)

-Bijen in je tuin (BHV wellicht)

-Vlinders in je tuin (Vlinderstichting)

-De maand van het water (Rainproof Amsterdam)

-Vogels in je tuin ( Vogelbescherming)

-Pilot met IVN Groen Dichterbij

-Natuur bij de tuinbezitters brengen

Page 77: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Conclusie 1:

Spreek de mensen op hun eigen tuinbeleving aan.

De consument wil duurzaam zijn, weet niet hoe

Maar gaat ook voor gemak!

En moet ook een probleem ervaren.

Conclusie 2:

Er is veel kennis en er gebeurt al veel

Maak daar gebruik van!

Page 78: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28
Page 79: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28
Page 80: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28
Page 81: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Dank voor uw aandacht!

Page 82: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

De

harde

realiteit

Operatie Steenbreek

Page 83: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Operatie Steenbreek

We zijn er aan gewend geraakt om

onze omgeving totaal naar ons

gemak in te richten.

Page 84: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Operatie Steenbreek

Page 85: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Is het echt zo erg?

Wat doen we eraan?

Page 86: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Operatie Steenbreek

Rachel

Carson

prijs

2014

Page 87: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Verhard oppervlak:Toename Totaal

› Helpman: 2% 37.8%

› Selwerd: 2.8 – 3.6% 70%Corporatie gebied: 6.6 – 8.1% 85%

› Professorenbuurt: 2.7 – 6.0% 78 – 80%

Operatie Steenbreek

Resultaten

- Feitelijke toename runoff tot 40% meer

- Temperatuur tot 7o hoger t.o.v. omgevingstemperatuur

Page 88: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Operatie Steenbreek

Page 89: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Doelstelling:

Leveren van een bijdrage aan het vergroenen van de leef-

omgeving in woongebieden en vooral particuliere tuinen door

middel van het ontsluiten van kennis, het bevorderen van synergie

en het beïnvloeden en van een trend.

Deelnemers:

Alterra, WageningenUR, RUGroningen, van Hall / Larenstein

Gemeenten Amersfoort, Den Haag, Eindhoven, Leeuwarden, Groningen

KNNV, IVN, Vlinderstichting, Vogelbescherming, Duurzaam Door,

Entente Florale, VHG, Klimaatverbond, Haags Milieucentrum

Operatie Steenbreek

Werkgroep

• landelijke coördinatie, incl. financiering, subsidies

• publiciteit: website, facebook, twitter, bijeenkomsten,

• werven van deelnemers: organisaties, gemeenten, overheden

• Steenbreektrofee op de Nationale Groendag

Page 90: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Planning:

• starten in januari 2015 in Leeuwarden,

• na een jaar verder uitrollen

Presentatie resultaten:

Operatie Steenbreek

Uitgangspunten:

• Gemeenten bepalen zelf hun lokale aanpak

• Samen met burgers, overheden, ondernemers en kennisinstellingen

• Netwerk realiseren voor kennisuitwisseling, informatie en ondersteuning

• Monitoring ontwikkelingen; uitwerken en toepassen methodieken

• Promotie van kennis en ervaring door onderzoek, publiciteit en media

Page 92: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Operatie Steenbreek

Page 93: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Carijn Beumer

BIMBY

Operatie Steenbreek

Page 94: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

Alle

tuinen

groen!

Operatie Steenbreek

Page 95: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

WWW.OPERATIESTEENBREEK.NL

Page 96: Dagvoorzitter Joop Spijker - Operatie Steenbreek · Peter van Dongen Voorzitter CvB Van Hall Larenstein. Wethouder Isabelle Diks van de gemeente Leeuwarden. Agnes van den Berg 28

16.00 Discussie

16.30 Netwerkborrel

17.00 Einde

Meer informatie over Operatie

Steenbreek is op te vragen bij

Roel van Dijk via

[email protected]

Of

www.operatiesteenbreek.nl