ddwtc[ f{gdcbj s[ -...
TRANSCRIPT
DdWtC[ f{GdcbJ s[
ijhgbJ sg q>Dd;v
l.fjsw ^
w{fBV qdh.si dl>zWgWg hia[ufjv w"i
bjv dH>cgbj df>evrjCj y{igB[Wv l'ljdHBg \idu!|b>dq+ali
dWtC[ f{GdcbJ s[ijhgbJ sg q>d;v
l.fjsww{fBV qdh.si dl>z
WgWg hia[ufjv w"i
fdhvg b{cgLV ^ bela 2011
f+wjLw ^cj! dH>siuga w"i@ f+ZjVbjv dH>cgbj df>evrjCj y{igB[Wv l'ljdHBg \idu!|adhlgvfpij@ ug!Bg! i'c@ b>dq+ali mPh . No. 9 1-183-2584586, 2584713
Fax No. 0183-2584586W ebsite :pingalw araonline.org
E-m ail: pingal@ jla.vsnl.net.in
df+>Bi ^
df+>Br{Kv146, dH.clB+gbv `'wv fpbjdH>B@ b>dq+ali
qqkrw1. do Sbd
2. mu`K bMd
3. Bwg -1 ivCVy imly 5
4. Bwg-2 cweIlf lweIn –plsOrw bRWc cMfIgVH 67
5. Bwg-3 AjIb dwsqwn 78
6. Bwg-4 ipMglvwVy dy kmwaU b~cy 90
7. Bwg-5 iPzIEQrYpI rwhIN TIk hoey
ipMglvwVy dy vwsI 114
8. Bwg-6 ipMglvwVy dIAW ivAwhIAW kuVIAW 131
9. Bwg-7 ipMglvwVy dy ividAwrQI b~cy 139
ddd
do Sbd
ipMglvwVw Awpxy imnI rUp ivc 18
Agsq 1947 nuM hoNd ivc Aw cu~kw sI jdoN
Bgq pUrn isMG ApMg b~cy nUM kMDwVy cukI
vwhgw bwrfr rwhIN Bwrq dI h~d ivc dw^l
hoey [ rsqy ivc hI jrnYlI sVk jo ipSwvr
qoN Fwkw qk hY, ’qy pYNdy Kwlsw kwlj
AMimRqsr dy SrnwrQI kYNp ivc auqwrw kIqw [
Bgq pUrn isMG, ApMg b~cy (jo bwAd ivc
BweI ipAwrw isMG AKvwieAw) smyq pihlW-
pihlW qW SrnwrQI vjoN rhy pr SrnwrQI kYNp ismtx ’qy jdoN kuJ
SrnwrQI Awpxy kuJ mYNbr ip~Cy C~f gey qW Bgq jI EdoN Bgq nhIN
AKvwauNdy sn, kuJ igxqI dy ipCy rih gey SrnwrQIAW nUM pihlW
vsybw qW Kwlsw kwlj dI dIvwr nwl hlkIAW ijhIAW kpVy dI
C~q vwlIAW JONpVIAW ivc imilAw jo CyqI hI rylvy stySn dy bwhr
phuMicAw qy Pyr ivktorIAw jublI hspqwl (bwAd ivc gurU qyZ
bhwdr hspqwl) nyVy ausr rhy byC~qy isnmw Gr ijs dw nW hux
ieMdr pYlys hY ivKy phuMicAw [
ipMglvwVy dy byshwrw mrIz kih lvo igxqI ivc 25-30 qoN
v~D nhIN sn jdoN pihlI vwr mYN 1952’c bwAd ivc Bgq AKvWdy
pUrn isMG nUM imilAw [ mrIzW nUM rwqIN 10-11 vjy du~D iplwxw sI [
Bgq jI ny h~Q dw ieSwrw kr idqw ik iplw lvo [ aunHW ivcoN hI
koeI syvw kr irhw sI Aqy suiqAW nUM auTw-auTw glws aunHW dy mUMh
nwl lwey jw rhy sn [ du~D pIpy ivc sI [ mYN Awpxy cwcw jI sR.
mnohr isMG dy nwl AwieAw sI [ ieh myrI pihlI mulwkwq sI jo
iek au~cy lMmy godVI dy lwl nwl ho rhI sI [ byAwsirAW dI igxqI
jo hux sMn 2011 ivc 1500 qoN vDyry hY, iks qrHW smyN smyN vDI,
AwpxI iksm dw iek ivl~Kx ieiqhws hY [ ieQy byAwsry, ApMg,
nvjMmy AwauNdy rhy qy aunHW dw SihnSwh sB nUM gl nwl lwauNdw irhw [
v~fy ho, TIk ho kuJ Awpxy Awpxy Gr jw ky kMm kwrW qy lgdy rhy,
kuJ ipMglvwVy ivc syvw ivc ruJ gey [ koeI ihswb nhIN irhw ik
ikMny Awey qy ikMny qMdrusq ho ky gey [ h~Q vwly ikqwbcy ’c tUk
mwqr kuJ ku dw lyKw joKw hY jo ieh drswauNdw hY ik nw kyvl byAwsry,
ApMg b~cy TIk ho ky gey, aunHW dy ivAwh vI ieQy rcwey gey qy ivAwh
dIAW rsmW qy ArdwsW Bgq pUrn isMG dy nwm qy hoeIAW [
iesdy nwl hI ipMglvwVy ny bhuq swry ivCiVAW dw imlwp ausy
qrz ’qy krvwieAw ijvyN 1947 dI vMf vyly kuJ mihlwvW, XuvqIAW
pwiksqwn rih geIAW sn qy aucycy ivBwgW ny Xqn krky ivCiVAW
nUM imlwieAw sI [ AMq ivc ieh d~sxw munwsb hovygw ik Bgq pUrn
isMG iksy b~cw b~cI nUM god dyx leI sihmq nhIN sn huMdy [ aunHW
dI Dwrnw Anuswr b~cy nUM dubwrw XqIm krn dw pwp nhIN kIqw jw
skdw [ god lYx vwilAW dw jy Awpxw b~cw ho jwvy qW god ley dI
koeI QW nhIN rihMdI [ dUsrw, ijnHW ny god lYx vwilAW dI sMpqI
dw vwrs bxnw huMdw hY, auh god ley b~cy dy jwnI duSmx bx jWdy
hn [ god lYx vwilAW dy A~KW mItx ’qy god ley gey b~cy dI jwn
nUM ^qrw hI ^qrw huMdw hY [ ieh scweI Awm jIvn ivc vI vyKx
nUM imldI hY [
ieh ikqwbcw ipMglvwVw snyhIAW nUM Byt kridAW mYnUM AqI
pRsMnqw ho rhI hY qy Aws kIqI jWdI hY ik snyhI Awpxy v~fmuly suJwA
ies sMsQw nUM dy ky invwjdy rihxgy qW jo ieh sMsQw pulWGW putidAW
mnu~Kqw dI syvw ivc l~gI rhy [
w{fBV qdh.si dl>z
muK-bMd
ipMglvwVw sMsQw r~b dw Gr hY [ eyQy smwj dy Tukrwey hr
vrg, dyS Aqy Drm dy bu`Fy, b`cy, jvwn mrd Aqy AOrqW Awpxw
smW KuSI-KuSI dvw-dwrU krvwauNidAW ie`zq-mwx nwl r`b dw Sukr
kridAW guzwrdyy hn [ dunIAW dy Q~ky-hwry lokW leI dm mwrn dI
ivvsQw hY [ GroN by-Gr hoey, idmwgI sMquln guAw cu`ky mrd Aqy
AOrqW eyQy svYmwn vwlw jIvn bqIq krdy hn [ is~K ieiqhws gvwh
hY ik iek bRwhmx iesqRI nUM jdoN pTwx cu`k ky lY gey qW ausdy pqI
ny gurU goibMd isMG jI Agy PirAwd kIqI [ ausy vyly isMGW nUM hukm
hoieAw ik ies bRwhmx dI iesqRI nUM Cufvw ky ilAwE, pRSwdw bwAd
ivc C~kxw [ ies kwrj leI keI isMGW ny ShIdIAW id~qIAW [
Aihmd Swh AbdwlI vyly vI Axigxq isMGW ny ShIdIAW dy
ky Bwrq vrS dIAW hzwrW nUMhW-DIAW CufvweIAW [ BweI qwrU isMG
jI nUM iek grIb musilm kuVI nUM hwkmW dy pMjy qoN Cufvwaux leI
ShId hoxw ipAw [ gurU goibMd isMG jI ny AYsI pwhul isMGW nUM iplweI
ik aunHW dw Awcrx bhuq au~cw ho igAw [ Bgq pUrn isMG Aksr
ikhw krdy sn ik isMGW bwry swry Drm dy lokW dw ieh Awm ivSvws
sI ik jy iksy g`fI jW b`s ivc iek is`K bYTw hY qW swry Drm dIAW
lVkIAW Awpxy Awp nUM sur`iKAq smJdIAW sn [ pr A`j AsIN ik~Qy
hW ? ieh socx vwlI g~l hY [ AsIN Awpxy ieiqhws qoN ikMny ku pRyirq
hW ? kI swfy v~fy-vfyirAW ny swnUM is~K ieiqhws nwl joiVAw hY ?
ijAwdw qr jvwb nWh ivc hY [ jy swfw Awcrx Enw hI au~cw huMdw
qW A`j sVk ’qy jW gurduAwirAW dy bwhr idmwgI sMquln gvw cukIAW
AOrqW nw iPrdIAW huMdIAW [ auh isrP iPrdIAW hI nhIN sgoN aunHW
dw srIrk Aqy mwnisk SoSx vI huMdw hY [ ieM\ l`gdw hY ik AsIN
gurU qoN bymu`K ho gey hW pr swfI lwj r`KI Bgq pUrn isMG jI ny [
Bgq pUrn isMG jI dy mn ivc bwxI Aqy is~K ieiqhws ricAw
hoieAw sI [ auh by-Gr AwdmI, AOrqW dI durdSw ikvyN vyK skdw
sI [ aunHW dy jIvn dw AwDwr hI gurbwxI sI [
“ibsir geI sB qwiq prweI ]
jb qy swDsMgq moih pweI”] ………(AMg 1288)
ies muqwbk aunHW dw swrw sMswr hI Awpxw sI [ aunH@W nMU r`b
swirAW jIvW ivc v`sdw nzr AwauNdw sI, auh iksy vI jIv dw duK-
drd nhIN sn dyK skdy [ ies leI aunHW ny ipMglvwVw sMsQw dw
inrmwx kIqw [ bhuq swry AwdmI Aqy AOrqW jo bhuq mwVI hwlq
ivc sMsQw ivc phuMcy, aunHW ivcoN keI rwjI ho ky muV Awpxy GrW
nUM cly gey [ ieh swfy BYx-Brw v~Kry-v~Kry sUibAW qoN Awey huMdy hn,
bhuqI vwrI qW aunHW dI bolI vI smJ nhIN AwauNdI [ iek mrIz kusm
ijsdw ies ikqwb ivc hvwlw idqw igAw hY, gurduAwrw bMglw swihb
nvIN id`lI keI swl peI rhI [ iksy vI is~K ny ieh jwnx dI koiSS
nhIN kIqI ik ieh AOrq eyny swlW qoN ie~Qy ikauN peI hY ? auhdI
kI mjbUrI ho skdI hY ?
pr sMswr ivc cMgy bMidAW dI vI koeI kmI nhIN [ iek nyk
AwdmI ny AwpxI ivCVI AOOrq nUM keI swlW bwAd iksy hor dy b~cy
nwl vI Apxw ilAw ikauNik aus vyly auhdw idmwgI sMquln TIk nhIN
sI [ ipMglvwVw sMsQw vloN ijQy ivCiVAW nUM imlvwieAw jWdw hY,
auQy TIk-Twk, guAwcy jW iksy hor kwrn Awey b~icAW nUM pVHwieAw
Aqy kMmW qy vI lvwieAw jWdw hY [ ivAwh-Xog b~icAW dy ivAwh
vI krweyy jWdy hn [ ies ikqwb ivc keI BYx-BrwvW dI AjIb Aqy
idl kMbwaU dwsqwn ibAwn kIqI geI hY [
niSAW dy AwdI mrIz s`tW Kw ky, zKm ivc kIVy puAw ky Aw
jWdy hn [ keI AOrqW grBvqI hwlq ivc AwauNdIAW hn [ g~l
kI ibKVy pYNfy qih krdy dr-dr dIAW TokrW KWdy, pirvwrW nwloN
ivCVy BYx-Brw Aqy b`cy AwpxI mMijl qlwSdy ies r`b dy Gr
ipMglvwVy phuMcdy jW phuMcwey jWdy hn [
AsIN pwTkW nUM ipMglvwVy dy kuJ ku hI vwsIAW nwl rU-b-rU
krw sky hW [ ies ikqwb dy hr Bwg ivc hor AnykW hI swfy BYx
Brw hn jo rwjI ho ky Gr jw cu`ky hn jW au~cI ividAw hwsl kr
sky hn jW pVH ilK ky Awpxy pYrW qy KVHy hn Aqy smwj dI syvw
kr rhy hn [ Awp jI dI jwxkwrI ihq 150 qoN 200 jIA hr swl
AwpixAW AwilHxAW ivc jw phuMcdy hn [
ieh ikqwb “ibKVy pYNifAW dy rwhIAW dI mMijl” nUM Cwpx leI
bhuq swirAW ny AxQ~k imhnq kIqI hY [ ipMglvwVy ivcly vwrfW
dIAW nrsW ny mrIzW dIAW s~cIAW khwxIAW nUM aujwgr krn ivc
mdd kIqI hY [ v~KrIAW-v~KrIAW bRWcW dy ieMcwrjW ny mUl rUp ryKw
iqAwr kIqI hY Aqy ienHW s~cIAW khwxIAW nUM AMiqm CohW id~qIAW
hn, kYptn mihMdr isMG Aqy bIbI hrqyjpwl kOr ny [ ieh donoN
ipMglvwVy dy hI inSkwm syvk hn, Aqy iehnW ny ies ikqwb nµU
ies srUp ivc ilAwaux leI bhuq syvw kIqI hY [ ies qoN ielwvw
gulSn rMjn jo ik ipMglvwVy ivc smwj syvk hn Aqy hrpRIq kOr
ijsny ies pusqk dI pRYs kwpI tweIp kIqI Aqy PotoAW qrqIb-
b~D kIqIAW hn, dw ies ikqwb ivc bhuq v`fw Xogdwn hY [
Aws hY pwTk ieh ikqwb pVH ky smwj dw AslI ichrw dyK
skxgy [ swnUM syvwdwrW nUM qW QoVI ijhI SwbwSI hI cwhIdI hY [ Aws
hY glqIAW leI pwTk muAwP kr dyxgy Aqy Aijhy SuB kMmW leI
AsIsW Aqy mwieAw dy g~Py Byjdy rihxgy [
— fw. ieMdrjIq kOr
Bwg -1 (ivCVy imly)
rvI
GroN bwhr Aw ky rozI rotI dy Awhr ivc
ienswn keI qrHW dy hwdisAW dy iSkwr ho
jWdy hn [ Gr dI jo hwlq auh C~f ky Awey
huMdy hn, aunHW dw hIAw nhIN pYNdw ik auh
Awpxy bwry sUcnw dyx qW iksnUM [
kuJ iesy qrHW dI hI Gtnw rvI nwl
hoeI [ rvI dy ivAwh nUM bhuqw icr nhIN sI
hoieAw ik kMm-kwr dI Bwl ivc ausnUM pMjwb
Awauxw ipAw [ iek idn bwhr nhwaux
ligAW ausdw pYr iqlk igAw ijs kwrn aus dI rIV dI h~fI ’qy
s~t l~g geI, ijs nwl auh clx iPrn qoN AsmrQ ho igAw [
ihMmq krky auh AMimRqsr dy iksy hspqwl ivc igAw ijQoN aus nUM
iksy ny ipMglvwVy jwx dw suJwA id~qw [
ielwj AwrMB hoieAw, rvI ny idl nw hwirAw qy 6 mhIny
lgwqwr dvweIAW lYNdw irhw [ loVINdIAW ksrqW vI kIqIAW ijs
nwl auh TIk ho igAw [ ipMglvwVy dy sMcwlkW qy kwrkuMnW leI ies
qoN v~fI KuSI hor koeI nhIN huMdI jdoN koeI TIk ho ky Gr phuMcdw
hY [ Aijhw hI rvI ny kIqw [
punr imln, pu~qr ipau nUM 16 swl bwAd imlky bhuq roieAw
32 swl dw iek AwdmI, BweI ipAwrw isMG vwrf iv~c 19
Agsq 1996 nUM dw^l hoieAw [ ausdI hwlq bhuq Kærwb sI [ auh
svwl dw auqr nhIN idMdw sI qy nw iesnUM kpVy pwaux dI su~D-bu~D
sI Aqy nw hI t~tI ipSwb dI hwzq dw pqw [ sB kuJ kpiVAW
dy ivc hI krdw sI [ ipMglvwVw sMsQw dy syvwdwrW ny ausdw &rzI
nwm srbjIq
isMG r`K
ilAw[ ies
qrHW Awm hI
huMdw hY [ jo
Awpxw nwm
nhIN d`s skdy
aunHW dw nwm
&rzI r~K ilAw jWdw hY [
pYrW dy jæ^m lgwqwr frYisMg krn nwl TIk ho gey [ fwktr
ividAw swgr mwnisk rog hspqwl ’c fw. goiel qoN ielwj ArMiBAw
igAw ’qy qbdIlI vyKx ivc AweI [ t~tI-ipSwb ieh Awp krn
l~gw ’qy pu~Cx qy auqr vI dyx l~gw [ smW lMGx ’qy ies ny Gr
dw pqw vI d`isAw [
ipqw dw nwm pwrsnwQ ipMf qIvwVI Cprw qy izlHw KuSI ngr
qih: twtw d`isAw [ syvwdwr dy d`sy pqy qy smwj syvI vrkr gulSn
rMjn ny srbjIq dy Gr p`qr iliKAw qy iesdy ipqw Awp iesnUM
lYx Aw gey [ auh qW Aws hI lwh cuky sn ik 20-25 swl pihlW
dw guMm hoieAw srbjIq aunHW nUM iml skygw [ pr lVkw qW aunHW
dy swhmxy Kloqw sI [ ipqw dy d`sx Anuswr ieh Awpxy dwdy kol
50 rupey lY ky 1985 ivc GroN Aw igAw sI [
Gr dy hwlwq ny iejwzq nhIN idqI ik dUr-dUr qk ies nUM
KoijAw jwvy [ 2010 ivc auh puqr dI ^br suxky gd-gd ho auTy
Aqy bwp-bytw iek dUjy nUM icMmV ky roNdy rhy [ ipqw muV –muV ipMglvwVy
dw DMnvwd krdw irhw [ ipMglvwVw dI kwrkMun ijnHW srbjIq dI
1996 qoN 2010 qk syvw kIqI ausdy ipqw h~QIN sONpx qy bhuq KuS
sn [ byS`k auh sMsQw dy syvwdwr hn pr puqr dI ipau nUM imlx
dI ^uSI aunHW nUM vI ho rhI sI [
jgmohn isMG dI 4 mhIny dI mihmwn invwjI
sRI drbwr swihb dy nyVy bRhm bUtw puils cONkI ieMcwrj ny 75
swlw jo kuJ aumr ivc izAwdw hI l`gdw sI, nUM ipMglvwVw ByijAw [
auh srIrk p`KoN bhuq
kmzor sI Aqy auT-bYT
vI nhIN skdw sI [
ausdy pYr dy AMgUTy ’c
z^m ’c kIVy sn, ibnW
iksy svwl kIqy 23
Agsq nUM ipMglvwVw
pirvwr dw mYNbr Aw
bixAw [ ausny Awpxw nwm jgmohn isMG d`isAw [
bzurg jgmohn isMG dw kihxw sI ik auh Awpxy Brw nUM iml
ky Aw rhy sn pr aunHW nUM pqw nw l`gw ik hirAwxy qoN AMimRqsr
iks qrHW phuMc gey [ ijs Kyqr ivcoN aunHW nUM bRhmbUtw Qwxy ny ipMglvwVy
ByijAw auh drbwr swihb dy nwl l`gdw hY qy sMkyq idMdw hY ik drbwr
swihb dI iK~c auhnW nUM AMimRqsr dy drSn krn ilAweI [ hirmMdr
swihb auh gey ik nhIN pqw nhIN, pr aunHW dy pYr dy z^m 'qy kIVy
aunHW dy QW-QW rulx dI mUMh bolI qsvIr sn [
aunHW koloN imlI fwierI ivc bhuq swry &on nMbrW ivcoN iek
AYfvokyt dw nMbr fwiel krn qy pqw l`gw ik ieh bzurg jgmohn
isMG kwPI idnW dw gvwcw hoieAw sI [ iesdI Bwl ho rhI hY [ pirvwr
nUM AYfvokyt v`loN ^br imlx 'qy aunHW dI DI Aqy jvweI ipMglvwVw
phuMcy [ aunHW qoN pqw l~gw ik aunHW dy do lVky Aqy 2 DIAW hn [
iek lVky dI mOq ho cukI hY [ DI ny ipqw dI kmzor Xwd bwry d`isAw
qy 4 mhIny ipMglvwVy dy mihmwn rhy jgmohn isMMG nUM aunHW dy DI
jvweI KuSI KuSI ipMglvwVy dw DMnvwd kridAW Awpxy nwl lY gey [
ieQy ipMglvwVy ny byAwsirAW dI iKdmq krn dy nwl nwl ivCVy
imlwx dI BUimkw vI inBweI [ mnu~KI syvw dI koeI sImw inSicq
nhIN [
A~goN g~l clI jmIl dI
ipMglvwVy ivc dw^l hox vwly dw z^m Aqy z^m ivc kIVy
Awm ijhI g`l hY [ z^m dw ielwj nw hox kwrn kIVy jmIl dy
m~Qy ’c vI pey hoey sn [ jdoN auh 15 sqMbr 2008 nUM ipMglvwVy
p`ujw [ dovyN h~Q vI z^mI hox dy nwl-nwl
ausdw isr jUMAW dI vI bsqI bx cu~kw sI [
Kwxw vI ausnUM koeI hor hI KuAWdw sI [ nSy
dI mMg sMkyqW nwl krdw sI [ kIVy k~Fy gey,
p~tIAW kIqIAW geIAW [ mYNtl hspqwl ivcoN
ielwj krwieAw igAw [
bhuq hOlI Awvwz kwrn iesdI g`l
smJ nhIN sI AwauNdI [ ielwj nwl TIk hox
'qy jmIl ny Gr dw pqw d`isAw ik auh
krwmwq AlI dw p`uqr hY qy ipMf buVkurg, kysolI mhwrwj gMj (au~qr-
pRdyS) dw vsnIk hY [ sMsQw dy syvwdwrW nwl ies nUM Gr ByijAw
igAw [ pqw l`gw ik auh nSw-gRsq sI qy
idmwgI sMquln gvw cu~kw sI Aqy jdoN dw GroN
inkilAw iPr Gr nhIN muiVAw [
GroN inkilAW jmIl nUM 2 swl ho gey
sn [ jmIl by^br sI ik auh GroN iks qrHW
inkilAw qy ipMglvwVy iks qrHW phuMicAw [
Gr vwly Awpxy icrwg nUM nSw-mukq vyK ky
KuS hoey [ aus dI vwpsI 25 Agsq 2009
nUM hoeI [ Gr vwly aus dy gvwcx dw smW
2 swl d`sdy sn [ jmIl Swied cMgy vwqwvrx, cMgy Kwx-pIx Aqy
cMgI dyK-Bwl sdkw nSw-mukq vI ho igAw [ ausdy pirvwr dw kihxw
sI ik hux auh TIk hY qy A~goN auh iesdw pUrw i^Awl r`Kxgy [
Bgvwn hox dw dwhvydwr ggndIp
Bgvwn bu~D auN\ qW pRmwqmw qoN munkr
sI [ pr ausnUM mhwqmw bu~D Aqy Bgvwn bu~D
dy nW nwl ausdy SrDwlU Xwd krdy hn [ bu~D
dw kihxw sI ik mYnUM l`Bxw hovy qW mYN mrIzW
dy crnW ’c imlWgw [
35 swlw ggndIp qW 13 Agsq 2009
nUM Bgvwn hox dw dwhvydwr hox nwqy hI
W
ipMglvwVy ivc dw^l hoieAw [ ausdy srIr qy kpVy nW-mwqr hI
sn [ kuJ kihx 'qy AgoN auh mwrn nuM pYNdw sI qy v~fIAW-v~fIAW
g`lW krdw sI [ auh Awpxy Awp nUM Bgvwn dw Avqwr d`sdw
sI [ “roz DrqI 'qy myrI Bgvwn nwl g`l huMdI hY, mYN jo krdw hW
Bgvwn dy kihx Anuswr krdw hW” ieh ausdw kihxw sI [ mYNtl
hspqwl dy fwktr goiel ny ggndIp dw ielwj kIqw [ TIk hox
'qy iesny pqw d`isAw ik auh svrgvwsI siqAw nwrwiex rwey dw
lVkw qy ipMf Aqy Qwnw AjmyrgVH izlHw mDUbnI (ibhwr) dw rihx
vwlw hY [
iesdy s~jy pYr dy AgUMTy ivc kIVy sn [ AMgUTw ies hd qk
^rwb ho cu~kw sI ik aus nUM k~txw ipAw [ d`sy pqy Anuswr ggn
nUM Gr ByijAw igAw [ ies dI mW Aqy Brw bhuq KuS hoey [ mwqw
Anuswr ieh gWjy qy BMg dw syvn krdw sI [ AwpxI hoS nw hox
kwrn iesnUM sMglW nwl bMnHxw pYNdw sI Aqy ieh sMglW smyq hI
GroN B`j inkilAw sI [ iesdI mW ny rWcI hspqwl ivcoN ies dw
ielwj vI krvwieAw sI [
jdoN smwj syvI gulSn rMjn ny iesdI kONsilMg kIqI qW iesny
pihlW vI kdI kdweIN dvweI Kwx dw izkr kIqw [ ggndIp dI
mW ny guMm hoieAw puqr TIk hwlq ivc vyKky sMsQw dw bhuq DMnvwd
kIqw [
nYrobI vwsI bzurg BrwvW dI lUM kMfy KVyH krn vwlI dwsqwn
1938 dI pYdwieS
vwly blbIr isMG Aqy
1940 ’c jnm lYx vwly
blvMq isMG auN\ qW sR.
drSn isMG PyrUmwn dy
j`dI ipMf PyrUmwn dy
vsnIk sn pRMqU dUjy
kwrIgr BrwvW vWg
ieh vI nYrobI dy nv
inrmwx ivc ih~sw pwaux qoN bwAd aumr auQy guzwr ky Dn mwl dy
sMgRih auprMq 1962 ivc Bwrq vwps prqy qy vwips Aw ky au~c
p`Dr dy audXoigk kyNdr Bopwl ivc invws kIqw [ is~K ivroDI dMigAW
ivc vpwrk ‘inaU AYvrst kMpnI’, jo Bopwl ivc sI qbwh ho geI,
pr ieh dovyN Brw bc gey Aqy iehnW ny qbwh hoeI PYktrI nUM dobwrw
AwrMB kIqw [
2 dsMbr 1984 nUM jdoN iek Brw nUM kMm dy islisly ’c m~D
pRdyS dy rweypur jwxw ipAw qy dUjw 100 iklomItr dI dUrI qy jblpur
sI [ ieh Awpxw kMm inbyV hI rhy sn ik ^br suxI ik Bopwl
kwrbweIf dI 42 tn twkisk mYQwiel AweIsoswienyt lIk ho geI
ijs nwl 5 l~K lok pRBwvq hoey qy 1000 mr gey [ ieh kMm 72
GMty ivc hoieAw [ AMqlI ^br muqwbk 25000 bMdy mr cuky sn [
2 l~K b`cy pRBwvq hoey [ dovyN Brw Awpxy Awpxy qOr 'qy Bopwl v`l
cl pey qW jIvn dw auh Jtkw l~gw jo brdwSq qoN bwhr sI [
aunHW dIAW pqnIAW qy b~cy ^qm ho cuky sn [ AMdwzw krnw kTn
hY ik ieh Jtkw iks qrHW JilAw igAw hovygw [ ieh Gtnw Bgq
pUrn isMG dI Xwd idvwauNdI hY jo iehnW kIt nwSk dvweIAW bwry
duhweI idMdy huMdy sn [
mYnUM Xwd hY ik iek vwrI sMgrUr dy nyVy l~gI PYktrI ivcoN vI
QoVHI mwqrw ivc gYs lIk hoeI sI Aqy Bgq pUrn isMG pRdUSx borf
dy AiDkwrIAW nUM imly Aqy icqwvnI id~qI [
iqMn mhIny bwAd jd auh PYktrI qoN Aw rhy sn qW iek BUqry
sWF ny ies qrHW hmlw kIqw ik blvMq isMG hvw ivc 15 P`ut auCilAw
Aqy ip~T dy Bwr jw if~gw ausnUM bhuq fMUGIAW s`tW l`gIAW Aqy auh
ibnW shwry clx qoN AsmrQ ho igAw [ sWF iek vwr qW blvMq
isMG dy au~qy bYT hI igAw sI [ 20 bMidAW ny blvMq nUM CufwieAw [
dovyN l~qW burI qrHW z^mI hoeIAW [ jdoN dovyN sMBly qW &Yslw lYx
dI GVI ivc aunHW Awpxw sB kuJ vyc ky muMbeI v`l muVn dw &Yslw
kIqw ik auh auQy rih ky kuJ kMm krngy [ aunHW Aijhw hI kIqw [
srIrk ApMgqw kwrx aunHW nUM pRWqk qMg nzrIey vwly guMifAW ny
Awpxw iSkwr bxwieAw, auh bwhr vwly pRvwsIAW nUM Awpxy pRWq ivc
brdwsq nhIN sI krdy [ iPr aunHW Awpxw sB kuJ vyicAw Aqy pUny
iek slwhkwr vjoN iek &rm ivc Swml hoey [ auQoN dw mwlk vI
mwnisk qOr 'qy pRySwn sI Aqy aus ny Awpxw sB kuJ smyt ky jYpur
jwx dI TwnI [ ishq dy snmuK auh &rIdwbwd Aw gey [ ienHW BrwvW
kol hux p`ly kuJ nw irhw Aqy dosqW ny vI swQ C~fxw SurU kr id~qw
qy aunHW gurU dI ngrI AMimRqsr ivc phuMcx dw soicAw [ aunHW nUM Tihrn
qW idqw igAw pr brwmdy ’c Aqy swrw smW iehI zor pYNdw irhw
ik auh ieQoN cly jwx pr ienHW dI ApMgqw vyK gurU Gr dy AKOqI
AnuAweIAW ny ienHW nUM auQoN cldy krn dI Twn leI qy ienHW dI mMdI
hwlq qoN aunHW mUMh moV ilAw [ iek idn ienHW nUM iek irkSy ivc
ibTw idqw igAw qy iek ic~TI ipMglvwVw dy nW 'qy dy ky cldw kIqw
igAw [ aunHW dw jo kuJ sI, auh vI nwl nhIN sI [ aunHW dy mUMhoN inkilAw,
‘vwh myry inrpK Bwrq, vwh myry piv~qr Drm”[ (My SecularIndia, m y h oly religion) ijs nUM sQwpq krn vwly gurU Arjn
swihb ny lwhOr ’c hYzw PYlx 'qy h~QIN syvw kIqI [
hux ieh donoN ipMglvwVw ivc hI hn ipCly 2-3 swl qoN, qy
Awpxy Awp nUM iek dUjy dI mdd nwl sWB rhy hn [ auhnW ny d`isAw
ik auhnW dw iek Brw hor hY ijhVw nYrobI ivc kMm krdw sI [
auhnW aus Prm dw nwm vI d`isAw [ sR. rijMdr pwl isMG jI jo
ipMglvwVy ivc inSkwm syvw inBwA rhy hn [ nYrobI dy AMbYsfr nUM
qurMq icTI ilKI, auhnW dw kuJ idn bwAd au~qr AwieAw ik auh
ies dyS ivc nhIN hn [ auhnW nUM iPr bynqI kIqI ik au~QoN dy gurduAwry
ivc postr lwieAw jwvy [ auhnW ny auN\ hI kIqw [ auhnW dy Brw
dw jvweI aus dyS ivc sI [ ausny postr piVHAw Aqy Awpxy shurw
swihb jo hux ieMglYNf cly gey sn nUµ ausdy BrwvW bwry d`isAw [
ies qrHW ipMglvwVw vloN kIqIAW koiSSW sdkw aunHW dw Brw bwhroN
ieMglYNf qoN aunHW nUM imlx Aw cu~kw hY qy iPr vI aufIk ivc hn [
auh Brw 80 swl dI aumr dw hY [ auh 26 swl bwAd Awpxy Brw
nUM imilAw, Brw nUM vI pqw nhIN sI ik ausdy Brw ijaUNdy hn [ ausdy
muqwibk auh vI Bopwl gYs durGtnw ivc mr cu~ky sn [ ieh imlwp
sR. rwijMdr pwl isMG jI dI koiSS sdkw hoieAw jo ipMglvwVy ivc
inSkwm syvw inBwA rhy hn [
ienHW nwl vwrqwlwp dOrwn ieh kihx dw Xqn kr rhy sn
ik Bopwl durGtnw dw muAwvzw imlx 'qy auh ipMglvwVy nUM kuJ dyxgy
qW aunHW nUM XkIn duAwieAw igAw ik auh Aijhw i&kr nw krn [
ipMglvwVw nw qW ies qrHW dI Aws rKdw hY nw hI pYsy lY ky dyK-
Bwl krdw hY [ jo kuJ ieQy hY sB aunHW v`loN hY jo Bgq pUrn isMG
dy syvw dy sMklp dy SYdweI hn [ ieQy iek vwr iPr Xwd AwauNdI
hY sR. mnjIq isMG klk`qw dw 1992 dw kihxw, “AsIN is~K syvw
dy dmgjy qW bhuq mwrdy hW pr ivKwx l`gy swfy kol Bgq pUrn
isMG dy ipMglvwVy qoN ibnW hor kuJ nhIN”[ SRomxI gurduAwrw pRbMDk
kmytI dy sk~qr jnrl dI Awpxy pRDwn dI hwzrI ivc Bgq jI
dI brsI mOky ieh iek su~cI qy KrI SrDWjlI sI [ DMn hn auh
syvw dy SYdweI jo nMbr iek dI syvw kr rhy Adwry nUM Awpxw qn,
mn qy Dn Arpx krn l`gy dUjI soc ivc vI nhIN pYNdy [ gurmiq
dI isiKAw pRwpq krky ipMglvwVy dI pRXogSwlw hI aunHW dw syvw
nUM jIvn 'qy Fwlx dw AsQwn hY [
kYptn mihMdr isMG
Bog pY gey, bwpU ijaUNdy
bwpU hjUrw isMG qy bwpU moqw isMG
mMfI goibMdgVH lohy dy vpwrIAW dw bhuq
v~fw Sihr hY [ ieMnw v~fw ik iesy Sihr ivcoN
guAwicAw, iesy Sihr dy hI vsnIk aus nUM
lwvwirs jwx ky ipMglvwVy sMgrUr C~f gey [
hoieAw ieM\ ik vfyrI aumr dw ieh bjurg
idmwgI sMquln guAw bYTw iek sdmw lw ky [
keI idn GroN bwhr GuMmdw irhw goibMd gVH
ivc hI [ surq ivcoN sB kuJ ivsr igAw [
imqI 05/06/2002 nUM/s. auNkwr isMG AYgro
ieMjIinAr vrks vwly swry pwsy pu~C –puCw
ky jdoN kuJ Qhupqw nw l~gw qW bzurg nUM ipMglvwVy dwi^l krw gey [
sMsQw ny ienHW dw idmwgI ielwj krwieAw [ cMgI syvw kIqI
qW kuJ smyN bwAd hI bwpU horIN TIk ho gey [ aunHW Awpxw nW pqw
d`isAw, nwly d`isAw ik myrI AwpxI koeI AOlwd nhIN sI [ myry kol
iek cMgw lohy dw kwr^wnw Aqy Awpxw Gr sI [ mYN Awpxw BqIjw
god ilAw hoieAw hY [ sB kuJ mYN aus dy nW krvw id~qw sI [ pqw
nhIN jdoN mYN Awpxy GroN inkilAw, mYN Gr dw rwh hI Bu~l igAw [
mYnUM cONDI ijhI l~g geI b`s, iPr mYnUM nI pqw beI mYN … [ "bwpU
jI qusIN qW Awpxw nwm qy pqw vI Bu~l gey sI, kuJ vI Xwd nhIN
sI irhw quhwnUM [" krmcwrI qy syvwdwr AwKdy [ "hlw………[ mYN
ikvyN AwieAw ieQy ?" syvwdwr d~sdy qW auh “h~Cw pu~qr”[
hlw……[ AwK idMdy [
hOlI-hOlI Xwd Awaux 'qy aunHW ny hux Awpxw pUrw pqw not krw
id~qw qy vwr–vwr Gr jwx dI ij~d krn l~gy [ "mYN Awpxy Gr ivc
hI mrnw cwhuMdY, hux
mYnUM Byj idE eyQoN [ jwx
idE mYnUM [ qusIN myrI
bhuq syvw kIqI hY
Syro [" bwpU hjUrw isMG
Gr jwx leI kwhlw pY
irhw sI [ pr auDr qW
bwpU dy BqIjy ny iqMn ku
mhIny aufIk Bwl krky
bwpU dw Bog vI pw id~qw
sI [ irSqydwr qy SrIky vwly qW Bog dIAW jlybIAW Kw ky bwpU nUM
Bu~l-Bulw cu~ky sn [ iPr iek idn Acwnk ATwrW jUn 2003 nUM
ipMglvwVy dy keI krmcwrI bwpU hjUrw isMG dy d`sy pqy 'qy ausnUM
lY ky goibMdgVH phuMc gey [ glI-guAWF Aqy Gr vwly Awpxy bwpU
nUM ijaUNdw dyK ky hYrwn rih gey [
hYN… AYN…“bwp ! bwpU ijaUNdY !! bwbw jI hzwrw isEN !!!"
sR. ieMdrjIq isMG, sR. Awqmw isMG BMgU Aqy ieMcwrj ipMglvwVw sRI
rwjyS kumwr jI ny d`isAw ik ieh bzurg qW swfy kol iek swl
pihlW dwi^l krwey gey sn [ “AsIN qW jI iehnW nUM do-iqMn mhIny
bhuq l~iBAw, ikqoN nI l~By iPr AsIN soicAw ik clwxw kr gey
hoxgy [ AsIN qW ienHW dI Awqmw dI SWqI leI Bog vI …[ E bweI,
qUM qW ic~tw bglw bx ky quirAw AwauNdYN [ Eie Awh qW kmwl eI
hoigAw bweI, AsIN qW … [" Coty BrwvW dI QW lgdy guAWFI hYrwn
sn [ nUMh-p`uqr Aqy poqry bwpU nUM siqkwr nwl iek vwr qW AMdr
lY gey [ ausy Gr ijQy jw ky bwpU mrnw cwhuMdw sI [ bwpU swirAW
dy ichry dyK ky fOr-Bor ho irhw sI; ikauNik bwpU nUM au~cw suxdw sI [
pirvwr Aqy AWF-guAWF ny swirAW nUM bYT ky cwh pwxI iplwieAw [
bwpU dI iek swl dI ipMglvwVy ivc hoeI sWB-sMBwl bwry suxky aunHW
ny sMsQw Aqy fw. ieMdrjIq kOr jI dw bhuq-bhuq, idloN DMnvwd kIqw [
keI isAwixAW AwiKAw ik AsIN qy Bgq pUrn isMG dy drSn q`k
nhIN kIqy, hux bIbI jI dy drSn zrUr krky AwvWgy [ nwly BweI
jo sirAw dwn vI dy ky AwvWgy [ ieMcwrj swihb ny d`isAw ik
ipMglvwVw sMsQw rogIAW dI sMBwl dw swrw ^rcw quhwfy vrgy dwnIAW
dy dwn 'qy hI clw rhI hY [ AsIN bwpU dI AwKrI ie~Cw pUrI kr
c~ly AW Gr Awaux dI [ hux sMBwl ky r~Kxw ienHW nUM, ikDry iPr
CyqI Bog nw pw idE [
……qy bwpU moqw isMG nwl vI ieho Bwxw vriqAw [ pu~qr
pRIqm isMG ny ikhw “AsIN iqMn cwr mhIny
ienHW dI aufIk, Bwl kIqI, pr ieh swnUM
ikDry nhIN imly [ iPr pirvwr dy swry jIAW
ny ieho mihsUs kIqw ik bwpU moqw isMG ies
sMswr qy nhIN rhy, qy AsIN 7 Agsq 2002
nUM ienHW dw Bog pvw ky AMiqm Ardws krvw
id~qI [ pr A~j ieQy Awx ky XkIn AwieAw
peI bwpU qW …. [“
quhwfI ic~TI imlI, pVH ky XkIn nw
Awvy ik “swfw bwpU ijaUNdY !” ipMglvwVy
vwilAW d`isAw ik 80-90 swl dy ieh bzurg jdoN swfy kol Awey,
ienHW dI hwlq bhuq qrsXog sI [ gurduAwrw dUKinvwrn swihb dI
srHW ivcoN mYnyjr swihb ny lvwirs jwxky ienHW nUM ipMglvwVy dy hI
iek pRcwrk surjIq isMG rwhIN ieQy sMgrUr bRWc ivc Byj id~qw [
gurduAwry dI srHW vI jdoN Awsrw nw dy skI qW AsIN qW Awsrw dyxw
hI sI ; ikauNik Bgq jI ny qW gurU Gr qoN cu~ky ipAwrw isMG nUM Awsrw
dy ky hI ies sMsQw dw mu~F bMnH id~qw sI [ inEitAW dI Et sMsQw
ny bwpU moqw isMG dw
ielwj SurU
krvwieAw [ julweI
2002 nUM ieQy Awey
bzurgW ny Agly swl
&rvrI 2003 ivc
Awpxw nW d`isAw [ iPr
hOlI-hOlI d`sx l`gy ik
“mYN qW GroN qIrQ Xwqrw leI inkilAw sW [ mYN XU.pI kwnHpur dw
rihx vwlw hW [ mYN ieQy ikvyN AwieAw mYnUM nhIN Xwd [ qusIN myrI
bVI syvw kIqI AY, mYN qW ipMglvwVy vwry suxdw huMdw sI, pr hux
dyK vI ilAw hY ik ieQy qW Bgq jI dI pUrn rihmq vrsdI hY [
mYN DMn ho igAw hW [ mYnUM qusIN nvW jIvn idqw hY, hux mYnMU Gr Byj
idE [ DMnvwdI hovWgw Awp sBnW dw ["
bwpU moqw isMG jI dy d`sy pqy 'qy AsIN quhwnUM ic~TI pw id~qI [
ic~TI imlx qy qusIN Aw gey ho [ cMgw ho igAw [ pRbMDk cImw swihb
Aqy ieMcwrj swihb ny jdoN aunHW nUM ijaUNdw bwpU imlwieAw qW ipE-
p`uqr imlxI vyK sB dIAW A~KW syjl ho geIAW [ pu~qr ipqw dy
pYrW auqy isr r~K ky pCqwvw krdw muAw&IAW mMg irhw sI [ ipE-
pu~qr nUM glvkVI ivc lYx leI auqwvlw sI [ dovyN ipqw pu~qr sMsQw
dw DMnvwd krdy hoey imqI 29/05/2003 nUM auQoN ivdweI lY gey [
swry ies punrimlxI qoN AnMdq ho rhy sn [
kir aupdysu iJVky bhu BwqI bhuiV ipqw gil lwvY ]
gulzwr isMG
s~T ku swlW dI aumr dw ieh AwdmI keI idnW qoN gurduAwrw
dUKinvwrn swihb pitAwlw dy Awly-duAwly hI GuMmdw iPr irhw sI [
kdI-kdI ieh bVI zor dI B~j ky jWdw qy iksy kwr dw SISw roVy,
v~ty mwr ky qoV AwauNdw, qy kdI rwh jWidAW nUM ie~tW v~ty mwrdw [
iPr iesny Awpxy k~pVy vI pwV su~ty [ ieh nMgw drbwr swihb AMdr
jw vVdw [ ies dy srIr 'qy keI s~tW dy inSwn sn [ auQoN bVI
muSikl nwl sMgq ny rl ky kwbU krky r~sIAW nwl bMnH id~qw [
swirAW ny ivcwr kIqI ik iesnUM ipMglvwVy Byj id~qw jwvy [
imqI 05.08.2004 rwq dy A~T ku vjy sR. joigMdr isMG mIq
prDwn ipMglvwVw dw &on sMgrUr ipMglvwVy AwieAw [ &on imlx qy
BweI gurcrn isMG qy gurdIp isMG AYNbUlYNs
iljw ky ies mrIz nUM ipMglvwVw sMgrUr lY
Awey [ burI qrHW z^mI, r`isAW nwl nUiVAW
hoieAw, kwPI qkVw, DOlI dwhVI vwlw ieh
AwdmI pwgl ho cu~kw sI [ mwnisk rogW dy
mwihr fwktrW qoN ies dw ielwj SurU ho
igAw [ kuJ smW ielwj c`lx bwAd hI iesny
Awpxw nwm Aqy pqw d~sxw SurU kr id~qw [
iek &on nMbr vI d~isAw [ pUrw pqw not krky
Gr &on kIqw igAw [
&on imldy swr hI iesdw lVkw qy irSqydwr iesnUM lYx leI
ipMglvwVy phuMc gey [ ieMcwrj nUM imly [ swrI khwxI suxI [ auh qW
ies nUM XU.pI q`k dy
irSqydwrW kol vI l`B
Awey sn [ Awpxy ipqw
nUM iml ky pu~qr bhuq
KuS hoieAw [ aunHW ny
sMsQw dy dwn-pwqr
ivc syvw pweI [ vwr-
vwr pRbMDkW dw DMnvwd
krdy rhy [ auh gulzwr
isMG nUM shI slwmq Gr lY jWdy hoey ilKqI qOr 'qy sMsQw dw DMnvwd
krky, imqI 06.09.2004 nUM gulzwr isMG Awpxy Gr, AwpixAW nwl
jwx smyN ipMglvwVy nUM vwr-vwr isjdw kr irhw sI [
bwvw blvMq isMG (2006 qoN 2008 qk)
mrIz blvMq isMG aumr 80 qoN 85 swl ipMf- ByrVI, qihsIl-
pwlmpur, izlHw- kWgVw (ihmwcl pRdys)
irtwier hox auprMq blvMq isMG vI Awpxy Gr Aw gey [ ausy
Gr ijQy kdI mW-bwp aufIk kirAw krdy sn ik kdoN POjI pu~qr
Cu`tI lY ky Gr Awvygw [ kdoN Awx ky swfIAW CotIAW-CotIAW loVW
pUrIAW krygw, ijhVIAW audoN pYsy KuxoN auhnW
nUM bhuq v~fIAW l`gdIAW sn [ blvMq audoN
juAwn sI [ BwvyN ausdI SwdI nhIN sI hoeI
pr muSklW nwl is~Jx leI audoN jwn sI [
bwkI BYx-BrwvW dy, Awpxy Gr qy AwpxIAW
kbIldwrIAW ho geIAW [ bwpU byby qy blvMq
kol EhI purwxy Gr dI koTVI sI [ bwpU CyqI
hI r~b nUM ipAwrw ho igAw sI [ bu~FI mW dIAW
A~KW ny pu~qr nUM syvw-mukq ho ky AwauNdw
vyiKAw [ blvMq POj ivc vI islweI dw hI kMm krdw sI [ EhI
kMm ausny ieQy ByrVI Aw ky vI SurU kr ilAw [ idn lMGdy gey [
mW hwrdI geI [ auh mSInW dI murMmq vI krdw sI [
syvw-mukq ho ky qW bMdw vYsy vI Awpxy-Awp nUM Asmr~Q ijhw
smJx l~g jWdY, bwkI vfyrI aumr hox nwl qW hr koeI shwrw
loVdY [ mW-pu~qr rl ky smW guzwrdy rhy [ mW vI mMjy ivc pY ky
syvw krwaux l~gI [ AwKIr auh vI ivCoVw dy geI [ hux islweI
mSIn hI ieklOqw Awsrw bx geI [ islweI krwaux vwilAW nwl
glbwq krky smW bIqx l~gw [ pr r~b ny Acwnk iek hor
iemiqhwn pw id~qw [ blvMq isMG dw iek hwdsy ivc s~jw p~t tu~t
igAw [ b~s iPr kI sI [ ijvyN iqvyN krky izMdgI dy idn bsr kr
rhy jIvn ivc iek nvW moV Aw igAw [ A~j auh jIvn ivc Awpxy
Awp nUM bhuq iek`lw mihsUs kr irhw sI ; Awpxy ausy hI Gr ivc
ijQy kdI mW-bwp-BYx-BrwvW nwl ausny kdI A~j vWg byshwrw qy
inAwsrw mihsUs nhIN sI kIqw [ bwvw blvMq isMG nUM ielwj leI
rwjIv gWDI AwXUrvYidk hspqwl pkrOrw ivKy dwi^l krvwieAw
igAw [ bhuq dyr auQy dwi^l rih ky vI aus nUM koeI qs`lI nw ho
skI [ vfyrI aumr ivc tu~ty h~f ibnW qwkq qy syvw-sMBwl kdoN juVdy
ny Awpy [ iPr p~t dI h~fI qW …[ p~t dI h~fI tu~t geI [ l~q
sukxI SurU ho geI [ ihljul krdw auh drd nwl byhwl ho jWdw [
auh hux jIvn qoN inrws ho cu`kw sI [
inrwsw dy ies dOr ivc hI Aws dI iek ikrn jwgI [ koeI
Blw purK aus nUM Bgq jI dy ipMglvwVy AMimRqsr C~f igAw [ A~sIAW
qoN au~pr aumr dy ieh bzurg [ hux au~T ky qurn dI aumId guAw
c`uky sI [ pr Bgq jI dy dr 'qy AwieAw kdI koeI inrws ho ky
ieQoN nhIN igAw [ pRDwn jI dy kihx qy pRbMDk swihb ny blvMq
isMG nUM gurU nwnk dyv hspqwl ivc dwi^l krvw id~qw [ auQy s~q
idn ienHW dy iK~c l~gI rhI [ iK~c lgw ky aupr cVH cu~kI h~fI
iK~c ky brwbr kIqI geI [ v~fI aumr hox krky swry fwktrW nUµ
EprySn dw ^qrw nzr Awaux l~gw [ ausny AwpxI aumr 70 swl
dI d~sI [ EprySn ho igAw [ p~t ivc srIAw pw id~qw igAw [ cMgI
^urwk qy syvw–sMBwl nwl ies mrIz dy jIvn ivc ijaUx dI cwh
jwgx l~gI [ A~T mhIny mMjy qy bYTy dI syvw huMdI rhI [ iPr hOlI-
hOlI PohVIAW dw shwrw lY ky bzurg l~q aupr QoVHw Bwr dyx l~gw [
iek swl bwAd hux auh s`jI l~q 'qy pUrw Bwr dyx l`gy [ jdoN auh
cMgI qrHW qurn iPrn l~gy qW aunW d`isAw ik myrI aumr 85 swl
hY [ jykr mYN fwktrW nUM AwpxI shI aumr d~s idMdw qW auhnW myrw
kdI vI ielwj nhIN sI krnw [ auh qW 70 swl dI aumr ilKwaux
'qy vI fr rhy sn [ BwvyN mYN audoN JUT boilAw sI, qy frdw mYN vI
sI ik mqy … [ pr cmqkwr ho igAw [ mYN dovyN pYrW qy qurn l~g
ipAw hW, ieh qW Bgq pUrn isMG jI dy AwSIrvwd dw sdkw hI
hoieAw hY [ mYN pRDwn swihb dw bhuq irxI hW [
aunHW pRbMDk swihb, fwktrW Aqy krmcwrIAW dw bhuq DMnvwd
kIqw [ Cu~tI imlx 'qy bwbw-blvMq isMG jI BwvyN muV Awpxy Gr
kWgVy izlHy ivc cly gey pr aunHW ipMglvwVy dI hoeI syvw-sMBwl
nUM nhIN BulwieAw [ auh k~pVy isaUx vwlI mSIn dI murMmq dy cMgy
kwrIgr hn [ aunHW ipMglvwVy dIAW mSInW dI murMmq dI izMmyvwrI
lY leI [ auh BwvyN swl 2008 qoN ieQoN TIk ho ky jw cu~ky hn [ auh
hwlW qk vI swl ivc do vwrI Aw ky swrIAW mSInW TIk kr jWdy
hn [ auh fw. swihb nUM AwKdy hn ik ieh ingUxI syvw nwl vI
mYN quhwfw Aihswn nhIN cu~kw skdw [ mYN ipMglvwVy ivcoN hoeI syvw
dw krzw nhIN moV skWgw Swied …..[
pr ieQoN dI dirAw idlI qW vyKo ik ies sMsQw ny kdI iksy
'qy koeI Aihswn nhIN kIqw [ ieh qW ienswnIAq dy nwqy hr byshwrw
nUM shwrw dy ky bs Bgq pUrn isMG dy pwey pUrinAW qy c`lx dw
iek Xqn mwqr hI hY, ijnHW ny Awpxy h`QIN mrIzW dy ml-mUqr vwly
k~pVy DoNidAW kdI Aihswn nhIN sI jqwieAw [ prmwqmw aunHW dy
lwey ies sMsQw rUpI ru`K nUM GxCwvW klpibrK bxw dyvy qy eyQoN koeI
inrwSw nw jwvy [
AwmIn [
"sBu ko mIqu hm Awpn kInw hm sBnw ky swjn ]"
"Awpu gvwie syvw kry qw ikCu pwey mwnu ]"
lwB isMG
au~cw lMbw k~d, cMgI ishq, KulHw dwhVw, qy kyvl kCihrw pweI,
r~isAW nwl nUiVAw hoieAw, jdoN ieh ipMglvwVw sMgrUr bRWc ivc
ilAWdw igAw qW ieh lY ky Awaux vwilAW nUM pwgl AwK-AwK ky
gwlW k~F irhw sI [ kVkvIN Awvwz ! E ey pwglo, mYN Qofw kI
ivgwiVAYY. Eey [ C~fo
mYnUM, mYN d~sW QonUM, ikvyN
… BNY… [
ilAwaux vwilAW
ny d`isAw ik keI idn
qoN ieh mrIz Awkwl
kwlj msqUAwxw swihb
dy Awly-duAwly GuMmdw
iPrdw sI [ jykr koeI
ies nUM bulwaux dI jW kuJ pu~Cx dI koiSS krdw sI qW ieh gwlW
k~Fdw sI qy mwrn nUM vI pYNdw sI [ keI vwr gurduAwrw swihb dy
srovr ivc jw vVdw qy SrDwlUAW nUM BwjVw pw idMdw sI [ bVI koiSS
krky kONslr suKpwl isMG qy hwkm isMG horW ny ies nUM kwbU kIqw [
r~sy nwl iesdIAW bwhvW ip~Cy bMnH ky g~fI ivc su~t ky ipMglvwVy
C~f gey [ auh gwlW k~Fdw irhw [ nw koeI Kwx dI soJI Aqy nw
hI nwm dI su~D-bu~D [
pRbMDk swihb ny Agly idn mwnisk rogW dy mwihr fwktr
nUM cY~k krvwieAw [ QoVHy idn D`ky nwl dvweI KuAweI geI [ mrIz
sOx l~gw [ iPr Kwx pIx vI l~g ipAw [ keI idn dvweI Kwx nwl
ieh Blw-lok kuJ soJI ivc AwieAw [ auh Awpxw nW qW Bu~l cu~kw
sI, pr keI idn pu~Cx qy ies ny Awpxy Brw dw pqw d`s id~qw [
aus nUM ic~TI pweI geI [
ic~TI imlx 'qy ies dw
Brw 13/09/05 nU M
ipMglvwVy Aw pu~jw [
Brw nUM AwieAw dyK ky
ieh vI au~T KVHw
hoieAw [ v~fw Brw AMdr
jw ky jdoN imilAw qy
ikhw, ikvyN AYN lwB
isAW, qUM ieQy ikvyN Aw igAw ?
“hW… AW.. lwB …sUM [ lwB isEN hY myrw nwEuN [ lwB sUM [
bweI mYN qW myrw nwauN vI Bu~l igAw [ qUM d~sqw myrw nwEuN, ieh puCdy
ny mYnUM [" lwB isMG dy Brw ny Coty Brw dI ieMnI syvw sMBwl hox
bdly swry krmcwrIAW qy pRbMDkW dw DMnvwd kIqw [ cImw swihb
ny mrIz nUM Cu`tI krky Brw dy nwl hI Gr Byj id~qw [ Brw ipMglvwVy
dI golk ivc syvw pw ky igAw [ ausy fwtkr koloN hI ausdw ielwj
cldw irhw [ lwB isMG iblkul TIk ho igAw [ auh TIk ho ky vI
hux ipMglvwVy syvw pwaux leI AwauNdw rihMdw hY [ swrw pirvwr
ipMglvwVw sMsQw dw bhuq DMnvwd krdw hY [ ivCiVAW nUM imlw ky,
qy roNidAW nUM hsw ky, aujiVAW nUM vsw ky ieh sMsQw Bgq pUrn isMG
jI dIAW ^uSIAW Aqy AsIsW lYx leI sdw koiSSW Aqy pRwpqIAW krdI
rhygI [ ieho hI ies sMsQw dw imSn hY [
divMdr (msqwnw)
h`tIAW, B`TIAW Aqy Fwby vwilAW dy rihm dw pwqr bixAW 30-
32 swl dw ieh swDwrx ijhw juAwn keI idnW qoN mjITw rof vwlI
pwvr klonI dy Aws-pws nMgy pYrIN hOlI-hOlI GuMmdw keI idn, keIAW
ny vyiKAw sI [ Awpxy mUMh ivc hI buV-buV
krdw, iPr A~gy clw jWdw sI [ ausdy vwl
KulyH, dwVHI vDI hoeI, Pty kpVy, ibnW boly hI
ausdI guMmSudI dI dwsqW suxW rhy sn [ h`QW
pYrW dy vDy hoey nhuM dyKky lgdw sI ik ieh
P~kr kwPI smyN qoN dr-bdr GuMm irhw hY [
koeI Kwx nUM kuJ dy idMdw hY qW hI KWdw hY [
cukdw jW KoNhdw nhIN hY [ ijQy bYT igAw auQy
hI sONdw hY [ izAwdw qurdw iPrdw hI idsdw
pr iksy nUM kuJ nhIN sI AwKdw [
keI idn dyKidAW, iek idn ies dI iksmq ny pltw mwirAw [
pwvr klonI vwilAW ny iek`Ty ho ky rwie kIqI qy auh ies is~Dy
–swdy lVky nUM “inQwivAW leI bxI QW” ipMglvwVy AMimRqsr ivKy
C~f gey [ pRbMDk swihb ny ies nUM 12/08/04 nUM ipAwrw isMG
vwrf(myl vwrf) ivc Byj id~qw [ ieh mrIz fOr-BOr q~kI jWdw
sI [ kuJ idn nuAw-DuAw ky vwl vgYrw ktw ky iesdw hulIAw suDwirAw
igAw [ fw. swihb dy kihx 'qy ies dw idmwgI ielwj SurU kIqw igAw [
bhuq dyr dvweI clI, koeI Kws suDwr nhIN hoieAw [ ieh mrIz
pySwb vI ivc hI krdw sI [ ieh pwgl nhIN blik mMd bu~DI b~cw
sI [ ieSwrw qW smJdw sI pr boldw nhIN sI [
iesdI dvweI bdlI geI Aqy iPr ielwj SurU hoieAw [ ies
msqwny dw kuJ suDwr hox l~gw [ QoVHw-QoVHw bolx vI l`igAw [ r~jvIN
rotI Aqy sWB-sMBwl sdkw ieh kw&I TIk ho igAw [ Gr dw pqw
ies nUM Xwd nhIN sI [ hux iesnUM gaUSwlw kMm krwaux leI Byjx
l~gy [ msqwnw kMm ivc h`Q vtwaux l~gw [ ieQoN dy krmcwrIAW
dy vwr-vwr pu~Cx qy hux ieh nwm Aqy ipMf Awid d~sx l~gw [
gaUSwlw jw ky ieh ^uS rihMdw sI [
soSl vrkr sRI gulSn rMjn jI nUM g~lW bwqW pu~Cx qy Awpxw
Aqy Awpxy BrwvW dw nwm vI d`isAw [ Gr dw pUrw pqw iml jwx
qy divMdr dy Gr iek ic~TI post kIqI geI ijs dw pqw sI blrwj
isMG, ipMf aumrw, qihsIl rWcI izlHw ihswr (hirAwxw) [ pqw TIk
sI [ ic~TI divMdr dy Gr phuMc geI [ ihMdI ivc ilKI ieh ic~TI
Aws-pVos ny vI pVHI [ auh ipMglvwVy phuMc gey [ divMdr dy pirvwr
ny d`isAw ik auh Cy Brw hn qy iek mW [ swfw iek hor vI Brw
ipqw jI dI mOq qoN bwAd idmwgI qOr 'qy A~p –sY~t ho igAw hY [
Gr ivc ZrIbI hY [ mW ibmwr rihMdI hY [ AsIN do Brw idhwVI
krdy hW [ do Coty pVH rhy hn [ divMdr SurU qoN hI sDwrx ijhw
hY [ pihlW vI iek vwr GroN clw igAw sI pr CyqI hI l~B igAw
sI [ hux qW do swl qoN izAwdw smW ho igAw [ ieh vwips Gr nhIN
AwieAw [ AsIN qW hux Aws hI mukw id~qI sI, iesdy imlx dI [
Awh quhwfI ic~TI pVH AsIN bVy hYrwn hoey ik divMdr pMjwb dy v~fy
ipMglvwVy AMimRqsr, gurU rwmdws dI ngrI ivKy TIk-Twk hY [ AsIN
quhwfy Aqy quhwfy syvwdwrW dy bhuq irxI ho gey hW [ hux AsIN Awpxy
Brw nUM lYx Awey hW [ swfI mW vI iesdy imlx qy TIk ho jwvygI [
auh ies nUM Xwd krky rotI-pwxI G~t hI KWdI AY “pu`q iks hwl
ipAw hoxY ?” iPr lMmw haukw lY ky Awp hI AwK idMdI, auh ^bry
hY vI ik nhIN [ b`s hr vyly auhdw iehI rudn sI [ hux auh bc
jwvygI, TIk ho jwvygI divMdr nUM imlky ……mW [
AMq imqI 18 ApRYl 2010 divMdr Awpxy BrwvW nUM imlky pihcwx
ky bhuq KuS hoieAw [ auh qkVw ho cu~kw sI [ ivCVy BrwvW dI imlxI
ny keIAW dIAW A~KW nm kr id~qIAW sn [ pRbMDk swihb ny aunW
qoN divMdr dI ilKqI izMmyvwrI leI [ swlW bwAd KuSI-KuSI aunHW
nUM CyvW Brw dy ky mW v~l qor id~qw [ iek bu~FVI mW dIAW KuSIAW
pw ky ieh ipMglvwVw ivCiVAW dI sWB-sMBwl ivc, A~j vI AnykW
msqwinAW dI sMBwl, Bgq jI dy ASIrvwd sdkw kr irhw hY, qy
krdw vI rhygw [
jY isMG
mW dw ieh jY isMG AwpixAW dy ngr ivc hI bygwinAW vWg,
bygwinAW dI mdd nwl gurU nwnk hspqwl ivc jw ky dwi^l ho
igAw [ ieh cl iPr nhIN skdw sI [ iek`lw hox krky auQy iksy
ny vI ies dI swr nhIN leI [ hspqwl vwilAW lwvwirs jwx ky
ies nUM ipMglvwVy Byj id~qw [ ies ny Awpxw nwauN jY isMG d`isAw
qy nwl hI AwK id~qw myrw hor koeI nhIN hY
mYN byb~s hW qur nhIN skdw [
imqI 18 &rvrI 2008, jdoN mrIz nUM
ipAwrw isMG vwrf ivc ByijAw qW iesdy
kpVy bhuq gMdy sn [ ies kol hor kpVy vI
nhIN sn [ inAwsirAW dw Awsrw Bgq jI
dw ieh AwiSAwnw inEitAW dI Et bx ky
A~j iksy nUM vI inrwsqw 'coN k`F ky jIvn
dI Aws bx jWdw hY [ jY isMG nUM nuhw ky sw& kpVy pwey [ svYtr-
kotI vI id~qy [ cMgw mMjw ibsqrw iml jwx nwl hI jY isMG dIAW
A~KW ivcoN ijaUx dI ie~Cw cmk peI [ auh r~jvIN rotI Kwx l~gw [
fw. ieMdrjIq kOr jI ny mrIz nUM KVHw kr ky dyiKAw qW pqw
l~gw ik mrIz dw cUlw tu~tw hoieAw sI [ jY isMG nUM muV gurU nwnk
dyv hspqwl ivc hI h`fIAW vwly vwrf ivc dwi^l krwieAw igAw [
hux auh iek`lw nhIN sI [ iek syvwdwr vI ausdy nwl sI [ cUly dw
EprySn hoieAw [
iek mhInw hspqwl ivc ielwj c~ilAw [ iPr auh vwrf ivc
hI vwips ipMglvwVy Aw igAw [ iPijEQrYpI sYNtr mwnWvwly hox krky
ies nUM mwnWvwlw bRWc ivc Byj idqw igAw [ ieQy Aw ky ieh mrIz
vwkr nwl c`lx l`g ipAw [ iPijEQrYipst dI koiSS rMg ilAweI ;
ieh qurn-iPrn l~gw pr koeI kMm nhIN sI kr skdw [ Bwr vI
nhIN sI cu`k skdw [ pr hwlq pihlW nwloN TIk sI [ iek idn
auh qurn dI pRYkits kr irhw sI ik Acwnk iek mYNtl lVky ny
Aw ky aus nUM Aijhw D`kw mwirAw ik ifgdy swr hI ausdI dUjI l~q
tut geI [ jY isMG iPr gurU nwnwk dyv hspqwl phuMc igAw [ l`q
dw Pyr EprySn hoieAw [ mrIz pl`sqr luAw ky iPr Bgq jI dy
Gr Aw igAw [ auh iPr vwkr nwl qurn l~gw [ ausdI idmwgI
hwlq qW iblkul TIk sI [ auh TIk ho ky Awpxw koeI Cotw–motw
kMm krky Awpxy pYrW qy KVHw hoxw cwhuMdw sI [ s`t l`gx qoN pihlW
auh &lW dI ryhVI lgwauNdw sI [ soSl vrkr gulSn rMjn nUM ausny
AMimRqsr dw Awpxw pqw d`isAw [
auh qW rwmdws dI ngrI AMimRqsr dy hI SrIPpurw muh`ly dw
rihx vwlw sI [ hux auh Awpxy Gr jwxw cwhuMdw sI [ swl bwAd
30 jnvrI 2010 nUM fw. swihb ny ausnUM QoVHy pYsy dI shwieqw dy ky
Gr Byj id~qw qW ik Awpxw koeI kMm SurU kr sky [ jY isMG nUM cwh-
rotI ibnW hor koeI AYb nhIN hY [ hux auh b~s-stYNf AMimRqsr dy
swhmxy hI &lW dI ryhVI lgwauNdw hY, Aqy AwpxI nyk kmweI ivcoN
kdI-kdI ipMglvwVy dI golk ivc vI dwn pw jWdw hY [ auh ipMglvwVy
dy pRbMDkW, krmcwrIAW Aqy (bIjI) fw. swihb dy gux gwauNdw nhIN
Q`kdw [ auh AwKdw hY ik ieQoN mYnUM nvW jIvn imilAw hY [ mYN ieQoN
ley krzy dw ivAwj vI nhIN moV skdw [ ieQoN koeI inrwS nhIN
muVdw [ ieh s~c-mu~c inAwsirAW dw Awsrw inEitAW dI Et, qy
inQwivAW dI QWauN hY ipMglvwVw sMsQw [
blivMdr pRswd
pqw nhIN kdoN Aqy ikvyN GroN inkilAw ? ikauN AwieAw ikQoN
AwieAw ? ikQoN ilAw ieMnw fUMGw isr dw z^m ijs ny ies dI Akl
hI Koh leI sI, qy ieh 50 ku swlW dw mnu~K byh~d kmzorI dI hwlq
ivc isr dy z^m nwl byhwl tWfw Sihr dIAW
sVkW qy GuMm irhw sI [ puils vwilAW iesnUM
auQoN cu~k ky BweI Gn`eIAw cYtItybl tr`st
dwi^l krvw id~qw [ aunHW ies dI mlHm p~tI
krvweI [ Gr-vwr vwry pu~Cx 'qy jdoN ieh
kuJ vI nw d`s sikAw qW aunW lvwirs jwx
ky ies nUM ipMglvwVw ivc ilAw ky dwi^l
krvw id~qw [
imqI 14/11/07 nUM ieh vkq dw
mwirAw, lvwirs bx ky GuMmdw iPrdw AjnbI, Bgq pUrn isMG dy
ipMglvwVy dw pwqr bx mrdwnw-vwrf ivc dwi^l ho igAw [ kmzorI
Aqy isr dI fUMGI s~t nUM dyKky fw. swihb (bIjI) ny ies nUM gurU
nwnk dyv hspqwl dwi^l krvw id~qw [ iesdy z^m dw ielwj SurU
hoieAw [ blivMdr nW dw ieh mrIz kw&I dyr qk hspqwl irhw [
ies dI sWB-sMBwl Kwx-pIx dI syvw Aqy duAweIAW dyx leI iek
syvwdwr hspqwl leI id~qw igAw [ blivMdr jdoN qurn-iPrn Aqy
Kwx-pIx l~g igAw z^m TIk hoieAw qW
ieh hspqwl qoN Cu~tI imlx qy muV ipMglvwVy
Aw igAw [
mrIz dI ishq ivc suDwr hox l~gw [
iesnUM iPjIEQrYpI leI ByijAw jwx l~gw [
Acwnk iek rwq nUM iesdy pyt ivc drd SurU
ho igAw [ fw. swihb nUM idKwieAw igAw [
aunHW gurdy dI pQrI dw ielwj SurU kIqw [
kuJ idnW bwAd CotIAW-CotIAW p`QrIAW
ipSwb rwh bwhr vI inkl geIAW [ pr drd hwly vI bhuq huMdw
sI [ mrIz dI Altrw-swaUNf rIport ivc iek v~fI pQrI AweI [
hux blivMdr dw auprySn krky p~QrI k~F id~qI geI [ mrIz iPr
kmzor ho igAw [ pr CyqI hI ausdI ishq TIk ho geI [ hux blivMdr
bolx-c~lx qy vwrf ivc GuMmx iPrn l~gw [ auh boldw bhuq G~t
sI [ ieko hI QW qy ingwh itkw ky auh pqw nhIN kI socdw rihMdw [
aus dw pqw itkwxw pu~Cxw SurU kIqw qW kuJ smJ nhIN sI AwauNdw [
auh ilK skdw sI [ kwZz –klm dyx qy ausny Awpxy Gr dw pqw
ilK id~qw [ keI vwr pu~Cx 'qy auh brylI ky pws myrw gwEN hY [
brylI ! hW…… AW brylI ky pws hY k`cw ktrw AWvlw [ aus qoN
iPr ilKvwieAw igAw [ pqw sI :-
muhMmdbwg b^SI, gwEN- kocwktrw AWvlw
izlHw brylI
bVw AjIb nW sI ausdy gwEN (ipMf) dw [ ieh Awp blivMdr
isMG C/o muhMmd bwg b^SI [ clo, jo vI hY TIk hY [ auh Gr jwx
leI auqwvlw sI [ iek syvwdwr nwl ies nUM d`sy pqy auqy
imqI 09/06/09 nUM ies dy Gr phuMcw id~qw [ pqw TIk sI [ iesdw
ipqw Xmunw pRswd iesdy gm ivc mMjy qy pY igAw sI [ Cotw Brw
iesdy b~cy pwl irhw sI [ bu~Fw bwp pu~qr imlxI ny muV kwiem kr
id~qw [ iqMn swlW dw ivCoVw puqr imlx dI Aws mu~k cu~kI sI [
A~j ieh cmqkwr dyK ky swry pirvwr dy jIA bhuq KuS hoey [ ies
guMmSudw pu~qr blivMdr dy s~q b~cy sn [ cwr muMfy iqMn kuVIAW [
ieMny v~fy pirvwr dw Bwr bu~Fy ipqw Aqy Coty Brw dy isr 'qy AwieAw
soc swry pirvwr dI ckrI GuMm geI sI [ pirvwr vwilAW ny puils
pws ies dI guMm hox dI irport ilKweI hoeI idKweI pr iksy pwsoN
koeI huMgwrw nhIN sI imilAw ies dy izMdw hox dw [ AsIN qW sbr
dw Gu~t Br ilAw sI pr koeI qVp sI jo itkx nhIN sI idMdI swnUM [
mW ro-ro AMnHI ho geI [ pqnI byb~s sI [ v~fw pirvwr …. A~lw
ny aus dy mW bwp dI izMdgI dw AwKrI pVwA suDwr id~qw hY [ AsIN
swry Awp sB dy ABwrI hW jo swfI buFwpy dI fMgorI swnUµ imlw id~qI
hY [ AsIN ipMglvwVw sMsQw dw bhuq bhuq DMnvwd krdy hW [ qusIN
iek aujiVAw Gr vsw id~qw hY [ AsIN ikvyN DMnvwd krIey [ Cotw
Brw Aqy b~cy blivMdr nUM iml ky KuSI iv~c KIvy ho rhy sn [ aunHW
dI ieh KuSI ipMglvwVw sMsQw dI AsIm ij~q sI [ mW-p~uqW dI imlxI
ny swfy ihrdy mom kr id~qy sn [ mW AwKdI rhI sI ik ieh s`c
AY ? AY, beI myrw pu~qr blI, mYN supnw qW nhIN dyK rhI ikqy …. [
qUM Aw igAw pu~…q ! mW mr jwey, qUM ikQy irhw eynw icr !!
krmcwrIAW Aqy puqr qoN swrI khwxI sux ky auh pRDwn jI dw vwr-
vwr DMnvwd krdy rhy [ syvwdwr ny AwpxI syvw inBw ky ipMMglvwVy
Aw ky swrI A~KIN if~TI, kMnI suxI iviQAw pRbMDkW Aqy bIjI nUM suxw
id~qI [ bIjI ny sux ky ieMnw hI AwiKAw, cloN cMgw hoieAw [ sr~bq
dw Blw hovy ]
mwrY rwKY eyko Awip ] mwnuK kY ikCu nwhI hwiQ ]
bsMqI
pqw nhIN iks kwrn v~s, vkq dy QpyiVAW dI mwr sihMdI,
Awpxw mwnisk sMquln guAw cu~kI ieh ABwgx AOrq lMby pYNfy mwrdI
hoeI byvsI Aqy bysu~DI dI hwlq ivc iek idn izlHw AMimRqsr dy
iek ipMf pYrwbwd dy gurduAwrw plwh swihb dy bwhr vwr jw pu~jI [
ikvyN pu~jI? r~b jwxdY ! gurU Gr dy syvkW ny jdoN aus nUM vyiKAw,
Pty purwxy kpiVAW aupr m~KIAW iBx-iBxw rhIAW sn [ dUroN dyK
ky koeI pwgl hox dw AMdwzw lw ky aunHW ny gurU Gr dy gMRQI isMG
jQydwr gurbcn isMG Aqy inhMg lhOrw isMG nUM aus AOrq Aqy AOrq
dy hulIey bwry d`isAw [ AMimRqsr hvweI A~fy dy nyVy dw ieh gurduArw
sRI drbwr swihb AMimRqsr dy hI ADIn hY [
auhnW rihm idl rUhW ny kol jw ky q~ikAw
qW pqw l~gw ik ausdI iek l~q qy bhuq v~fw
Aqy gMdw z^m hY ijs krky auh auT ky c`l
vI nhIN sI skdI [ swirAW ny ivcwr krky
Swm huMdI dyK ky aus lwvwirs nUM ipMglvwVw
C~fx leI irkSw mMgwieAw [ lhOrw isMG
inhMg Aqy iek hor syvk bVI muSikl nwl
aus AOrq nUM irkSw ivc ibTw ky ipMglvwVw
Bgq purn isMG cYrItybl suswietI AMimRqsr dy d&qr lY Awey [
aus smyN pRDwn ipMglvwVw fw.ieMdrjIq kOr jI vI auQy hI sn [ mMdI
hwlq dyK qurMq aunHW isMGW pwsoN ilKqI prU& lY ky aus vkq dI
mwrI nUM ibsqr au~qy iltw ilAw [
A~j imqI 20/02/2002 nUM ieh AjnbI by~vs l~gB~g 35-40
swl dI AOrq inEitAW dI Et Bgq pUrn isMG jI dI sMsQw dI
mihmwn bx fw.swihb dI srpRsqI hyT mwqw mihqwb kOr vwrf ivc
dwi^l kr leI geI [ su~D-bu~D Ko cu~kI ieh AOrq ibt-ibt q~kdI
pu~Cx 'qy vI kuJ nhIN sI d`s rhI [ Swied pMjwbI bolI nhIN sI
smJ rhI [ svyr hoeI kuJ KuAw-ipAw ky zbrdsqI nuhw ky aus
dy kpVy bdly [ z^m 'qy mlHm p~tI kIqI geI [ Agly idn fw.
swihb ny cMgI qrHW cY~k-Ap krn qoN bwAd ausdy mwnisk rogI hox
kwrn idmwgI ielwj SurU kr id~qw [ Kwxw vI aus nUM D~ky nwl KuAwauxw
pYNdw sI [ l~q dy z^m krky auh qur vI nhIN skdI sI [ fw. swihb
ny aus dw &rzI nwm ‘sImw’ r~K id~qw [ sImw vwr-vwr bulwaux
'qy vI bhuq G~t boldI pr kuJ smJ nw AwauNdw [ lgwqwr fwktrI
ielwj Aqy syvwdwrnIAW dI sWB-sMBwl sdkw aus ny surq sMBwlxI
SurU kIqI [ hr roz dI irport ivc z^m dw Aqy mwnisk suDwr
hox l~gw [ iek swl bwAd auh Kwx-pIx l~g peI [ qurn dI koiSS
krdI pr qur nw skdI [ hoS Awaux qy ipMglvwVy nUM Awpxw Gr
smJx l~g peI [ hux auh kdI-kdI Awpxw nW lYx 'qy kihMdI mYN
sImw nhIN, “bsMqI hUM”[ bsMqI hI Swied aus dw AslI nwm sI [
ausdI Xwd-SkqI vwps Awaux l~gI [ l~gB~g iqMn swl bwAd auh
g~lW dw huMgwrw BrdI haukw lY ky iksy XwdW ivc fu~b jWdI [ kdI
rox l~g jWdI [ kdI bhuq iz~d krdI [ qurn dI koiSS krdI [
kmzor l~q nUM hor ielwj dI loV sI [
sImw qoN bsMqI bx cu~kI ies mrIz nUM imqI 25-10-05 nUM
iPjIEQrYpI ielwj leI ipMglvwVy dI bRWc mwnWvwlw ivKy Byj id~qw
igAw [ ijQy ieh koeI do swl qk znwnw vwrf (lwlvwnI) ivc ielwj
ADIn rhI [ idmwgI suDwr dy nwl-nwl Kwx-pIx Aqy bolx c~lx
ivc vI suDwr hox l~gw [ AYksrsweIz Aqy sWB-sMBwl ny bsMqI
nUM nvW jIvn pRdwn kr id~qw [ auh ihMdI boldI [ Awpxy pqI Aqy
b`icAW nUM Xwd krn l`gI [ hOlI-hOlI Awpxy Gr dw pqw vI d`sx
l`gI [ AwpxI sWB-sMBwl hux Awp krn l~g peI [ l~q TIk hox
'qy qurn iPrn l~gI [ bsMqI hux ASok-ASok Aqy sImw AwK ky rox
l~g pYNdI qy Gr jwx leI izd krdI [
vwr-vwr puCx 'qy auhI nW lYx 'qy aus dw pqw not kr ilAw
igAw [ auh pqI dw nW SyS nwrwiex d`sdI [ iPr ipMf, fwkGr qy
izlHw vI d`sx l~gI [ bsMqI pMjwb dI nhIN, auqr pRdyS dI rihx
vwlI sI [ hux auh auqr pRdyS jwx leI kwhlI sI [ ausdy d`sx
Anuswr pqw hyT ilKy Anuswr sI:-
bsMqI pqnI SyS nwrwiex
ipMf Aqy fwkKwnw dqnw,
izlHw goNfw, au~qr pRdyS
mrIz dI hwlq ivc suDwr dyKdy hoey pRDwn fw.ieMdrjIq kOr
jI ny pRbMDkW nUM mrIz dy Gr Byjx dw ieMqzwm krn leI kih ky
do mhIny dI dvweI dy ky Cu`tI kr id~qI [ Bgq pUrn isMG jI dI
pUrn ikRpw idRStI hoeI qW ieh pRdysI mihmwn AKIr 30 AkqUbr
2007 dI svyr nUM ipMglvwVy dy iek izMmyvwr ivAkqI Aqy iek
syvwdwrnI nwl aus dy d`sy hoey pqy 'qy phuMcwaux leI Byj idqw [
do mhIny dI hor dvweI nwl dy ky pqI dI ngrI jwx leI ivdw
ho geI bsMqI [
pMj-Cy swlW qoN ivCVI mmqw-mwrI ies rUh nUM qW pirvwr l~Bdw
q~k-hwr ky, Aws mukw ky imhnq mzdUrI krky irSqydwrW dI mdd
nwl b~cy pwlx l~g ipAw sI [ muV imlx dI Aws mukw c~uky ies
pirvwr nUM jdoN qMdrusq bsMqI jw imlI qW swrw pirvwr pqI Aqy
b~cy hYrwn vI hoey Aqy KuS vI [ r~b ny auhnW dIAW gvwcIAW hoeIAW
KuSIAW vwips dy idqIAW [ pqI SyS nrwiex, puqr ASok qy puqrI
mInw ipMglvwVw sMsQw dw vwr-vwr DMnvwd krn l~gy [ bsMqI dy
dovyN b~cy mW dI mmqw BrI glvkVI dw in~G muV nsIb hox 'qy
krmcwrIAW Aqy pRDwn jI dw Sukrwnw krdy nw Qkdy [ bsMqI vI
ipAwr BrI KuSI dy hMJU vhw rhI sI Aqy AwpxI syvw sMBwl bwry
sB nUM d`s rhI sI [
ipMglvwVw AwpxI ies pRwpqI 'qy byh~d KuS hY Aqy duAw krdw
hY ik iek-iek krky ieh mrIz TIk hox qy Awpxy pirvwr dw shweI
AMg bxn [ vwihgurU ]
sIqw dws ibmlw (sIqw)
au&! frIey vkq qoN [ "koeI pqw nhIN kdoN iksy qy ikho ijhw
vkq Aw jwxw hY [ ikQoN dw pwxI pIxw hY,
ikQoN dw Kwxw Kwxw hY ["
guMmSudw, guMmnwm, lvwirs hoeI ieh
30-35 swl dI AOrq byhoSI dI hwlq ivc
lihrw ipMf dy bs-stwp lwgy iek kMD nwl
peI hoeI keI AOrqW ny q~kI [ “ijMny mUMh
EnIAW g~lW” koeI AwKy nSw Kw ky peI hoxI
AY, Swm qk au~T ky clI jwvygI [ koeI AwKy
Srm hI lih geI lokW dI ku~t mwr ky GroN
k~FI hovygI ivcwrI, hwlq dyK lE AOrqW dI [ keIAW ny ausnUM bulwaux
dI koiSS vI kIqI [ auh kI boly auh qW byhoS peI sI [ AwdmI,
smwj dIAW aUJW qoN frdy nyVy nhIN sn jWdy [ iPr do AOrqW ny Swm
qk dyiKAw, aus ny nw hI koeI ihl-jul kIqI Aqy nw hI auTI [
aunHW dw Gr b~s stYNf dy nyVy sI [ Gr dy mwlk ny ies bwry jw
ky ZrIbW dI shwieqw krn vwlI suswietI dy pRbMDkW pws g~l kIqI [
auh J~t hI ^br imlx 'qy iek`Ty ho ky Aw gey [ aunHW dyiKAw ik
mrIz dI hwlq ^rwb hY [ rwq ieQy peI rihx nwl ies dI mOq
vI ho skdI hY [
14-04-09 sRI ivSwl durgw sMkIrqn mMflI, grIb-PMf (rij.)
lihrwgwgw vwly iek`Ty ho ky iesnUM sMgrUr ivKy Bgq pUrn isMG dy
ipMglvwVy C~f gey [ gMBIr hwlq dyK pRbMDk vloN mrIz AOrq nUM
qurMq srkwrI hspqwl ivc dwi^l krvwieAw igAw [ guMmnwm hI
iesdw ielwj SurU ho igAw [ Cy idnW bwAd mrIz nUM hoS AweI [
auh ieMnI kmzor ho cu~kI sI ik ausdI Avwz nhIN sI inkl rhI [
keI idn hspqwl rihx nwl jdoN kuJ suDwr hoieAw qW muSikl
nwl hI Awpxw nW sIqw AwKdI [ hspqwl qoN Cu~tI hox 'qy sIqw
iPr ipMglvwVy ilAWdI geI [ kmzorI krky ieh au~T-bYT vI nhIN
skdI sI [ hOlI-hOlI syvw sMBwl nwl ieh irVH-irVH ky gusl^wny
qk jWdI sI [ iPr vwkr nwl vI c~lx l~gI [ hux sIqw quqlwky
bolx l~gI [ ishq ivc suDwr huMdw igAw, sIqw qurn l~gI [ auh
pwgl nhIN sI [ kmzor sI, byh~d kmzor [ kmzorI ny aus dI m~q-
mwr C~fI sI [ syvw-sMBwl qy cMgI ^urwk nwl ausny surq sMBwlI [
hux auh Awpxy pqI dw nW pqw Xwd krky d~sx l~gI [ auh
islIguVHI (Awswm) dI rihx vwlI sI [ pqI dw nwm CwlkU dws
kihMdI sI [ aus dy d~sx muqwibk pqw not kIqw igAw [ sIqw dws
ibmlw w /o sRI CwlkU dws,
islIguVHI (Awswm)[ do swl
ivc sIqw iblkul TIk ho
geI [ duKIAW dy drd-mMd,
ipMglvwVy dI (msIhw) pRDwn
ny sIqw nUM Gr jwx leI Cu~tI
kr id~qI [ ausdy d`sy hoey pqy
Anuswr syvwdwr sR. cyq isMG
Aqy syvwdwrnI prmjIq kOr
nwl ies nUM islIguVI Byj
idqw igAw [ ies dw bytw
sIqw nUM dyK ky bhuq KuS
hoieAw [ 07/06/09 nUM sIqw
dy byty ny d`isAw ik myrI mW sIqw dws ibmlw iqMn ku swl ho gey
GroN id~lI nOkrI krn geI sI [ ieh pihlW vI 2-2 swl leI
id~lI kMm krn clI jWdI sI [ AsIN soicAw ik myrI mW id~lI kMm
krn geI hY pr auh vwps nhIN AweI [ A~j jdoN ipMglvwVy dy dovW
syvwdwrW ny iesdy ipMglvwVy ivc gujwry idnW vwry d`isAw hY qW AsIN
hYrwn hI rih gey hW [ AsIN hux quhwfw ikvyN DMnvwd krIey jo qusIN
swfI Bgvwn rUpI mW swnUM imlw id~qI hY qy iesdI ieMnI sWB sMBwl
vI kIqI hY [ AsIN swrw pirvwr buhq KuS hW [ pMjwb ivc bxy Bgq
jI dy ies ipMglvwVy nUM koit-koit pRxwm krdy hW [ ieh sMsQw vI
iek aujVy Gr dIAW KuSIAW lotw ky gOrv mihsUs krdI hY [
mwqw qrsym kOr
qwrI^ 3 julweI 2005, dupihr dw smW, iek B~drpurS nwm
sqnwm isMG (nItw) pI.ey. pwrlImwnI
sYktrI pMjwb ipMglvwVw AMimRqsr dy pRbMDk
swihb dy kol pu~jw [ aunHW d`isAw ik sMqoKsr
gurduAwrw twhlI swihb qoN auh m~Qw tyk ky
Awey qW rsqy ivc iek bzurg AOrq aumr
60-65 swl dy l`gB`g bVI qrsXog hwlq
ivc lytI hoeI, byb~s, qyz bu^wr Aqy iek
h~Q auqy v~fw z^m ijs ivc kIVy pey hoey
hn [ ijauN hI dyKI qW auQoN cu~k ky AsIN keIAW
ny rl ky ausdy h~Q qy p~tI krvweI [ auh AOrq jo mUMh AwauNdw hY
bolI jw rhI hY, iksy dI g~l nhIN suxdI [ auh hux iPr gurduAwrw
swihb dy nyVy jw bYTI hY [ ikRpw krky ausdI dyKBwl Aqy ielwj
leI qusIN ausnUM ipMglvwVy lY Awvo [
pRbMDk swihb ny ikhw qusIN mYnUM ilKqI qOr 'qy izMmyvwrI idau,
mYN huxy lY AwauNdw hW pr aunHW jo dyiKAw Aqy d`isAw auh ilK id~qw
Bgq jI dy ipMglvwVy dI AYNbUlYNs aus AOrq nUM auQoN lY AweI [ ausdI
hwlq s`cmu`c hI bhuq ^rwb sI [ bu^wr dI dvweI zbrdsqI id~qI
geI [ nrsW ny p~tI KolHI z^m ivcoN bdbU Aw rhI sI [ kIVy k~F
ky p~tI kIqI geI [ mrIz bycYn sI [ Kwx-pIx dI vI soJI guAw
cu~kI sI ieh krmW mwrI [ aus nUM pqw nhIN kI D~kw l~gw hoxY ?
pqw nhIN ikhVy sdmyN ny iesnMU GroN –byGr krky A~j ipMglvwVy
phuMcw id~qw hY [ kOx d~sy ?
siqkwrXog ‘bIjI’ pRDwn ipMglvwVw ny mYfm gurSrn kOr dI
ifaUtI lgweI ik ies dy z^m dy kIVy k~F ky hr roz mlHm p~tI
kIqI jwvy Aqy ilKky dvweI vI id~qI qW ik bu^wr kMtrol ho jwvy [
idmwg dI ^rwbI kwrn aus nUM nINd nhIN sI AwauNdI [ auh idn rwq
boldI rihMdI, GuMmdI rihMdI [ mwnisk rog dw ielwj SurU ho igAw [
z^m TIk hox l~gw [ bu^wr hux nhIN sI huMdw [ mwqw Kwx pIx l~gI [
soJI vI Awaux l~gI [ hux mwqw pu~CIAW g~lW dw huMgwrw Brn vI
l~g peI [ hOlI-hOlI jIvn dy Byd Ku~lHx l~gy [
iek pu~qrI Aqy iqMn pu~qrW dI ieh mW ipMf au~cw, izlHw jlMDr
dI vsnIk sI [ jIvn dy 60-70 swlW ivc ikvyN iqxkw iqxkw joV
ky ausny Gr bxw ilAw sI [ b~cy hoey [ pwlx-poSx kIqw [ auh
v~fy hoey [ cwroN b~cy ivAwh id~qy gey [ Gr vwly nUM qW do b~cy ivAwh
ky hI drgwhI s~dw Aw igAw [ BYxW BrwvW dI mdd nwl dUsry do
vI ivAwhy gey [ auh byb~s ho geI [ kdI auh iek`lI sI Gr dI
mwlk [ hux iqMn pu~qr, iqMn nUMhW, DI-juAweI [ su~K nwl Gr ivc
poqry-poqrIAW mW dI s~d-pu~C ^qm ho geI [ kOly nwl l~gI bYTI
rihMdI [ ausdy idl dIAW suxn dI iksy kol ivhl nhIN sI [
bIqy dIAW XwdW, A~j dw vrqwE, qy Swied Biv~K dI icMqw,
hor qW koeI kI kwrn ho skdY [ DIAW pu~qr rMgIN vsdy ny [ mwqw
dI ieh nObq ikauN AweI ? auh r~b jwxdY jW mW [
A~j soJI Awaux 'qy Awpxy DIAW pu~qrW nUM iPr Xwd krn l~gI [
smyN dy c~kr ny jo sB kuJ Bulw id~qw sI iPr auhI rIl A~KW A~gy
GuMmI [ ipMf dw pqw, DIAW pu~qrW dy nwm d`sx l~gI [ d~sy pqy qy
Gr sunyhw ByijAw igAw [ sunyhw imlx qy aunHW nUM Bu~lI ivsrI mW
iPr Xwd dvw id~qI [ swfI mW [ “qrsym kOr ijaUNdI AY [ ikQy AY ?
ipMglvwVy AMimRqsr [ “sunyhw imlx 'qy auh iek`Ty ho ky audoN hI mwqw
nUM lYx Aw gey [ mW b~icAW nUM qy b~cy jINdI mW dyKky hYrwn sn [
"jI AsIN bVw l~iBAw AsIN iehnW nUM [ ieh idmwgI pRySwnI krky
GroN clyy jWdy sI [ aus idn GroN ikrwieAw ilAw, lY ky swfI BYx
kol gey sn; nw auQy pu~jy qy nw Gr prqy [ AsIN bVw l~iBAw [
swl hI ho igAw hoxY jdoN GroN geI sI [ hux qW AsIN imlx dI
Aws hI lwh C~fI sI [" Sukr AY Bgq pUrn isMG jI dy ipMglvwVy
dw ijhVw BUly BtikAW dw Awsrw bx ky ieMnI sWB-sMBwl krdy qy
koeI iksy 'qy Aihswn vI nhIN krdw [ mwqw dI swrI hwlq bwry
sux ky Cotw puqr bhuq roieAw ijvyN koeI pCqwvw kr irhw hovy [
vwr-vwr mW nUM klwvy ivc lYNdw auh pRDwn jI Aqy pRbMDkW dw DMnvwd
krI igAw [ ieauN iek meI 2006 nUM mwqw qrsym kOr Awpxy pu~qrW
idAW KMBW nwl au~f ky muV Awpxy bxwey AwlHxy ivc phuMc geI [
mwqw dI jyb ivcly pMdrW rupieAw dI k~tI hoeI rsId aunHW dy pu~qrW
nUM idKweI ieh Amwnq audoN mwqw dI jyb ivc sI jdoN auh lvwirs
hoeI rwhW dI DUV Kw rhI sI [ "pMdrW rupey dwn dI rsId [" mwqw
dw jnm-mrn s&l ho igAw [ ipMglvwVy ny AwpxI koiSSW dI ptwrI
ivcoN s&lqw dI iek pUxI hor k~q leI sI [
mInw
rozI-rotI ^wqr dysoN pRdys hoieAw ieh ijaUVw ibhwr qoN cl
pMjwb AwieAw [ pMjwb dy izlHw biTMfy dy iek ipMf ivc iek ikswn
dy KyqW ivc ku~lI, gu~lI Aqy ju~lI dw jugwV
bxwky ies ikrqI kwmy ny pqnI smyq ikrq
krnI SurU kr id~qI [ ipMf ig~lklW dy sR.
gurdyv isMG dy Gr pSU p~iTAW dw kMm krdy
ies (ibhwrI) Ainl Bwgy (rwmU) dI pqnI
mInw Bwgy nwl pqw nhIN kI AxhoxI vwprdI
rhI hovygI, iksy sdmy ny ausnUM pwgl bxw
ky dr-dr dIAW TokrW Kwx leI lvwirs
bxky ijaUx dy rwh pw id~qw [ ieh qW aus
J~lI dw r~b eI jwxdY jW iPr auh ‘pwpI’
ijs dy pwp dI szw BugqdI [ ieh Ablw nwrI Awpxw nW-pqw Bu~lw
ky BtkdI iPrdI ipMf DOlw (izlHw brnwlw qpw–mMfI) dI trweIfYNt
PYktrI dy lwgy bVI hI qrsXog hwlq ivc GMmudI imlI [ qn 'qy
pwty hoey k~pVy, KulyH gMdy vwl, isroN-pYroN nMgI auQoN dy krmcwrIAW
ny jdoN ieh AOrq vyKI qW PYktrI dy sbMDq ieMcwrj nUM irport idqI
geI [ imqI 22/10/09 nUM AiDkwrIAW ny pI.sI.AYs. vDIk izlHw
mYijstryt brnwlw sR. hrjIq isMG jI nUM ieqlwh ByjI [ aunHW ny
ey. AYs. AweI sR. iekbwl isMG ey. AYs. AweI sRI mqI rwjvMq kOr
puils stySn qpw dy nwl sRI mqI blvIr kOr, sRI jIq KW rwm bsqI
qpw rwhIN ies AOrq nUM ipMglvwVw sMgrUr ivKy sWB-sMBwl leI Byj
id~qw [ auQy jw ky vI ieh ABwgx Awpxy kpVy pwV su~tdI sI [
swrI rwq cIkW mwrdI GuMmdI rihMdI sI [ syvwdwrnIAW ny sWB-sMBwl
kridAW mihsUs kIqw ik ieh lVkI grBvqI hY [
isvl srjn sMgrUr qoN AwigAw lY ky ies dw Altrw swaUNf
krvwieAw igAw [ Eho …[ iesdy grB ivc qW A~T mhIny dw b~cw sI [
mwinsk rog dy ielwj dy nwl-nwl j~cw-b~cw vwrf ivcoN vI ies dI
dvweI c~lx l~gI [ cMgI sWB-sMBwl qy fwktrI ielwj nwl ies lVkI
dI soc SkqI kMm krn l~gI [ r~j ky Kwx-pIx l~gI [ ipMglvwVy ivc
1½ mhInw ielwj krn nwl hux ieh kw&I TIk hox l~gI [ imqI 27/
10/09 nUM ies gumnwm lVkI ny iek qMdrusq b~cy nUM jnm id~qw [ hux
iesdy jIvn ny nvW moV ilAw [ ies nUM bIqy dI Xwd Awaux l~gI [ ieh
b~cy nUM ipAwr krn l~gI [ Awpxw nW Aqy ivCVy pqI dw nW vI Xwd Aw
igAw [ ies dw nW mInw sI Aqy pqI dw nW Ainl d~isAw [ pqw not kIqw
igAw [ Awpxy nW qy pqI dy nW qoN ibnW hor kuJ Xwd nhIN sI ausnUM [ Awpxy
b~cy AmnpRIq nwl auh cwr-pMj mhIny ipMglvwVy hI rhI [ dvweI Aqy
cMgI sMBwl nwl mW-pu~q cMgw jIvn ijaUx l~gy [ hux ieh vwr-vwr pqI
nUM Xwd krky rox l~gI [
iesdI i&lm bxw ky pI.tI.sI dy ^brW cYnl qy idKweI geI [
A^bwr ivc vI ies dI ^br Aqy Poto id~qI geI [ ies dI ^br
dyK Aqy sux ky ipMf ig~l klW, qihsIl- PUl, izlHw biTMfw dy sR.
gurdyv isMG bwT Awpxy sIrI (kwmw) Ainl bwgy nUM nwl lY ky Bgq
jI dy ipMglvwVy sMgrUr phuMc gey [ sMgrUr bRWc dy pRbMDk Aqy ieMcwrj
sRI rwjyS kumwr jI nUM aunHW ny swrI g~lbwq suxweI [ Ainl bwgy
ny d`isAw ik mInw bwgy myrI pqnI hY [ auh ds mhIny qoN GroN lwpqw
sI [ hux AsIN tI.vI auqy aus dI ^br dyKI qW XkIn ho igAw ik
mInw izMdw hY Aqy iek b~cy dI mW bx cu~kI hY pr mYN qW iesdy imlx
dI Aws guAw cu~kw sI [ ieh qW cmqkwr hI kr ivKwieAw hY ies
sMsQw ny [ ieh pqnI qy b~cw myrw hY [ mYnUM dy dyvo [ mYN quhwfw Aihswn
nhIN cukw skdw [
ieMcwrj sRI rwjyS kumwr jI ny ikhw ik puils pwsoN ienkuAwrI
krw ky ilAWdI jwvy ik mInw s~cmuc hI Ainl bwgy dI pqnI hY [
sR. hrdyv isMG jI ny puils hYf-kuAtr qpw rwhIN mYijstryt brnwlw
qoN p~qr nM: 2134-35 AYm.ey. imqI 15/03/2010 nUµ pVqwl krky
hvwlw id~qw ik mInw bwgy pqnI sRI Ainl Bwgy pu~qr sRI syvycwn
Bwgy vwsI ipE, sokrw
izlHw ismfygw (ibhwr)
hwl Awbwd ip Mf
ig~lklW (biTMfw)
Ainl bwgy hI mInw dw
pqI hY [ so mInw ies dy
hvwly kIqI jwvy [
ipMglvwVw sMgrUr
dy mu~K–pRbMDk sR. iqRlocn isMG jI cImw ny imqI 15/03/2010 dI
Swm nUM mInw Aqy ausdy pu~qr AmnpRIq nUM sR. gurdyv isMG bwT dy
KyqW dy kwmy Ainl Bwgy dy hvwly kr id~qw [ mInwBwgy nUµ aus dw
Bu~ilAw ivsirAw pqI Aqy AmnpRIq nUM ipqw dw nW iml igAw sI [
icrIN ivCiVAW dw ieh sb~bI myl Swied KuSI dy hMJU vhw irhw sI
jW iPr pCqwvy dy [ ieh pirvwr imlxI bVI hI Bwvuk sI [ mInw
hux iblkul TIk sI [ pRbMDk swihb ny aus nUM DIAW vWg sugwqW
dy ky ausdy pqI Gr ivdw kr id~qw [ ipMglvwVw sMsQw dw muV vsyby
dw iek hor Xqn s&l ho igAw sI [ Bgq pUrn isMG jI dy ASIrvwd
sdkw fw. ieMdrjIq kOr jI nUM ieh sunyhw AQwh KuSI dy igAw jo
pqw nhIN AijhIAW ikMnIAW mInW vrgIAW DIAW leI punr–vsyby
dw Xqn krdy Aw rhy hn Aqy krdy rihxgy [
mMjU
30-35 swlW dI jwpdI sI ieh AOrq [ sihxw ipMf dI iPrnI
dy bwhrvwr imqI 27/03/04 nUM gohw-im~tI cu~k-cu~k KWdI nUM iesnUM
do AOrqW surjIq kOr Aqy kMvljIq kOr ny jdoN dyiKAw qW auh kuJ
icr leI aus dy ipCy Klo geIAW [ auh qW gohw cu~k ky KweI jwvy [
jdoN aunHW ny ausnUM ieauN krn qoN roikAw qW auh, auhI gohw cu~k ky
swfy au~qy su~tx l`gI [ surjIq kOr ny ikhw
ik ieh qW kmlI lgdI AY koeI [ “hYN…
AYN…, AYnI kmlI, “beI gohy-im~tI dw vI
pqw nI lgdw iehnUM” [ kMvljIq bhuq hYrwn
pRySwn ho geI [ “ieh qW inrI SdYx AY” [
auh dovyN ausnUM PVn leI A~gy hoeIAW qW auh
dOV ky KyqW v`l cl geI [ “pqw nI hux ikDr
nUM jwaUgI?” auh kwhly kdmIN Awpxy Gr v`l
qur peIAW [ Gr jw ky aunHW swry pirvwr
nUM ieh g~l d`sI [ “gohw KWdI sI ? hW bwpU jI, AsIN Awp ausdy
ipCy KVH ky dyiKAY” “hY shurI kmlI”, “ieh ikDroN Aw geI eyQy
krmW mwrI muitAwr, BweI auh KyqW ’c iPrdI iksy dI kI lgdI
AY, mYN jwnW Awpxy srpMc kol qy krdy hW AW ausdw koeI bMdobsq [
AYvyN nw shurI iksy ….” [
bwpU jI Aqy srpMc ny pMcwieq nwl rwie kIqI ik ausnUM iksy
ipMglvwVy C~f AweIey [ swirAW ny bhwdrI kIqI, AOrq nUM PV ky
Awpxy hlPIAw ibAwn dy ky auh, aus nUM sMgrUr ipMglvwVy dy ieMcwrj
kol C~f Awey [
fw. ieMdrjIq kOr (pRDwn ipMglvwVw) aus idn auQy hI sn [
ausdI syvw sMBwl Aqy fwktrI ielwj ausy vyly SurU kr id~qw igAw [
auh ihMdI jW rwjsQwnI boldI sI [ pr Awpxw nwm ausnUM Xwd nhIN
sI [ do ku mhIinAW bwAd auh kw&I TIk ho geI [ nW qy pqw d`sx
l~gI [ jo vI auh d`sdI not kIqw jWdw [ mMjU rwjsQwn dy rihx
vwlI sI [ hux auh AwpxI sMBwl Awp krdI [ sUt nhIN swVHI pwaux
leI mMgdI [ ausdy d~sy pqy auqy ausdy Gr ic~TI pweI geI [ keI
idnW bwAd 21/06/04 nUM ausdy idaur dw &on AwieAw [ iPr
24/06/04 nUM ausdy shury dw &on AwieAw [ mMjU ny &on 'qy g~l kIqI [
hux auh Gr jwx leI kwhlI pYx l~gI [ Agly hI idn aus dw
swrw pirvwr mMjU nUM lYx Aw igAw [ aunHW d~isAw ik mMjU qW igAwrW
mhIinAW qoN GroN lwpqw hY [ iesdI idmwgI hwlq TIk nhIN sI [
AsIN ies dI bhuq Bwl kIqI [ eyQy ieMnI dUr ieh ikvyN phuMcI, AsIN
vI ic~TI pVH ky hYrwn hI rih gey [ swnUM qW iesdI Avwz sux ky
vI XkIn nhIN sI AwauNdw [ hux A~KIN vyK ky hI … [ mMjU ny vI
pirvwr dy mYNbrW nUM pCwx ilAw sI [ aus dI dvweI hwly vI cl
rhI sI [ pirvwr dy mYNbrW nUM hdwieq idqI geI sI ik iesdI dvweI
iksy nyVy cldy mYNtl hspqwl ivcoN jwrI r~KI jwey [ ipMglvwVy dy
ieMcwrj swihb qoN ausdI swrI khwxI sux ky auh bhuq roey [ vwr-
vwr sMsQw dw DMnvwd krn l~gy [ mMjU dI do mhIny dI dvweI nwl
dy ky A~j ies AOrq nUM ausdy pirvwr nwl Gr Byj id~qw [ grIb,
mzdUr pirvwr nwl sbMNDq “mMjU’ Awpxy pqI Aqy pirvwr nwl KuSI-
KuSI auQoN ivdw ho geI [ swrw pirvwr h`Q joV-joV ky ipMglvwVy
dw DMnvwd krdw jw irhw sI [
swfI iek hor koiSS s&l ho geI sI [
rIqU Aqy sulyqw
ieh mnu~KI idmwg vI aus kudrq dy kwdr dI bVI Anmol rcnw
hY ijs kwrn bwkI pRwxIAW nwloN mnu~K nUM sRySt mMinAw igAw hY [
pr jy ies mnu~KI idmwg ’c zrw ijMnI vI ^rwbI Aw jwvy qW auhI
mnu~KI jIvn bd-qoN-bdqr ho jWdw hY qy dUsirAW nUM m~qW dyx vwlw
ienswn Pyr Awpxw nwEN-Qyh, pqw-itkwxw sB kuJ Bu~l-Blw ky pqw
nhIN ikQoN-ikQoN dw pwxI pI ky muVdY qy kI
kuJ krdY qy zrdY ies srIr 'qy [ dyKxI-
pwKxI TIk-Twk pr koeI idmwgI purjw pqw
nhIN iks kwrn-v~s iF~lw ho jWdY qy iPr
EhdIAW EhI jwxY vwlI g~l.............[
lgdY rIqU nwl vI kuJ Aijhw hI
hoieAw hoxY qy ieh muitAwr vsdI-rsdI,
p~uqr dI mW bx ky vI, Pyr pqw nhIN l~gw
ikauN J~lI ho ky puqr nUM auNglI lw ky GroN
inkl qurI, jW iPr puqr iesdy ip~Cy-ip~Cy B~j AwieAw [ dovyN mW-
pu~qr GroN by-Gr ho gey [ mW rIqU, b~cy nUM Bu~l-Bulw ky ip~Cy hI
C~f ky Awp pqw nhIN ik~dW BvwnIgVH Aw phuMcI [ iqMn ku swl dy
aus dy pu~qr nUM lvwirs smJ ky krnwl dIAW sVkW qoN cu~k ky iksy
Bly purS ny aus nUM AnwQ-AwSrm phuMcw id~qw [ ieDr 25-07-
2002 nUM A.S.I. kOr
isMG Qwxw BvwnIgVH ny
ies muitAwr kuVI nUM
rwq smyN iek`lI GuMmdI-
iPrdI dyKky ies dw
nwm-pqw pu~iCAw qW
ieh AOrq byhudw hrkqW
krky ihMdI-AMgryzI
bolx l~gI [ pr nW-
pqw kuJ nw d~isAw [ auh iesnUM auQoN ilAw ky ipMglvwVy sMgrUr dwi^l
krvw gey [ ieMcwrj swihb ny mwnisk rogW dy mwihr fw. suirMdr
vohrw koloN ies dw cY~k-A~p krvwieAw qy iesdw ielwj SurU ho igAw [
mrIz CyqI hI Kwx-pIx Aqy sOx l~g peI [ iPr ausdI XwdwSq
vwips Awaux l~gI ausny do ku mhIny bwAd Awpxy ipqw dw nwm
d~isAw [ iPr Awpxw nW-pqw swrw not krvw id~qw [ ielwj cldw
irhw [ d~sy pqy auqy p~qr iliKAw igAw [ p~qr imldy swr hI iesdy
ipqw jI ny ipMglvwVy &on kIqw [ aunHW d~isAw ik swfI lVkI rIqU
pMj mhIny qoN b~cy smyq lw-pqw hY [ quhwfI ic~TI ny iek aujVy Gr
nUM vswaux dI aumId jgweI hY [ Swied.............[
rIqU dw Brw sicn, sonI Aqy jIjw suirMdr BwtIAw aus nUM lYx
Aw gey [ aunHW d~isAw ik AsIN swrIAW irSqydwrIAW ivc bhuq Bwl
kIqI [ iesdy nwl iesdw 3 ku swl dw pu~qr vI sI [ iesdw pu~qr
vI hirAwxw dy iek AnwQ-AwSrm ivcoN imilAw hY [ AsIN soicAw
ik iesdI iksy hwdsy iv~c mOq ho geI hovygI [ ipMglvwVy ivc ies
nUM shI-slwmq dyK ky AsIN hYrwn ho gey hW, ik ieQy qW iesdI
sMBwl qoN ielwvw ies dw ielwj vI krwieAw igAw hY [ AsIN quhwfw
ikvyN DMnvwd krIey [ swnUM swfI BYx, pu~qr nUM ausdI mW Aqy mwqw-
ipqw nUM aunHW dI DI iml geI hY, jo ik pqI dI mOq dy sdmy ny pwgl
bxw id~qI sI [ rIqU nUM d~isAw igAw ik qyrw
pu~qr AiBSyk qYnUM bhuq Xwd krdw hY [ auh
pihlW muskrweI, Aqy iPr rox l~g peI [
swrw pirvwr iml ky rox l~gw [ Swied KuSI
dy hMJU sn jW vYrwg dy pr nzwrw Bwvuk sI [
A~j imqI 27-09-2002 nUM sicn, sonI
S/o drSn lwl hWsI roV, glI nM: 8, mkwn
nM: 762, krnwl (hirAwxw) dy iek Gr nUM,
aunHW dy Gr dI ie~zq Aqy iek mwsUm b~cy
nUM mW imlw ky ipMglvwVw byh~d KuSI mihsUs kr irhw sI [ pqw
nhIN A~j qk ieh sMsQw, Bgq jI dI ikRpw sdkw ikMny ku ivCiVAW
nUM imlw cu~kI hY, qy imlwauNdI rhygI [
rIqU qoN pihlW AsIN sulyqw nW dI AOrq nUM vI iesy qrHW hI
aus dy ipqw nUM sONp ky Awey sW [ aus nUM pUnIAW klonI, sMgrUr dy
kuJ pqvMq y s~jx
ipMglvwVy C~f ky gey
sn [ imqI 21-01-
2002 nUM TMF nwl burw
hwl, gMdy k~pVy, isr
aupr kMbl dI qih mwr
ky r~K auh nMgy pYrIN
sVkW qy GMum rhI sI [
qrs Kw ky iksy ny
kMbl dy id~qw hoxY, jo isr qy r~K ilAw [ jdoN AweI sI koeI soJI
nhIN sI [ fw. suirMdr vohrw ny hI ausdw ielwj kIqw [ cwr ku
mhIny dI syvw sMBwl nwl auh kw&I TIk ho geI [ fw. swihb ny
ausdI dvweI bMd krky dyKI [ auh Gr dw pqw d~sx l`gI sR. qRlocn
isMG cImw, mu~K pRbMDk, ipMglvwVw, sMgrUr Aqy ieMcwrj swihb ny
mYfIkl ieM: sR. ieMdrjIq isMG Aqy syvwdwrnI dropqI dyvI nwl sulyqw
nUM d~sy pqy qy ausdy ipqw dy Gr phuMcw id~qw [ ipqw goibMd rwm 5
swlW qoN lwpqw DI nUM iml ky bhuq Bwvuk hoey [ Brw-BrjweIAW Aqy
sulyqw dI b~cI, sB ny syvwdwrW dw qy ipMglvwVw sMsQw dw bhuq
DMnvwd kIqw [ aunHW ny syvwdwr qy dropqI syvwdwrnI nwl sulyqw
dI Poto luhweI [ Pyr swry pirvwr ny sulyqw nwl Poto krweI [ sulyqw
Awpxy mwipAW nUM ipMglvwVy ivc hoeI syvw-sMBwl bwry d`sdI rhI [
bwkI ausnUM kuJ vI Xwd nhIN sI [ imlx dI Aws guAw c~ukw ausdw
pqI qy b~cy vI Aw gey [ aunHW sB ny ies sMsQw dw bhuq DMnvwd
kIqw [ syvwdwrW ny ies punr-imlxI dI swrI dwsqwn mwnXog pRDwn
jI qy pRbMDkW nUM suxweI [ A~j rIqU dI ieh pirvwr imlxI ny iPr
sulyqw nUM Xwd krw id~qw hY jo ik imqI 27-05-2005 nUM hI ieQoN
KuSI-KuSI Awpxy ipqw, qy pirvwr ivc jw imlI [ sulyqw vWg rIqU
vI muV Awpxw Gr vsw ky KuSIAW mwxy iehI swfI sMsQw dw mu~K
mnorQ hY [ imlxw-ivCVnw sB aus dy hukm AMdr cl irhw hY [
hukmY AMdir sBu ko bwhir hukm n koie ]
iPr mwx kwhdw ?
kyiqAw dUK BUK sd mwr ]
eyih iB dwiq qyrI dwqwr ]
AMjnw, ivmlw, kWqw Aqy puSpw nUM kI hoieAw
ikauN ho jWdI hY koeI AOrq ‘lwvwirs’ [ sB kuJ huMidAW hoieAW ?
Aw^r ikhVw Asih
sdmw l~g jWdw ey
ausnUM, ijhVw Gr-bwr
Bulw ky, b~cy, pirvwr
Aqy pirvwirk bMDnW
qoN byGr ho, l-okW dy
qrs dw pwqr bxw
jWdY ausnUM !
ieh qW Blw hovy ies sMsQw dy bwnI “Bgq pUrn isMG jI” dw
ijnHW dI dUr-AMdysI sdkw myry dyS dIAW AijhIAW ‘lwpqw’ lwvwirs
AOrqW Aqy ApwhjW leI ipMglvwVw nW dI sMsQw bxw ky ienHW dy ielwj
qy punrvws dw eyfw auprwlw kIqw ey qW ik mnu~Kw jUnI ivc AwieAw
koeI vI SKs inAwsrw jW lwvwrs ho ky rwhW ’c ruldw nw mry [ vkq
dy mwirAW leI ieh dr sdw hI Ku~lHw rihMdw hY [
40-45 swl dI ies AOrq nUM biTMfw Sihr dIAW glIAW, sVkW
'qy GuMmdI–iPrdI nUM dyK ky imqI 10-10-08 nUM biTMfy C.T.M . ny ilAw
ky sMgrUr dy ipMglvwVy ivc dw^l krvw id~qw [ mwnisk rogI ho cukI
ies AOrq dI hwlq bhuq qrsXog sI [ Awpxw nW-pqw kuJ vI Xwd
nhIN sI iesnUM [ ieMcwrj swihb ny iesnUM srkwrI hspqwl, sMgrUr
ivKy dw^l krvwieAw [ fwktrI ielwj Aqy syvwdwrW dI AxQ~k
imhnq nwl do ku mhIny ivc ieh mrIz AOrq kw&I TIk ho geI [
hux ies dI kOSilMg kridAW kridAW qoN iesny Awpxw nW AMjnw
d~isAw [ iPr Gr dw pqw Aqy tYlI&on nMbr vI Xwd Aw igAw [
ieh AOrq qW mhWrwStr rwj dy suMdr ngr mMubeI qoN cl ky ieQy
biTMfy ikvyN AweI sI, aus nUM kuJ vI Xwd nhIN hY [ pr hux auh
AwpxIAW in~q ikirAwvW Awp hI krn l~g peI [ Gr-pirvwr
nUM vI Xwd krn l~gI [ auh pVHI-ilKI hoeI sI pr mrwTI boldI
sI [ keI Sbd AMgryzI dy vI boldI rihMdI [
AMjnw dy d~sy hoey &on nMbr 'qy &on kIqw igAw [ &on AMjnw
dI bzurg mwqw ny cuikAw [ jdoN &on 'qy ausny AMjnw bwry suixAw
qW auh bhuq KuS hoeI [ AMjnw........... myrI AMjU izMdw hY [ myrI
bwq krwE [ &on qy AMjU dI 10 swlw bytI ny vI g~l kIqI [ “mMmw
Awp jldI myry pws Aw jwE”[ bzurg mwqw ny d~isAw ik AMjnw
dw pqI mr cu~kw hY [ iesdI 10-11 swl dI ieklOqI bytI hY [ myrI
AMjnw myry kol hI rihMdI sI [ iesdI ishq TIk nhIN sI rihMdI [
dvweI cldI sI [ auh A~p-sY~t rihMdI sI [ AsIN soicAw pqI dw
gm krdI hY [ iPr iek idn auh swnUM dovW nUM C~f ky GroN AYsI
geI ik muV swnUM ausdw koeI surwg nhIN imilAw [ AsIN bhuq qlwS
kIqI [ tI.vI. Aqy ryfIE 'qy vI ^br id`qI [ A^bwrW nUM Poto id~qI [
pr........[ ieh qW pMjwb phuMc cu~kI hY [ mYN ieMnw s&r krky ikvyN
lYx AwvWgI [ myry koloN ieMnI dUr nhIN AwieAw jwxw [ ies dI bytI
mW nUM imlx leI auqwvlI hY [ ikRpw krky qusIN hI mwvW, DIAW dy
myl krvw idE [ C~f jwE ies pqy qy suMdr ngr iesnUM [ AsIN quhwnUM
DMnvwd idAWgy[
imqI 07-01-2009 nUM syvwdwr gurmyl isMG Aqy syvwdwrnI gu~fI
ies BtkI rUh nUM iesdy Gr phuMcwaux leI lY qury [ Agly idn SwmIN
AMjnw AwpxI mW Aqy bytI kol phuMc geI sI [ mW AwpxI bytI nUM,
Aqy bytI AwpxI mW nUM iml ky byh~d KuS hoeIAW [ “mMmw qum khW
Qy? mYN Ab Awp ko khIN BI jwny nhIN dUMgI” hW ………AW [
ipMglvwVy phuMcx Aqy ielwj bwry jdoN aunHW nUM d~isAw igAw
qW auh iehdI hwlq bwry sux ky rox l~g peIAW [ AMjnw ny vI d~isAw
“vhW myrw Gr hY, mYN aus bVy Gr myN rihqI QI”[ mW qy b~cI ny
vwr-vwr Bgq jI dI sMsQw dw DMnvwd kIqw [ “Awpny bVw aupkwr
kIAw hY [ mYN ieskI bytI iesy sONp kr AwswnI sy mr pwauNgI” [
“Awp log bhuq A~Cy ho”, bytI ny ikhw 'qy mW dy gl ivc bwhW pw
ky Gu~t-Gu~t ipAwr krn l~gI [ ipMglvwVw ies pirvwr dIAW
guAwcIAW KuSIAW moV ilAwaux krky byh~d KuS hY [
ivmlw
jnvrI 2008 AMjnw Awpxy Gr phuMc geI qy iek “ivmlw”
ipMglvwVy Aw geI [ 25 jnvrI, 2008 kVwky
dI TMF ivc ieh mrIz jlMDr lwgy iek sVk
iknwry peI hoeI sI [ srIr 'qy G~t k~pVy,
gMdy Ku~lHy vwl, bysu~D hwlq ivc ADmoeI peI
nUM ipMglvwVw sMsQw dy hI syvwdwr sRI rijMdr
pwl isMG (R.P.Singh ) jI ny iesnUM
ipMglvwVy cu~k ilAWdw [ ies dw ielwj SurU
hoieAw [ grm pwxI nwl nuhw ky ies dy moty
k~pVy pwey gey [ ieh mrIz iblkul vI nhIN
sI boldI [ hOlI-hOlI Kwx-pIx l~gI [ dvweI ieh Awrwm nwl lY
lYNdI sI [ mwnisk rogW dy mwihr fw. ny ies dw ielwj kIqw [ 2-
3 h&qy bwAd ieh bolx-c~lx l~g peI [ iesdy jMUAW bhuq sn [
zbrdsqI iesdIAW jUMAW dw ielwj kIqw igAw [ ausny Awpxw nW
‘ivmlw’ d~isAw [ vwr-vwr pqw pu~Cx qy auh Gr dw pqw bdl
idMdI sI [ auh ‘aujYn’ dy iek mMdr dy kol rihx vwlI sI [ m~D-
pRdyS dw kwlI dyvI dw mMdr “aujYn mMdr” bhuq pRis~D mMdr hY [
jdoN d~sy pqy qy iesnUM lY ky gey qW pqw TIk nhIN sI [ ieh
aus mMdr ivc AwauNdI rihMdI sI pr ieh swgr gwauN dI rihx vwlI
sI [ iesdy pqI dw nW pu~C ky iesdy Gr phuMcwieAw igAw [
ivmlw dy pqI
mukMdI Aihrvwr ny swfw
Gr phuMcx qy bhuq
svwgq kIqw [ iesdw
qW pUrw v~fw pirvwr
sI [ pu~qr-DIAW, nMUhW,
poqry-poqIAW [ ivmlw
pUry 15 swl bwAd A~j
Awpxy Gr geI sI [
A~j imqI 29-01-2009 nUM ivmlw swfy koloN qW iek swl bwAd TIk
ho ky Gr phuMc geI sI [ izMdgI dy bwkI 14 swl dw bnvws ausny
ikQy k~itAw, ikvyN k~itAw, Swied ivmlw hI d~s skdI hY [ Xwd
vI hY jW nhIN, kuJ vI kih nhIN skdy [ pr iesdy pirvwr vwly
qW ies dy imlx dI aumId mukw cu~ky sn [ Bu~l cu~ky sn ik “iek
swfI mW hMudI sI [” pr pqI iPr vI pqnI dy muV imlx 'qy sMsQw
dw DMnvwd kr irhw sI [ sMsQw ny qW AwpxIAW koiSSW dI iek
qMd hor k~q leI sI qy ivmlw hux Awpxy pqI dy Gr mukMdI Aihrvwr,
pws prwg roV, SwsqrI vwrf- "swgr" (M .P.) ivKy kdI Awpxy
pqI v~l qy kdI pirvwr v~l, ijs ivc keI nvyN jIA 15 swl
ivc Aw cu~ky sn qy keI jw cu~ky sn, v~l jigAwsw (hsrq) BrIAW
nzrW nwl q~k rhI sI [
kWqw
mwqw kWqw dyvI, jo ik keI idnW qoN sRI
drbwr swihb, AMimRqsr dy rwmdws invws
ivKy iek`lI hI peI hoeI sI [ nwaux-Dox qy
Kwx-pIx dI vI su~D-bu~D nhIN sI ausnUM [
Awpxy Awp au~T ky auh kuJ nhIN sI kr
skdI [ imqI 12-02-09 nUM drbwr swihb
dy syvwdwrW ny ausnUM ipMglvwVy phuMcw id~qw [
pRbMDk swihb ny mwqw dI hwlq ^rwb dyK
ky gurU nwnk dyv srkwrI hspqwl dw^l krvw id~qw [ iek mhInw
ielwj c~lx nwl ieh kuJ TIk hoeI qW muV ipMglvwVy Aw geI [
hux ieh Awpxy Gr pirvwr nUM Xwd krn l~gI [ “myry do b~cy ny,
mYN Gr jwxw hY” [ pqw itkwxw vI d~sx l~gI [ ieh mwqw m~D-
pRdyS dy izlHw KMfvW dI rihx vwlI sI [ iqMn mhIny bwAd Cu~tI
dy ky bIbI jI ny ies nUM syvwdwrW nwl d~sy pqy 'qy phuMcwaux leI
Byj id~qw [ imqI 01-05-09 nUM mwqw kWqw dyvI KMfvW Sihr (M .P.)phuMcI [ mohnI mwqw rof 'qy iesdy Gr jdoN mwqw nUM lY ky syvwdwr
phuMcy qW iesdy dovyN pu~qr Aqy nUMhW ies nUM r~Kx leI iqAwr nhIN
sn [ bVw AjIb mwhOl sI [ DMnvwd qW iksy kI krnw sI, sgoN
bVIAW AjIb nzrW nwl auh ijaUNdI mW v~l dyK rhy sn [
ipMglvwVy vwly syvwdwrW ny jdoN swrI g~lbwq d~sI ik ieh
qW bhuq ibmwr sI [ pihlW gurU-Gr rhI, iPr hspqwl swfI sMsQw
ny ies nUM dw^l krw ky ielwj krwieAw [ hux TIk ho ky iesny
Awpxy Gr jwx leI ikhw qW AsIN d~sy pqy qy lY Awey hW [ ieh
sux ky AWF-guAWF dy lokW ny lwhnqW pw ky mW dI sMBwl krn leI
pu~qrW nUM rwzI kIqw qy AsIN mwqw kWqw nUM auhdy Gr C~f ky Bry
mn nwl vwps Aw gey [ auQy hI ijQy ausdy Awpxy jwey hI, AwpxI
jnnI nUM muV ‘lwvwrs’ krn leI iqAwr sn [
puSpw
lE, sux lE iek hor mwqw dI lwvwrsI
dI dwsqW [ vkqW dI mwrI nUM ieh vI Xwd
nhIN ik ausdI ieh hwlq ikauN hoeI [ imqI
09-01-2010, lohVy dI srdI nwl byhwl,
gMdy k~pVy, gMdy KulHy vwl jUMAW nwl Bry hoey [
lMby vDy hoey nhuM, 50 ku swlW dI gorI ic~tI
ieh AOrq pwgl hoeI AMimRqsr dy hI mMdr
vwly plwtW ivc keI idnW dI iek`lI GMumdI
iPrdI sI [ lwgly muh~ly dy b~icAW ny ausnUM
dyiKAw [ auh “kmlI-kmlI” kihx qy aunHW dy ie~tW-v~ty cu~k ky
mwrdI sI [ b~icAW ny GrIN jw ky d~isAw qW muh~ly vwly keI isAwixAW
ny iek`Ty ho ky iesnUM ipMglvwVy (hY~f-Awi&s) dw^l krvw id~qw [
ies gumnwm AOrq nUµ sB qoN pihlW grm pwxI nwl do
syvwdwrnIAW ny nvwieAw [ kys Doqy [ kMGI kIqI [ nhuµ k~ty [ moty
k~pVy pw ky ieh vwhvw cMgI l~gx l~gI [ ieh pu~CI geI iksy g~l
dw jvwb nhIN sI idMdI [ iesnUM bu^wr sI [ bu^wr TIk hoieAw [
do-iqMn idn dvweI Kwx nwl hI ieh kuJ bolx-c~lx l~gI [ iesny
Awpxw nW “puSpw” d~isAw [ mnorogW dy fwktr dy ielwj nwl ieh
CyqI hI TIk hox l~gI [ kONsilMg krn qy soSl-vrkr sRI gulSn
rMjn nUM iesny Gr dw pqw vI not krwieAw [ ieh ipqw dy Gr
“jMmU” jwxw cwhuMdI sI [
puSpw ny d~isAw ik myry pqI dw nW swihb isMG sI [ myry do
lVky qy do lVkIAW hoeIAW [ pqI dI mOq ho geI [ mW-bwp ny myrI
iPr SwdI kr idqI [ auh tr~k frweIvr sI jo Aksr bwhr hI
rihMdw ey [ ausdw koeI b~cw nhIN hoieAw [ auh myry b~cy vI Awpxy
kol lY igAw [ auh SrwbI-kbwbI sI [ b~cy iPr myry ipqw kol hI
Aw gey [ ieh ieQy ikvyN AweI ? ausnUM kuJ Xwd nhIN jW iPr auh
d~sxw nhIN cwhuMdI [ ho skdY Xwd hI nw hovy [ jMmU qoN ies dI dvweI
cldI sI, ausny d~isAw [ ikauN ? pqw nhIN mYnUM ! puSpw nUM d~sy
pqy qy phuMcwieAw igAw [ ipqw jwmyq rwm AwpxI v~fI DI nUM 6 mhIny
bwAd Awpxy swhmxy KVHI dyK ky bhuq KuS hoieAw [ ausdy b~cy Aqy
BYx-Brw vI bVy KuS hoey puSpw nUM imlky [
ausdy ipqw dw v~fw pirvwr hY [ s~q DIAW, iqMn pu~qr Aqy
cwr dohqy-dohqIAW [ aunHW d~isAw ik dUjI SwdI bwAd ieh idmwgI
qOr 'qy TIk nhIN rhI [ iesdw ielwj cldw sI [ iPr iek idn
Agsq 2009 nUM pqw nhIN GroN ikQy geI [ swnUM nhIN l~BI [ A~j
AsIN quhwfw qy quhwfI sMsQw dw ikvyN DMnvwd krIey ik qusIN swfI
DI, BYx Aqy mW nUM TIk-Twk krky swfy kol phuMcwieAw hY [ AsIN
pRDwn jI Aqy pRbMDkW dw DMnvwd krdy hW [ b~cy AwpxI KoeI mW
imlx qy bhuq KuS hn […………………AwmIn !!
mW dIpo, jIqo, pUnm qy keI hor
lwvwrsI dI hwlq ivc gurU qyZ bhwdr hspqwl dy krm isMG
vwrf ivc ieh krmW-mwrI ‘mW dIpo’ bzurg
AOrq Awpxy prwey dI su~D-bu~D Ko cu~kI bVI
qrsXog hwlq ivc peI nUM iek irkSy vwlw
ipMglvwVy C~f igAw sI [ gMdy k~pVy, gMdy vwl
lgdw sI jUMAW ny hI iesdw swrw KUn cUs
ilAw sI [ 3 dsMbr, 2008, TMF nwl burw
hwl [ sMsQw dy krmcwrIAW ny iesdw
ieSnwn krwieAw [ cMgy swP-suQry moty k~pVy
puAwey [ auhdI mwniskqw BMg ho cu~kI sI [
nW vI Xwd nw Awvy [ iPr keI idnW bwAd ‘dIpo’ nW d~isAw [ dIpo
mW dw ielwj SurU ho igAw [ cMgw Kwx-pIx l~gI [ syvwdwr g~lbwq
krdy [ mwqw huMgwrw Brn l`gI [ A~j-hor, k~l-hor; mwqw TIk huMdI
geI [ Awpxy inq-krm krn l`gI [ dvweI cldI rhI [ Xwd-dwSq
vwps AweI [ Gr-vwr, pu~qr-DIAW, ipMf dw nW-pqw vI Xwd Aw
igAw [ pu~qrW dy nW vI Xwd Awey [
ipMf-mwlovwl, izlHw AMimRqsr sI [ pu~qr- jgqwr isMG, Avqwr
isMG [ pqI mr cu~kw sI [ d~sy gey pqy qy mwqw nUM syvwdwrW nwl ausdy
Gr ByijAw igAw [ pqw TIk sI [ dovyN pu~q mW nUM dyK ky bhuq KuS
hoey [ AwKx l~gy, AsIN mW bVI l~BI sI, pr mW qW ipMglvwVy syvw
krw rhI sI [ qusIN swfI mW dw TIk-Twk ielwj krw ky, Gr qk
phuMcw ky swfw Gr muV vsw id~qw hY [ AsIN Awp h~Q PUk ky rotI
KWdy sI [ AsIN quhwfw ikvyN DMnvwd krIey [ ikMnw krIey ? ijMnw krIey
QoVHw rhygw [ swfI mW do swl qoN Gr ’coN lwpqw ho geI sI [ iesdI
idmwgI hwlq TIk nhIN [ swfI mW TIk ho ky Gr AweI hY [ AsIN
sMsQw dy dyxdwr hW [ auhnW nUM smJwieAw igAw ik mhIny dI dvweI
dy idqI hY jdoN ^qm ho jwvy qW iPr ipMglvwVy qoN lY Awauxw [ jy dvweI
dyxI bMd kr id~qI qW iPr ibmwr ho skdI hY [
mwqw jIqo
mwqw jIqo ipMf sYdpur, qih-btwlw, izlHw AMimRqsr dI hY [ ies
ivDvw dI khwxI vI kuJ auprokq vWg hI hY, iesnUM vI irkSw vwly
C~f ky gey sn [ KUn dI byh~d kmI, kmzor AOrq [ “myrw koeI nhIN,
myrw koeI nhIN”, kihMdI sI [ gurU nwnk dyv
hspqwl ivc dw^l krwky Un cVHwieAw
igAw [ hspqwl ivcoN iksy ny pCwx ky ienHW
dy Gr jw d~isAw [ b~cy lYx Aw gey [ aunHW
Aw ky sMsQw nUM swrI khwxI suxweI [ TIk hox
qoN 4 mhIny bwAd auh mwqw jIqo nUM Gr lY
gey [ jIqo mwqw dy pirvwr ny ipMglvwVy dw
qy pRDwn jI dw bhuq DMnvwd kIqw [ bIjI dw
krm hY “lwvwrsW nUM vwrs dyxw [” bdly ivc ieh cwr A~KrI
Sbd ‘DMnvwd’ AQwh KuSI dw pRqIk [
pUnm
AMimRqsr Sihr dI lVkI Awpxy hI
Sihr ivc lwvwrs ho ky GuMmdI nUM pulIs vwly
nwrI inkyqn C~f Awey [ aunHW ipMglvwVy Byj
id~qw [ ieh mrIz 2 mhIny bolI hI nhIN [
iPr hOlI-hOlI ivhwr ivc &rk AwieAw [
vwrf dy mrIzW nwl g~lbwq krn l~gI [
pqw l~gw ik ieh kMpnI bwg ivc rihMdy iek
mwlI dI lVkI sI [ imqI 02-02-08 nUM
sMsQw ivc AweI Aqy TIk ho ky Awpxy ipqw nwl imqI 01-06-08
nUM Awpxy Gr clI geI [
Aijhy AnykW hI mrIzW dI ^wqr syvw krn auprMq TIk hox
'qy aunHW dy d~sy itkwxy 'qy phuMcwaux dw jo kwrj ieh sMsQw kr rhI
hY, ies dw koeI swnI nhIN hY [
bMgwl dI nwlySvrI idmwgI sMquln guAw ky BtkdI iPrdI nUM
Bgq jI dy Gr ipMglvwVy ilAw ky, ielwj krw ky ‘bIjI’ dy au~dm
sdkw syvwdwrW nwl TIk hox qy, ausdy Gr phuMcw id~qI geI [ prdysW
’coN Awpxy dyS jw ky auh DMnvwdI ho geI sI [
izlHw iProzpur dy cMnx isMG nwl vI kuJ ieauN hI hoieAw [ ies
bzurg dI pqnI gYbo BtkdI ipMglvwVy phuMcI [ ielwj hoieAw [ iqMn
mhIny bwAd ausdy Gr Byj ky cMnx isMG dw Gr vsw id~qw [ sMsQw
Awpxw &rz pUrdI Aw rhI hY [ Bgq jI dy ipMglvwVy ivcoN KuSIAW
pw ky jnqw bhuq mwx mihsUs kr rhI hY [
isrIm~qI
cOdW pMdrW swl dI
nwbwlg b~cI frI sihmI
hoeI iek`lI hI b~s A~fw
AMimRqsr dy iek bYNc
auqy bYTI hoeI sI [ Swm
dw smW, imqI 02-11-
09 nUM ibtr-ibtr
ieDr-auDr q`kdI hoeI
jdoN iek puils cONkI
mulwizm ny dyKI qW aus soicAw ik Swied ieh lVkI iksy dw ieMqzwr
kr rhI hY [ hnyrw ho irhw sI [ auh GbrweI hoeI auQy hI bYTI hoeI
sI [ koeI vI ausnUM lYx nhIN sI AwieAw [ b~s stYNf 'qy bwkI ifaUtI
krmcwrIAW ny vI dyiKAw [ aunHW aus kol jw ky ieQy bYTx dw kwrn
Aqy nwm puiCAw qW aus sWvlI ijhI kuVI ny Awpxw nW isrIm`qI disAw
qy ikhw, “mYN Awpxw Gr Bu~l geI hUM ["
ieQy ikvyN Aqy ikauN AweI hY ? qyry nwl kOx hY ? ikQy jwxw
hY ? swirAW ny AnykW svwl kIqy ausnUM [ auh Swied Awpxw Gr
hI Bu~l geI sI [ pr nhIN ……[ iesdI idmwgI hwlq qW iblkul
TIk l`g rhI sI [ ausny Awpxy ipqw dw nW r~qIpwl d`isAw jo ik
PlW dI ryhVI lgwauNdw hY qy ipMf bwry disAw [ ipMf gOrI-gMj ktVw
dI ieh mwsUm sRImqI AwpxI mW nUM l~BdI sI [ GrylU JgiVAW qoN
mwXUs hoeI mW-bwp dy sµprUn ipAwr dI pRwpqI leI AwpxI mW nUM
l~Bx leI GroN c~l peI sI [
bhuq pu~Cx qy aus ny d`isAw ik myry mMmI-pwpw dw Awps ivc
JgVw ho igAw sI [ myrI mMmI swnUM C~f ky Swied luiDAwxy clI geI
sI [ mYN AwpxI mW nUM l~Bx AweI hW [ mYN ikQy hW, mMmI ikQy hY?
mYnUM kuJ vI pqw nhIN l~g irhw [ mYN hux ikQy jwvW…mYnUM kuJ vI
pqw nhIN l`gdw, kih auh rox l~gI [
iek rihm idl ienswn cONkI ieMcwrj qy puils hOldwr ny
swirAW nwl rwie krky rwq dy A~T ku vjy Bgq pUrn isMG jI dy
ipMglvwVy ivKy phuMcw ky ies b~cI dI iezq nUM mihPUj kr id~qw [
ies qrHW dy vkq dy mwirAW leI, Bgq jI dy Gr qoN ibnW hor qW
ikDry vI ieMnI rwhq nhIN sI imlxI jo ies sMsQw ny ies Bu~lI
BtkI b~cI nUM id~qI [ mW socdI hY DI ipqw kol hY [ ipqw ny soc
ilAw mW kol clI geI hY [ kOx jwxy mmqw ivhUxI mwipAW dI sRIm`qI
J~KV Joly sihMdI mW dI mmqw nUM lBdI ipMglvwVy dI vsnIk bxI
bYTI hY [ vwr-vwr pu~Cx qy ieh lVkI ihMdI bol ky Awpxy ipqw
dw nW r~qIpwl ipMf gorI gMj sulqwnpur hI d`sdI [ auh d`sdI ik
myrw ipqw &lW dI ryVHI lgwqw hY [ mYN ipqw ik pws hI rihqI QI [
myrI mW Swied rUT kr luiDAwxw clI geI hY [ mYN aunyN FUMFxy inklI
bs ! mYN Gr BUl geI QI [ ibnw itkt kBI tryn AOr kBI bs
pr cVH jwqI QI [ jb koeI auqwr dyqw qoN auqr kr dUsrI gwVI
pr cVH jwqI QI [ keI rwq qk qoN mYNny gwVI pr hI s&r kIAw [
XhW kYsy AweI [ pu~Cx qy bolI “ik eyk AOrq ny bolw ik mYN qyrI
mW ky pws ly jwaUNgI myry swQ c`l [ vo myrw nwm pqw pUCqI rhI [
ausky swQ Swied auskw bytw BI Qw [ vo bwr-bwr myrI qr& dyK
kr hMsqw Qw [ qo iPr ! iPr ikAw, muJy voh A~Cw nhIN lgw [ XhW
voh b~s sy auqry, qoN mYN swQ jwny sy mnW kr dIAw [ mYN Bwg kr,
dUr eyk bYNc pr bYT geI [ mYN aunky swQ jwny ky lIey nw mwnI
qoN voh muJy CoV kr pqw nhIN khW cly gey [ mYN qo auny jwnqI
BI nhIN QI [ muJy bhuq BUK lgI hUeI QI bhuq BUK ! myry pws pYsy
^qm ho gey Qy qBI jw kr vo puils vwly…… [
vwr-vwr pu~Cx qy sRIm`qI ieho duhrw idMdI [ ausdI idmwgI hwlq
TIk sI [ ausdw pqw not kIqw igAw [ iqMn-cwr mhIny auh ipMglvwVy
rhI [ shI QW pqy dI qs~lI ho jwx 'qy hux pRDwn jI Aqy pRbMDk
swihbwn aus nUM Gr Byj dyxw cwhuMdy sn [ sRIm`qI vI hux Awpxy ipqw
kol hI jwxw cwhuMdI sI [
AMq imqI 20 mwr-c 2010 nUM vwrf dI iek syvwdwrnI Aqy
syvwdwr nwl aus nUM d~sy pqy Anuswr aus dy ipqw r~qIpwl pws phuMcw
id~qw igAw [ ipqw AwpxI gvwc cukI puqrI nUM pw ky bhuq KuS hoieAw [
isrIm`qI Aqy ipqw imlxI dw ieh idRS bhuq Bwvk sI [ r~qIpwl
jo ik au~qr pRdyS dw nwgirk hY, ny d`isAw ik ausny Qwxy rIport
ilKvweI hY ik "myrI puqrI dw iksy ny Swied Aphrx kr ilAw
hY ……… ["
(dwdI mW, iek BYx, Brw Aqy hor sB dyK ky hYrwn vI sn
qy KuS vI [ (Qwxy ivc idqI guMmSudw dI irport Poto stYt imqI
08/04/2008 sI) ijs ivc sI ik Aphrx kr ilAw hY) "lyikn
koeI pqw nhIN cl pwieAw [ Ab qoN hm inrwS ho cuky Qy [ myrI
bytI pw kr mYN DMnX ho igAw hUM [ Awj mYN Awp pMjwb ky logoN kw
kYsy DMnvwd krUM [" ipMglvwVw AMimRqsr dy DMnvwd leI ausdy ipMf
vwilAW ny iek DMnvwd p~qr ilK ky syvwdwrW nUM id~qw [
mwqw j~so
su~k ky ipMjr hoieAw srIr, AMdr nUM
D`sIAW A~KW, Awly vwgUM Ku~lHw mUMh byh~d
kmzor ieh AOrq izMdgI dy 70 qoN v~D hwV-
isAwl hMFw cu~kI lgdI sI [ ieh mwqw pqw
nhIN iknHW kwrnW krky Awpxw mwnisk
sMquln guAw cu~kI sI [ iek idn aus ny GroN
AYsw pYr c`uikAw ik muV Awpxy hI Gr dIAW
brUhW Bu~lI pqw nhIN ikhVy rwhIN huMdI hoeI
ieh izMd iek idn sRI gurU rwmdws kYNsr
hspqwl AMimRqsr (lwgy v~lw) dy ipCvwVy idmwgI pRySwnI dI hwlq
ivc iek`lI bYTI hoeI iek Bly purK sR. ieMdrpRIq isMG dI nzrIN
pY geI [ auhnW nyVy jw ky vyiKAw auh iek`lI hI kuJ bol rhI sI,
pr pu~Cx qy iksy g~l dw juAwb nhIN sI dy rhI [ ieh kmzor izMd
AwpxI su~D-bu~D Ko cukI sI [
meI pMj 2008 nUM sR. ieMdrpRIq jI ies lvwirs nUM auQoN cu~k
ky inAwsirAW nUM Awsrw dyx vwlI sMsQw Bgq jI dy ipMglvwVy C~f
gey [ ieQy ies mwqw dw idmwgI ielwj SurU kIqw igAw [ Kwx-pIx
dw Aqy sWB-sMBwl dw Kws iDAwn imlx krky ieh mwqw hoS sMBwlx
l~gI [ ipMglvwVy dy pRDwn fw.ieMdrjIq kOr jdoN vI mrIz kol AwauNdy
qW mwqw jI qoN aunHW dw nW pu~Cdy qW auh fOr-BOr fw. swihb nUM q~kdI
rihMdI [ vwr-vwr nW pu~Cx qy iek idn Awpxw nW aus Xso (jso)
keI vwr ikhw [ hor Gr jW pirvwr bwry ausnUM kuJ vI Xwd nhIN
sI [ l~gB~g iek swl bIqx bwAd jso mwqw ny Awpxy pu~qrW dy
nW lYxy SurU kIqy [ jIqw, b^SI, myhrU auh idn ivc keI vwrI AwKdI
sI [ ipMf pu~Cx qy kdI klwrw, kdI korsIAW Aqy kdy sMqoKpurw
jlMDr vI kih idMdI [ kdI AwKdI mYN fyrw ibAws AweI sI [ auQy
myry pu~qr syvw krdy ny [ b^SI ……myrw……b^SI……
shI Qhu pqw nw l`gx kwrn fw. ieMdrjIq kOr jI ny mwqw
jso dI Poto iKcvw ky AjIq AKbwr dy AYfItr (cIP) sR. brijMdr
isMG jI nUM ic~TI ilKI Aqy bynqI kIqI ik mYN iek lvwirs mwqw
jI dI Poto Byj rhI hW [ ikrpw krky ies AOrq dI ^br AjIq
AKbwr ivc idqI jwvy [ aunHW ny bynqI mMn ky imqI 07-07-09 nUM
Poto smyq AjIq A^bwr ivc ipMglvwVy dI ieh ^br Cwp id~qI [
Agly hI idn iksy ny A^bwr ivcoN Poto dyK ipMglvwVy &on kIqw
ik A~j hI AsIN A^bwr ivc AwpxI mwqw jI dI &oto dyKI hY [ dyK ky
dMg rih gey ik swfI mwqw izMdw hY Aqy Bgq pUrn isMG jI dy ipMglvwVy
ivc TIk–Twk Aqy sur`iKAq vI hY [ AsIN ikvyN quhwfw DMnvwd krIey [
b~s AsIN Aw rhy hW [ pRbMDk swihb ny ies &on bwry fw. ieMdrjIq
kOr jI nwl g~l kIqI [ fw. swihb ^uS hoey qy nwl hI kihx l~gy ik
hux jldI nhIN krnI mrIz dyx leI [ ies mwqw dI syvw-sMBwl dI
pUrI izMmyvwrI lYx 'qy hI mwqw j~so aunHW nUM dyxI hY [
mwqw dy do pu~qr Aqy poqry ds ku vjdy nUM mu~K d&qr ipMglvwVw
AMimRqsr ivKy phuMc gey [ pRbMDk swihb nUM imly [ AwpxI mwqw nUM
dyKx Aqy imlx leI auh auqwvly sn [ aunHW d`isAw ik Acwnk
iek idn imqI 11-03-08 nUM svyry hI auh GroN inkl qury [ idmwgI
pRySwnI aunHW nUM kw&I dyr qoN sI [ auh pihlW vI swrw idn gurU GroN
nw AwauNdy pr SwmIN Awp hI Gr Aw jWdy sn pr aus idn Aijhw
gey ik vwps nhIN Awey [ swry irSqydwrW ny gurU GrW ivc l~iBAw,
pr ipMglvwVy AsIN nhIN Awey [ inrwS ho cu`ikAW leI A~j Awp
jI dI ^br ny imlxI dI Aws jgw id~qI [ “swnUM swfI mW dy idE [
quhwfy DMnvwdI rhWgy” Coty pu~qrW ny ikhw [ aunHW qoN ilKqI qOr 'qy
swrw pqw Aqy &on nMbr ley gey [ mW j~so Awpxy puqrW, gurb^S
isMG Aqy AjIq isMG nwl Awpxy ipMf Awpxy pqI sv: jY rwm dy
Gr, mkwn nM: bI-9/434/1 sMqoKpurw jlMDr &on nM: 9855285858
ivKy Awpxy pirvwr ivc clI geI [ mwqw jso dI ^uSI swry ipMglvwVy
dI ^uSI sI [ pirvwr ny ipMglvwVy dw bhuq-bhuq DMnvwd kIqw [
“ivCuiVAw myly pRBU hir drgh kw bsITu ]”
EmIN
qwrI^, 26 dsMbr 1998, smW rwq dw,
sQwn b~s A~fw AMimRqsr dy lwgy [ KulHy vwl
Agly do dMd tu~ty hoey [ aumr 28-30 swl
dy l`gB`g, pqlI, lMbI, gMdmIN rMg dI iek
AOrq [ jo keI idnW qoN pwglpn dI hwlq
ivc lvwirs GuMmdI iPr rhI sI, A~j irkSy
vwilAW dI rihmq hoeI qW ausnUM PVky
puckwr ky ipAwr nwl iek irkSy ivc
ibTwieAw Aqy isAwixAW dI rwie lY ky aus
nUM rwq dy ds ku vjy ipMglvwVy dy gyt A~gy lY Awey [ pRbMDk swihb
nUM swrI g~l d`sI [ kVkdI TMF kwrn aus dI hwlq bhuq qrsXog
sI [ auh kdI h`sdI, kdI cIkW mwrdI Aqy kdI frn l~g jWdI [
neIN…neIN…keI vwr AwKdI Aqy B`jx dI kooiSS krdI [ zwihr
sI auh pwgl ho cu~kI sI [ pRbMDk jI dy kihx qy do irkSw vwly
ausnUM PVky AMdr C~f gey [ auh cIkW mwrdI rhI [ swrI rwq ausny
qur-iPr ky cIkW mwrky ibqweI [ auh auQoN Bj jwxw cwhuMdI sI [
iksy dI g`l v`l koeI iDAwn nhIN sI dy rhI [ l`gdw sI ies nUM
pMjwbI bolI smJ nhIN sI Aw rhI jW iPr ausnUM suxdw hI nhIN sI [
svyr hoeI, syvwdwrnIAW ny ausnUM grm pwxI nwl nhwieAw [
moty kpVy pvwey [ aus dy vwl sMvwry [ ausdw hulIAw qW sMvr igAw
sI pr auh sB nUM mwrn pYNdI sI qy cIkW mwrdI sI [ ds ku vjy
fw. swihb (pRDwn jI) bIbI ieMdrjIq kOr jI ny Aw ky sB qoN pihlW
ipMglvwVy dy ies nvyN mihmwn nUM vyiKAw, bulwieAw, ipAwr id~qw [
ipAwr dI BwSw kOx nhIN smJdw [ auh kuJ sWq hoeI [ ausnUM Kwx-
pIx leI idqw igAw [ auh sB kuJ Kw geI [ lgdw sI keI idnW
dI Bu~KI hovygI [ aus dI dSw dyK ky hI pRqIq huMdw sI ik auh kw&I
smyN qoN idmwgI sMquln guAw cu~kI sI [ aus nUM sWq krn leI fw.
swihb ny dvweI idqI [ auh J~t Kw geI [ ausnUM ausdw nW pqw
pu~Cx qy A~j ausny kuJ nhIN disAw b~s h~sx l~g pYNdI sI [
dvweI c~lx l`gI [ Kwx nUM imlx l~gw [ sWB-sMBwl hox l~gI [
znwnw vwrf, mwqw mihqwb kOr dI mYNbr bx cu~kI ieh AOrq guMmnwm
sI [ keI idnW bwAd ausny Awpxw nWA aumIN d`isAw [ hux auh vwrf
ieMcwrj dI aumWdyvI bx geI sI [ swry aus nUM aumw AwK ky bulwx
l~gy [ auh nW s ux k y q `kx l~gdI [ h~s C~fdI,
b~s…b~s…neIN..neIN..neIN AwK idMdI [
dvweI Aqy Kwxw auh Kw lYNdI [ mrIzW nwl mwr-DwV vI auh
bhuq krdI [ kdI-kdI bMnH ky ibTwauxI pYNdI [ ies qrHW keI swl
lMG gey [ ausdI Bwl leI koeI vI nhIN AwieAw [ auh iksy dw nW
vI nhIN d`sdI sI [ Gr-bwr bwry vI kuJ nw boldI [ kw&I lMbw smW
ausdw ielwj cldw irhw [ keI vrHy bIq gey [ aumw hux AwpxI sMBwl
Awp krn l~gI [ Agly do dMd tu~ty hox kwrn ausdI v~KrI pihcwx
sI [ rMg gorw aucI lMmI ieh muitAwr kdI-kdI ipAwr nwl pu~Cx
qy Awpxw ipMf gdWEu AwKdI [ ipqw dw nW vI bhuq zor pw ky ‘kwSI
AwKdI, iPr cu~p kr jWdI ijvyN kuJ socdI hovy [ iPr auh hmIrpur
izlHw AwK aupr nUM bWh cu~k dUr auQy jwx leI AwKdI [ Awpxy b~icAW
Aqy pqI dw nW aus kdI vI nhIN sI ilAw [ smW bIqdw igAw [ igAwrW
swl qk aumW ipMglvwVy dI mihmwn hI bxI rhI [
fw.swihb ies dw pqw l~Bx dI, pu~Cx dI hmySw koiSS krdy [
hux aumW ipMf qy fwkGr irvwrV izlHw hmIrpur ihmwcl-pRdys vI
d`sx l`gI [ vwr-vwr ieh pu~C ky pqw not kIqw igAw [ XkIn
ho igAw ik ieh ihmwcl pRdys dy izlHw hmIrpur ipMf irvwrV dI
vsnIk hY [ auh hux TIk-Twk sI [ fw. swihb ny do syvwdwrW dI
ifaUtI d`sy pqy qy aumW nUM phuMcwaux dI lw ky, mrIz nUM Cu~tI kr
id~qI [ jo hux Awp vI jwxw cwhuMdI sI [
AMq imqI 07-11-2009 nUM ies pRdysx nUM d`sy pqy qy C`fx leI
do krmcwrI svyr dI g~fI aumW nUM AMimRqsr qoN lY qury [ iqAwr ho
ky jw rhI aumW bhuq sohxI l~g rhI sI [ lMbw s&r qih krky,
syvwdwr Aqy aumW d~sy hoey itkwxy 'qy jw pu~jy [ auQy jw ky pqw l~gw
ik ieh aumW dw shurw Gr sI [ Gr dw bUhw aumw ny jw ky KVkwieAw [
glI ivc vI keI AOrqW Aw geIAW [ bUhw iek mrd ny KoilHAw [
pMjwh ku swl dI aumr dw ieh AwdmI qW aumW dw pqI hI sI [ ausdy
ipCy do b~cy iek juAwn lVkw Aqy lVkI vI Aw gey [ iek mu~dq
bwAd AwpxI pqnI nUM A~KW swhmxy dyK auh ivsmwd ivc Aw igAw [
bwhvW PYlw ky, A~KW t~fI auh Kloqw hI irhw [ kuJ pl aumIN aumIN
…qUM .. aus ny vwk pUrw vI nhIN kIqw sI ik aumW aus nUM cMbV
ky rox l~gI [ iPr J~t hI ipCy ho geI [ ……kwhlI nwl b~icAW
v`l geI [ juAwn hoey b~cy 14-15 swl bwAd aus nUM iml rhy sn
jo hux aunHW leI khwxI bx cukI sI [ ieh…ieh…ieh…spnw [
aumW ijvyN supnw dyK rhI sI [ auhdIAW XwdW dI ckrI GuMmI, cOdW
pMdrW swl pihlW auh do Coty-Coty b~icAW nUM C~f ky pqw nhIN ikvyN
duinAwvI jIvn qoN by^br hoeI dysoN–pRdysx hoeI GuMmdI GuMmdI
AMimRqsr phuMc geI sI [ ijQy kdI auh AwpxI dvweI lYx AwieAw
krdI sI [ iPr lMmw smW auQoN dI ho ky rih geI sI [
Aws-pVos iek`Tw ho igAw [ TIk hoeI aumI nUM dyK ky auh lok
kdI nwl dy krmcwrIAW v`l qy kdI AwpxI aumI v~l dyKdy [ aunHW
krmcwrIAW ny aunHW nUM ipMglvwVy dy ielwj vwlI pRDwn jI dI ilKI
hoeI icTI pVHweI Aqy Gr dw pqw d`isAw [ swrw pirvwr hYrwnI
nwl ies sMsQw dw vwr-vwr DMnvwd kr irhw sI [ aumI dy pqI
dInw nwQ ny d`isAw ik 1994 qoN ausdI pqnI dovW b~icAW nUM C~fky
idmwgI pRySwnI kwrn GroN lwpqw ho geI sI [ AMimRqsr qoN iesdy
idmwg dw ielwj cldw sI [ keI mhIny AsIN ies dI Bwl kIqI [
pr inrwSw qoN ibnW kuJ h~Q nw lgdw dyK mYN b~cy pwlx l~gw [
dovyN b`cy puqr snI qy bytI spnw pVH rhy hn [ mYN A`j quhwfw qy
quhwfI ipMglvwVw sMsQw dw irxI ho igAw hW ijnHW myrI pqnI nUM
TIk krky myry Gr phuMcwieAw hY [ ieh kMm qW koeI pUrn Bgq
hI kr skdw hY jo fw. ieMdrjIq kOr jI ny kIqw hY [
“koit mDy koaU ibrlw syvku pUrn Bgqu icrwno ]”
rwjo
aus dw p~kw nW qW rwjo sI pr AsIN ipMglvwVy vwly swry hI aus
nUM rwmo-rwmo AwKky bulwauNdy sI [ rIkwrf PweIl ivc vI rwmo hI drj
sI [ sWvly rMg dI ies pMj ku Pu`t dI AOrq dI aumr 40 ku swl dy nyVy-
nyVy jwpdI sI [ keI idn ieh AOrq pwglpn dI hwlq ivc ipMglvwVy
dy Awly-duAwly hI GuMmdI rhI [ Pty kpVy, Ku~lHy vwl, ibnW dup`ty qoN GuMmdI
nUM jdoN keI idn
koeI vI lYx nw
AwieAw qW 25-
08-05 dI Swm nUM
ies nUM ipMglvwVy
ivc dwi^l kr
ilAw igAw [ ieh
mrIz nwm pqw
kuJ vI d`sx dI
hwlq ivc nhIN
sI [ mYNtl hspqwl qoN ies dw ielwj SurU ho igAw [ nW pu~Cx qy ieh
rwmo-rwmo AwKdI [ kuJ S~k pYx qy fw. swihb ny jdoN iesdw cMgI qrHW
cY~k-Ap kIqw qW pqw l`gw ik ies dy pyt ivc 7-8 mhIny dw grB
sI [ idmwgI ielwj qoN ibnW iesdI Kws sWB-sMBwl dI izMmyvwrI
syvwdwrnIAW dI lgweI geI [ nrsW vI ies dI dvweI Aqy ^urwk v`l
loVINdw iDAwn dyx l~gIAW [
hux rwmo nUM sRI gurU qyZ bhwdr hspqwl ivc dwi^l
krvwieAw igAw [ ijQy iesny iek lVkI nUM jnm id~qw [ lVkI dw
nW ‘plk’ r~iKAw igAw [ rwmo lVkI dI sWB-sMBwl vI nw krdI
qy iksy nUM cu`kx vI nw idMdI [ dUsry mrIzW dI vI ku`t-mwr krdI [
lgwqwr dvweI cldI rhI [ suDwr huMdw igAw [ rwmo dvweI qy Kwxw
Kw lYNdI sI [ pr kdI-kdI bhuq iz~d krdI sI [ plk vI do FweI
swl dI ho geI sI [ hux auh b~cI nUM ipAwr krn l~gI [ sMBwlx
l`gI [ Gr dw nW pqw vI auh d`sx l`gI [ au~qr pRdys dy brylI
izlHy ivc ipMf sYQl bwry auh kihMdI [ auh kihMdI, “myry sYQl do
b~cy, “dony” [ sYQl swfw Gr, myrw Gr [”
ipMglvwVw sMsQw dw iek mulwizm brylI dw sI [ aus dy h~Q
d`sy pqy Anuswr sunyhw ByijAw igAw Aqy iek Poto vI ByjI geI [
sunyhw imlx qy aus dw pqI Xmnw pRswd aus krmcwrI nwl 25-
06-08 nUM ipMglvwVw ivKy phuMc igAw [ aus ny iek lMbI cOVI ic~TI
rwhIN swrw kuJ ibAwn kIqw ik ikvyN iek b~cy dI mOq bwAd rwjo
pwglW vWg GroN B~jx l~gI [ iek idn dovW b`icAW nUM Gr C~f
ky GroN AYsI geI ik bhuq Bwl krn qy vI pqnI swnUM nhIN imlI [
b~cy Coty sn iek lVkw qy iek lVkI [ GridAW ny myrI ikqy hor
SwdI krn leI bhuq zor lwieAw pr mYN imhnq mzdUrI krky b~cy
pwlx l~gw [ mYnUM lgdw sI ik rwjo zrUr vwips AwvygI Awpxy b`icAW
leI ; ikauNik auh b~icAW nMU bhuq ipAwr krdI sI [ iek b~cI dI
mOq ny ausnUM pwgl kr id~qw sI pr auh do nUM C~fky lwpqw ho geI
sI [ ausdI ic~TI ihMdI ivc sI, XU.pI dI ihMdI [
bwrW swlW qoN Gr qoN byGr hoeI rwjo qW iek iqMn swl dI
hor b~cI dI mW bx cu~kI sI [ jdoN Xmnw pRswd nUM d`isAw ik ausdI
iek bytI vI hY qW aus smJdwr ivAkqI ny ikhw ik 12 swl ivc
kuJ vI ho skdw sI [ iPr ieh qW byv`s sI [ ijs b~cI nUM iesny
jnm id~qw hY ieh myrI auhI b~cI dubwrw vwips Aw geI hY [ b~cI
kwrn ieh pihlW vI idmwgI qvwjn guAw cu~kI hY [ hux mYN iPr
ieh sB kuJ nhIN hox idAWgw [ ieh b~cI ‘plk’ myrI bcI hY [
aus nyk bMdy ny rwjo qoN pihlW ‘plk’ nUM god ivc ilAw iPr pqnI
nUM ApxwieAw [
pRDwn, ipMglvwVw (bIjI) sMsQw fw. ieMdrjIq kOr jI ny aus qoN
iek hor (srtIiPkyt) ArjI ilKqI qOr qy leI [ “mYN Xmunw –pRswd
AwpxI pqnI Aqy b~cI nUM ies sMsQw pwsoN bhuq DMnvwd sihq Awpxy
Gr lY ky jw irhw hW [ A~j bwrW swl bwAd myrw aujiVAw Gr vs
igAw hY [ mYN smUh krmcwrIAW Aqy sMsQw dw bhuq ABwrI hW [
Xmnw pRswd V.P.O sYQl
Distt: brylI, XU.pI,
Pon: 09758339683"
rwjo ipMglvwVy qW iqMn ku swl hI rhI [ bwkI nON swl auh
ikQy rhI Ehdw r~b jwxdY [ kI Xmunw pRswd nUM vI AwpxI pqnI
rwjo dI iksy pVosI dy bolI mwrn qy AgnI pRIiKAw lYxI peI hovygI ?
nhIN ! auh qW hux vI Cy mhIny bwAd Gr vwlI Aqy ‘plk’ nUM lY
ky dvweI lYx leI AMimRqsr AwauNdw rihMdw hY [ auh Bgq pUrn
isMG jI dI sMsQw dw qih-idloN DMnvwdI hY [ ieDr ipMglvwVw vI
aus ienswn dI audwhrx pyS krdw nhIN Q`kdw [ iek pirvwr dIAW
^uSIAW vwips lOtw ky sMsQw AwpxI ies pRwpqI qy vI koeI G~t KuS
nhIN hY [ kwS sB mrIz rwmo dI qrHW hI TIk ho ik Awpxy Gr
muV vsw skx [ prmwqmw A~gy Ardws ieho krdy hW [
lK KusIAw pwiqswhIAw jy siqguru ndir kryie ]
cMdr monIAw nwm krn 24 vryH bwAd
15 jUn 1986 qoN 4 mwrc 2009 qk
ipMglvwVy ’c vwsw krn dy AMqly swl ivc
pqw l`gw ik lvwirs mihlw dw nwm cMdr
monIAw hY [ dw^ly smyN vwl lMby pr jUMAW dy
Bry hoey sn [ gMdy kpiVAW ’c k`jI hoeI qy
mwnisk qOr 'qy pRySwn sI [ nw koeI g~l
smJdI sI nw hI smJw skdI sI [
AMimRqsr dy mwnisk rogW dy hspqwl qoN
iesdw ielwj SurU hoieAw [ ielwj qW lgwqwr
cilAw [ iblkul AnpVH hox dy kwrn ieh ilK ky vI d~sx qoN AsmrQ
sI [ 22-23 ku swl lMGx qoN bwAd ies dI mwnisk siQqI ies qrHW
siQr ho geI ik ijvyN vwrf hI iesdw Gr hovy qy iesdw pqI qy b~cy
ieQy hI imlx AwauNdy hox, Aijhw hI iesdw
mMnxw sI [
ieh g`lbwq krn dw Xqn krdI sI
pr smJ kuJ nhIN sI AwauNdI [ kuJ–kuJ g`l
krnw hI ijvyN iesdy TIk hox v`l viDAw
kdm sI [ hOlI-hOlI bolidAW iesny smwj
syvI nwl gu&qgU krdy hoey ibhwr d`isAw qW
iesdI g`l v`l vDyry iDAwn hox lgw [ jo-
jo nukqy ies dIAW g`lW qoN imly, pqw kIqw igAw qy g`l itkwxy
jw lgI [ sMsQw dy syvwdwr qy syvwdwrnI, iesnUM d`sy hoey pqy 'qy
lY gey [ iesdy nW dw pqw 24 swl bwAd iesdy Gr jw ky l`gw
ik ieh cMdrvqI hY [ mwqw ipqw ivCoVw dy gey sn [ iesdw ivAwh
qW hoieAw hI nhIN sI [ pRIvwr iesdy imlx dI Aws ^qm kr cukw
sI [ imlx qy bhuq KuS hoey [ aunHW dI KuSI qy ipMglvwVw dI s&lqw
ik auh 24 swl bwAd ivCuiVAW nUM ausdy AwpixAW nwl imlw sky
hn, koeI G`t KuSI dI g`l nhIN sI [ syvwdwrW dI lgn hr s&lqw
qy aunHW nUM auqSwhq krdI hY qy auh byAwsirAW dI syvw sMBwl ivc
auqSwhq rihMdy hn [
mwxI bnwm imMdr kOr
06 jUn 2009 nUM drvwzw cwtIivMf
AMimRqsr, nyVy gurduAwrw ShIdW (gurduAwrw
bwbw dIp isMG) dy bwhr ifgI hoeI nUM SrDwlU
lokW Aqy puils ny ipMglvwVw phuMcwieAw [
byhwl hoeI mwxI ijs v`l vyKxw vI iblkul
byAws kr idMdw sI [ mwnisk qOr 'qy kmzor
hox dy nwl-nwl srIrk p~KoN vI iblkul
kmzor lgdI sI [ dMdW ivc BWq-BWq dw
gMd PisAw hoieAw sI [ vwrf ivc qur iPr
vI nhIN skdI sI [ mMd-buDIAW vWg ml-mUqr iv~c hI krdI sI [
gurU nwnk hspqwl Aqy mYNtl hspqwl ivKwieAw igAw qy jo
dvweIAW fwktrW qzvIj kIqIAW, ipMglvwVw vloN inXmbMd idqIAW
jWdIAW rhIAW [ ieh Awpxy Awp nwl g~lW krdI rihMdI [
jdoN sMsQw dI pRDwn fw. ieMdrjIq kor jo qjrbykwr icikqsk
hn ny iesdw muAwienw kIqw qW ^Un dI bhuq Gwt pqw l`gI [ aunHW
v`loN dvweI dy nwl-nwl aucycI ^urwk dw pRbMD kIqw igAw ijs nwl
mwxI dI ishq ivc idn-b-idn suDwr huMdw igAw [ pqw l~gw ik
mwxI mUrq lMgr, AMimRqsr dI rihx vwlI hY [ syvwdwr Aqy syvwdrnI
mwxI nUM ausdy Gr lY ky gey [ iesdy pqI ny d`isAw ik iesdw nwm
mwxI nhIN blik imMdr kOr hY Aqy ieh idmwgI qOr 'qy pRySwn hox
kwrn GroN clI geI qy bhuq l~Bx qy mwXUsI hI hwisl hoeI sI [
ies qrHW ivCVI imMdr kOr Awpxy pqI nUM 18 dsMbr 2009 nUM
iml geI [ ies qrHW ipMglvwVy dy 6 mhIny dy invws ny ausnUM sMBwl
ky ausdy pqI nwl jw imlwieAw [ ijs hwlq ivc imMdr kOr imlI
sI pqw nhIN ik ikMnw Arsw auh sVkW qy gurduAwry dy bwhr ruldI
rhI hovygI qy ausdI hwlq ivgVdI rhI [ suBwvk qOr 'qy Bgq pUrn
isMG dI Xwd qwzw huMdI hY ik iks qrHW gurduAwrw fyhrw swihb dI
dihlIz 'qy ApMg (ipAwrw) nUM koeI C~f igAw sI jo mhwn ipMglvwVw
dy inrmwx dw pwqr bixAw [ kwS ! ik Bgq pUrn isMG vrgI Bwvnw
gurduAwirAW ’c Awaux vwly SrDwlUAW ivc huMdI [ inrsMdyh, sMgqW-
XQw SkqI, AQwh shwieqw krdIAW hn pRMqU h~QIN syvw qy syvw sMBwl
dI Bwvnw gurmiq dy AwSy Anuswr, “syvk ko syvw bn AweI” iek
nMbr dI syvw “Bwvnw” hI huMdI hY [
AxpCwqI inlySvrI
ivjY ngr, AMimRqsr dy Qwxw ieMcwrj
ny 22 nvMbr 2007 nUM inlySvrI nUM lwvwrs
hwlq ivc qurdI-iPrdI nUM ipMglvwVy
phuMcwieAw [ ausdI hwlq ies h~d qk ^rwb
sI ik kuJ vI KWdI-pINdI nhIN sI, pqw nhIN
ikMny ku idnW dI Bu~KI sI [ ies qrHW Bu~Ky rihx
qy Swied Bu~K ^qm ho jWdI hovy [ kpiVAW
dw bYg ies kol sI pr d`sdI kuJ nhIN sI [ Swied pu~Cx vwly dI
g`l nhIN smJdI sI [ pMjwb dI qW hY hI nhIN sI, pRMqU iks pRWq
dI sI qy ikhVI BwSw smJdI sI pqw nhIN lgdw sI [ ieMJ lgdw
sI ijvyN bMgwlI boldI hovy qy swry iesnUM bMgwlx dy nW nwl sMboDn
krn l`gy [
mwnisk qOr ’qy TIk nw hox kwrn mYNtl hspqwl ivc iesdw
ielwj krvwieAw igAw qy kuJ suDwr huMdw nzr AwieAw [ iesny
Awpxw nW rxjIq disAw, hor suDwr qoN bwAd SIlw disAw, pqw
nhIN iks qrHW dw suDwr sI [ iPr iek idn pRDwn swihb fw. ieMdrjIq
kOr ny aus nwl g~l kIqI qW ies ny Awswm dI rihx vwlI hox
dw sMkyq idqw [ fwktr swihbw ny Awpxy Bwxjy nwl &on qy g~lbwq
kIqI, ikauNik auh guhwtI pVH ky AwieAw sI, qy ausdI mrIz nwl
g~lbwq krvweI qW pqw l~gw ik ieh bIbI Awswm dI rihx vwlI
hY [ aus ny ieh vI d`isAw ik auh iksy srdwr nwl ivAwhI hoeI
sI ijsny iesdw nwm rxjIq kOr r~iKAw hoieAw sI [ Awswm ivc
iksy nwl &on qy g~l kIqI [ iPr iesdI g~l iksy nwl bMgwlI ivc
krvweI qy pUrw pqw l`gx qy pRDwn jI ny iesnUM syvwdwr/syvwdwrnI
dy nwl Byjx dI AwigAw idqI [
ies qrHW ipMglvwVw sMsQw XqnSIl rihMdI hY ik ivCiVAW nUM
imlwx dw kMm munwsb FMg nwl kIqw jwvy ; ikauNik hr AsmrQ dw
mukMml vsybw AwpixAW ivc hI hY [ keI vwr dyKx nUM imldw hY ik
jwx vwly ies hd qk dUjy byAwisrAW nwl rc jWdy hn ik auh
AwpixAW kol vI jwx vwsqy iqAwr nhIN huMdy [ syvwdwr aunHW dy Gr
rih ky imlwp krwky mrIz dI AwigAw nwl KuSI-KuSI muVn ivc hI
KuSI lYNdy hn [ ies mrIz dI vwpsI 4 mwrc 2009 nUM pOxy iqMn swl
bwAd hoeI [ lgdw hY dyS dI vMf smyN ivCVIAW mihlwvW nUM imlwx
vwly mihkmy vWg ipMglvwVw byAwsirAW dI sMBwl dy nwl-nwl aunHW
dy muV vsyby dw kMm bVI s&lqw pUrvk krI jw irhw hY [
gYbo pqnI cMnx isMG Awpxy Gr phuMcI
p~lW mYNgw izlHw iProjpur gYbo nW dI
ibrD iesqrI 20 nvMbr 2008 nUM drbwr
swihb dy bwhr byAwsrw hwlq ivc idKweI
idqI Aqy sRI drbwr swihb dIAW s&weI
syvwdwrnIAW ny Kycl krky ibrD iesqrI
nUM ipMglvwVw dy stwl dy syvwdwrW h~QIN
ipMglvwVw phuMcwieAw [ byAwsry pey dI hwlq
TIk ikvyN ho skdI sI [ ieQoN qk ik bl~f
pRYSr (B.P) bhuq viDAw hoieAw sI Aqy mwnisk pRySwnI vI sI [
fwktr ieMdrjIq kOr dy inrIKx krn qy dvweI idqI geI [
TIk qrHW nw cl skx kwrn sotI dw shwrw lYNdI sI [ aus nUM cMgI
qrHW nINd vI nhIN sI AwauNdI [ puCx 'qy keI idn bwAd pqI Aqy
b`icAW dy nW d~sy [ Gr dw pqw vI pRDwn jI puCx ivc s&l hoey
jo ik ieh iksy hor nUM nhIN d`sdI sI [
fwktr ieMdrjIq kOr ny ipMglvwVw dy bwnI Bgq pUrn isMG
dIAW BwvnwvW Anuswr ibrD gYbo pqnI cMnx isMG nUM p`lw mYNgw
phuMcwky Awpxy Awp nUM surKrU smiJAw [
kusm
AOrqW vwly pwsy pihlI dw^l hox vwlI AOrq kusm pwl sI [ jo
11.4.2005 qoN 22.08.2006 qk rhI [ ieh swnUM
Kpqkwr jwigRqI mMc dy krnl pI.jy.AYs. mihqw
v~loN ByjI geI sI [ ieh 19 sYktr dy gurduAwrw
swihb dy lwgy Ku~lHI QW qy bYTI rihMdI sI [ ausdy
vwlW dIAW jVwvW b~JIAW hoeIAW hn [ auh
idmwgI qOr ’qy kwPI duKI Aqy KIx hoeI-hoeI sI [
ausnUM sYktr 32 dy hspqwl dy idmwgI bImwrIAW
dy mwihr fwktrW nUM idKwieAw igAw Aqy ielwj
SurU krvwieAw [ auh QoVHI-QoVHI TIk huMdI geI Aqy
Agsq 2006 ivc Awpxw TIk pqw d~sx-Xog ho geI [ ausny Awpxy Gr
dw nMbr Aqy pqI dw nwm d~s id~qw [ AsIN kwlonI nM: 5 ivc ausdy nwl
gey [ ausny ivMgIAW, tyFIAW glIAW ivcoN jw ky Awpxw Gr l~B ilAw [ ausnUM
TIk hoeI nUM vyKky ausdI nUMh Aqy b~cy (poqry, poqrIAW) bhuq KuS hoey [ ausdy
AWFI-guAWFI vI iek`Ty ho gey [ auhnW d`isAw ik ieh bhuq smJdwr AOrq
sI jo hr iksy dy duK, suK ivc Swiml huMdI sI [
ausnUM sYktr :19
ivc iek bUQ vI Alwt
hoieAw hoieAw sI [ AsIN
ieh pqw krn vwly
pwsy nhIN pey ik ausdw
idmwgI swvWpn ^rwb
hox dw kI kwrn sI [
r~b dI ikRpw
sdkw Bgq pUrn isMG
jI v~loN sQwpq ipMglvwVw sB nUM Awsrw idMdw hY Aqy Kws krky
AOrqW nUM jo idmwgI ^rwbI kwrn smwjk aup~dr dw sOiKAW hI iSkwr
ho jWdIAW hn [
AsIN ausdy pqI nUM d~isAw jo Awpxy puqr nUM nwl lY ky AwieAw
Aqy kusm ^uSI–^uSI aunHW dy nwl Awpxy Gr clI geI [
Bjn kOr
(12.01.2005 qoN 15.5.2005) ieh Swied sRI drbwr swihb
AMimRqsr dI Xwqrw qy AweI sI, pRMqU gurU rwm dws srHW dy A~gy pwrk
ivc byhoS peI sI [ ieh boldI vI nhIN sI [ syvwdwr gurByj isMG iesnUM
ipMglvwVw ivc ilAwieAw sI [ iesnUM mwqw
mihqwb kOr vwrf iv~c dwi^l kIqw igAw Aqy
ividAw swgr mYNtl hspqwl qoN iesdw ielwj
SurU hoieAw [ imqI 15.5.2005 qk jdoN iesnUM
plsOrw ByijAw igAw qW ieh kwPI TIk ho cukI
sI [ iPrn-qurn lg peI sI, g~lW-bwqW krdI
sI, ieQoN qk ik dUsry mrIzW dI mdd vI krdI
sI [
ausny d~isAw ik ausdy pqI dIAW pqnIAW
sn [ ausdw Awpxw b~cw koeI nhIN sI [ ausdw pqI vI mr cukw sI
Aqy auh hux sWJy pirvwr ivc Awpxy mqryey b`icAw nwl rihMdI sI [
ausny Awpxy Gr dw tYlI&on nMbr id~qw [ ausdy mqryey byyty nwl
g`l hoeI jo Awpxy qwey dy pu~qr nUM nwl lY ky ausnUM lYx AwieAw [
pr ausny aunHW nwl jwx qoN ienkwr kr id~qw [ aunHW ny AwiKAw, “koeI
g~l nhIN, AsIN iPr
AwvWgy [” QoVyH icr ip~CoN
ausdI srIrk Aqy
idmwgI hwlq hor TIk
ho geI qW auh pUry iek
swl bwAd (7.1.2006)
KuSI, KuSI Awpxy Gr
vwps clI geI [
lwlqI dyvI
(3.9.2005 qoN 8.2.2006) plsOrw bRWc
ivc Awm qOr ’qy mrIz pI.jI.AweI jW gorimMt
kwilj Aqy hspqwl sYktr: 32 iv~coN hI
AwauNdy hn ij`Qy pMjwb, hirAwxw Aqy ihmwcl
pRdyS dy mrIz hI dw^l huMdy hn [ AYmrjYNsI
auprMq jdoN aunHW nUM jnrl vwrfW ivc ByijAw
jWdw hY qW jo byshwrw huMdy hn aunHW dI sMBwl
krn vwlw koeI nhIN huMdw [ hux PGI Aqy GMCH 32 v~loN Life Line
Service cwlU kIqI geI hY pRMqU AOrqW vwsqy koeI v~Krw pRbMD nhIN hY [
iek idn cMfIgVH bRWc, plsOrw ieMcwrj bIbI kuljIq kOr pI.jI.AweI.
gey qW fw. pRo. gurdyv isMG dI bynqI au~qy auh lwlqI dyvI nUM nwl lY
Awey Aqy imqI 3.9.2005 nUM ipMglvwVw ivc dw^l kr ilAw [ ausnUµ
nym nwl pI.jI.AweI. idKwieAw jWdw irhw [
imqI 6.12.2005 nUM pI.jI.AweI. ivc ausdI K~bI l~q k~tI
geI [ ipMglvwVw ivc ausdI mlHm-p~tI Aqy dyK-Bwl kIqI geI
Aqy ausdI hwlq CyqI hI suDrn l~gI [ ausdy tWky dsMbr dy AMq
qk k~t id~qy gey [ jnvrI dy AKIr qk ausdI hwlq bhuq TIk
ho geI Aqy ausny Awpxw QW-itkwxw d~s id~qw [ ausdy Gr vwilAW
nUM sUicq kIqw igAw qW ausdy byty Aqy pqI Awey Aqy ausnUM Awpxy
nwl lY gey [ aunHW d~isAw ik idmwgI hwlq TIk nw hox kwrn auh
iek swl pihlW GroN cly geI sI [
Aijhy kysW qoN pqw cldw hY ik pirvwirk kdrW-kImqW ivc
ikMnw inGwr Aw igAw hY [ jy cMgI ishq Aqy kmweI krdw hY qW
Gr ivc prvwn hY pr jy ishq ^rwb ho jwvy qW koeI puCdw vI nhIN [
kmisAw (mW) (28.2.2006 qoN 21.5.2006) Aqy
sIqw dyvI (bytI) (1.3.2006 qoN 21.5.2006)
ies mW, DI dw kys GrylU qS~dd dI iek idl-kMbwaU dwsqwn
hY [ dovW nUM sIqw dyvI dy pqI ny 22.2.2006 nUM burI qrHW mwirAw,
ku~itAw [ dovW nUM pI.jI.AweI dI AYmrjYNsI
ivc dw^l hoxw ipAw [
k~misAw dw 25.2.2006 nUM EprySn
hoieAw Aqy ausdI A~goN dyK-Bwl krn vwsqy
ipMglvwVw dI cMfIgVH bRWc ivc Byj id~qw
igAw [ sIqw dyvI dI iek l`q, iek bWh Aqy
jbwVHw tu~ty hoey sn [ auh mUMh-rwhIN kuJ Kw
nhIN skdI sI Aqy nwlI rwhIN ausnUM qrl
^urwk hI id~qI jWdI sI [ QoVy idnW ip~CoN ausdI hwlq ivc suDwr
hoieAw, z^mW dy tWky k`ty gey Aqy auh kuJ Kwx-pIx dy kwbl hoeI [
auh AwpxI izMdgI dobwrw SurU krn leI iqAwr hoeIAW jo ik
cMgI g~l sI [ auh gucwr ipMf dy iek mMdr dI gaUSwlw ivc kMm
krdIAW sn [ ipMf dw srpMc, kuJ hor pqvMiqAW nwl, aunHW nUM vwps
iljwx leI AwieAw [ ipMglvwVw ny aunHW dI loVINdI dyKBwl kIqI
sI, Kwxw Aqy irhwieS id~qI sI ik auh muVky AwpxI snmwn-jnk
izMdgI AwrMB kr skx [
kuldIp kOr (29.4.2006 qoN 1.5.2006)
ieh Swied idmwgI KIxqw dw iSkwr
sI [ ies nUM gurduAwrw AMb swihb dy syvwdwr
plsOrw brWc ivc lY ky Awey sn [ ieh
Swied iksy lor ivc gurduAwrw swihb ivc
AweI sI [ iesdI mW, mwsI Aqy Brw iesnUM
l~Bdy-l~Bdy Awey sn Aqy iesnUM aunHW dy
hvwly kr id~qw igAw [ pqw: kuldIp kOr
pqnI gurdrSn isMG, ipMf kuMBwVw, cMfIgVH
(XU.tI.)
mMjU (21.4.2006 qoN 24.8.2006)
sRImqI mIrw swgr, 264/11-A, cMfIgVH, v~loN id~qI sUcnw
Anuswr iesnUM inrdySk, smwjk BwleI
cMfIgVH (XU.tI.) v~loN ipMglvwVw ByijAw
igAw sI [
ieh idmwgI bycYnI dw iSkwr sI [ iesdw
Brw vI cMfIgVH ivc hI kMm krdw sI [ ieh
Swied iksy koTI ivc nOkrwxI sI [ bImwr ho
jwx kwrn jdoN iesnUM nOkrI qoN k~F id~qw igAw
qW ieh idmwgI bycYnI dw iSkwr ho geI sI [
aus hwlq ivc Swied ausdw Brw vI ausnUM jvwb dy igAw [ kuJ ielwj
ip~CoN jdoN auh srIrk Aqy idmwgI qOr qy TIk ho geI qW dubwrw Awpxw
kMm-kwj krn l~g peI [
auh p~CmI bMgwl dy imdnwpur izlHy dI rihx vwlI sI [
ipMglvwVw ny ausdI GroN-dUr-Gr dy qOr ’qy ausdI syvw kIqI [
SIlw dyvI Aqy ausdy cwr pu~qr (13.12.2006 qoN
21.03.2007)
fw.AYs.ky.Srmw,
swbkw pRDwn inrdySk,
ishq syvwvW, nUM SIlw
Awpxy cwr pu~qrW,
ArQwq pvn, dIpk
Ainl Aqy sunIl smyq,
sYktr 44-fI dI
mwrkIt dy nwl lgdI
KulHI QW ’qy lyty hoey imly sn [ auh kwlonI nM:5 ivc rihMdy sn pr
ikrwieAw nw dy skx kwrn Ju~gI ivcoN bwhr k~F id~qy gey [ ausnUM
q`pidk dw rog sI [ ausdy cwr puqrW dI vI skRIinMg kIqI geI
Aqy sB qoN Coty pu~qr nUM DOT pRogrwm rwhIN dvweI id~qI geI [ ausdw
pqI, gopI, mr cu~kw sI ijs qoN ausdy iqMn pu~qr sn [ cOQw pu~qr
bwAd ivc bYrwgI qoN jnimAW sI, jo iek AOrq nwl ausnUM vwps
iljwx leI AwieAw sI [ pihlW ausnUM imlx Aqy aus dy nwl jwx
qoN ienkwr kr id~qw sI, prMqU 15 ku idnW ip~CoN aus pws jwx leI
iqAwr ho geI [
ieh iksmq dw isqm hI hY ik AOrq nUM iek suXog jW AXog
bMdy dI mrzI mMnxI pYNdI hY [ do v~K-v~K mrdW qoN jnmy pu~qrW ivckwr
tu~tI hoeI bycwrI dy krmW ivc kMnI joKm BrI izMdgI sI ? smwj
nUM ies pRqI socxw cwhIdw hY [
ddd