de dood komt steeds later drempt nov 2011
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
![Page 1: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/1.jpg)
De dood komt steeds later
Van uitstel komt geen afstel
Beschouwingen over het levenseinde
Prof. Dr. Doeke Post Em. Hoogleraar Sociale Geneeskunde Universiteit van Groningen
![Page 2: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/2.jpg)
Levensbeëindiging en dementie: dé discussie voor de komende jaren
64 jarige vrouw lijdt aan dementie
Geeft telkens aan dat ze haar leven wil laten beëindigen
Heeft dat in haar gezonde jaren in een wilsbeschikking aangegeven
2010: 25 keer euthanasie bij dementerenden die nog wel wilsbekwaam waren
![Page 3: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/3.jpg)
![Page 4: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/4.jpg)
1900: 40 jaar
nu: man 78 jaar prognose: in 2050 90 jaar vrouw 82 jaar oplopend naar 120 jaar
![Page 5: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/5.jpg)
![Page 6: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/6.jpg)
Gezonder?
Aantal mensen met chronische ziekten neemt sterk toe
Levensverwachting zonder beperkingen ligt rond de 70 jaar
Levensverwachting in goed ervaren gezondheid ligt rond 65 jaar
Gemiddeld leeft een Nederlandse vrouw de helft van haar leven met een chronische ziekte
![Page 7: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/7.jpg)
Ja, door betere hygiëne, betere voeding, beter milieu, ook door betere medische mogelijkheden
Nee, meer chronische ziekten, waaronder dementie, techniek laat ons langer lijden
De geneeskunde heeft veel goeds gebracht, maar brengt ons nu in de moeilijkheden. De medische wetenschappen lijken hun doel voorbij te schieten
![Page 8: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/8.jpg)
Discussie over ‘Levensbeëindiging’ en ‘voltooid leven’ is eeuwen oud
Bij de Grieken was oud out: 60 jarigen werden van de brug gegooid
Ook bij andere volken was levensbeëindiging gewoon
1905 Sir William Osler stelt voor om het leven van 60 jarigen als voltooid te beschouwen: levensbeëindiging met chloroform
![Page 9: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/9.jpg)
Spotdicht uit 1905
Brother I am sixty one
So my work is done
Calm should follow after storm
Reach me down the chloroform
![Page 10: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/10.jpg)
Voltooid leven
Bestaat die pil?
-Pil van Drion
-70 jaar: zelf kiezen voor levensbeëindiging
-Deskundige hulpverlener: hoeft geen arts te zijn
-Zelf? Of is leven ook: delen met anderen?
vb: vrouw van 86 jr: blind, doof,geheugenstoornissen.
![Page 11: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/11.jpg)
Vrijwillig en weloverwogen verzoek van de patiënt
uitzichtloos en ondraaglijk lijdenvoorlichting over de situatie en de vooruitzichtengeen redelijke andere oplossing voorhandenraadpleging van een andere, onafhankelijke artsgoede documentatiearts dient de levensbeëindiging zelf uit te voeren
![Page 12: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/12.jpg)
Medische beslissingen
Wie beslist als het over leven en dood gaat? Wie beslist over welke behandeling?Ziekte kan terminaal worden en wat dan…?
Uitgangspunten: De patient is autonoom als het om beslissingen
gaat De arts is adviseur Respect is het kernwoord
![Page 13: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/13.jpg)
Autonomieheeft te maken met visie op de mens
auto = zelf en nomos=wetten
Wezenlijke kenmerken van de mens:
Mens als moreel wezen
Mens als sociaal wezen
Mens als religieus wezen
![Page 14: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/14.jpg)
Sociale Aspecten van de mens
Gemeenschapsdenken Verantwoordelijkheid In-relatie-staan vertrouwen
![Page 15: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/15.jpg)
Wat te doen bij ernstige of levensbedreigende ziekte ?
Wel of niet behandelen?Tot hoever als het om bijwerkingen gaat?Stoppen behandeling?Levensbeëindiging ?Goed overleg met arts belangrijkSecond opinie
![Page 16: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/16.jpg)
Verlichting van het lijden
Afscheid nemenTerugtrekken uit de maatschappijMedische interventie
curatief en palliatief
pijn, moeheid,
benauwdheidAandacht en luisteren
![Page 17: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/17.jpg)
Als ik niet zelf meer kan beslissen: beslissingen bij wilsonbekwamen
Gehandicapte pasgeborenen C omapatiënten Demente patiënten
Gemeenschappelijk kenmerk: verlies van autonomie
![Page 18: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/18.jpg)
Wat is wilsbekwaamheid?
Wilsbekwaam=vermogen om te kunnen besluiten
Kunnen afwegen: doel en waarden Vermogen tot communiceren informatie kunnen opnemen en keuzen kunnen uitdrukken Vermogen tot redeneren en deliberen
![Page 19: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/19.jpg)
Dementie
NVVE: voeg criterium toe van “onomkeerbaar verlies van persoonlijke waardigheid”= waardigheidscriterium
dit voor dementen, chronisch psychiatrische stoornissen en mensen “die klaar zijn met het leven”
![Page 20: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/20.jpg)
Dementie
Wat is waardig leven, waardige zorg en een waardige dood
![Page 21: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/21.jpg)
Verlies van waardigheid bij dementie
DecorumverliesVerlies van tijdsbesefKent omgeving niet meerZelfbewustzijn is weg
![Page 22: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/22.jpg)
Bert Keizer in Trouw:“je moet altijd op tijd aan de bel trekken”
79 jarige vrouw: vader en broer overleden aan ziekte van Alzheimer
bij haar ook de ziekte geconstateerd wilde absoluut niet verder leven met deze ellende verzoek om euthanasie ondragelijk en uitzichtloos lijden euthanasieverzoek ingewilligd
![Page 23: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/23.jpg)
Wilsbeschikkingvoor wilsonbekwaamdheid
Op tijd wilsbeschikking opstellen
Deponeren bij naasten en bij huisarts
In de wilsbeschikking moet staan wat men wil omtrent verder behandelen, wel of niet sondevoeding en vochttoediening, reanimatie, terminale sedatie
Volmacht via de notaris
![Page 24: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/24.jpg)
Praktische invullingPraktische invulling
Wilsbeschikking en volmacht Zet uw wensen op papier Stel notarieel een gevolmachtigde aan
www.nvve.nl
www.zorgverklaring.nl
Niet-reanimerenpenning (NVVE)
NPV-Levensverklaring:www.npvzorg.nl
tel. 0318 547878
![Page 25: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/25.jpg)
Ethische overwegingen
Primum nil nocere en leven behouden: eed van Hippocrates
het goede zoeken voor de patiëntkwaliteit van leven: waardigheidwaarde onafhankelijk van kwaliteit van leven?Van Eijk: leven is een fundamentele intrinsieke waarde
en dus is levensbeëindiging niet aanvaardbaarGoede palliatieve zorg maakt terminale fase dragelijkZingevingsvraagstuk: zinvolle dood (Norbert Elias)
![Page 26: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/26.jpg)
Ethiek en moraal
Normen en waarden veranderen Ethiek is niet statisch, verandert met
maatschappelijke opvattingen:situatieve ethiek Deontologische ethiek=plichtethiek: wel
statische normen Bij normen hoort ook verantwoordelijkheid Zorgvisie: barmhartigheid, aandacht,
luisteren,respect.
![Page 27: De dood komt steeds later drempt nov 2011](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061213/54976010b47959384d8b5180/html5/thumbnails/27.jpg)
Eerbied voor het leven
Albert Schweitzer: ik wil leven te midden van leven dat leven wil.
Op zoek naar het goede voor de patiënt Is het leven heilig? Bestaat er ook eerbied voor een waardige dood? Mensvisie: mens als relationeel wezen: Buber: Ik-Gij en ik-gij-relatie essentieel Levinas: mens word je in het gelaat van de ander