CK B. y. B.MEDITATIONEs NONNULLA

De

EXIsTIMATIONEMINIsTRORUM

ECCLEsIAE,Qyas,

Ix suffragia Jmphssmae Facult * Philos. * in illustri, qvoiAboas floret Athenaeo ,

tJModeste examinandas slstuntAUCTOR

JOHANNEs LAIHIANDER,Msgister Docens

Er Respondens,

|OHAN NEs PETECHEBorea Fennenes

In Audir. Maj. d, VI I. Julii A. MDCCXLVIT.b. ■a, rm (.

A B 0 AE,Excud* JOH* KlAEMPE, Reg. Acad. Typogr.

3.

AMBROsIUs.

I Jtslhil esi in hoc factio excellentia saccrdotibus,nihil [ublimius repentur epijcopis ; sed qvid

sini adione potius qvam nomine utcongruat nomen a Bioni , a&io resyondeat nomi-ni ,

ne sit nomen inane £ss crimen immancj.JVe sit honor juhlimU 'vita deformis, M ha-beatur in ecclesta cathedra sublimior conscien-tia Jacerdotis reperiatur humilior♦

PRAEFATIO,

IAVss ?4 assiiu inemi humanae infixa esise compe*nmta, existmotionis amorem reserre mlli dubitamus*ssivamvis enim non desit genus hominum , rws/«/

insamiae ah adamatis vitiis revoiare non Valet, siqVtdemtantas in eorum sordihtu stbi inVenisse videntur deae;as

, uthonores cum illarum damno conjunCios non anhelent i td-men neminem sore facile exisimavermus , qvi sini(Ira ali-orum de je judicia non aegre serat. PleriqVe autem mor-talium adeo honori sio velificantur , ut nec curat sanitalisaepe nocivas*, nec bonorum jasturam , nec aperta vitae di •

jcrimina reformident , ubi illum periclitari opinantur ,

vel ea perpetrandi sar inora adesi occasio , quae vel su a Veldliorum opinione praeclara ducuntur, tt qvid mirum icum ex benigno aliorum de {e judicio & conscientix perse-Clionis sui ipsius ac operis sui , vel perfectionis a'torum qvantsibi videtur promovisse , in(igni ac multiplici assiciantur Vo-luptate. Hac autem qvoties qvis persunditur , novo qVasiimpetu accepto ad ea persicienda sertur, qvorum exsicutmsihoqvin taediis plena a proposito ipsunt scduxtssst* st Ve-ro de moralitate gaudit hujus judicium sit serendum , nul-la sidesi ratio, cur malum dud pronuntiemus, modo ex ve-

“

2

ris pro veniAt caussis. Praemium enim esl, qvod am Vir-tute naturaliter connexum esise votuit facientia Conditoris ,

ut et magis in ejus exercitio simus indesesji. Amor igiturhonoris , qvi hinc re suitst , tuitus e si , in quantum cumperpetuo amore Virtutis , suga peccati ac jusio affectum re-gimine conjunctus exisht, sed impensius dolemus , nos obvoluntatis Vitiatae ad mfla propensionem (s intellectus hebe-

tudinem ad innumera deVia a reClo hic discurrere tramite,

somes Virtutis infinita progignit vitia. sic qvi honorem ceusinem zClionum suarum ultimum intendunt ,

ambitioni siunt obnoxii. Bxistimatio sui licita in ridiculamsiaepisstme degenerat arrogantiam , immo ad stultam succre-sidi insolentiam dum honores DEO debitos sibi tribuere non

erubescit. Multi cum virtute (s sapientta non valent , permatas artes ad honores grassantur. Plurimi insignia hono-ris anxie ajseClant , utut desmt intrinseca praesiantiae sun-damenta Alii rebus siculneis (s externi cultus fflendore pu-eriliter gloriantur* Alii rursus ideo ceteros eminere nitun-tur } ut eos insultare ac libidini suae obnoxios habere qVae-ant, atque (ic turpe motiVum rebus in se praeclare geshsmaculam inurit. Nonnullorum invidia odium aliorum

samae qvi: qvid valet derogare Vehementer disupit, ac si eoipso ad intenstorem sili viam pararet. Immo tot hic siuntsicepuli , ut eos homo sibi relidus vix evitebit stngulos. Im-primis autem ea malignitas (s injuria temporum haud mi,•turna Videtur , qVod multorum exlstimatio diminuta eensea-tur ob caussas ejuscemodi, qVae alioqVin eam intendere debe-rent. sic laceram vel exiguam admodum minislrts Verbidivini tribuunt multi prosanae mentis homines, cum sini vi-ta (s cultus illorum a fflendido horum apparatu, sastu (s

3sstoriitu saecali persersit aliena Hinc viVpenditm ip siliadoctrinae sacrae per tn uislrot preostae Hinc praejudici*sili varia , qbibus juberet , d:gmon'<s praeseram in abitaecajortts (s conditionis bane a edunt se exishmationis suae sa-cere jasturam si muneri huic su ro semet addicerent : qvodqvJr» sit noxium ecclesae qbihbet ip e judicet. Atqbe haecesl ratio , cur , cum publicum aliqvod syedmen edere consti-tuimiu praesentem prae ceteris arripuit»tu djserendt matertam.

CAPUT PRiMUM.In qv» ex aU.ttis genuinis exisltm itionisfundamentis (s ai•

(irusi a religionis nece[[it ate , limites exisiimatioms mini-(lerii ecclesiaflici deducuntur,§. I. In qvantum inter alicujus $ qvibus assicitur

imitabilia, i e. modos ac relationes, & ea qvaeconstanter ipsi inhaerent, h. e* naturam animi &

corporis amicam deprehendimus harmoniam , intantum statum ejus perfectum dicere & iplum ho-nore dignum judicare lolemus, Non igitur maledefinitur ExisUmatio per judicium qbo alicuju perfectionisagnosimus. Ea autem astu externo signiscata htnorts no-mine instgniri solet, * Cum autem perfectiones hu-manas finitae sint, qvarum numerus augeri potest& minui, per se patet variante determinato nu-mero perfectionum variare & ipsam existimanonem.Hinc ejus in simplicem & Intensibam divisio ducit ori-ginem. Hinc qvoqve objectiva ejus exsurgit notio,ejba nihil aliud denotat , qvam balorem personarum, se•

eundum quem aptae sini , ut aliae aliis exaeqventur , pojs(*) J. H, Winkltri Instit, philos p, 2. s. ioj, §, s 14.

4habeantur ] vel anteponantur. * * Ubi porro praestanti*A moralis alicujus tanta est ,ut ipsum & in thecreticis

in prati icis optime nolis consuter e posse opinemur , au-tioritatem illi tribuimus.

II. status hominis internus esl , si ejus enm essen-tia modos simul spectemus* si a: tllentiam cumrelationibus intuemur (latus appellatur externus. Ubivero de perfectionibus statum internum concer-nentibus judicium sertur , Pxisttmatio esl Naturalis*

Promi cum idem sit de perfectionibus status exter-ni ad civitatem relati Civilis inde enalcitur. V. J. G,Canzii Disc. Mor. p. 500. §. 1499.

5* ili. In statu Naturali unicum est existimatio*nis fundamentum legitimus infestius & voluntatis n-sus. Hic ubi desicit ibi illius est sigendus limes.Eo igitur intentiorem qvis meretur existimationem,qvo possidet praestantiores anim & corporis do-tes , majoresqve horum beneficio acqvisiras virtu-tes intellectuales & morales.

§. IV- His autem qvantum antecellit unus altericum agnolci neqveat, tam ob pravam philautiamaliosqve affectus inordinatos & praejudicia ex eo»rum dominio orta varia, qvam , qvod virtutes mo-rales ventarem supponant ethicam , h* e. atiiommexternarum cum interns coincidentiam : incertum lem-per manet qvantum honoris intenssti cuiqve sit tri-buendum. Nec enim facile in propria caussa ju-dicanti sidis adhibetur, siqvidem qvi perfectiones

(* *

) V. s, sHsstnd* op, OM, de J, N. & G. L, s, c. 4, pt

116i.

suas sibi vivide admodum repraesentant & eas cumaliorum comparant, partium studio abrepri ple-nimqve plus justo sibi tribuere solent, Gloriaturde multiplici scientia unus , cui alter Platonis ob-vertit philosophiam , qvam ille n sibulo*, ngl W»,

vyn)s esle dicit Epist. X. Ajax robusto Achilli*incedens corpore extolli postular ; huic tamen pru-dens ac dilectus prasertur Ulysse r. Provectioremhic jactat aetatem & qvam ex diuturna negotio-rum humanorum contemplatione <e hausisle cre-dit prudentiam ; juvenilem alter reponit vigoremcanos non lemper sapientiae indices reputans. AdMajorum ahqvis provocat celebritatem non aliterac si ejus cum sangvine ad se propagata essentfundamenta alter autem virtutis eorum (e esse ae-mulum praedicat, utut igitur jusiitia suum cuiqvetribuat & digniores prae minus d gnis aestimandosesso moneat 5 tamen nemo exislmationem hanc in ■

unsivam jure perfecto exigi posse asserar, qvi actusanimae elicitos, e. gr. cognoscere, judicare, assen-tiri &c. ab omni vi & imperio exemtos esse novit,

$. V. Ex notionibus , qvas de nobis atqve se i-psis formarunt alii, existimatio nostra dependet, §,praec,, Ergo si saisae suerint eorum notiones, sallaqvoqve inde exsurgunt judicia, qvslbus alii samamnanciicuntur vel dissamantur, alii merentur. Dei-gnominia autem frustra angitur, qvi qvantum va-luit operae, in virtute colenda collocavit. Ecqvidemregulis prudentiae conviciis & calumniae renitendnmest, inpruqi? qvoties felicitatis aliqvod inde detri-

6

mentum metuitur; sed ubi ad tollendas astnsas ca-lumniatoris machinationes nec vires nec media (op-petunt licira , acqviescar insons animo tranqviiio diab omni taedio , ob actiones patratas oborto irn-muni. Murtu esl abeneuc , nh conscire (ibi nulla palle»

scere culpa. Nec malum malo propellere licebit.§. Vs, In civitate ratio sufficiens inaeqvalita-

tem Moralem constimendi, extra ip(a enna mora-lia, in voluntate sita est Imperantium* Hi autemsi Patrum ac tutelarium geniorum in republica lo.cum rite tueri, ac civium amorem sibi concilia-re velint, id qvantum in se est agere tenentur,ne sudes ingenuo praeteratur civi* Ficta alioqvinest existimano civilis, & mutuae inter cives invi-diae dissidiisqve saluti publicae maxime nocivismanitestam luppeditat anlam. Iis igitur in civita-te jungenda est muneribus praeeminentia, qvaemaxime ad scopum eius conducunt, qvibusqveobeundis non adeo multi inveniuntur pares* sisitem perlonis conterenda est dignitas ac praeroga-tiva prae aliis, qvorum in amore boni & cogni-tione veri, i. e, virtute & lapientia, progressus pro-bantur maximi, qviqve propterea vel jam de pa-tria optime meruere, vel saltem in futurum me-reri posse tumma praesumuntur probabilitate.

§. VII. Religionem firmissimum esso locietatiscivilis vinculum nemo eat insicias, rusi qvi simulasserre velit ex nexu commoditatis privatae sin-gulorum & publicae omnium, omnia civium ossi-cia eorumqve genuina motiva deduci posse» &

7per conseqvens absurdam atheorum rempublicamcum Baelio pro possibili venditet. Qyis autemdicat, nexum hunc iplum propriae ac alienas seli-citatis semper adeo esse manisestum, ut exinde insingulis negotiis ac casibus pactis sua accedat va-liditas ac esficaica. Qvis non intelligat, sublatometu numinis, metum ab hominibus imminen-tem facillime eludi. Qvis deniqve sibi persva-deat homines, qvi extra hujus vitas porrceria ni*hil amplius actionum heic perpetrarum ad se ven-turum putant, nihilominus velle pro societatis sa-lute mortem suppetere* sed qvemadmodum nec er-ror nec cognitionis desectus per se studium vitandimala moralia vel sincerum boni amorem progene-rant: ita religio pro ratione immunitatis suas aberroribus arqve desectu pieratis els esficax, qvam-vis non semper efficiens, & per conleqvens civi-tati conducibilis, siqvidem qvo magis ad pieratemresicti sunt cives, eo alacriores ad mutua officia,eoqve inter ipsos & imperantes firmius vinculum.Cum igitur religio revelata verissima sit nonmodo, sed & feracissima ejuscemodi praeceptorum,qvibus imperantes pariter'ac cives apti ad felici-tatem republicae promovendam redduntur, mo-dumqve praeterea ac media indigiret sufficientia,qvibus exorbitantes cupiditates compesci & asse-ctus improbi coerceri qveant; per .se patet maxi-me necesiarium esle civitati, hanc inter cives illi-batam florere.(* ) Exempla asserti veritatem iUu(lrahunt> sic Religio

8rigidiorum Anabaptistarum respublicae minus p*ost.cua videtur t sqvidtm subditos ab obseqvio imperii re-trahit.

sic parum prodefl civitati Gonrgistanorum Christianamprositeri religionem, cum tamen eidem non repugnet ii*heros inde ab infantia ad surta ac lenocinia committen-da inflruere ,ac si esset id serio praecavendum . ne perdatposteritas vitia majorum societati licet perniciosissima,y. Jo. siliBNERI op. Geogr, Gcrm.

VIIs, societas eoum-, qvi in certum a'iqvem re-typum, ex sua mente revelationi d.tinae consor-

nec scopo civitatis adversantem consentiunt • qvomutuis auxiliis ai pietatem in Deum Cs sotera mflruntaia secula benedictum excitentur atqy>e sic ad salutem ae-ternam con/eqvendam praeparentur nebis EccUsiae no»mine venit (*J Qyantam ergo in $. praeco religio-nis Christiana in civitate indicavimus necessita-tem, tantum qvoqve civitatis interest cives inlocietates coalescere ecclesiasticas; qvippe cum eos,alia ratione conslare neqvit, ejuscemodi esse ad-dictos religioni, qva salus & tranqvillitas pudicaoptime promovetur,(

*

) 'Docis ecclestae variae sunt in [aeris (s prosanis [cri-ptis acceptiones. sic ACI, ip; si, Ccerum denotat (editiosum, l>, i9. publica auctoritate congregatumt Math jg*

ty. s. coetum sanctorum non adeo magnum. Ast. 2:47> coetus qvoscunqve certo loco commorantes. J,sr, Buddei Iheol. L V. s, ///, §, /, s. p. tlp2. it.Cantz. I, a c, ai6s, Graecis ecclesta , conventus di-cebatur populi ad exercendam tn democratia snajestatem.

svidds in \>oce hXisrlct xvpia. tua As 1) Hat , ev r, iurput t«

ipqQer.st .]cc.sed nos tnisjis ceteris notionibus omnibus, allatam in(ii-

tuto nojlro convenienti(simum judicavimus. Neqhe ta-men eam in saeris litteris penitus intsstatam esse existi*mamus, consr, I. Cor, i_«j zj. s.

§. 1X« Qvibus potestas, non solum recepti»religionis notitiam aliis ingenerandi, (ed & erran-tes convincendi, reluctantes redarguendi, langvi-des excitandi, eos qvi in recto constituti sunt tra-mite commonefaciendi ne ab eo dtflectant , alia-qve media , qvae ad pietatis incrementum &

salutem obtinendam sune ordinata admini-slrandi , publica auctoritate est concessa, hi i-psi Minislrorum ecclestae nomine compellari soknt (

*

) Mu-nus autem qvo sunguntur Minislerium dicitur eccle-

sa[li cum ( ** ),Horum extraordinarii Apostoli, Prophetae, 0* E-

vangelistae in primitiva ecciesa vocabantur. Ordina-rii vero Epscopi, Presbyteri, doctores ts pasto-res. consr. Eph, 4 : ll. s. I. Cor. izi zs. 1. Tim. }\ 1, lit.1: 7, s. Communiter autem {ervi Dei (s salvatorisin s, s. jalutantur. 2. Cor. 4: 1. Ront, 1: 1, Coi. 1* 2s,

( ** ) sic munus Apo(loiorum bixuma audit. Aci, i',!?, 2s,§. X, De munere hoc ecclesiastico saepius in-

ter se dilceptarunt Theologorum sc politicorum non-nulli, num sit juris divini perm'(si\>i an vero praece-ptivi (*); sed vana nobis videtur omnis de ea( *

} Vt Fr. Getslkenii syst, philos. tr. de jur, div, pos.prud. s, pi M, l, $♦ s, p. m. 70.

10

re confroversia, cum aeqvalem sere esse munerishujus necessitasem ac ipsius religionis & ecclesiaeres ipla doceat, Dispositiones enim animae in-ternae, ut ex psycolog. conslat, nullo modo (e exie-runt, nedum in habitus converruntur, nisi adsineoccasiones externae easdem determinantes, idqvesiat mediante exercitio. sic pietas naturaliter nongeneratur nisi per adjumenta externa, informatio,

nem sc, admonitionem ahoscstie achu p edagogicos. sicsides ex audim. Non igitur male Petr. B.ie/itur tolleab ecclesta conventas publicos , ritus, dijcipltnam (s in ili•viam ante tertiam generationem eam evertendi. (

**

}£t sane si hodie in tanta docentium multitudine

impediri neavit, qvo minus plurimi ecclesiae ad-dicti in crassissima versentur rerum divinarum i-gnorantia; qvis qvaessi futurus eliet ecclesiae (larus,si publici m ea doctorts non essent constituti.Vertor ne collahdceret penitus & in auras abi-ret, Neqve medcta adserretur huic, qvod metui-mus malo, qvamvis ex errore siveok/eldianonm,‘Tremulorum si s)j>ackerorum, Anabapti lanm, soctniano-rum &c. Upnlsvuajoi; aytb limites plus justo ex-tenderemus , omnibus promfleue facultatem do-cendi concedentes. Tanta enim ingeniorum estdiversiras, tanta ad errores proclivitas, tanta deni-qve praejudicia sua desendendi pertinacia, ut o-rrnis sic exlularet nexus, omnis in agendo uni-firmitas, iplaqve, qv$ sine his ne cor cipi qvidempotest, corrueret locietas. jdromde igitur tantum

(** ) DMion, Hi(t, ctit, sw, Bourignon not.

11

ad scopura civitatis conserre videtur, de qvo lo-qvimur rninisterium, si rite administretur, qvan-tum eidem conducit cives religioni (§ 7.) ac ec-clesiae ( 80 esie addictos.

§. XI. Hslce sic praestructis non erit dissicileexisiimasioms ministrorum ecclesiae determinare li-mites. Primum autem ipsum qvod attinet Mtnislt'rium in Ahstracio spectatum, per se patet tantas adillud rite & prouti decet obeundum desiderari per-sectiones, qvantas vix pro praesenti rerum slatacapere potest qvisqvam. Qyid enim qvaeso magisexculcas reqviric intellectus facultates, qvam veri-tates- omnes, qvibus semitae ad aeternam beatitu-dinem deteguntur exacte cognoscere; cognitas ve-ro cum aliis luculenter communicare: communica-tas ab insultibus hostium solide vindicare: vindi-catas deniqve vel sponte admisias ad casus in vi-ta humana obvios sine errore applicare? Qvid ma-gis voluntatis arguit rectitudinem, qvam omnesanimi & corporis vires co unice intendere, utmens Deo refractaria ad studium excitetur cumeo reconciliandi , rapiaturqve ad sincerum pi-etatis amorem ac conslans exercitium. Ad il-lud omnes eruditionis humanae partes videnturnecessariae, (ed universus earum ambitus non suffi-cit. sensus adesse debent divinitus exercitati 8cexperientia, ut loqvt amant theologi , maximum hictrahit momenti. Ad hoc autem, utcunqve etiampersiciatur natura saluti luae inimica, exiguum ta-men valere viribus superne collatis deflicutam tri-

12

stis docet experientia. Cum igitur exlstimatio natu-ralis intensior sic pro ratione qvantitaris graduumin virtute qvis non videt muneriin ecclesia mmistrantium (animam omnino rad-ialem competere dignitatem, Qyamobrem noninjuste legibus patriae gravissimis pcems digni cen*sentur, qvi doctorem vel m ipta, vel propter i*p(am muneris admimstntionem convictis ac ver-bis contumeliosis prolcindunt (* )

Porro, praeter inaeqvaliratem naturalem aliamqvidem adhuc reqvirit existimatio numeris cujus»dam in civitate intentionis inae hypothesin, esfica-citatem nimirum ad sinem civitatis insignirer pro-movendum (§. 6 ); (ed cum & illam in iubstan-tialibus mimsteni ecclesiastici contineti demon*slrat (§• 1®.), evidens est conleqventia, insignemeidem in civitate qvoqve esse adjudicandam existi-jmationem, Hinc etiam stanoni huic ecdesiasticaein iolenmbus regni conventibus regiis privilegiis

(*) V. Privi!. Ajo \6<o> 8c 171?. art,XXH. r t; en som cti dissingo! uti CFm*bet r/ essir ffr tsyes (smktcs msircsiT sermttmngdsiuls/ ragen spott tss) lilsoaar 2c stJI? unbctga/ stissingen t(>c strass/ som tijit 31, (Eap.I H- formar/ esso: 2C.

$y 23 2 £ c j1. ira aud»r, £>mnr som gternsstg dtsiai g*or/ som iscitmigcr i sili bustver m*gtr met lino opsto lrefixi * Jpssn Jsi.jivo; sorgiciOtHHt si,s ca) ;«.

13

proximus nobilium ordini locus & antea erat &

eciamnum est assignatus (** ),XII. Qvam autem ministerio ecclesiastico

in abl acto inrensivam adseruimus existimarionem,ea non ideo mimstrorum mox propria erit ceti*senda. Fundamenta enim praestantiae sirgula, qvaead silius pertinent essenriam, ab his exqvirere fru-ffraneum est* In societate ecqvidcm qvacunqveoptime actum tsle videtur, dum curas smgularesin publicam utilitatem impensas, singularis omni*um qvoium interest comitatur existimatio: Inpri*mis si considtretur natura hominis, ut est imbe-cillis ac depravata, qvae solet in exercitio virtu-tis torpere saepius, nec sine gemitu graviora ossi-cii subire onera, ubi labores pro bono communideprehenderit contemni; non tamen video, qvaratione jus perfectum honores intensivos exigendiductoribus ecclesiae qva talibus qveat conciliari.Ecclcsia hoc ipsis praeliari? neqvit, ipsa enim so-cietas est aeqvalis, qvae respuit qvicqvid imperi-um vel coactionem redolet. Ab imperantibus il-lud, ut impetrent expetere non possunt, eorumqvippe officiales non existunt, nec laboribus suisid, ceu sinem ultimum respiciunt, ut ipsorum le-niant in gerenda repubhca curam vel ut salus ci-vitatis capiat incrementum. Neqve certe sine vi-tio esserentes se in civitate praetendunt, qvorumest aliis in vitae sanctioris exemplum praelucere.

(**) V. Pr/bil. cit, a r tic, XXV. csr, Claes Prytz J ptt*bi. Reg. sveog. in \JMpr. hibr* UJ t e, V1IJ,

14Naturalis ergo erit omnis ministrorum verbi qva-talium existimatio, de qva in $>. §.3, 4 j. qvae mo-nuimus, hic locum inveniunt.

$. XIII. Huic tamen iuperaccedit praecipuaqvaedam dignitas, qvae ministrorum propria est,qvarnqve singulis eorum exhibuisse neminem pce-mtebir. Haec ex sine pastoralis eorum vigiliae hau-rienda est, qvem, 9, hunc esse indicat, utpromoveatur pietas in Deum & servatorem, praepa-renturqve homines ad bearitudinem perpetuo du-raturam. Hos ecqvidem effectus tam salutares velip(a ratio perspicic nullius hominis (ubesse potesta-ti, (ed efficienter & principaliter ab iplo numineiuppremo dependere, qvi plantante Paulo & rigan-re JpoUo (olus dac incrementum 1. Cor. 3; 6. Eatamen est gloria- doctorum, qvod operam {pio-rum cum lua, in re rami, tanqvam caulam orga-nicam cum efficiente ipse Deus voluerit die con-junctam. {*} Uiinam existerent nulsi huic muneriadmoti, qvi inepti sunt penitus ad aretissimam_,hanc cum Deo in negotio (alutis nosttae procu-rando conjunctionem? Genuini V. D. Ministri igi-tur de eo primum (olliciti (unto, ut officii partibusfaciant qvod (at est, atqve tum si tastuosi altolupercilio despiciant, qvos honorare deberent (ussi-ciet ipsis, qvod judicio divino duplici honore di-

( * ) Hinc dariis epithetis msignem dignitatem prae se se-rentibus in s.s. compellantur, e.gr. Obad, v. 21. salva-tores populi, it. 1 lim, 41 is, i. Cor. 4:1. ousvopu (w-

WI&uV 0s*. C, }i p, m QsH, CsC.

15gni habeantur, i* Tim. 5: 17. Nemo autem deeo tantum sibi gratuletur, qvod voce & gestibushonoretur. Verum laborum praemium em ob(e*

qvssim auditorum, Haebr. 13: dum tora vitatestantur & praesentiam & operam ministri toresibi gratam» simulationis alioqvin induit speciemhonos exhibitus, siqvidem qvi laudibus extollitconsilia alicujns sibi suggesta, nec tamen eademexleqvkur contra se testis est,

§. XIV. sed qvoninm decretis patriae civili-b is, qvibusdam ex ordine mimstrorum ecclesiae,labem primoribus ejus determinatus adjudiceturhonos, aliunde tjus licti arceslendae sunt rationes*Complectitur nimirum potestas ecclesiastica du-plex jurium genus, Majtstaticum & ColUgiaie. Illudperfectum involvit imperium & consistu m lacui-tate praecavendi ne sub religionis praetextu resperagantur tranqvillitasem reipublicae turbantes.Hoc leges tantum supponit conventionales & pce*nas analogice tales, qvibus qvaehbet ecclesiae mem-bra ad ordin-m adiguntur, qvamdiu ad illam sepertinere prositentur ultro* Prius summis compe-tit imperantibus, qvippe qvorum unice est impe-rare & securitatis in civitate gerere curam* Po»sterius qvidem ratione originis suae ipsi convenitecclesiae, optime tamen in patria nostra aliisqveregionibus Evangesico Lutberanis principibus, qvoadfieri porest, est delegamm , cum nec religionisnec ecclesiae natura aliud Ivadeat nedum reqvirat (*},

(* ) No» negamus primis a Cbriflo seculis Epllcopos (s

16

Ucrumqve si legitime exerceatur cumconscientiae amice consentir, (** ) Ubi autem im-perantes haec jura vel in totum vel in tantum qvi-busdam ex clero suo nomine exercenda commit-tunt, eo ipso illi in numerum officialium regio-num adoptantur, qvibus, conditionibus in §. 6. re-qvisisis praesentibus, qvin possic existimatio civilisintensiva conserri, nullam, qvae impedit, video ra-tionem, (***) sta tamen honori pastorum est pro-Ipiciendum, ne praecepta prudentiae Christianae

Presbyteros, si/i ecclesiU praeerant t qvae ad ordinem._»

ac disciplinsm pertinebant siuo jure administrasije , cuvtprincipes , utpote a [aeris Chrisiianorum alieni, earum _»

rerum nullam gererent curam ; sed stmitl contendimushac eadem de cau[sa contigisisie, ut patesias clericoruml»aa imperii possea speciem fuerit elevata, ipsiacpve tam ec-cksia csvam civitas innumeris vexata malis.

gvt vero, cum Phil. Jac, Hartmanno L, de Orig, sac,chnst. C. III. p. Apo sialar jura qvocjve majestatica ex-ercuissie adserunt, nae sili bisl. eccles primit, aperte con-tradicunt, csr. j. Fr. Buddei Eccles Aposi. p, 64$, s

(**) De jure Majestatico nullum esl dubium, qvamdiuenim 'veritas Veritati non opponitur, tamdiu sinis ecclesi-ne scopo civitatis bene consibulae non potesi esso contra-rius. Fugienda a, hic esl Caelare© Papia. Collegialeultra conjendm non extenditur, ergo nec ultra considen-tiae convistionem, qvae hic consensius c suffio, siupponitur.

( ***) OCl) superintendenter aro sasttj ( /?.

ah imperio Civili ) jsisom tlllsing 9DUltl Uti ©tlstCllscsnw ®»W g5tsamlinfl ac. 0. 24. G. x.$.

17qvatiantur. Cedant ipsi potius de jure suo, qvamut alios eminentiae cupidine titubantes suo exem-plo ad vanas & stolidas de principatu provocentconcentiones.

XV. superest ut adjiciamus pauca de_>existimatione Clericorum in ecclesiis qvibusdam aliis,a nostra disIentientibus. Inter Romano Catholicos e-normem esso cleri papa lis dignitatem nemo mira-bitur, qvi admissa Papaeo Caesaria licentiam ipsiconcessam sore intelligic, ambitionis suae terminospro lubitu extendendi. Cum enim saisb sibi per-

ideo etiam HUs tanqvam sacrae R:ae Majstis magnatfidei Piris determinata ennsejsi e(l dignitas,

Praepositi item ac Pastores /. ecclesiarum particu'arm An-ti Itites exercitium jurium erclesia/licorum regi? partici-pant auctoritate p, .$• 0. C. 24, m&n c*14, §. Hinc & ipsis certum jus praecedendi adjudica-tum e si, 0. 2s, C, j §. (s Insl. Reg nuper s,d. is• tnen/, Maji /i, currentis edit. , qvod cum ad no -

/Ira ora nondum pervenit , licebit intenm ea huc adpo-nere, qvae de ea re continent relationes Hoimienses d, 2$,s/. men(. £Btb bes tilsdflct $onq( sDlujsssisilagt 55orsimastucena ec{) j siniantr uti 0fflpcl ocjjUpstdber rang mcb >>irab£s)osOingarnc ocp Dem sotuuuber R’:o 40. pd rang orbtttngen cpsotDe uro/ s)slc

$ 9JI. ndbigt dsmett |6r siobt sunmt/ bet b6c«Probstur oc() i?prt1icj)crbar i siaboma 0$ pd (an*bet bargenom cj bctustats bes soresrsibe / (om essersorra maidssibcten / sj uti iltjrtsiordbet som cljestbcm siisommer.

18

svadent laici, ecclesiam non solum qva externa,sed & qva interiora lubesse imperio, cujus exerci-tium papae ceu supremo rerum (aerarum annstiticura optimatibus qvibusdam subordinatis compe-tit, mox qvoqve agnclcans, necessie est, (e obleqvssvinculo erga hunc Antistirem Hosqve optimatesdevinciri. ad credendum, qvod illi credendum di-ctitant, Posira aurem parendi necessitate, poniqvoqve debet auctoritas imperantis cum insallibili-tare conjuncta, msi velis errori addicere obleqvi-Urn, Hinc porro colligebant praelules Romani magi*stratuum salces luae cenlurae esie obnoxios, ipios-qve principes libi subjectos, qvos depolitionis len-tentia aliorumqve sulminum vibratione eo adigerenitebantur, ne auderent ipsis petentibus tutelamgladii politici ad desensionem rei suae denegare,vel qvidqvam committere, qvod lentendae regi-minis ecclesiastici contrariaretur, (* ) Hinc qvo-

(*

) Hoc qvantum impedierit technae shri[lianae dilata-tionem ex (unessissmo japponensium exempto judicaripotesl. Horum enim cum multa millia jam yl\o o-pera Franc. Xaverii aHorumqve MissionariorumLusitariOrum ad /'aera Chrishanorum conversi esjentyomnibus (pes adsuiste , unnersam Japponiam cum (itoCube /. imperatore ejtuqve Mandarinis ad eadem ac-

cedere zellei (ed jubae pa£la suit rerum mutatio, Cae-sar en/m praeter op;n omm in omnes , qvi Chnstianamji: t m prositerentur & tdoUs thura osserre recus arentgrcivsshnu cruciatibus (s (upphcits saevire coepit, necl rim defluit} qt>am ptrsecuttonibus cruenta tuqVe ab

19qve nniversus ordo ecclesiasticus etsemtionem suama subjectione imperii secularis derivat, (eqve sini-pliciter ordini politico praeserendum esle jactitat*V* Crucii Tracl. de praecsd. & Jo Erunemanni Jus tccieslL. I. C, VL m. XII p * 27P, Immo eo hinc tan-dem procedebant arrogantiae degeneres histoiorum posteri ac successores, ut sacrilegiis di-gnitatem adaugere Tuam ac stabilire non erube-(cerent* sibi enim solis tribuebant & etiamnumtribuunt tantam perspicaciam , qvanta ad sensumsacrarum litterarum eruendum nectslaria est, pro-sanis ideo sanctuarium penitus occludentes. (** )se lolos dignos judicant, qvi utroqve (acrae ow«-

Ao 1614., ad 1640* continuatis, omnes Christianose regni sui sinibus "videret eliminatos penitmqve extir-

patos. Inter potissmas autem subitaneae hujus mutatio*nis caussas, sugam praedominii Papalis, qvod Bel-gae, intimam hanc Japponensium conjunctionem Lusita-nis invidentes necessario agnoseendum ejse persvaserantprincipi , qvam primum s'aeris pontificiis initiaretur, re-serendam esso nemo negabit, qVi vel tantillum htfloriamhujus gentis introspextt. cons. Jo, Hubnen op. Gcograph,tJMaj. Germ. L. de Asta c, de Japan,

( * * ) Non negamus cordatiores modesiiorescjve in ipsa ec-clesia Rom, praesertm in Gallia jententiam hancde lessitone sacrarum litt. iaicis non concedenda impro-bare ; interhn tamen non dubitamus eam pottori partiRom. eccksiae tribuere , qVamdiu contrariam ceu sal-sam (s haereticam condemnant publicis '/criptis atqVtslatatis tosi tontisiies, s\ Buddei %b. Dog, L, I. c, i,p.

20

£eoc (ymbolo uterentur, hicos a calice sacri eruo*ns arcentes. (***) sed haec sle aha ejuscemodiportentosa ac irrpia ambsiionis pontificia! com-menta receissuisse, cst eadem eluiisse, Plurimumqvidem valent in concilianda sibi veneratione ple-bis superstitiosae ac Papae? ( assari %m ultro ad mrren*tis; ast qvi perspicir nihil magis injustum esse,qvam ipsirr religionem sle curam salutis animaealicujus alterius lubmutere imperio, cum tamen,si qvid secus acciderit, culpa in alium ita trans-serri neqveat, ut qvi seducitur vel iplephne non vapularet, is omnino haec ipla super-biae nutrimenta, ceu veras ignominiae caussjsintuetur.

XVI. Ecclesiae Anglicanae tam Preshyterianiqvam Ep>scopa(ts , regimen, jurisdictionem, faculta-tem coactiva™ & qvae reliqra sunt ejus generisecclesiae tribuunt, sicqve rempublicam in republi-

{** * ) H~c errore in (labtVmentum immensae [nae digni-

tatis usoi sutsje Clerteot pap (es, tam cx decretis con-

silii C 'nstanriensis d;o 141*. h*biti inteligt patesioqvam ex h'(loria Coctili! Tridentmi Pauii sarpii,aut ut se dtet votui'' Petr, svavis Polant, ubi jac.Payva Lusitanum tunc errorem ex eo capite desenden-tem insert qbocl 'tose (aivator pane con/ecrato dedenteum sposio/ts , cum adhuc esent laut (s aniitrsum_j

p putum rep raescrtt >rent; dun vero ordinaverit jpost tossaurdotes his verbis : bae facite in mei commemoratio-

nem (s tum demum judicaierit eor dignus, qtibus /<?•eram porrigeret caluem. Libr. sl. s$6.

21

ca constitunnt & stimmcs imperantes magna im-perii parte spoliant. Episcopates autem, qvihus ma-xima Angliae sincta sio dictae pars annumeratur,cum haec orrnia per Episcopcs admimsirari debe-re asserant, evidens ess , qvanta sit apud ecs Epi-so orum ac cerei i cleri auctoritas atqve pottssas,Fr xime nnb s ad Epicoporum ecclesiae Rom, aecae-d re videtur; Imrro certo respecto major, dumArgi ae episeopi poressati pontificis non sublunr,(* ) Qct in Apa Chnstianorum nomen mentiun-tur, eorum plurimi c oeca prorsus veneratione sa-crilegos (urs sulpiccre seruntur. Prostat exem-plum Gtorgiae incolarum, qvi religionem prositen-tur ex Armtmana & Graeca cor slatam, qvorum ju-re ecck sidstu o C it ricis s-s esle auditores suos ven-dere v. oppignerare, cum magna rerum penuriapremuntur, ttssiarur Huhn. L, a. c, C. de Georgia.sd his i« c« r‘i.ncu diunus irrmoiari & prrpc sitanobis brevitas & temporis, qva urgemur angustiaprohibent.

CAPUT sECUNDUM HIsTORICUM.In qvo htsltriam Existimatioms Mim(irerum ecclestae an-

tiqtuuns m genere (s Romanae ac patriae in specie /evi-ter aitmg m:u.

§ XvII. Qvos salvaror ter optimus ipse re»1 g;oms tuae constituerar propagatores extraordmanus, qvosqve h’ postmodum sibi adjunxerant co-

( * ) conss. J, F. Budae/ Jsag* Ht(l. IheeL L, p‘(l. c(eq*

22

adjutores Episcopos ac presbyteros ordinarios, eosplerumqve omnes tuisse viros ignobili stirpe or-tos, obscuro loco positos, scientiarurnqve ejus ae-vi philosophicarum rades sacrae restantur annales.Eaedem qvoqve memoriae produnt, ipsos vestigiishumilitatis magistri sui insistentes, nunqva tantamsibi arrogasse in reliqvos Cbristianos potestarern,ut qvod ultro praestare detrectaverint vi ab illisexigerent. Intensissimos nihilo minus suisse hono-res, qvos ipsis exhibuerunt primi Christiani, qvisin dubium vocaret. Pauli existimatio tanta suit,ut invidiam excitaret pseudo Jposiolorum , qvae eidemqvicqvid & qvacunqve poterat ratione detraxit.Gal. i; 6. (. c, 4: 17, Reliqvorum qvanta fueritauctoritas, ex ipsa concilii Hieropolymitam elucethistoria. Cum enim praejudicata de gentis suaepraerogativa & legis CMojaleae necessitate ducti,plurimi eorum, qvi sidem Christianam ex Judaeisamplectebantur, ita contemnerent ethnicos, uteos ad conlortium Evangelii vel penitus non vellaltem sub illa conditione; si legem Molaicam re-ciperent, admittendos esse judicarent; Cumqvecontra nonnulli ex conversis gentilibus, exinde occa-sionem arriperent gentem Ebraeam sanqva a DcOrejectam prorsus ac derelictam despiciendi, seqveilli praeserendi, qvod animadverterent plerusqveex Judaeis doctrinam Evangelii repudiare, pluri-bus ethnicorum eam adoptantibus: Non potuerenon variae hinc suboriri in gente Christiana con-tentiones. Has ita diremit consiliutn Hitrosolymita-

23num, ut neutrius partis caussa justa fuerit decla-rata, Mirum igitur in consilii hujus decretis ad*qvievisse tantum non omnes, in evidentissimurndocumentum auctoritatis insignis, qva valebant a*

pud eos, qvi consilio huic intererant. Nemo au-tem tibi persvadeat hunc eximium existimationisgradum A; ostohs tantum esse proprium, cura ae •

qve presbyteros ac ctpostolos eum in sinem hicadtsiisse, ut rem controverlam sub examen voca-rent ac de ea sententiam dicerent, verbis Lucaecondocemur: Congregati sunt jposioli presbyteriJcssT* mpj A 'ya 7sTX. Act 15; 6(* )

§. XVstl, stqvionbus deinde temporibus,qvibus ecclesia Chnihana (ub ethnicorum impera-torum tyrannide gemtns vireicebat, nemo cos sin*g itari honore ast'ctos suisse negabit, qvi & inde*Kssa opera & sangvinis ul ronea oblatione permartyrium, ad veritatem religionis salutiserae pro-pagandam ac desendendam proni erant* Id au-tem monendum esse ducimus, seculo jam secundosi tertio penes vetbi divini praecones indicia qvae-dam injustae illius ambitionis se prodidisie, qvaeHierarchiae eccletiasficae postmodum exritit caussa.statim enim post Apostolorum tempora mos in-valuit, ut episeopi a presbyteris distmgverentur i*psisqve praeponerentur, (*)qvorum auctoritas ac

(* ) contrariam ingrediuntur Jententiam Vontifictiisavent . F. hac de re. sam Basnagii annal. Politico,ecclesiast. ad A. /. $ 2 4. p. 6e2

( * ) Acriter Jua jam aetate super eadem re inter se eon -

24r

potestas deinceps majora inde cepit incrementa,qvod ethnicis imperatoribus (ummam rerum te*nentibus, epilcopi ea agebant qvae ceteroqvin im-perantium ssint, siqvidem hi Jure suo circa sacrauti velint* Neqve parum huc contulit Audientiaepiscopah* tribunalibus Episcoporum occationem prae-bens* Accedit excommunicatio & dilciplina seve-rior, qvae necessaria qvidem erat, ut gentiliumcalumniis eo facilius obviam iierur; ad Epilcopo-rum ac presbyterorum tamen dignitatem augen-dam ac confirmandam maxime apta & compara-ta. Hinc non inulto post praevalentes iterum Epi*(copi, Arcbiepisioporum charactere eminere volebant,qvibus tandem Patriarchae palmam praeripiebant*

§ XIX. Conslant ini Magni qvidem ceterorum-qve primorum ex Christianis imperatorum suissecofficium tempestive praecavere, ne praelules sacriad (ublimiora amplius progrederentur honorumculmina, iplamqve ecclesiam in rempublicam con-verterent; sed qvum hoc sacere neglexerint, fretieorum indulgentia ac liberalitate, eo maiori pro-tervia rebus luis prospicere coeperunt Epilcopi &

Presbyteri aliiqve qvi rum jam huic ordini ac-cedtbant, qvo a formidine persecutionum ac mar-tyrii erant remoriores. De eo anxie videntur suis-le (ollisiti, qvomodo & opes & gloriam ledium

troversati sunt: Clemens Alexandrinus , Origenes,Ignatius, Tertullianus, Episcopatum desendentes(s Clemens Romanus, Theodoretus, Irenaeus, (sc,acqvalitati Episc & Preshyt. patrocinantor^

25

suanim augerent, firmarent. Neqve hoc injusteplensqve eorum impurari censemus. Loqvuntureniro hanc contra iplos veritatem plurima eorumconcilia seculis V. & Vs. celebrata , in qvibusvel nulla vel paucissima lalsem de doctrina & dog-matibus sancita leguntur decreta, de bonis autemecclesiasticis, Ceremoniis, Episcoporum jurisdictio-ne, sacerdotum juribus, privilegiis & moribus in-numera (

*

). Non tamen negamus suisse hiscetemporibus plurimos, qvi veritate insignes clarue-runt & pacem ab haereticis reportarunt.

§t XX. sed Ipaucis adhuc dispiciamus, qvaratione ad tantum dignitatis sastigium perveneritCierus Romanus, qvantum eidem § is. C. praec,de facto, non de jure assignavimus. Hoc ut eo lu-culentius innorescat, rem ab initio repetamus,Monuimus, nimirum supra ad ig, jam ante tem-pora Constantini Magni contigisse ut inter epilcoposqvaedam existeret subordinano, consiiruris qvinqvepatriarchis, Romano , Anthiocbeno , Alexandrino, Conslan*

(* ) Ejtu indolis suerunt £. gr, Agathense A;o 420.

Carthaginensia FI. ult. Aio 420* TaraconenseHtsp. Aio 4ro. Chalcedonense A:o 4sg. TuronenleGall. A:o 460, Toletana 1F, 1L Aio rso, 111, 600. ir. 6}o.Aurelianensia K qvorum I. A:osoo. penult, Aio y6o. Pa-risiense Aio sso, Masticonense A:o spo. Bracarensein Lusit. A:o 620. pluraqve praeter haec, prouti ea no -

hit Dav. Chydaeus aepingit in Catalogo Conci-liorum Vitebergae edit* Aio 3st4*

26

tinopelitano & Hierosolymitatso penes qvcs universi ve-lut orbis ecclesiastici esset imperium. Hos interRomanus iterum csput mcx ita esserre ccepit, utmerito eum dicamus imperium in reliqvos anhe-lasse; concurrentibus plurimis, ut ejuscemodi qvidauderet, caussis. Harum non minima erat poten-tia & magnitudo iplius urbis, in qva, translataimperii sede Byzantium, per imperatorum absen-tiae! maximam adqvirere auctoritatem episcopisnon erat dissicile. Accedebat, qvod ecclesia Ro-mana suspiceretur tanqvam mater aliarum, qvoni-am per illam doctrina Christiana per universumsere occidentem fuerit divulgata; unde erga eos,qvi eidem praeerant non potuit non singularis ex-istere veneratio. Nec obsisttebat impiis Rom, Prae-lium ausibus barbaries <5c ignorantia summa, qvaepost seculum V:rum universum sere orbem Chri-stianum, occidentalem maxime ecclesiam invasir;eo enim facilius homines superstitione irretitostenere & ad sui admirationem rapere potuerunt.Occidentalis autem imperii ruina, Orientalis imbecil-litas, adsi ctus Italiae status, framici imperii incre-mentum, Caroli Magni nimiae largitiones & indul-gentia, omnia tandem evertebant obstacula, qvaeimpedirent qvo minus votorum summam conse-qvi pollent. Hinc secuio jam VII, Bonifacius III.Rom, tpiscoy Og-uwenici dignitatem, suffraganteRhoea imp. Consiant, ad se raptavit, secuio VIII»Fumisices imperatoribus iniens eliguntur» Valen-

27tinus Jt osculum pedum a senatu Romano admit-tit. Alii a seculari potestate nec solvi se nec ligarivel Judicari posle adserunr, regesqve anathemateseriunt. seculis io, 11, reliqvisqve usqve ad re-formationis tempora eo impudentia progressi suntprimates ecclesiae Romanae, ut ipsi pontificii facta& dicta eorum distimulare postea consultum duxe-rint. (*) Qvemadmodum autem hanc tantam aucto-ritatem popae, frans & versutia nec moliri, nec sir-mam & inconcussam servare potuisset, nisi svavisadsuisset ejus cum reliqvis clericorum consensus:-ira arcano hoc politico callidissime qvoqve utinovit papa, occasioncm cleri universi dignitatem& commoditates adaugendi firmandiqve intermit-tens nullam.

§. XXI, Ex: iis qvae allata sunt, facile qvis-qve tam de qvalitate qvam de qvantitate existi-mationis clericorum in patria, vigente papismoconjicere potest. Erat tamen svecia per qvatuortere secula religionis Christiana? particeps, ante-qvam aitas in ea admodum egit radices regnumpontificis. Postqvam vero circa medium circiterleculi XII. lectus datusqve suit regno huic Arctii»episcopus, & hic tactus publici lenatus princeps,admittentibus pedem unum, pontisex mox obtrusit

(*) sic reserente Buddeo in Js. X. po(l, C, P. p t 76%,plurimi sunt Romanensi, qvos pudet dictatuum Greg,FU, qvibus in synodo P 1!!. Romae ase celebrata ambi•tionem [nam super omnia (e extollentem demonsraviti

28

uni vectam moiem monstrosi enrnoris. Juraqve re-gum involavit majestatica. Ex h'>c narr.qve tem-pore sacri ordinis viri, non regum sed pontificum,aut, qvi ejus sustinebant personam, Ar hiepisco-porum steterunc judicio. Hi ructus nullius, nisisupremum papae tribunal venerabantur. Neqve idde ecclesiasticis tantum caussis intelligendum est,led & de mere civilibus. Absqve omni enim re*strictione litterae ALEXANDRI III. Papae ad paroch .

Upsal, rem omnibus miram pronunciant, si ovis pastoremjugulare deberet (s in eum sententiam damnationis pro•

serre (sc. Univectalirer etiam in regio svercheri di-plomate statuitur, clericos-, pro criminibus (tbi objettis,vel delissiis ejvotjVe modo commissis, nuncjtsam ad laicale per-trahendos esso judicium. V. Cl. OERNHIELM H. E. sv,G. q. L. IV. c, p. 534. &c.7. p. 586, sqq. it.Boehmeri }. Eccl. Protest. L. 11, Tir. 11. p. 1008.sed hoc unicum non suit sulcrum, qvod enor-mem ej'us aevi clericorum sustulcerit existimatio-nera, pluribus eam firmavit juribus ac privilegiis,ab animarum cura procul distantibus, munisicen-tia principum, eorum imprimis, qvibus ex pro-genie svercheri & Erici alternis vicibus rem publi-cam capesltmibus. inter mutua certamina & odia,cleri benevolentiam captare opus erat. Arehie-pisconis enim, non solum, primus in publico ron-lessu post regem locus suit adiudicaruscted primariaqvoqve eodem ordine ccmmissa regni cura. (

*

) Epi-

(*) v (gsatj om gcrsll* ratn'g(;ct(r.ten 2/, JalU 1582*

(copi item aliiqve clerici senatores regniqve pn=snntes eligebantur & alias qVoqve in rebus & qvae.ssionibus arduis a consinis habebantur. ( ** ) Astexpulsis sub gloriesissimae memoriae rege GUsTaEO I.Cimmeriis papatus tenebris, hi qvoqve mores ingente nostra obloleverunt, sueruntqve in hodier-nos (ere conversi.

CAPUT TERTIUM(JMedia 'indicat, qvibtu exidimationem genuinam sili

ivindicare qveant minislri Ecclestae , caujasqte nonnullaseandem extenuantes deteg>t,

§, XXII. Persectiones, qvae ad obeundas de*

(**) $oiig. s8 8 & c. vni. tstu rsid $cmingeriDilsict sit/ tl:« dg r sini rabi; sig tagsia ocsi mdUja: sorst Qcrcsiie $©■)?. p/ ocsi sud £nbsi s3,|lopsirsccs antna ssiirta/ |>m sienom aro nsiitc»

'Qymtum a\ reliquos jenat ores antecederent dignitate exCap. 21 judicari pote 't : stcsite ssisToper md rit)s>acsmct tll ,$onum$ nub gprslttigsn sidssom:2i)t>si ss.ssopct meb trctrigsii sidssom/ ecsio! mcsir-$on«ngew$ <£mb£siman meb rtetngsii sidflom ccsesi mesit; £stibbstrc ccsi i $onung3 rdbsimet» i \ siduom ecsi cii mesit jc.

Huc qvoqt)e (pedant qrae m (satelseil *ta con-tinentur: ccs ssulu «mgdngailict) sleretbom 1 mangoni satam/. ast simi strismaocsi sctba bres/ ccsi mdngsa(t) dsiitnbc ocsi vdcs*ninga jc»

aeriser ministerii ecclesiast, partes necessariae sunt, re-qvisira dicuntur ministrorurr.. Haec ergo media sunt,vi det qvae ricae adhibita & ad scopum adplicasa,veram ipsis consiiiabunt cxistimationem. Conti*nentur autem illa, i;o solida eruditione 210 Prxden-tui 1beo'ogica. 3:cio Picae integritate & 4:tO Necessariitdotibus corporis ; qvibus praeterea addimus (ludium de •

tori licitum. De singulis seorsim*§. XXllI. sub eruditionis notione compre-

hendimus non solum omnium doctrinae publicaepartium, qvam ecclesia prositetur, accuratam &

cum sapientia conjunctam cognitionem; sed &

disciplinas ac scientias omnes, qvae ad illam viamqvodammodo muniunt & propaedeumatum nominevenire solent. Hoc itaqve respecto humaniores Ut-serae adeo videntur necessariae, ut qvi eas negligitvix in numerum pastorum reserri meretur. Lin •

gvarum enim, qvae eruditis propriae censentur stGrammaticae expers ne latum qvidera ungvem inversiombus sacri codicis examinandis progredi va-let. Retboricae ignarus translatas & figuratas abaliis nullo pacto dignoscit locutionibus, qvae ta-men passim in sacris occurrunt litteris* Historia-rum rudis, nec leges providentiae divinae intelli•git; nec perspicit sallacias haereticorum, ex histo*na saepicule eruendas & detegendas; nec gaudetnotitia utilium librorum; nec demqve exemplavsiorum pietate & sapientia inclytorum ad imi-tationem proposita sibi habet cognita. scientiarum

31

item PhilosbphicArurrt vel ex ipsa earum definitioneindispenlabihs hic elucet necessiras, qvandoqvidemdocere aiios nemo potest, nisi praemissas aeqveac conclusiones in promtu teneat & rationes do-ctrinas (emper allegare sciat. Per singula brevissi-nie eundo patebit asserri veritas* Logica regulastradit non (olum ad qvas notiones, judicia ac ra-tiocinia formentur, & vera a sallis certaqve ab in-certis dilcernantur; ted & methodum iissuper ex-ponit, qva possint veritates cum aliis optime com-municari, dubitantes convinci, errantes resutari,scripta aliorum legitime inteibgi & interpretari &c.Qvis igitur non videt ullum nunqvam officio do-centis Idtissacere posse, qvi ejus non degustavitcapita* Excipit Logicam Methaphysica, cujus par-tes singulas se qvoqve insigo! (ua utilitate com-mendant passori ingenuo, promi id facili negotio evincere possemus nisi nimium cresceret sche-dulae hujus mensura. Exempli tamen loco si Pjy-chologiam adseremus, perpendere primum juvabitnihil magis mimffro ecclesiae injunctum esse, qvaut in meliores convertere nitatur mores audito-rum deperditos, qvi plerumqve ex praejudiciis in-tellectus & affectibus voluntatis dependent, atqvetum judicandum, qvantum illa huic sini inserviar,dum vires animae earumqve modos agendi explo-rans sontes aperit praejudiciorum, genesesqve de-pingit affectuum; sicqve modum indigitar qvo ma-la ex his oriunda naturaliter in herba mox sup

32

primantur» Ut taceam tentamina omnia contradAiattriAlijlai & Fataltslas absqve psyalogiae benesi-cio inania esse, Phyfica qvantum praestct praeconi-bus (acris, magnalia Dei in regnis naturae corru*(cantia, legesqve mutationum ipsis praefixas exa-minans, tulias in Dissert, nostra grad, de usu (dentiteNat. in Iheol. Revel. sub prae!. summe Rev. Dn. Doct»BR.OIFALLII ventilata. Philo/ophia Practica eisdem.-,qvidem regulis dirigit facultatem appetitivam ac ipsarevelatio, si eas demas qvae rationi sunt inperve-ssigabiles; immensum tamen intercedere discrimeninter naturae ac gratiae operationes merito asse-runt Theologi , simulqve contendunt perqvam utilesore si idem probe perlpiciatur, Ergo & philo-sophiam moralem sibi agnoscant esse necessariam,cum sine ea ignoretur qvinam motus, appetitusvel sines (unt naturales & qvinam aliunde pro-venientes» (* ) Haec tamen non ita (unt capien-da, ac si munus ecclesiassicum bona considentiaadire neqveat, qvi in omnibus hisce eruditionishumanae partibus optime non fuerit versatus; mo-nemus (altem magis eum esse idoneum majorem-qve mereri existimationem, ceteri* sc, reqvisitis aequa-libus, qvi majores in iisdem secerit progressus,

§. XXIV» scopus muneris dat normam ne-gotiis, adeoqve & offendit qvid in qvolibet casuurgeat obligatio; sed prudentia de eo est sollicita.

(*) Copiosttu haec demonslrat , scholiitqve tliufrat CeLBudd, in Jsag. Libr, J. C. IV.

33

qva ratione debitis optime satissiat officiis. Estergo Prudentia Theologica ad winislros ecclestae relata ni-hil aliud, qvam habitus judicii practici promte &

circumspecte, non solum adhibendi media qvibusaedificatio ecclesiae promovetur, ied & removendiqvaecunqve eidem obstare videntur. De hac reegregia & maxime laudanda exstant variorumTheologorum scripta, ad qva? proinde lectoremB. remittimus ( * )

sihoK sic e. gr. stolide agunt& existimationem suaralaedunt, qvi scommatibus, verbis aculeatis aliis-qve diris dicteriis, ob ingenii tarditatem petuntrudiores, dum ipsis veritates instillare vel cansi-lia de vitae emendatione suggerere satagunt; fru-strantur enim sine suo , dsscentesqve ad asse-ctum excitati, vel non attendunt ad ipsorum.doctrinam & animadversiones, vel easdem pror-sus vilipendunt ac despiciunt.

(*) *• sr • CONRc PORTAE Pastorale Lutheri, A,

Qyenstedii Ethicam Pajl t (s in/lruB. Cathedr.t Joh,Lud. Harrmanni Pastor . \evangtl, Christ. KortholthPasi. sidelem Midi. Langii instit. past. JO, Fr. Maje-ri <jMu/aeum minisi, ecct, Historiae ecdes* bie qyt*qve insgni-s e(i usus,

§, XXV, Vitae integrita* ab omnibus qvidemjure divino reqviritur, Ipectaii tamen ratione in,illis vigere debet, qvi docentium munere sungun-tur, si enim moribus negant, qvod doctrina pro-barunt, facile plurimi in eam inducuntur opinio-

n — —

34nem, ac si rem serio non egissent. Faqve est visexemplorum st imitationis, ut conscientias cauteria-tas optime sopire qveanr. Veritas vero cum animicandore conjuncta maximum habet pondus. Acccdis,qvod asserant Theologi impios esse, vel praejudiciisobnoxios, vel citius ad illa labiles, vel deniqvelussicienti cognitione veritatis intimioris destirutos.sed de his nunc non est agendi locus» sufficietdixisse; turpe est dostori cum culpa redarguit tpsum ,

sor-didusqve erit , cui exprobari potest; probitas lauda•

tur Cs alget.$. XXVI. Corporis dona non est, qvod mul-

tis explicemus; non enim ea insigniter existima-tionem intendere judicamus Qvi tamen statumi-naverit, corporis valetudinem, vocem vegetam& lingvae vitio carentem, oris svavitatem acpromtitudinem ecclesiae ministrum ornare, certenihil dixerit, qvod ab officii scopo abludat; qvodvel ex nuda horum donorum collatione cum sineofficii elucescir.

XXVII. Decorum consistit in conforma-tione actionis externae nulla lege determinatae, par-tim ad aliorum adprobationem & benevolentiamconciliandam, partim ad consvetudinem eorum,qvi nostri sunt similes & nobiscum in eodem ver-santur vel versari ponuntur statu Est igitur per-sectio. & co.nsert per conseqvens studtum ejus adcxssiimarionem adqvirendam ac conlervandam.soiec autem decorum dsspeki in supersiciarium ,

35

Naturale & Rituale, Ulud in cassis honorum ver-bis, & exteriori vitae cultu absqve honestate in-terna (e exierit, sicqve in unum moralis spatiipunctum cum arte sallendi coincidit, & illicitumest. istud ex natura rei rationes desumens omnesdecet. Hoc ministris verbi qvodamraodo licereexistimamus, ne contemtui eorum se penitus ex-ponant, qvi perfectionibus internis suum tribuerepretium nescientes, cx actionibus externis omnemmetiuntur existimationera, neve adeo auctoritatemuneri suo necessaria priventur. sedulo autemcavendum est, ne infirmitate ita libi blandiantur,ut qvod licere diximus, ultra ea, qvae permiseritconsicientia protendant. Permittit vero omnia qvaein sie nihil vitiosi continent, nec per viciniam ma-li venenata (usipiciuntur.

§. X XV11I Enormia contra legem Facinoraomnem imminuunt existimationem; cum auteminter ea reserendum siu, si qvis muneri cuidamlemet accingit, cui obeundo par tamen non est,seqvitur omnes illos ex ministris ecciesiae eontem-tui juste hsberi , qvi reqvisitis in $,$. praec. enu-meratis destituti, per artes sallendi ad ministeriuense proripuerunt. Constituta qvidem sunt Collegia Ec*desaflica , qvorum est ex debito officii siedulo prae-cavere, ne inepti ad munera siacra , in ecclesiae &

animarum perniciem admittantur ,* sed qvantacun-qve eorum sit perlpicacia & in perlolvendis debitisofficii partibus sinceritas; tamen impedire neqve-

36

uns, qvominos ineptissimi saepius, ceu publici &

divinitus vocati doctores intrent ecclesiam , cumcapacitas eorum semper dignosci non porest. Ra-tione eruditionis qvidem exploratu non adeo vide-tur dissicile, qvjnam a mimsterio arceantur, siqvi-dem qvousqve iila pertingat, ex idearum, persigna externa sive voces communicabiiium, cumipsis rebus consenlu dijudicari potest; qvamvis &

hic ejuscerr odi posse occurrere calus, in qvibuspraestat dare ecclesiae aliqvem, utut nen adeo i-doneum, qvam plane nullum doctorem, temerenon est negandum. sed pietatis dispar est ratio,qvae qvousqve sit radicata explorari non potest,qvandoqvidem consensiis inclinationum animi, iaqvc illa consistit, cum verbis aut factis religiosisnos plerumqve fugiat. Atqve hinc sit haud ra-ro, qvod tales designentur pastores, qvi luporumsunt simiilimi. si autem qvis ex hisce, prout!fieri !oler non semel, ad ipsius rninisterii aliorum*qve ministrorum in genere concluderet vilipen-dium, inp.ste eum agere nemo non videt.

§, XXiX, Altera caussa extenuans existima-tionem mmistri ecclesiae est, si ipse, qvibus gau-det, pe; sictionibus m singulis casibus uti intermit-tit sc negligir. Exemplum hic nobis praebent iradicti extern $r*net, qvi in praemeditationibus con-cionum pro (aeris rostris proclamandarum nul-lam vel exiguam admodum collocant operam;sid freti satuitate sua dscendi ex tempore proce-

37

dunsi, & qvicqvid in mentem venit sine ordine e-buccinae, immo multa saepe blaterant, qvae pro-pius examinata cum verbo Dei vix conciliaripoffent. Qyam impia est horum protervia opti-me judicare posiunr, qvsl perpendunt concionesejuscemodi ipsius sanctissimi Numinis nomine adpopulum haberi, qviqve perspiciunt, qvantumhinc dependeat actuum qvorundnm paedagogico-rum in ecclesia contemtus.

XXX. Porro 3c illi exissimationem suamdeartuant, qvj nimis rigidi morum ceniores,id ma-xime in sermonibus suis agunt , ut actus externos,

qvi indisserentes vocamur . Christianis dedecori essoclamitent, eosqve gravioribus dirisqve sulminibusc ssiigent. sic enim veritatibus revelatis abutun-tur, admonitionihusqve Tuis exiguum superindu-cunt valorem. Idem qvoqve asserendum est de il-lis, qvi siudiose gcstus affectant justo humiliores,domos habent viles ac iordidas, veste utuntur la-cera ac (qvalenti, reliqvasqve decori regulas con-sideo negligunt, tum haec omnia eo comparataesso videntur, ut sartui eorum interno pabulumministrent, ipsiqve singulares prae ceteris emine-ant. Tandem & idem faciunt illi, qvi ex nimioomnibus placendi studio, gravitatem & auctorita-tem muneris sui debitam postponentes, nimis sami-liariter & libere , histrionum inrtar cum auditori-bus suis conversanmr.

$, XXXI, sed injustis ut plurimum caussis

38conterritus ministrorum ecclesiae sua debet cunabu-la, qvarum duas saltem in praesenti notabimus.Prima est chndesimum auditorum qvorundam o •

dium, qvo permoti eo magis saepe doctonbus luisinvident honorem, qvo laudabilius illi officii suipartes exseqvuntur. Ea enim est naturae peccatrixcis , accedente praetertuli mahria affectata , indo-les, ut aegre aliorum serat admonitiones correptio-nesqve; cum igitur audiunt, qvi notoriis praeser-tim criminibus dediti sunt, pastorem in semet ideopublice serioqve animadvertentem, aliqvid in illoobservant ac consuse sibi repraesentanr, unde tae-dium percipiunt, adeoqve odio erga eum assici-untur: qvi porro alterum odio proseqvuntur, illitaedia eidem creare, qvo minus vero voluptateperfundatur, impedire student. Arqve sic, cumsit honos ex eorum numero, qvae voluptatem pa-riunt, ignominiam vero comitetur taedium, pla-num est, cur illum pastori detrahere hanc veroaccelerare ipsis admodum sit volupe ac jucun-dum* supponimus hujus asserti principia ac ube-riorem demonstrationem ex psychologia cognita;qvamvis simul veritatem ejus a nemine in du-bium vocari posse existimaverimus, qvi ad eamodo attendit, qvae qvotidie obvia (unt, Qyidenim magis est commune, qvam sacerdotibusplurimas ejuscemodi actiones vitio vertere, qvaeab aliis licite & impune suscipiuntur? qvam eo-rum errores etiam imbecillitatis nimium qvan-

39tum exaggeraret qvam deniqve vitia, qvae huicvel illi eorum in individuo propria sunt, uni*vecto ordini tribuere 7 Haec aurem cur ita siant,rem attentius mirospiciens odium in Caussa esIedeprehendit; qvod clandesiinum dicimus, non tan-tum ideo, qvod ratio ejus integra non detegitur,dum plurimae in isio partes imaginationi sunttribuendae, qvae in apricum non producuntur;sed &, qvod sub larva jusilriae plerumqve occul-tetur.

§ XXXR Altera caussa injusia est: /7, qvodin re vile est . ad. totam rem transferimru, sic Chri-stas i se ob vilem suam nativitatem a j?W4e« sperne-b cur. sic idem etiamnum mimstris contigir ejus.Urinam igitur dfleeremus singuii & aliis & no*bismet iplrs valorem imponere, non secundumaffectum dominantem aut nostram imaginationem,omnia plus insio vel extollentem veltern; sed secundum purum rationis judicium. sic

cuilibet sua consiaret exisiimatio. sic superbiaenullus adesset locus.

s. T). G,

Errata Typogr, extantiora,Pag, 7.1, 19, lege qvemt, 1. 24* I. evitet, p. 7.!. 10.1. per-petratarum, !, a7 i. coerceri, p, gI* 21.1. publica , p9.1. 2,!♦ $n$i<rsAase. p,11.I ia. eo adde,/r. L27, experientia,adde /piritUAsa. p, 14. I. 14,1,/upremo. lin* uls, 1 uvwptw. p. 20 i. U 1. (aerum p 2 i*l. 16.1. oppignerare, p. %b,1,1$ dei. t, p.go* 1,4,1 p, 32. 1, 4.coruscantia.