de meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt
DESCRIPTION
De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt. Dr Taelman Paul 03/02/2012 Leuven Federatie Palliatieve Zorgen. Wie ben ik ?. Begrijpen wie je bent Geboren in een groot gezin Scouting en vrijwilligerswerk Traditioneel gehuwd - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
![Page 1: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/1.jpg)
De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt
Dr Taelman Paul
03/02/2012
Leuven
Federatie Palliatieve Zorgen
![Page 2: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/2.jpg)
Wie ben ik ?
• Begrijpen wie je bent
• Geboren in een groot gezin
• Scouting en vrijwilligerswerk
• Traditioneel gehuwd
• Vader plotseling gestorven - grootmoeder en moeder gestorven aan vasculaire dementie – 1° lijn voor de dood ?
![Page 3: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/3.jpg)
Wie ben ik ?
• School gelopen bij de jezuïeten• RUG• Opleiding inwendige geneeskunde• Interesse voor geriatrie• Endocrinologie• Geriatrie• Geen specifieke opleiding palliatieve• AZ Maria Middelares Gent
![Page 4: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/4.jpg)
Inhoud
• Casus 1• Wie is een geriatrische patiënt• Wat is een dienst geriatrie – werking ?• Waarom denken aan palliatieve zorgen in de
geriatrie ?• Casus 2• Vragen ivm palliatieve zorgen in de geriatrie• Casus 3• Embryogesprek
![Page 5: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/5.jpg)
Casus 1
• 83 – jarige vrouw met gemetastaseerd pancreascarcinoom
• Na 3 kuren chemotherapie “op”
![Page 6: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/6.jpg)
Wie is een geriartrische patiënt ?
• Leeftijd > 75 jaar• Multipathologie• Frailty• Homeostase• Hulpbehoevendheid• Polyfarmacie• Mentale problematiek• Sociale problematiek• Gedragspatroon• Dankbaarheid• Perceptie van ziek zijn
![Page 7: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/7.jpg)
Leeftijd
• Minimum 65 jaar• Kalenderleeftijd vs
biologische leeftijd• Bijna altijd > 75 jaar• Gemiddeld 83 jaar• Lager dan de
gemiddeld leeftijd in rusthuizen
![Page 8: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/8.jpg)
• Multipathologie
• Frailty
![Page 9: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/9.jpg)
Polyfarmacie
• Aantal• Kennis van medicatie• Gekende medicatie – onderhoudsmedicatie• Niet vermelde, wel genomen medicatie• Geneesmiddelen interacties• Gevoeligheid voor geneesmiddelen• Bijwerkingen - vaak reden tot opname
![Page 10: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/10.jpg)
Mentale problematiek
• “noodzakelijk”• Geheugenstoornissen• Acute verwardheid, wanen, hallucinaties• Dementie• Pseudodementie• Depressie• Combinaties !• Voorafbestaand• Premordied niveau• Wilsbekwaamheid• Vaak stapsgewijs• Irreversibel ?
![Page 11: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/11.jpg)
Sociale problematiek
• Verandering in sociaal patroon : tov kinderen, omgeving• Alleenstaand• Partnerproblematiek: vroegere problemen; rolverandering• Onaangepaste woning: trappen, veiligheid, tapijten, ..• Evaluatie van de thuiszorg• Niet meer aangepaste opvang• Vraag naar plaatsing: veel te klein aanbod - carroussel• Financiële problemen• Niet te verwaarlozen: verergering van verwaarloosde
problemen; heropname; verlies aan motivatie om het nog thuis te proberen
![Page 12: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/12.jpg)
Typisch motorisch en psychisch gedragspatroon
• Bewegingsarmoede• Motorisch:
- trager- overschakelen- geen twee tegelijk: bv. stappen en iets doen/spreken tegelijk
• Geestelijk:- trager- gedachtensprong: bij anamnese; in gesprek- combinatievermogen met motorische taken
• Tijd geven !
![Page 13: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/13.jpg)
Dankbaarheid
• Jongeren: herstel is evident• Ouderen
- niet evident herstel
- partieel herstel
- aanvaarding probleem ?• Familie: ambivalent - beeldvorming
soms “onredelijk” eisend
soms dankbaar om niet handelen
![Page 14: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/14.jpg)
Perceptie van ziek zijn bij ouderen
• Jongere tov oudere: pathologie aanwezig• Oudere: “nooit ziek geweest”• ziekte = acute ziekte/hospitalisatie• Chirurgie: niet noodzakelijk ziekte; ook als
blijvende functionele beperkingen• Actuele gezondheidsproblemen niet altijd
als ziekte beleefd maar “ouderdom”• Neglect van functionele beperkingen
![Page 15: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/15.jpg)
“Nut” van geriatrie ?
• Contra:
- veel tijd en geld
- slechts partieel herstel
- relatief korte overleving
- individu economisch niet rendabel
• Pro:- individu “lang en gezond” leven- kwaliteit van leven“to add life to years; not to add years to life”- economisch: revalidatie tot beter niveau is kostenbesparend: vermindering van zorgprofiel
![Page 16: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/16.jpg)
Werking van een dienst geriatrie ?
• Architectonische normen
• Normen qua leeftijd - bedbezetting
• Functionele vereisten
• Vereisten qua bestaffing
![Page 17: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/17.jpg)
Multidisciplinaire werking op geriatrie
• Volgens wettelijk kader:• Verpleegkundigen, verpleeghulpen en logistieken• Kinesitherapeuten• Ergotherapeuten• Logopedisten• Sociale verpleegkundigen/assistenten• Palliatief support team• Pastorale werkers• Arts –geriaters• Indiv taken deels dienst specifiek
![Page 18: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/18.jpg)
Multidisciplinaire werking dienst geriatrie
• Geriatrisch assesment bij opname• Wekelijkse teamvergadering:
- diagnose- status praesens- bijsturing- planning
• Informele contacten• Evaluatie voor ontslag: multidisciplinair
geriatrisch ontslagonderzoek
![Page 19: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/19.jpg)
Geriatrische patiënten op niet geriatrische diensten
• Probleem: geen toegang tot geriatische medische en paramedische expertise
• Gevolg: tekort in diagnose – behandeling – revalidatie ligduur, kostprijs en heropname
![Page 20: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/20.jpg)
Geriatrische patiënten op niet geriatrische diensten
• Antwoord: interne liaison geriatrie – equipe medisch en paramedisch voor multidisciplinaire evaluatie van G patiënt op niet G diensten - doel: expertise aan bed van de patiënt brengen- ondersteunen van de verpleegafdelingen
• Praktijk: in AZ MM 2011: - 2734 75 + gescreend - 662 actieve dossiers - 50 % voor G en 30 % voor orthopedie
![Page 21: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/21.jpg)
Geriatrische patiënten op niet geriatrische diensten
• Effect van de interventie van interne liaison geriatrie
- moeilijk meetbaar
- voorwerp van studie
- via referentieverpleegkundigen de verpleegeenheid verbeteren
- aanleren belang van multidisciplinair te werken
- verbetering van zorg op lange termijn
![Page 22: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/22.jpg)
Waarom denken aan palliatieve zorgen in de geriatrie ?
• Frequentie van overlijden
• Aard van de pathologie – tgv chronische en acute aandoeningen
• De verwachting van de patiënt, de familie en de zorgverlener bij een opname op G
![Page 23: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/23.jpg)
Frequentie van overlijden
• Overlijdens:- ongeveer 12 % van opnames- weerslag op verzorgenden – “nutteloos werk” – gevaar voor burned out- niet aangeleerd in opleiding- doet de verzorgende ook denken over zijn eigen stervensproces en dood
• Opportuniteit:- zinvol invullen van laatste dagen of weken- zorgen voor overlijden in comfortabele omstandigheden- voorbereiden van patiënt en familie op overlijden
![Page 24: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/24.jpg)
Aard van de pathologie
• Chronische pathologie:
- blijvende invaliditeit
- beperkte verbetering
- beperking opties therapie: hartchirurgie niet mogelijk; geen curatieve oncologische aanpak
![Page 25: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/25.jpg)
Aard van de pathologie
• Gegevens van MKG registratie - hoofdiagnose• Potentieel terminale pathologie - Implicaties voor
palliatieve zorgen - kanker- CVA - hartdecompensatie- infectie - pneumonie- gevorderde dementie - Parkinson- deshydratatie met extreme metabole ontregeling- multi-orgaanfalen- combinatie van pathologieën (fysiek en mentaal)
![Page 26: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/26.jpg)
Verwachtingen van de patiënt en familie – invloed op palliatieve zorgaanbod
• Problemen voor patiënt en familie:
- onvoldoende kennis van comorbiditeit, chronische beperkingen en interacties
- confrontatie met nieuwe beperkingen
beperkte verwachtingen naar beterschap
• Oplossingen:
- Inzicht in interactie tussen morbiditeiten
- Opteren voor beperkte behandelingsdoelen
- Palliatieve optie rapper ter sprake
![Page 27: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/27.jpg)
Verwachtingen van de professioneel verzorgende – invloed op palliatieve optie
• Probleem voor verzorgende pro:
- wat eerst behandelen
- futiliteit van inspanningen ?
- demotivatie
- perceptie van derden
• Oplossingen voor pro:
- hoofddiagnose van pro is niet hetzelfde als voor patiënt
- stellen van prioriteiten
- keuze voor zinvol handelen
- keuze voor comfort
- ethisch belang van zorg voor geringen
![Page 28: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/28.jpg)
Casus 2
• 84 jarige man• M. Parkinson• Recidiverende slikpneumonie• Moeilijke thuiszorg• Immobiel – decubituswonden – volledig
zorgafhankelijk• Nieuwe episode van sepsis zonder
duidelijke beterschap op antibiotherapie
![Page 29: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/29.jpg)
Vragen ivm palliatieve zorgen in de geriatrie
• Wie is palliatief ? Wie is terminaal ?
• Problemen met voeding
• Palliatieve situaties
• Wie informeren over palliatieve optie ?
• Wie “beslist” over de patiënt en de behandeling
• Rol van het palliatief support team
![Page 30: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/30.jpg)
Wie is palliatief ?Wie is terminaal ?
![Page 31: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/31.jpg)
Voeding
• Vraag naar kunstmatige (langdurige) voeding/sondevoeding: bij CVA, bij dementie; bij depressie; bij carcinoom
• Mening van patiënt
• Mening van de familie
• Mening van de verzorgenden
![Page 32: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/32.jpg)
Palliatieve situaties
1. Klassieke palliatieve situatie• Geassocieerde comorbiditeit bepaalt palliatieve
situatie: bijv – gemetastaseerde toestand – terminaal hart/longfalen – casus 1
2. Accumulatie van comorbiditeiten: elk op zichzelf niet ernstig genoeg – functioneel op rand
• Zoveelste hervallen in op zichzelf “therapeutische” pathologie – casus 2
3. Volgens de wens van de patiënt – levensmoe – geen levenskwaliteit – ondragelijk lijden - casus 3
![Page 33: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/33.jpg)
Wie informeren over palliatieve optie ?
• Patiënt
• Familie
• Dementerende patiënt
• Dementerende partner – beleven – voelen
• Verzorgenden
![Page 34: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/34.jpg)
Wie “beslist” ?• Over patiënt en behandeling• Rol van de geriater – huisarts: evaluatie actueel –
vroegere feiten – overleg – ervaring • Rol van patiënt: eerste en feitelijke beslisser; schrik !
emotioneel• Rol van de familie: vertolken mening patiënt – vroegere
belevenissen ivm pat en anderen – niet altijd meest objectief vaak emotioneel
• Rol van de verzorgenden/hulpverleners: evaluatie actueel – info naar arts: verzwegen – beleving – overleg - ervaring
![Page 35: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/35.jpg)
Wie “beslist” ?
• Rol van wettelijke vertegenwoordiger : wie? – beslist in naam van patiënt
• Rol van vertrouwenspersoon: uiting van wil
• Rol van een wilsbeschikking: belangrijk maar beperkingen: verandering van persoon, zijn beleven en zijn mening; aanvaarding van functionele beperkingen
![Page 36: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/36.jpg)
Rol van PST
• Evaluatie van de patiënt en familie
• Informeren van patiënt en familie
• Uitkristalliseren van vragen en meningen
• Overleg in team
• Medebeslissen
• Opvolging – advies – verandering situatie
• Nazorg: binnens- en buitenshuis
![Page 37: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/37.jpg)
In de praktijk
• Pathologie op G dienst waarbij interventie van het PST gevraagd werd in AZ Maria Middelares
![Page 38: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/38.jpg)
Palliatieve patiënten per specialisme 2010
30%
27%
15%
14%
6%
2%
2%
2%
2%
Longziekten
Maag-darmziekten
Geriatrie
Oncologie
Neurologie/NC
Cardiologie
Chirurgie
Urologie
Andere
![Page 39: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/39.jpg)
Diagnose palliatieve geriatrische patiënten 2010 n = 91
9%
9%
11%
30%4%
2%
15%
16%
1%
1%
1%
1%
Hartinsufficiëntie
CVA
Dementie
Maligniteit
Nierinsufficiëntie
Parkinson
Respiratoire insufficiëntie
AAT
Pijn
Darmatonie
Coma
Decubitus
![Page 40: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/40.jpg)
Diagnose palliatieve geriatrische patiënten 2011 n = 62
15%
5%
8%
35%
3%
3%
15%
8%
2%
2%
2%
2%
Hartinsufficiëntie
CVA
Dementie
Maligniteit
Nierinsufficiëntie
Parkinson
Respiratoire insufficiëntie
AAT
Pijn
AAA
Ischemie darm
Suicide
![Page 41: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/41.jpg)
Casus 3
• 84 jarige vrouw
• VG van niertumor en osteoporose met fracturen
• Ondragelijke pijn
• Onhoudbare thuissituatie – ook in kortverblijf
• Vraag naar euthanasie
![Page 42: De meerwaarde van palliatieve zorg voor de geriatrische patiënt](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022062301/568135ed550346895d9d5e48/html5/thumbnails/42.jpg)
Embryogesprek
Twee embryo’s voeren in de baarmoeder een gesprek met elkaar.
“Zou er leven na dit leven hier zijn ?”, vraagt het ene.
“We kunnen het niet weten.”, antwoordt het andere, “Er is immers nog nooit een van ons hier teruggekomen.”