D. ADISSERTATIO JURIDICA

DE

REMEDIIS JURIS, ADPLICANDISCONTRA SENTENTIAS et RE¬SOLUTIONES JUDICIORUM

PROVINCIALIUM,

QUAM

Suffrag, Confultijf. Facult, fffurid. Upfal.Publico Examini Submirtunt

ANDR. HERNPhil. & J. U. Doft., Acad. SYND. & Fac. Jur. ADJ. Ord.

Et

petrus törner,Sudermannus.

In Auditorio Guftaviano Majori, die 2g NovembrisAnni MDCCLXXXI.

H. P. M. S.

UPSALDE,Apud JOH. EDMAN, Direft. & Reg. Acad. Typogr.

m

ix \

i '

~i. --'i ~

VM-

W -=ü

w

säHI : -

•f ; •* - " " •

TN

SACRAM REGIAM MAJ:TEMMAXIMiE FIDEl V1RO,

DUGT COPIÄRUM SVECAN. VICARIO,EQUITI ORDINIS ENSIFER. AURA TG

ATQJJECOMMENDATORI ORDINIS VASIASI,

GRANDIORI CRÜCE FULGENTI,GENEROSISS1MO ET > ILLUSTRISSIMO

LIBERO BARONI

DOMINO

j. DIETER. DUVALL\LEGENATI SUMMO,

SACRUM.

INSPECTOREN vid cripshoims koncscård,HÖGAKTAD

He,IR JOHANTÖRNER,OCH

VÅLÅDLA FRUN,

Fru HEDVIG SCHARP,MINE HULDASTE FÖRÅLDRAR l

L huru aldeles oformogeny at tUllårligen kunna värdera denofattbara omfovg, jf flådfe baft for min välfärd, fär

jag dock nu ett länge efterlängtadt tillfälle 0 att under All¬mänhetens ogon ådagalägga den bamßga vårdnad, jag forEder hyfer. Emottagen detta mitt Academißaprof med van¬lig bmhet och gunft, fåfom något levisy att Eder befynnerligaomvårdnad och dryga koflnad ej varit fårgäfves använde.Allmakten fbrläne Eder, Hiddaße Föräldrar, en beftändigfällhet i Eder ofriga lifstidj och tilläte mig, et under dennamin trägna och upriktiga ånfkan länge fä vifa, huru mycketjag värderar at vara

MINE HULDASTE FÖRÅLDRARS

lydige Son,PEHR TORNER,

Hr~

§. L£luri de remediis juris, adplicandis contra fententias& refolutiones Judiciorum Provincialium, fl illi,quorurn intereft, ita e re fua eflé duxerint, omnium

primo obfervemus oportet» omnia illa remedia, quibusvel immutari & frangi, vel in melius formari ppflunefentemia? & refolutiones iniquae judiciorum Territori«alium, non reåe interponi poffe, ab infradluris fenten-tias vel refolutiones Judiciorum Provincialium; tantumenim abeff, ut litis redinregrationem infliteendo, ad hunc(copum felici cum fucceflu tendere poflint prcfli iniquishorum Judiciorum fententi s, ut poties ipfos poeniteac,fi hoc modo prccedant. Hand diffitendum quidem,qucd verba illa in Cap. XII. 3. Tit., de Judic. adlata- - - - kommer fvaranden Redan, innan tid till laga vad utedr., och begicrer vädja, och dr -feken af det varde, att emotRettins dom vädjas må, [om jrcmdt les i denna balk ierfiils,tafve ther lof till, och Rätten, tbit vädjat är, dtme i hujvud-faken. Kommer han ej innom tben tid, [om fagt dr3 eller drJaken jä ringa, ett vad tb et i ej tillåtit dr; njutje dtervin»ning, jom i ndfta jf\ fdgs , primo intuicu ita intelligentiavideantur, quafi etiam, refpe&u Judiciorum Provinci¬alium, adplicari poflent. Sed, qui baec ipfa verba &fenfum illorum genuinurn srqua animi lance ponderanr,facili negotio invenient, Judicia Provincialia» munerefuo rite defun&ura, fecundum praefcriptum legis noftrse

A 3 COZ&-

!

• ) 6 ( «Icommunis in Cap. i:mo §. 2. Tit. de Judic. nüraqüamdebere permittere, uc per hane viam procedant litigan-tes, flve partes aäoris vel rei in procedat Fuftinent.Demonftraturi hoc noftrum adlertum, ad ipfa principialegis provocamus; quippe qu& robur huic noftrie fen-tentiae itaaddunt, ut nolla aiupiius hoc in pun£k> for»roido oppofiti adßt. Etenim, cum argnmento conftitu-tionis in §. 3. proxime adlact capitis & Tituli, null» aliascauftas litis redmeegradanern admittant, quam quae ejus-modi (unt, ue adpellationem non reipuant, fl fumma reiJudicats fit adpellabiiis, & adpellatio tempore interpo-natur legitimo", & inde prono, ut dicitur, riuat alveo,quod, fi litis redintegratio adhibenda, non cantum caulfasfmt civiles, verum etiam, quod fententia: in contumaciamfmt Iat^; Sentendte vero Sc cauflas, qua; qua quaUtacenvüiam ita funt adfefe, non allter judiciorum Provinci-alium cognitioni & dijudicationi, quam per viara adpel-lationis, ad tenorem expreflas iitterae legis in Cap. I:mo§. 2 coli cum §. 3 in Capite Tic. de Judic. lub-jici poßint; eo juftlus e Judiciis Provincialibus ornnisinfticuta litis redintegratio proferibitur, quo certius eß?omnes ad hsec Judicia caußas adpellatas, Sc iliorum (en-tentiis diremtas, nullo alio remedio juris, quam adpella-rione, lanari poÜe, prout nos edocet §. in Cap. XII.de Judic. Blifver fvaranden ute fhrfallolos ifrän Lagmans-Rätt - - - dhtne Rätten pä tbe Jkjål, [om Kiavanden före¬ter. Gifver Svaranden Jtg ann 0 medan tid till vad inne äroch fåker vädjan, vare tbet honom tillåtit i tby fall, fom i3 $• ßSSt dir faken af ringare värde, eller gifver ban figej fä ann, njute ej ätervinning, utan vare domen faß.

§. II.Si itaque verum eft, prout ex a*tecedentibüs J&

di&iå in j. 1. latis fuperque conßare arbitramur, quodi«-.

äl» i T rtm3 ) 1 \ fötf3

Judieia Provincialia rullas alias cauilas cognofcendas& dijudicandas fulcipete poflint, quam qua?, me-diante adpellatione legitima, illorum ulteriori cenfursefubmittuntur, verum quoque &, infiar. confectarii,inde dedueere licet, quod nec illud remedium juris,quod I&i leuterationem adpellanr, contra fententias &Refolutiones Judiciorum Provincialium locum habeat;rede enirn tum folummodo Refolutionibus fanandis reme¬dium leuterationis adplicatur, quando latse lunt in cauffaaliqua criminali graviori, fecundum Pra?ceptum legis in§. $. Cap. XXV. Tit de Judic. (ummi Regii Dicafteriiulteriori examini fubmittenda , antequam Exfecutionicommittafur. Et, ut cauffas ita qualificatse, Jurisdiction!Judiciorum Provincialium non fubfunt, vid. §. 4, Cap.III. Tit. de Jud,; ifa quoque nec leuterationem contraJudiciorum Provincialium fententias jura noflra admit-tunt. Haud ignoramus quidem, quod dicta §. 4*.ta Judi-cibus Provinciajibus ejusmodi jus refervet, ut criminaminor«, qua? tempore, quo habetur Judicium, commit«tuntur, cogncfcere & dijudicare pcflint. Quemadmo-dum quoque probe feimus, e a rüdem legem cbfervandamefTe, ubi contingit, ut in caufia quadam adpellata minusdeli&um intervenerit, originem fuam ab eadem caufladucens, & cum illa nexum habens. Verum, cum haecpoteftas deliwta ejusmodi minora dirimendi, qualia funt,minores injuria?, ftrepitus forenfes, pacis judicialis viola-tio, & alise ejusmodi caufia? criminales, qua? longamnon pofeulant inquifitionem, ftatim in fine bujus §. itafit reftri&a, ut ad alia crimina, quam qua? vel ibi ex»preflTe nominantur, vel ita funt comparata, ut pecuniaredemi poffint, extendi non debeat; non dubitamus foreplerosque, qui nobis concedant, remedium Leuterationiscontra fententias & Refolutiones Judiciorum Provincfealium, in cauflis his latas criminsübus minoribusy non

«Ü» ) S v, cft*adhibendum, cum in fequentibus relatum legent, quo-modo orocedere proceflumque inftituere deBsant, quirefolutiones horuna Judiciorum , medta ejusmodi caus-farum criminalium adficientes, frangere vei infirmarediicupiunt, ne in vires rei iudicata? abeant. Prseterea,nec eft, quod credamus, remedium Revifionis cum effsctulegitim o contra fentencias vel Refolutiones JudiciorumProvinciaüum adhiberi pofie, Quid? quod Revifio,quamvis mediame pecunia, in cåufiis civiiibus tantucninfticuatur, & extra oranem dubit^tionis aleam pofitumfit, quod omnes cauffie ejusmodi, a Judiciis Terrifori-alibus refte adpeilativ, Judiciorum Provmctaiium Juris-diåioni iubjaceanf, vide Cap. I. §. 2. Gap. III. § 4. Gap.XXV. §. i. Tit. de Judic. tanto tarnen minus viam Re¬vifionis lequi dehemus, petituri immutationem fenten-tiarum vel refolutionum Judiciorum Provinciaüum,quanto certius ex principiis Jurisprudentise nofirre Pra¬ctica? conftare novirnus, quod per hane viam non aliterprocedenducö, quam poR reliCtaro viam adpellationis, &femper a Summis Regiis Dicafleriis ad facrarn RegiamMajeRatem, vid. §. 1. Gap. XXX. Tit. de Jud., etfi fimulfatendum quod in omnibus cauffis civiiibus contra ho-rum Supremorum Judiciorum fententias non admitta-tur revifio.

§. III.Remotis fic illis remediis juris, qua? contra fenten¬

tias vel Relolutiones Judiciorum Provinciaüum ädplrcari& adhiberi nequeunt, infiituti ratio poRulat, ut prope¬remus indicaturi, non tantum qua?nam itaque reCte in-terponantur, led etiam quomodo procefius rite infti¬tuatur. Ut itaque cau(far, qua? decidendi Judiciis com.mirruntur Provincialibns, ita in duplici funt differentia,ut alia? illarum fint civiles & alise criminales, & fenten-

ti&

J y K ^

tia? & refoludones, in his cauffis lata?, funt vel definitivasvel interlocutoria?, vel etiaoa präliminares & proces-fuaies; ita quoq-ue obfervafle juvabit-, quod remedia illa,quibus jufie & legitime adplicatis, fensencia? & refolu¬tiones illoruro , fi legi minus fint conformes, emendaripofiunt, toto coelo a fe iovicem difcrepent. Si meritacaufia? cujusdam civilis fententia lata diremta funt, tum,quoniam hsec ipfa fententia non aliter, quam lata incaufia principali cenferi potefi: ac deber, argumenco Le¬gis comm, in Cap. XXV. §. i. Tit. de Judic. adpellacio,interponenda erf, Ii umquam fperandum, ut via ad Ju¬dicium competens fuperius non prsecludatur; tantumenim abeft, ut alio quopiam interpofito remedio quidefficiatur, ut potius imploratio Judicis Superioris aliasprovocanti ex voto non fuccedat, vid. Cap. XXV. §. 7.1 it. de Jud., nifi quis ofiendere valeat, jurium proces-fualium finifira perverfacjue adplicatione ejusmodi nulli-tates comnoillas efie, qu^ partium exceptionibus origi-nem non debent, & ejusmodi funt, ut fententia lata ds.finitiva ideo improbari debeat, ad tenorem. §.21. Cap.XXV. Tit. de lud.: Nu vill entbera parten, fom fjelf vidRatten när varit, eller tber Fullmågtig haft, vifa dom-villo, eller att andra fädana fel vid Råttegången förelupityat domen för tby ogillas bor 'cfe. • - - i alla deffa fall måparten fig i Hofrätten befvära innom then tid y fom denyte §, förefkrifvevy adeo ut in oninibus illis cafibus, ubilententiae Judiciorum Provinciaiium definitiva?, in cauffislatas principalibus civilibus ejusmodi laborent nullitati-bus, arbitrio partium reliktum fit, eligere viam, vel ad-pellationis, vel querels, prout hane vel illam fibi magisprotuturam putant. In hoc autem eleåionis negotioprudenter & caute procedendum. Nimirum caveant Pro-vocaturi ad furorna regia Dicafieria, ne putent nullitatesconamiflas effe, ubi re vera nulla digreffio a lege Judici

B

41' ) io ( ®Inferiori imputari poted, atque fic querelam adpellationiprjfeferant 3 nam exprefle di&itat §. ig in Gap. XXX.Tit. de Jod. vifav han ej fel i rättegången, tå må ej hufvud-faken nptagas och bote fem hundrade daler. Et, fl adpel-landum cum efFeftu iegitirno, adpeilatio inträ tempus,lege de?erminarum,interponi debet. Qoemadmodum etiamnon tantum talis fidejuffio, qualem exigit §. i. in Cap.XXVI. Tit. de Jod. praeftanda, led etiam exfecutionitradenda erit fententia, fi fententiae Judicti Territorialisefl conformisj antequam adpeilatio in Dicafterio Regiointroducatur, ita tamen ut excipiantur omnes illi cafus,ubi folutione Judiciti, adpeilatio proifus irrita evaderet,vid. §. 4. ibid. Quibus omnibus obfervatis/ libellus ad*,pella'ionis quoque tempore leg-tim o infinuetur oportet,vid. §.' 9. Cap. XXV. Tit. de jud. cfr. Litt. Reg. d. 14Jan. 175^, d. 8 Dee. 1748. Reföl. p. Allm. Befv, 1770.§ 19. it. Coofi Reg. d. 14 Nov. 1777. Quid autem ju¬ris, fi tempus ad <el!ationis int. rponenda? vel introducen-dae in dtem fe'ftum incidat, oftendunt Littera Regime d.11 Nov. 174t. d. 25 Julii 1743, it. cfr. Cap. XXV. §.23. Tit. de, Judic.

§. iv.Sed admittunt quoque jura noftra contra fententias

Judiciorum Provincialium, in caufTis latas civilibus, aliudremedium, Nimirum, qui verfantur in Judiciis, negotiatra&aturi forenfia, haüd ignorant faepe accidere, ut Ju-dicia Provincialia, ii quaeftio de finibus regundis, finepraevia inlpe&ione decidi nequeat, argumento legis inCap. XIV. §. 3. Tit. de Jur. Agr. decernant eamdem,pofl habitam infpeßionem ocularem, in ipfo loco in*ipe&ionis dirinaendam efle. Qui his lententiis JudiciorumProvincialium, pofl ejusmodi faabitas infpeåiones latis,

jura

II ) 11 ( #jura lua Ma eOe pmant, & ideo iliis acquiefcere nolunt,Sacram" Regiam Majeftatem, per viam lupplicarionis, in¬trä Eotwgefimtiffl diem, illo non cooiputato, quo fen-temix ferebantur, adire debent, ut clementer decernat deobtineods inlpeäione Equeftri, Riddarefyn, ita tarnen utheic non reticenda fit exceptio, quam nobis probet Con-ftitutio Regia d. 26 Oft:. 1743: enär parterna ej tvißa områgång eller annan boblftada [kilInad ^ bvarå fyn hällas hov,atan Lagmans Rätten i andra mal finner till fin itplyfningr.väigt3 att anftällä allenaft en blott befiktning och domen deraflåger , mage porteme i thy fall ej be[väras med RidrfareSyne Rätt, [om fordrar flor koftnad , utan må [åken genomvad fullföljas i HåfRätten. Anteqnam quis Regem inträdifta fatalia adcat, Ipfi fubreiffiflime fupplicaturus, utimpetret infpeftionem equeftrero, prasftanda, inCap. XXV.§. to. Tit. de Jud. determinata obfervef, necefle eft.Tantum enim abeft, ut omiftis his praeftandis, vato fuocompos bat requirens, ut potius caufta ita cndat, utoranem fpem emergendi admittaf, nifi grada Regis, me-diante rcfitucione in integrum, intervenerit,

§. V.Sic fafta fuhmifliffima requirentis fupplicatione, fpe-

randura, ut Sacra Regia Majeftas fupplicantis petitioniadfenfum prsebeat, & clementiflime permitrst, ut canftaper Infpeftionem Equeftrem ulterins cognofcatur & di-judicetur. Quod autem ad quadlionem illarn adtinet,quinam ad banc Infpeftionem Equeftrem inftitucndamdelegemur ? haud forfitgn ingratum erit obfervafte, quodnon eadem prifcis temppribusj qua? jam, boc in pun&ofuerit lex. Qua?ftiones de finibns regundis Regia? de-ciboni fubjeftas fi ifle. in anriquis illis Judiciis, inquifi-toriis aut correftoriis, Räfft & Rättare Ting9 probabile

B z eft.

ü ) 12 ( ^efl. SucceflTu autem temporis & loco horum Judicio-ruiii pollea & circa annos 1614, 162$, 1634, inRitutiscertis regis Regnique fummis Dicaderiis Regiis, cfr.Rätteg. Rrocejf. i6i$. §. 20, ejusmodi quseRiones, poRfaRam a Judicio Terncoriali Sc Pcovinciali Cognitionen^& dijudicationem, interpofita adpellatione, aa fummahsec dicafteria Regia de^olutas fuiiTe reperimus, quippepenés quae fuit jus deiegandi ex numero adftilorurn,qui infpeRionem inRicuerent, atque deinde, quid jurisfuerit, iententia definitiva determinaretic. Hic modusprocedendi obfervatus eR usque ad'tinem anni 1672;hoc enim anno die 10 Decembris emanarTit ReiolutioRegia p. Ad. Befv. conRituens: bvad HafRättsfynerna an¬går ' ' ' jå finner Kongl. Maj:t fkjäligt, att de blra af-fkaffas y och att allajovdfyner (å hållas, [om Sver es Lagformår) icke blifvandes någon adpelation tillåten tftån Lag-mans Syn, emot hvilket intet annat, remedium juris cfrigitär än Riddare Syn, fom bos Kongl. Maj:t Sjelf per fup-plicam fokas bör: adeo ut jam InlpeRio EqueRris apudipfum Regem fubmifllRime fit expetenda« Quemadmo-dum etiam Rex, conceffo beneficio InfpeRionis Eque¬Rris, Praefidem hujus Judicii Rcgii denominat unum exilluftrillimo Senatorio ordine, vei Regis regn i q ué Seoa-toribus, & purpuratis dignitate proxims accedentem, adtenorem §. 10. in Cap. XXV. Tit. de judic.; quocircaobfervandum, quod illis, qui Regis Regnique Senatori-bus dignitate funt proximi, adnumerandi fint Satrapes acProvinciarum Gubernatores prout oRendif ConR. Reg.d. 21 0&- 1741. Ille, qui Pr^fes hujus Judicii conRi-tuitur, cum quatuor Jureconfultis Sc Judicii Territo-rialis adfefToribus, qui infpeRioni cuidam priori nonadfuere, rem lidgiofam iterum infpeRam decidat opor¬tet. In hoc negotio autera ita procedendum, ut nullaalia quasRio examinanda Sc deciaenda fufcipiatur, quam

qurs

fp ) 13 ( fpquas adficit controverfiam de limitibus, & antea perInfpecUonem Judicii Provineialis decifa ed, unde fequi-tur, ut nem folum fententiam Judicii Provineialis defi-nitivara, verum etiam omnes ejusdem refolutiones in-terlccutorias, präliminares & proceffuales, cognofcere,cmendare vel immutare poffit, fi fuper bas pofteriorisgeneris refolutiones diffenfum tempore legitimo partesdeclaraverint, quod quoque exprefle fancitum legimusin Conflit, Reg. d. 26 Och 1743»

§, VI.

Praeter illa remedia juris, qua; Iåi adpellationem& fupplicationem vocare amanf, datur adhuc aliud, quodcontra fententias & refolutiones Judiciornm Provinci-alium cum efFe£ki adhiberi potefl legitimo, & Ittisquerela audit. Videamus itaque etiam, quibus refolu-tionibus fanandis hoc remedium adplicetur. Inter hasprimum nobis occurrunt Refolutiones Judiciorum Pro-vincialium fuper exceptionibus fori & plurium citando-rum. Quod hae, five caufla Principalis ht civilis velcriminalis, mediante quaerela, infirmari poflint, poftinferpofitam declarationem diffenfus inträ tenopus, legedeterminatum, nos edocet § §. 1. 2. .3. in Cap. XVhTit. de Judic. Eamdem quoque legem obfervandamelfe, quod ad Relolutiones horum Judiciorum, fuper o-mnibus reliquis, cujuscumque fint generis, exceptioni¬bus, adtinef, haud obfeure innuit §. 4. ibidem, ita tå-men, ut nemini de ejusmodi refolutionibus queri liceaf,nifi fimul correåionem fententias definitivas petitnrusfun mum Dicafieriunt Regium adeat. Prseterea quo¬que querela re&e utimur, infirmaturi refolutiones Ju¬diciorum Provincialium in cauflis latas criminalibus,leeundum edi&um legis in Cap. XXV. §. 5. Tit. de Jud.

B 3 fata-

f a f^S3 J A4 V

fatalibus in proxime di£to Cap. obfervatis. Et, fi cuiejusmodi refolutionibus rnulfe vel impenfse folvendaeimponantur, pro iisdera cantio legitima pratilefur opor¬tet, vid. Cond. Reg. d. 22 Novembr. 1749, it. cfr. Litt.Reg. d. 6 Apr. 1758. Et? quod quoque querela nullita-tis, iententiis Judiciorum provincialkim definitivis infir-mandis inferviat, ubi finiftra Jurium Proceßualium ad-plicatione, tales a Judice commilfas eile nullitates oflen-dere valet alterutra pars litigantium, quales commemo-rantur in Cap. XXV. § §. 21. 22. Tit. de Judic. ex eis-

dem §§. colligere licet. Sed hxc noftro temporinoftrisque remediis fufficiant.