de ziekte van parkinson casuïstiek en verpleegkundige interventies m. postma, verpleegkundig...
TRANSCRIPT
De ziekte van De ziekte van ParkinsonParkinsonCasuïstiek en Casuïstiek en verpleegkundige verpleegkundige interventiesinterventies
M. Postma, verpleegkundig M. Postma, verpleegkundig consulent Parkinsonconsulent Parkinson
InhoudInhoud
Richtlijn V&V van mensen met ParkinsonRichtlijn V&V van mensen met Parkinson Casus 1, patiënte opgenomen in ziekenhuisCasus 1, patiënte opgenomen in ziekenhuis Bespreking verpleegkundige diagnose & Bespreking verpleegkundige diagnose &
interventiesinterventies Casus 2, poliklinische patiëntCasus 2, poliklinische patiënt Bespreking verpleegkundige diagnose & Bespreking verpleegkundige diagnose &
interventiesinterventies Operatie bij ParkinsonOperatie bij Parkinson VragenVragen
Richtlijn verpleging en Richtlijn verpleging en verzorging van mensen verzorging van mensen met de ziekte van met de ziekte van ParkinsonParkinson Doel; aanbevelingen geven aan Doel; aanbevelingen geven aan
V&V wat het beste gedaan kan V&V wat het beste gedaan kan worden op bepaalde momenten in worden op bepaalde momenten in het zorgproceshet zorgproces
Tot stand gekomen door NVNV en Tot stand gekomen door NVNV en Parkinson patiënten vereniging & Parkinson patiënten vereniging & Nederlandse Patiënten Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF)Consumenten Federatie (NPCF)
Beschrijving van problemen Beschrijving van problemen volgens International volgens International Classification of Impairments Classification of Impairments Disabilities and Handicaps (ICIDH) Disabilities and Handicaps (ICIDH) opgesteld door de World Health opgesteld door de World Health Organisation (WHO)Organisation (WHO)
16 veel voorkomende problemen 16 veel voorkomende problemen uitgewerkt vlgs PES structuuruitgewerkt vlgs PES structuur
PES;PES;
P = Definitie ProbleemP = Definitie Probleem E = Etiologie/Oorzaken, E = Etiologie/Oorzaken,
beschrijving van factoren die het beschrijving van factoren die het probleem beïnvloeden of in stand probleem beïnvloeden of in stand houdenhouden
S= SymptomenS= Symptomen
Beschrijving van beoogd resultaatBeschrijving van beoogd resultaat Interventies door Interventies door
verpleegkundige/verzorgendeverpleegkundige/verzorgende
CasusCasus
Vrouw, 53 jaar, 16 jr. ParkinsonVrouw, 53 jaar, 16 jr. Parkinson RvO; screening operatieRvO; screening operatie Onvoorspelbare Onvoorspelbare
responsfluctuatiesresponsfluctuaties Mobiliteit moeilijk, o.a. freezing, Mobiliteit moeilijk, o.a. freezing,
valtvalt
On-off fenomeenOn-off fenomeen
OffOff RusttremorRusttremor Bradykinesie Bradykinesie
(traagheid van (traagheid van bewegingen)bewegingen)
Rigiditeit Rigiditeit
(spierstijfheid)(spierstijfheid) Problemen met het Problemen met het
evenwichtevenwicht
OnOn Tremor Tremor
minder/wegminder/weg Kan goed Kan goed
bewegenbewegen Soms Soms
dyskinesieëndyskinesieën Balans vaak beterBalans vaak beter
Verpleegkundige aspecten bij Verpleegkundige aspecten bij medicatie;medicatie;
Inname van medicijnen op vaste tijden Inname van medicijnen op vaste tijden Observeren van werking van medicijnenObserveren van werking van medicijnen Observeren van evt. bijwerkingen zoals; Observeren van evt. bijwerkingen zoals;
verwardheid, lage bloeddruk, dyskinesieën, verwardheid, lage bloeddruk, dyskinesieën, on-off fenomeen on-off fenomeen
Patiënt ondersteunen bij invullen van de Patiënt ondersteunen bij invullen van de MeerwaldtkaartMeerwaldtkaart
Verpleegkundige Verpleegkundige diagnosediagnose
Verandering in lopen (blz.24) Verandering in lopen (blz.24)
Etiologie; verandering Etiologie; verandering in lopen. in lopen.
FreezingFreezing Verandering van houdingVerandering van houding Angst, eerdere valervaringAngst, eerdere valervaring Medicatieproblemen Medicatieproblemen
SymptomenSymptomen
Kan niet startenKan niet starten ValneigingValneiging Moeite met veranderen van richtingMoeite met veranderen van richting Stopt onbedoeld voor obstakelsStopt onbedoeld voor obstakels Kan niet door open deur lopenKan niet door open deur lopen Kan niet stoppenKan niet stoppen Loopt op tenen, te kleine passenLoopt op tenen, te kleine passen
InterventiesInterventies
Geef begeleiding bij lopenGeef begeleiding bij lopen Voer geen afleidende gesprekken Voer geen afleidende gesprekken
tijdens lopen/geen dubbeltakentijdens lopen/geen dubbeltaken Adviseer zich goed te Adviseer zich goed te
concentreren op maken van grote concentreren op maken van grote stappen.stappen.
Adviseer gebruik te maken van Adviseer gebruik te maken van cues bij freezingcues bij freezing
Cues bij freezingCues bij freezing Leer de patiënt zich voor te stellen Leer de patiënt zich voor te stellen
over een voorwerp te stappen, over een voorwerp te stappen, gebruik evt. je eigen voet.gebruik evt. je eigen voet.
Leer patiënt hardop te tellen om Leer patiënt hardop te tellen om een eerste stap te makeneen eerste stap te maken
Laat stappen op de plaats makenLaat stappen op de plaats maken Leer stampend te lopenLeer stampend te lopen
Casus 2Casus 2
Man, 66 jr oud, 5 jr. ParkinsonMan, 66 jr oud, 5 jr. Parkinson Hobby’s; naar café gaan en daar Hobby’s; naar café gaan en daar
biljartenbiljarten Spraak moeilijker te verstaanSpraak moeilijker te verstaan Hallucinaties, partner weet niet Hallucinaties, partner weet niet
hoe te reagerenhoe te reageren
Verpleegkundige Verpleegkundige diagnosediagnose
Verandering in communicatie (blz. Verandering in communicatie (blz. 27)27)
Etiologie; verandering Etiologie; verandering in communicatiein communicatie
RigiditeitRigiditeit On-off momentenOn-off momenten Freezing Freezing SpeekselvloedSpeekselvloed SchaamtegevoelensSchaamtegevoelens
SymptomenSymptomen
Moeite met formuleren van Moeite met formuleren van woorden; monotoon, zacht, woorden; monotoon, zacht, onverstaanbaaronverstaanbaar
Gezicht heeft minder expressie Gezicht heeft minder expressie (maskergelaat)(maskergelaat)
Dhr. isoleert zich in gezelschapDhr. isoleert zich in gezelschap Dhr. neemt minder deel aan Dhr. neemt minder deel aan
gesprekkengesprekken
InterventiesInterventies
Maak dhr bewust van en adviseer Maak dhr bewust van en adviseer in goede lichaamshoudingin goede lichaamshouding
Consult logopedistConsult logopedist Zorg voor goed oogcontactZorg voor goed oogcontact Vraag dhr bewust en langzaam te Vraag dhr bewust en langzaam te
sprekenspreken Adviseer en stimuleer tot slikkenAdviseer en stimuleer tot slikken
Vervolg interventiesVervolg interventies
Adviseer met één persoon tegelijk Adviseer met één persoon tegelijk te sprekente spreken
Adviseer eerlijk te blijven Adviseer eerlijk te blijven wanneer hij niet verstaan wordtwanneer hij niet verstaan wordt
Adviseer informatie aan Adviseer informatie aan omgevingomgeving
Definitie hallucinaties;Definitie hallucinaties;
Psychische ervaring met het karakter Psychische ervaring met het karakter van een waarneming die niet berust op van een waarneming die niet berust op een zintuiglijke prikkel en die door de een zintuiglijke prikkel en die door de patiënt voor waar wordt aangenomen. patiënt voor waar wordt aangenomen.
Bij Parkinson meestal sprake van Bij Parkinson meestal sprake van visuele hallucinatiesvisuele hallucinaties
20 % van de patiënten zonder 20 % van de patiënten zonder dementie krijgen hier in de loop van dementie krijgen hier in de loop van het ziekteproces mee te makenhet ziekteproces mee te maken
50% van de patiënten met 50% van de patiënten met dementerende symptomen krijgen hier dementerende symptomen krijgen hier mee te makenmee te maken
Etiologie; hallucinatiesEtiologie; hallucinaties
Tekort aan dopamine en/of acetylcholine
Anti-Parkinsonmedicatie Anti-Parkinsonmedicatie (dopaminomimetica en/of anticholinergica
Overgevoeligheid van dopamimereceptoren in het limbisch systeem
Co-morbiditeit (infectie, dehydratie, slechte visus etc.)
Medische interventiesMedische interventies Voorlichting patiënt en partnerVoorlichting patiënt en partner Afbouwen anticholinergica (Akineton, Afbouwen anticholinergica (Akineton,
Artane, Disipal)Artane, Disipal) Afbouwen amantadine (symmetrel)Afbouwen amantadine (symmetrel) Afbouwen Selegiline (Eldepryl)Afbouwen Selegiline (Eldepryl) Reduceren dopamine-agonisten (Permax, Reduceren dopamine-agonisten (Permax,
Parlodel, Requip, Sifrol)Parlodel, Requip, Sifrol) Starten neuroleptica (clozapine=Leponex Starten neuroleptica (clozapine=Leponex
of olanzapine=Zyprexaof olanzapine=Zyprexa
(Parkinson) (Parkinson) verpleegkundige verpleegkundige interventiesinterventies
SignalerenSignaleren Bespreekbaar makenBespreekbaar maken Laagdrempelig bereikbaar zijn om Laagdrempelig bereikbaar zijn om
luisterend oor te biedenluisterend oor te bieden Voorlichting geven aan patiënt/partner Voorlichting geven aan patiënt/partner
en aan collegaeen aan collegae
(Vervolg) (Vervolg) Verpleegkundige Verpleegkundige interventiesinterventies
Gestructureerd dagprogramma Gestructureerd dagprogramma aanbiedenaanbieden
NachtlampjeNachtlampje Geruststellen Geruststellen Partner tot steun zijnPartner tot steun zijn Eerlijk blijven; aangeven dat wat wordt Eerlijk blijven; aangeven dat wat wordt
waargenomen er niet iswaargenomen er niet is
Taken vpk. consulent Taken vpk. consulent ParkinsonParkinson Signaleren van problemen; Signaleren van problemen;
aandacht voor leefsituatieaandacht voor leefsituatie Zorgbehoefte inventariseren + Zorgbehoefte inventariseren +
zorgplan uitvoerenzorgplan uitvoeren Informeren en instrueren patiënt en Informeren en instrueren patiënt en
mantelzorgmantelzorg Laagdrempelig aanspreekpuntLaagdrempelig aanspreekpunt
VervolgVervolg
Initiëren van andere hulpverleners
Aandacht/ondersteuning mantelzorg
Ontlasten neuroloog
Coördineren van communicatie tussen hulpverleners
Bijdrage wetenschappelijk onderzoek
Andere behandelingsvormen;Andere behandelingsvormen;
Fysiotherapie, ergotherapie, Fysiotherapie, ergotherapie, logopedie, revalidatieartslogopedie, revalidatiearts
Lotgenotencontact; Parkinson Lotgenotencontact; Parkinson Patiënten Vereniging Patiënten Vereniging
Psychosociale steun; maatschappelijk Psychosociale steun; maatschappelijk werk en psycholoogwerk en psycholoog
Operatie bij ParkinsonOperatie bij Parkinson Letseloperatie: aanbrengen van Letseloperatie: aanbrengen van
een laesieeen laesie Stimulatie operatie: d.m.v. Stimulatie operatie: d.m.v.
elektrodenelektroden
Bij ZVP meestal een Bij ZVP meestal een
stimulatie operatiestimulatie operatie
Welk gebiedWelk gebied
Thalamus (TH)Thalamus (TH) Sub thalamus nucleus (STN)Sub thalamus nucleus (STN) Globus Pallidum (GPI)Globus Pallidum (GPI)
Keuze hersengebiedKeuze hersengebied
Afhankelijk van de klachtenAfhankelijk van de klachten Bij alleen tremor (TH)Bij alleen tremor (TH) Complexe Parkinsonklachten Complexe Parkinsonklachten
(STN)(STN) Bij overbewegelijkheid (GPI)Bij overbewegelijkheid (GPI)
Operatie indicatiesOperatie indicaties
TremorTremor Toename ParkinsonklachtenToename Parkinsonklachten Onvoldoende effect of Onvoldoende effect of
bijwerkingen van de medicatiebijwerkingen van de medicatie Overbeweeglijkheid Overbeweeglijkheid
(dyskinesieën)(dyskinesieën)
OperatieresultatenOperatieresultaten
Vermindering Parkinsonklachten als Vermindering Parkinsonklachten als stijfheid,on –off klachten en stijfheid,on –off klachten en overbewegelijkheidoverbewegelijkheid
Toename ADL zelfstandigheidToename ADL zelfstandigheid Toename sociale activiteitenToename sociale activiteiten Verandering rollen thuis: van Verandering rollen thuis: van
afhankelijkheid naar zelfstandigheidafhankelijkheid naar zelfstandigheid Toename kwaliteit van levenToename kwaliteit van leven
Bedankt voor jullie aandachtBedankt voor jullie aandacht
E-mail: [email protected]