december 03 pretsch frs. 45.–/onnnr. 115, annada 10, glion december 03 pretsch frs. 45.–/onn il...

16
nr. 115, annada 10, Glion december 03 pretsch frs. 45.–/onn il proxim puntissimo è: senza cunfins fin da redacziun per il nr. 116: 11 da december 03 Punts 116 cumpara entschatta schaner 04

Upload: others

Post on 06-Mar-2020

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: december 03 pretsch frs. 45.–/onnnr. 115, annada 10, Glion december 03 pretsch frs. 45.–/onn il proxim puntissimo è: senza cunfins fin da redacziun per il nr. 116: 11 da december

nr. 115, annada 10, Glion

december 03

pretsch frs. 45.–/onn

il proxim puntissimo è:

senza cunfins

fin da redacziun per il nr. 116:

11 da december 03

Punts 116 cumpara

entschatta schaner 04

Page 2: december 03 pretsch frs. 45.–/onnnr. 115, annada 10, Glion december 03 pretsch frs. 45.–/onn il proxim puntissimo è: senza cunfins fin da redacziun per il nr. 116: 11 da december

2

da Fadrina Hofmann Ins di che la creativitad de-

rivia dal caos. PUNTS è creativ: nus vain gì in

caos!

En ils ultims mais ha quai dà uschè bleras mi-

dadas da puntissimos che la fin finala han schi-

zunt ils schefs (e la scheffa) perdì la survista.

La collavuraziun cun la televisiun n'ha betg

funcziunà – spustar in puntissimo. Per l'agenda

prevesida n'avevan nus tuttina betg ils daners –

midar il puntissimo sin "on the road" e spustar

ils auters puntissimos. Resultat: ils Sursilvans

sentan che l'enviern vegn e scrivan sur da "bat-

tacor", ils Engiadinais s'interessan plitost per

glieud tgi batta er senza cor e scriva sur da

"gaga", ed ils Surmirans na vegnan insumma

betg pli londerora. Item. En mintga cas datti

ussa dus puntissimos: battacor e gaga. U esi

daventà plitost in puntissimo che cumpiglia

tuts dus? Dimena: battacor u gaga?

Battacor: l'emprim di da scola, la saira da Na-

dal avant che spachetar ils regals, currer sin il

bus, quel mument avant l'emprim bitsch, spe-

tgar al tren cun il qual l'amant vegn a vegnir,

l'agitaziun avant in examen, guardar las stailas

e na sentir nagut auter che l'agen battacor

Gaga: na betg chapir pli il mund, ir en il guaud

e sbragir natiers la primavaira, dar in tof e te-

gnair davant il tgil in zulprin, ir cun 120 km/h

sin vias grischunas, baiver fin che l'emprim

cruda enturn, rimnar tschics duvrads, avair

sgurdibels en il chau

Battacor survegn'ins sch'ins è inamurà ed en

da quels muments batta la blera glieud er in

zic. Ils dus puntissimos van atgnamain magari

bain ensemen, u betg?

As laschai surprender dals products che noss

redacturs han stgaffì en PUNTS nr. 115 – cun

battacor u senza, cun in chau cler u forsa er in

pau gaga. Bun divertiment!

3 Impissamaints gagaistics

dad Aline Dietrich e Rebecca Good

Pertge è tscherta glieud gaga? E tgi decida sch'insatgi è

gaga?

4 As baiver gaga

da Leticia Demonti e Nadia Federspiel

Baiver enfin ch'ins batta? Dus giuvnas han fatg quel expe-

riment.

4 Savens tractainsa disturbis d'adattaziun

da Gianna Sonder

Dominik Rennwald è psichiater. Tge fa in psichiater precis

en ses manster? Gianna ha dumandà ed ha survegnì res-

postas.

5 Jackass – amalo u progressiv?

da Michele Badilatti e Silvano De-Stefani

Tge è Jackass? Tge fa Jackass? Pertge ha la glieud uschè

gugent a quell'emissiun? In pèr scleriments dals scolars

da l'Academia Engiadina a Samedan.

5 Puls 130

da Zegna Dosch

Ti na pos betg pli. Tes puls è sin 130. Ti tiras grev il flad e

tia testa e tut cotschna … .

6 Perché demonstrar cunter il WEF?

da Jon Pult

30 milliuns francs e 6500 schuldads per la segirtad, l'im-

pressiun da la Svizra sco stadi totalitar ed in sentiment da

malsegirtad tar la populaziun – inqual motiv per demons-

trar encunter il WEF.

6 "Jau na ma sent betg sco in nauschun"

da Rafael Camenisch

Claudio Lardi, cusseglier guvernativ discurra en l'intervis-

ta cun Punts davart il rumantsch grischun, tegnair pleds,

sia paja e battacor.

8 Rumantsch grischun in scoula! Gaga?

da Silvana Janett e Selina Bezzola

Lardi e cumpagnia han decis: a partir dal 2005 datti rg er

en scola. Silvana e Selina han fatg ina retschertga ed

in'analisa da las opiniuns davart il rg en scola.

9 Ciaociao Battaporta?!?

dal team da PUNTS

11 Musica pil cor

da Beth Martin

Las davosas minutas avant il concert decisiv – las nervas

èn tendidas ed il corp cumenza a batter dal tuttafatg.

Reussescha a noss protagonist da sa tegnair sut control-

la avant ch'el sa sto presentar ad ina sala plain glieud?

12 Las treis ???

dad Ursin Lutz

Tgi n'enconuscha betg las aventuras dals “trais ???"?! Ord

il passà, il present e'l futur da la seria da gieus auditivs

che giaudan puspè gronda popularitad tar giuven e vegl.

12 Tras il marcau cun egls serrai

dad Annatina Nay

Tschif da tuttas sorts impressiuns circulescha noss velo-

cipedist vers in'experientscha che al vegn anc a star ditg

en memoria.

Page 3: december 03 pretsch frs. 45.–/onnnr. 115, annada 10, Glion december 03 pretsch frs. 45.–/onn il proxim puntissimo è: senza cunfins fin da redacziun per il nr. 116: 11 da december

3

dad Aline Dietrich e Rebecca Good Gaga, che pled!

Che voul "gaga" dir insomma?

Na dal tuot normel, sbatter, avair ün tic, na

esser dal tuot tschient, esser stüpid, esser tres,

avair luoch ün scrouv, avair giò ün chantun …

Eau pens cha minch'umaun saja almain üna

vouta in sia vita ün pô gaga.

Saja que pervi ch'el ho bavieu da memma alco-

hol e cuorra nüd tres cited u perche ch'el dor-

ma tuot la not sün via … u cur cha's es inamuro

as es sa scu üna gillina sainza cho!!! A do da-

fatta da quels chi sun gaga be uschè, tuot'an!

Suvenz vain dit cha giuvenils sajan gaga. Ma es

que propi vaira? Sun giuvenils gaga? U sun ils

creschieus auncha bger pü gaga? Ma lura sun

ils giuvenils gaga perche cha'ls creschieus sun

auncha bger pü gaga. U vegnan ils creschieus

gaga pervi dals giuvenils? U suotsura? U sune

forsa gaga perche ch'els sun oters? Ma lura es

minchün gaga perche ch'el es oter cu'ls oters.

Alura füss gaga il listess scu na normel. Ma

che u melder dit chi es alura normel? Do que

insomma glieud normela? Schi, minchün es

normel in sieu möd.

Lunic ch'eau se dir dal pled gaga es, ch'ün

umaun chi'd es gaga nun es pluffer ...

Gretta Bott, scolara, Zuoz:

• sch'eu pens vi da mia matura

• ch'eau se, cha vegn prossem venderdi la prü-

ma vouta cull'assa

• sch'eau am met avaunt mieu magister da tu-

das-ch in chotschas suot ...

• ün herzschrittmacher!

Valeria Turnes, scolara, San Murezzan:

• la prouva da conduir

Aita Bott, practicanta in ün'agentura d'architectura

interna:

• scha gniss cun fotografia e nom sülla prüma

pagina da punts cun mias respostas!!

• esser la prüma persuna la bunura bod sün

pista ed avair l'intera pista per se stess (que

functiuna natürel be in Engiadina, cun bel

tschel blov e'l sulagl chi splendura)

• pudair manascher ün cool auto (per exaimpel

ün ford pick up, vw touareg, audi rs 6, bugatti,

jaguar ...)

• pudair esser ad ün live concert da pearl jam!

• üna chanzun, chi porta algordaunzas

• ün bel hom, cun bels ögls

• ir in vacanzas

• liftoff cul aeroplan

• achterbahn (scu's disch que)

• clausuras (tschüss matura hallo kunstfach-

hochschule!)

Ladina Fliri, studenta, Turich:

battacour as tschüffa schi's vegn adüna plü

daspera al cumün ingio chi sta l'ami chi's vezza

bainbod :-)

battacour fa üna sala plain glieud schi's es sün

ün palc ed i s'ha da preschantar alch (musica,

referat, chant, ...)Tumasch Flurin Schreich, topograf, Berna

Hääääää????????????? Ingün idea ...

Also battacour n'haja schon minchatant ... ma

eir be minchatant ...

grins

Anita, 21 ons, studenta, Friburg:

la brama ch'inchün at spetta a l'aeroport.

Marianna, 21 ons, studenta, Friburg:

Cuorrer sül bus.

• na dal tuot tschient

• ir per l'ogna

• sbatter

• nu pü avair tuot las tazzas in s-chaffa

• esser turli

• esser bambo

• ün chi tila

• esser ourd'clocca

• esser tres

• esser föra

• plemplem

• avair ün utschè

• buc esser Hugo

• buc esser schubers

• esser in "jeusaibuu"

• betg tut cot

• malspirtaus

• bazincas

• sbatticoc

• esser nars

• esser in tgauplat

• perder ün scrov

• avair pers ün scrov

• mieu bap disch adüna: "ir culs bouvs"

• pluffer

• stüpid

Page 4: december 03 pretsch frs. 45.–/onnnr. 115, annada 10, Glion december 03 pretsch frs. 45.–/onn il proxim puntissimo è: senza cunfins fin da redacziun per il nr. 116: 11 da december

4

da Leticia Demonti e Nadia Federspiel Nussas duos

essans darcho üna vouta sulettas a chesa e que

in venderdi saira. Incredibel, cun nossa fantasia

nu's riva propcha dalöntsch. Sül viedi in mia

staunza passainsa speravi üna s-chantschia chi

savura da que delizchus. Il buonder ans chat-

scha e plaun plaunin chamina N. da Z. vi tar la

chaschina, evra l'üschin e davaunt nus: il para-

dis. Circa tschinquaunta clochas alcohol: grap-

pa, whisky, vodka, licörs ed uschè inavaunt.

"Mhhh ... hest già üna vouta bavieu licör d'öv?

Vè, pigliainsa ün süerv.", disch N. da Z. "Bua,

guarda co, Malibu! Spetta eau d'he auncha

Vitafit, dai, masdainsa ün pô." N. da Z. d'eira

dapü cu d'accord. Eau met aint üna CD e fatsch

ir la musica il pü dad ot pussibel. Ün coctail

zieva l'oter e la butiglia es vöda. E nussssas nu

badainsss auncha ünnnguotta. Ma, ma fforss-

sa ün pooïn. So uossa aunch'ün, cu füss que

cun ün rosé? "Be no cun tuot." Ööö. Be na

uschè svelt, nus vains auncha avuonda per

duos eivnas. Que vessi stuvieu dir pü bod per-

che cha N. da Z. crouda giò per terra e schlop-

pa dal rir. Eir eau bad cha sül tapet as viva tuot

pachific. Eau nu se che chi m'ho mno sün

quist'idea, forsa la naiv u il fat cha la glüna es

plaina e cha nus essans auncha fitas, in min-

cha cas, las cundinziuns sun perfettas per fer

ün pop da naiv. Nus saglins our in üert be cun

chotschinas suot, bh ed üna clocha whisky. Per

clapper chod ün süerf e vi da la lavur.

La buorla es in gir ... tacha no duos chammas ...

tschercha üert illas carottas ed afin es nos

Poup-man. Dal dalet da sieu esser do'l ün pi-

tschen concert. Yeahhhh Poup-man ...!

Aua, mieu cho. A me esa mel. Che fatschi in

stüva, inua es N. da Z.? Hä, perche ho quel pop

da naiv aint mieu bh? El pera be ün alien.

Aint il bagn dorma N. da Z. tuot pachific ed eir

eau vegn uossa in let.

da Gianna Sonder Domenik Rennwald è medi e

manader digl post da psichiatria ambulanta

dalla regiun sid digl cantun Son Giagl.

Pertge ist ta decidia per chel mastier? Per

deir la verdad: ia sa mianc exact. All'antschatta

leva neir medi general, pero oz sunga led tg'ia

ma va decidia per la psychiatria. Gl'è adegna

puspe intressant da vaseir, pertge tgi carst-

gangs èn nias uscheia scu tg'igl èn.

Ast t'imagino uscheia igl mastier? La lavour

cugls paztgaints vaia gio adegna mess avant

uscheia scu tg'ella è propa. Tge tg'ia vess pero

mai panso èn igls munts da palpiri quotidians

tg'ia stò survantscher. Chegl sa tracta da rap-

ports da sieranza, da projects e da qualitad.

Tge malsognas psychiatricas tracteschas igl

pi savens? Ia lavour tigl post da cunsegliaziun

cantunal per carstgangs cun problems psy-

chics e lour paraints. Igl pi savens tractainsa igl

schinumnado disturbi d'adattaziun. Chegl èn

malsognas tgi vignan cundiziunadas dalla cir-

cumstanza da veiver. Pi bod veva chegl nom

neurosa. Schiglio vainsa paztgaints cun de-

pressiuns e furmas da schizofrenia

Pertotga chegl blers giuvenils? Per chesta

dumonda sunga betg igl dretg. Ia tractesch an-

gal carschias. Unfants e giuvenils vignan trac-

tos da psychiaters correspondents, quals èn

spezialisos sen igls problems da chesta viglia-

detna.

È la problematica digls giuvenils sa midada

aint igls davos onns? Er per chella dumonda

sunga betg propa igl dretg. Tge tgi nous vasagn

igl davos taimp daple èn giuvenils (surtot don-

nas giovnas) cun disturbis da magler. Spezial-

maintg alla staziun da psicoterapia ogl bleras

donnas cun bulemia. Adegna pi savens dattigl

giuvenils tgi sa blesseschan sapientivmaintg

sasez.

So ins previgneir malsognas psichicas? Mal-

sognas psichicas ins so sieiramaintg betg im-

pedeir, ma tscherts stils da veta promovan

franc igl bagnstar psichic. Esser equilibro èn

per me igls pleds magics. I para d'esser psichi-

camaintg sang, d'ans andrizzar uscheia, tg'igls

noss basigns elementars vignan a chint.

Gioian drogas ena gronda rolla? Ia na va betg

da far bler cun drogas aint igl mies de da la-

vour, cunchegl tg'independents da drogas vi-

gnan tractos da spezialists. Las drogas gioian

dadei annò ena gronda rolla aint igls fatgs sa-

nitars. Pigls pertutgias è l'a dependenza igl ple

en lung taimp da piteir, tgi fetta deplorabla-

maintg savens cun la mort.

Na vign la pressiun psichica betg mintgatant

mengia gronda? Na. Scu psichiater è la higiena

psichica ena impurtanta part dalla scolaziun.

Schi nous na savagn betg chegl n'ischans er

betg ple abels da gidar agls noss paztgaints.

Gio dantant dalla lavour varda da tigneir la

sanga distanza.

Angraztg fitg pigl discurs.

Page 5: december 03 pretsch frs. 45.–/onnnr. 115, annada 10, Glion december 03 pretsch frs. 45.–/onn il proxim puntissimo è: senza cunfins fin da redacziun per il nr. 116: 11 da december

5

da Zegna Dosch Gl'è tgod, igl mies t-shirt tatga.

Angal ple tretschent meters. Ia m'accorsch igl

gost da sal an mia bucca. Ia va seid. Ia poss

propi betg ple, ma capitular è debel! Igl mies

puls petga an mia testa. Gl'è betg malamperne-

vel. Igl cor pompa igl sanc tras igl mies corp. Igl

cor ò da luvrar strantg, el batta ferm.

Ia poss betg ple! La mia mutivaziun è bassa.

Pertge fatscha or dad atgna voluntad ena tala

tortura? Sung pero er mezza la colpa tg'ia va da

piteir tala veisa. Sch'ia las stritgess, gessigl

migler. Ma pertge er desister, i vo gio, pero cun

daple fadeia. Francamaintg, an tals muments

am vaia angiro mintg'eda da calar. Da turnar a

tgesa e d'aveir en vezi pi pac. Am interessess

bagn tge consequenzas positivas tgi sa mus-

sessan. Las consequenzas negativas fissan an

cumparegliaziun angal lappalias. Igl mies corp

cantess en cant da lod, sa revigniss er igls

proxims onns. Ia vess betg ple da buffar scu

ena vatga viglia, am santiss betg ple trenta

onns pi viglia.

Ia va fadeias da respirar. Am para scu tgi niss

betg d'aspirar avonda aria. Na, ia tem betg da

stanschantar, ia savess gio ceder da strapat-

scher me. Ma angal ple tschent meters. Las

mias musclas dallas tgommas teiran. Igls van-

tregls èn deirs scu crappa. Egn, dus, tschintg

meters pi pac. Morder, morder, chegl è ossa la

devisa. Ia sa tgi vign da contanscher la mia

fegnameira, va pero da survantscher la blocca-

da interna. Ia discor cun mamez, ia am muti-

vesch, gl'è igl sulet tg'ia sung momentan

bunga da far.

Anc igls davos diesch meters. Cun la davosa

forza contanscha igl mies plaz usito. Bravo, er

oz ègl gartagea. Amblido tot igls sforzs, tot igls

mals, deplorablamaintg er tot igls bungs pro-

piest.

Ia dost igl mies velo, met igl casc sen la garda-

roba, pend la mia vistgadeira segl giouf. Sot la

duscha lascha correr l'ava sur la mia testa cot-

schna, va anc adegna tgod. Ia ma vistgesch da

novamaintg, coi ava pigl café. Or sen balcon ègl

amparnevel, ia bev igl mies café e fem la mia

cigaretta miritada.

Ia crei aglmanc tg'ella seia miritada, e la schle-

ta cunsientga è pigls proxims dus deis svaneida.

da Michele Badilatti e Silvano De-

Stefani Tschertas persunas sgua-

lattan il cho, otras s'entusias-

man. Üngün pled nu polarise-

scha in tela maniera: JACKASS,

per rumauntsch taunt scu mar-

gnac.

Ün pêr tips californais haun gieu l'ideja da creer

üna gruppa tuottafat speciela. Che chi ho cu-

manzo cun stunts da skateboard per videos ho

culmino in concurrenzas da manger övs.

Cun sieu cuntgnieu extraordinari ho Jackass

chatto üna plazza i'l program da saira da MTV.

Zieva cuort temp – bgers nu saun que – ho MTV

però decis da renunzcher a Jackass, eir scha

las quotas d'eiran uschè otas scu d'inrer. Ad ho

simplamaing do memma bgers chi'ls haun

pruvos d'imiter. Fans da la seria nun haun stu-

vieu esser trists; In favrer da quist an es cum-

parieu il film "Jackass – the movie", inua cha

s'ho pudieu vzair nouvs stunts.

El ho gieu grand success.

"Chi vo be a guarder uschè ün film?”, as du-

manda ün u l'oter. "Quels as laschan picher

insembel e guadagnan eir auncha raps cun

quelo!"

Tal prüm contact cun Jackass as disch alura eir

pelpü "Quels sun amalos!"

Dalum scha's cumainza a's confrunter ün pô

pü a fuonz cul fenomen Jackass as stu però

constater cha quista emischiun ho tuottüna

sias parts interessantas.

D'üna vart esa fascinant da vzair quauntas du-

luors cha'ls acturs da Jackass supportan per

guadagner lur raps.

Da l'otra vart as sto be stut siand ch'els nu cu-

gnuoschan (bod) ünguotta e ch'els nu laschan

luoch fin ch'els nu s'haun fats ridiculs dal tuot.

Quist'emischiun ho qualchosa fich speciel: Ella

riva da tacher a la glieud davaunt la televisiun.

Ün exaimpel: Ad es sanda saira, eau nu se che

fer ed impiz la televisiun. Scu prüm vezzi be cu

ch'ün giuvnot vain chatscho d'ün tor. Eau sun

fascino perche ch'eau vez quecò per la prüma

vouta ed eau ri da las scenas mussedas. Cul

temp am do in ögl cha quist'inter'istorgia es

magari primitiva. Eau vögl güsta ster sü ed ir a

baiver üna biera cur chi cumainza il prossem

stunt. Quel es auncha pü amalo cu quel prece-

daint e quecò am sforza quasi da guarder

inavaunt.

Uschè cuntinuescha que ed a la fin dals quints

d'heja guardo l'inter' emischiun.

Il secret da Jackass es in fuond fich simpel.

Sieu fundamaint consista our d'ün sentimaint:

L'umur nair.

Chi riva già da resister ad ün surrier, scha

qualchün oter subischa duluors in möd ridicul?

Pochs. Pervi da quelo haun l'emischiun e'l film

gieu ün tel success, e las perspectivas per

l'avegnir sun bunas.

JACKASS: Adüna sül cunfin traunter cura-

schus e GAGA.

Page 6: december 03 pretsch frs. 45.–/onnnr. 115, annada 10, Glion december 03 pretsch frs. 45.–/onn il proxim puntissimo è: senza cunfins fin da redacziun per il nr. 116: 11 da december

6

da Rafael Camenisch Claudio Lardi, socialdemo-

crat, cusseglier guvernativ e chau dal depar-

tement d'educaziun, cultura e protecziun da

l'ambient, davart il rumantsch grischun, te-

gnair pleds, sia paja e battacor.

PUNTS: Signur Lardi, co As sentis Vus sco

nauschun da la Rumantschia? Claudio Lardi:

Jau na ma sent betg sco nauschun, ma jau sun

cunscient che persunas projecteschan savens

problems e situaziuns sin persunas. Tge ch'jau

sai dir è ch'jau sent ina responsabladad envers

il rumantsch ed ord questa responsabladad

tschertgain nus da la regenza da porscher

schliaziuns.

In cler concept cun la via ed ils termins per

l'introducziun dal rumantsch grischun suanda

l'onn 2004. Ma tuttina: Sco vesa quai alura or

davent da 2005 en las scolas, vegni davent da

lu be scrit pli rumantsch grischun? Cleramain

na. Il cussegl grond ha decidì dad edir davent

dal 2005 meds d'instrucziun rumantsch be pli

per rumantsch grischun. Quai munta in crap da

miglia. Uss èn las dumondas: Tge capita enfin

lu e tge suenter. Enfin lu vegni anc producì

meds d'instrucziun en ils divers idioms. Tals

meds han circa ina durada da diesch onns. Da

quels vegnan ins segir a far diever enfin ch'i dat

novs. I nun è pia betg uschia ch'i vegn a dar be

regiun vegn missa suot stadi d’emergenza ed a

tuot la populaziun vegn fat temmas e malsgü-

rezzas. Il stadi d‘emergenza as manifesterà al

WEF 2004 eir cul fat cha 6500 sudats gnaran

tramiss in nos chantun. Quai ha vuglü il Cus-

sagl Federal. Be fingià opticamaing sun 6500

sudats spaventus. Tavo ed ils cuntuorns guar-

daran oura sco ün territori occupà!

Las disposiziuns da sgürezza per il WEF 2004

nu tangheschan durant quels dis be la libertà

d’acziun e da movimaint da bleras Grischunai-

sas e da blers Grischunais, ma projecteschan

eir ün purtret d’ün stadi da polizia fanatic da

sgürezza. Quist purtret nun es sgüra brich üna

buna recloma per nos chantun turistic.

Davo tuot quist'argumentaziun as stoja duman-

dar perche cha las autoritats vöglian amo adü-

na mantegner il WEF. Davo ch’eu nu craj cha'l

WEF possa esser üna buna recloma per Tavo e

pel Grischun, füss be amo l’argumentaziun dal

guadogn direct da l’economia durant e cun il

WEF. Eir in quist reguard sun eu fich sceptic

schi vaglia la paina da mantegner il WEF. La

studia da "Bieger“ disch, cha'l WEF genere-

scha ün schmerdsch da circa 42 milliuns. Eu

nu craj ch'is possa discuorrer d’üna politica

d’economia efficiainta, sch'il stadi sto investir

30 milliuns per far generar a l’economia ün

schmerdsch da 42 milliuns. Quists milliuns as

pudessa investir in ün programm da turissem

ecologic. A lunga dürada portess quai bler da-

plü a l’economia da nos chantun uschè de-

pendent dal turissem invezza d'ün evenimaint

bler massa grond eticamaig e problematic sco

il WEF.

Che as faja schi nu s’es per nöglia perinclet cun

ils cuntgnüts, la realisaziun ed impustüt cun la

financiaziun statala dal WEF?

I's dosta in möd democratic. Per exaimpel cun

üna demonstraziun. Demonstrar es üna da las

acziuns las plü democraticas perche ch'id es la

manifestaziun cumünaivla dad ün’oppiniun cu-

münaivla. Ch'üna demonstraziun es ün’acziun

democratica be scha la es eir paschaivla es

cler. Chi chi douvra la violenza es ün antidemo-

crat e cun quai eir na ün "dret“ demonstrant.

Our da tuots ils motivs menziunats in quist

artichel giarà eu a demonstrar cunter il WEF

2004. Eu sper cha blers oters fetschan quai eir.

Chi chi voul manifestar l’agen manjamaint in

möd paschaivel nun ha neir temma d’ün pêr

antidemocrats e da 6500 sudats.

da Jon Pult Che capita sch'ün pêr persunas ri-

chas organiseschan üna gronda festa chi düra

plüs dis? A quista festa vegnan invidats ils richs

dals richs. Inplü vegnan invidats eir ün pêr da

quels curius tips chi tegnan adüna discuors e

portan cravattas ... ah schi precis, quels as

nomnan politikers. Quista festa es uschè gron-

da e‘ls invidats uschè richs e cuntschaints, chi

vegn perfin la televisiun da tuot il muond. Ils

richs dals richs ed ils tips curius – eu manai ils

politikers – s’intrategnan fich bain sün quista

festa. Els mangian, baivan, discuorran, as di-

vertan, sbarattan infuormaziuns sur dal esser

rich, fan affars e s'affermeschan aint il savair,

cha la plü gronda part da la richezza mundiala

es in lur possess.

Uschè partys sun insè ün affrunt invers la plü

gronda part da la populaziun mundiala, impu-

stüt scha talas occurenzas as piglian il dret da

trar decisiuns da politica mundiala, eir scha be

ils plü richs sun invidats a quella festa privata.

Festas privatas illas muntognas sun fich bel-

las ... a Tavo suna amo plü bellas. Eu discuor

dal WEF.

Il World economic Forum (WEF) es ün’occuren-

za fich problematica, cunter la quala i's stess

protestar in maniera democratica. Per exaim-

pel cun üna gronda e paschaivla demonstra-

ziun. Cun demonstrar l’aigna opiniun as poja

protestar cunter la reuniun dals richs e dals

potents, chi discuttan sur dal destin dal muond

inter, eir scha lur tractandum principal es da

pavlar lur agen portemonaie. Il WEF es eir fun-

damentalmaing antidemocratic, perche ch‘el

as piglia il dret da trar decisiuns da politica

mundiala. Il WEF nun es l’ONU!

E listess esa in uorden chi dà il WEF. In ün pa-

jais democratic dess avair minchün il dret da's

reunir e dad organisar ün’occurenza privata.

Perquai es il WEF ün inscunter legitimà demo-

craticamaing. Eu disch quai eir sch’eu detest il

WEF. L’istorgia dvainta pür problematica cur

cha'l man public sto pajar sommas fich otas

per cha'l WEF haja lö. Ils cuosts da sgürezza

pel WEF 2004 sun intuorn 30 milliuns francs,

sch’is dombra pro eir ils cuosts per l’adöver da

l’armada. Al istess mumaint vegn spargnià a

livel naziunal e chantunal in tuot ils reparts

fundamentals dal stadi. Co po il stadi be finan-

ziar in quist mumaint ün evenimaint privat be

per richs? Quai chat eu fich amoral!

La financiaziun our dal man public dal WEF

dvainta amo plü problematica, scha ün‘intera

Page 7: december 03 pretsch frs. 45.–/onnnr. 115, annada 10, Glion december 03 pretsch frs. 45.–/onn il proxim puntissimo è: senza cunfins fin da redacziun per il nr. 116: 11 da december

7

finalmain esser dal medem avis. I vegn fatg sco

sche quels che discurran tudestg fissian adina

da la medema opiniun. Quai nun è betg uschia.

Jau manegel ch'ils Rumantschs èn ina forza

elementara en noss chantun. Cun il Grischun

giassi fitg pauper sch'i na dess betg ils Ru-

mantschs.

Insatge auter: Sche Vus fissas parlamentarier

a Berna, dessas Vus Vossa vusch al Christoph

Blocher che candidescha sco cusseglier fede-

ral? Dumondas cun "sche" èn adina in zichel

delicatas. Tge, sche mes bab fiss stà ina dun-

na? Jau n'avess nagins problems ideologics da

dar ad el mia vusch.

Sco cusseglier guvernativ stuais Vus adina ir

insanua a tegnair pleds. Nun è quai betg sten-

tus? Sch'insatgi fa politica, sto el avair gugent

la glieud, uschiglio va quel empaglia. Per mai

èsi lässig dad esser insembel savens cun

glieud. Il problem è plitost quel ch'jau ma stoss

retegnair e betg ir dapertut. Jau stoss er lutgar

cun mamez da na acceptar in termin las

dumengias. Uschiglio piteschan er auters. Jau

na sai betg far tut sin donn e cust da la fami-

glia. I dat chaschuns, a las qualas ins vegn

envidà perquai ch'ins è cusseglier guvernativ

ed autras, nua ch'jau vom sco Claudio. Tar

l'emprim cass vesan ins savens la medema

glieud. Quai nun è betg adina interessant, ex-

cept sch'ins sa dir insatge, da tegnair in pled.

Ma quai tutga er tar il job.

Avais Vus gia plans per suenter che Vus essas

pensiunads? Sch'i va bain hai jau anc 7 onns

en questa lavur. Plans hai jau en sasez betg.

Jau surpigliass gugent, magari a Turitg, ina

plazza en ina partiziun da persunal.

Tge chaschuna tar Vus battacor? Jau sun en

general fitg stabil. Jau n'hai betg grond auts e

bass. Tema ma chaschuna battacor. Per exem-

pel en il traffic sin via, sche ins sez u auters fan

sbagls che savessan manar a donns u a morts.

Jau hai er avant mintga pled ch'jau tegn, e quai

èn fitg blers, battacor. Sco ch'jau cumenz, è

quai davent, ma avant. Quai è sc'in nuv en il

magun. E quai battacor? Jau na sai er betg.

Quant gudognan ins insumma sco cusseglier

guvernativ en Grischun? Quasi 240 000 francs

ad onn brutto. L'emprima giada che questa

pli rumantsch grischun en las scolas davent da

l'onn 2005.

E suenter, vegn il rumantsch grischun sper u

empè dals idioms? En la resposta da l'incum-

bensa Farrér dals 4 da november sa fa la re-

genza igl outen: Là statti scrit empè dals

idioms. Insacur, manegel jau, ston ins dir tge

ch'ins pensa. E la regenza grischuna è da l'avis

ch'il rumantsch grischun duaja vegnir empè

dals idioms.

Cura? Quai è ina dumonda dals concepts e da

la lavur che sto vegnir prestada. Sche nus ve-

gnin ussa tar la conclusiun ch'il rumantsch gri-

schun saja introducì cumplainamain 2015 è

quai segund mai baud. En il concept che nus

vegnin ad elaborar 2004 vegnan tals datums a

star. Sch'ins communitgescha talas datas, poi

dar vairas discussiuns. Jau consideresch ch'i

saja mia obliagaziun da dir inqual chaussa er

per promover la discussiun.

Da Vus vegni detg che Vus sajas autoritars.

Cun quai na sai jau betg entschaiver bler. Quai

fiss sin il pli in tratg da caracter, dentant betg

ina qualitad caracteristica. Quai ch'jau vi esser

e restar è sincer. Sch'jau sun segir dad insatge,

alura communitgesch jau quai er a moda sin-

cera. Jau sun dal avis ch'il rumantsch grischun

duaja vegnir empè dals idioms. Sch'jau hai

ussa questa posiziun e na la disch betg, ma

fatsch enstagl ina gruppa da lavur, lasch lavu-

rar tut la glieud, ma l'influenzesch alura tuttina

segund mes gust – talas chaussas n'hai jau

betg gugent.

Las Testas han pretendì en lur manifest da

Pontresina be ina organisaziun linguistica

per il Grischun. Cun auters pleds: da schliar

la Lia Rumantscha. Questa simplifitgaziun

tuna bain.Vesì dad ordvart tuni pelvair bain da

metter la Lia Rumantscha, Pro Grigioni italiano

e l'Uniun dals Gualsers sut in tetg. Ma ils di-

vers problems èn uschè differents ch'ins stu-

vess puspè far trais spartas sut quest tetg e

quai che restass a la fin fissan be expensas per

la coordinaziun. Jau na sun betg da l'avis ch'ins

duvessi realisar questa proposta da las Testas.

Tge pensais Vus en general dal pievel ru-

mantsch? Jau chatt quai magari anc legher

sch'i vegn pretendì ch'ils Rumantschs duajan

paja è vegnida hai jau piglia tema, ubain ch'jau

na gudagnava er avant betg mal.

A chaschun dad ina uschènumnada maisa radunda che

Lardi ha gì annunzià per ils 22 da november ed a la quala

30 persunas da politica, magistraglia ed organisaziuns

linguisticas rumantschas han prendì part, èsi vegnì scrit

in urari per l’introducziun dal rumantsch grischun en las

scolas. Segund quest, che vala be sco directiva, fiss il rg a

partir da 2010 la sula lingua d’instrucziun rumantscha. Il

concept che Lardi elavurescha 2004 sa basa sin quest

urari.

Claudio Lardi, 48, advocat e burgais da Poschiavo, fa dapi

tschintg onns part da la regenza grischuna. En tscherts

chantuns da la Rumantschia nun è el betg bain vesì dapi

ch'il cussegl grond ha acceptà la proposta da Lardi dad

edir davent dal 2005 meds d'instrucziun rumantschs be

pli per rumantsch grischun.

Page 8: december 03 pretsch frs. 45.–/onnnr. 115, annada 10, Glion december 03 pretsch frs. 45.–/onn il proxim puntissimo è: senza cunfins fin da redacziun per il nr. 116: 11 da december

8

da Silvana Janett e Selina Bezzola Il Grand Cussagl

ho decis in avuost da quist an da publicher in

avegnir ils cudeschs da scoula be pü per ru-

mauntsch grischun. Uschè spargness il chan-

tun Grischun 100'000 francs l'an. Que vess

nom cha s'imprendess a scriver be pü ru-

manutsch grischun in scoula.

Es que gaga? Bgers creschieus chattan quista

decisiun absolutamaing gaga, oters sun per

l'introducziun dal rg in scoula. Ma che dischan

ils giuvens?

Nus vains fat üna retschercha tar giuvenils da

differents idioms sur dal tema: introducziun dal

rumauntsch grischun in scoula.

Cò ils resultats:

Giuvenils per l'introducziun dal rg:

Argumaints:

• Ils rumauntschs dals differents idioms s'in-

clegessan pü bain.

• Uschè gniss mantgnieu almain ün dils ru-

mauntschs.

• A's pudess publicher texts cha tuot ils Ru-

mauntschs inclegessan.

• La lingua gniss cultiveda.

• Il chantun spargness 100'000.-

• Bgeras literaturas gnissan tradütas

Idejas che chi pudess capiter culs differents

idioms:

• L'idiom in scrit muriss oura ma a buocha

vivess el inavaunt .

• Divers haun la spraunza cha'ls idioms gnis-

san mantgnieus.

Giuvenils cunter l'introducziun dal rg:

Argumaints:

• La lingua ruina ils differents idioms.

• Ils scolars e las scolaras stöglian cumanzer

cun qualchosa nouv.

• A mauncha la vöglia per imprender aunch

üna lingua!

• Rg es üna lingua trida masdeda ed inven-

teda!

• Ils differents idioms vaun a perder.

• Auncha pü pocha glieud imprendess ru-

mauntsch.

• Ils 5 idioms haun il dret da surviver.

Idejas che chi pudess capiter culs differents

idioms:

• Cul temp murissan ils differents idioms.

• Il rg nun es ferm avuonda per resister.

• Divers haun la spraunza cha'ls idioms gnis-

san mantgnieus.

• Cul rg moura oura tuot la lingua rumaun-

tscha.

Dals 32 giuvenils (22 mattas e 10 mats) d'eiran

29 cunter e 3 per l'introducziun dal rg in scoula.

La conclusiun es cha la granda part dals giuve-

nils nu voul savair nouvas dal rumauntsch gri-

schun in scoula.

Cun que cha que do bgeras discussiuns e po-

chas soluziuns, vains nus pondero trais varian-

tas cu cha que pudess ir inavaunt:

Varianta 1: Davent da la prüma classa discuor-

ran ils iffaunts lur idiom. Ma els scrivan e le-

gian rumauntsch grischun.

• avantag: tuot ils Rumauntschs saun (scriver)

il listess rumauntsch ed il chantun spargna

raps.

• dischavantag: ün iffaunt chi so fin al prüm di

da scoula be tudas-ch ho d'imprender güst 2

rumauntschs differents. A l'inlungia moura

our l'idiom.

Varianta 2: Da la prüma classa fin la 5evla

classa imprendan ils iffaunts lur idiom. Da la

6evla davent as pudess fer ün pêr lecziuns in

lur idiom ed ün pêr lecziuns rumantsch gri-

schun.

• avantags: ils iffaunts nu stöglian imprender-

da prüma davent duos differents rumauntschs.

Ils idioms nu mouran oura.

• dischavantag : ils scolars e las scolaras saun

a la fin da la scoula tuottas duos linguas, ma

na perfettamaing.

Varianta 3: Que do üna societed privata chi

publichescha auncha cudeschs i'ls differents

idioms. Uschè po mincha vschinauncha decider

svess scha in sia scoula vegn instruieu ru-

mantsch grischun u l'idiom.

• avantag: l'idiom vain mantgnieu e que nu do

pü dispütta.

• dischavantag: ils cudeschs da la societed

privata sun fich chers perche cha vegnan publi-

chos be pochs. L'ideja es illusorica.

Dimena: es l'introducziun dal rg in scoula

gaga? La granda part dals giuvenils pensa da

schi. Però a do eir bgers buns argumaints per

l'introducziun.

Mincha giuvenil ho si'egna ideja sur dal ru-

mantsch grischun, e que es eir bun uschè ...

Page 9: december 03 pretsch frs. 45.–/onnnr. 115, annada 10, Glion december 03 pretsch frs. 45.–/onn il proxim puntissimo è: senza cunfins fin da redacziun per il nr. 116: 11 da december

9

dan er da bandunar chaussas che stattan a cor,

surtut a Vus ch'avais ins stretga relaziun cun

BP, quai sa chapescha da sasez. Nus sperain

che las bunas experientschas fatgas portian

bun fritg er per cuntinuar la lavur en la nova

furma.

Projects per l'avegnir Al cumenzament da

nossa brev avain nus menziunà las perspec-

tivas e strategias RTR 2003-2006. Mo tant: Ina

da nossas finamiras principalas a curta vista è

quella da pudair realisar in program da radio

da 24 uras (Project: RR 24h). Uschè fissi lura

era puspè pussaivel da metter a disposiziun

a la giuventetgna dapli temp d'emissiun (la

saira).

Ultra da quai avain nus era deponì per mauns

da la direcziun generala da la SRG SSR idèe

suisse in pre-project cun il titel "Traifegel"

ch'integrass elements dal BP (Virus, Rete 3, e

(forsa) Couleur 3 en in nov program derasà

surtut en l'entir Grischun). Uschia avain nus

signalisà a las instanzas responsablas nossa

intenziun da vulair realisar INA 2. CHADAINA

DA RADIO cun l'intenziun d'emetter sin quella

IN PROGRAM GIUVENIL.

Schebain quest siemi daventa realitad dependa

dentant il davos era da l'interess ed engaschi

da Vus, vul dir da la giuventetgna sezza. Sco

fissi sche la giuventetgna rumantscha rimnass

sias forzas e s'engaschass – ensemen cun RTR

– per in tal project?

Erwin Ardüser, manader Radio Rumantsch"

Retschertgas Fin l'onn 2000 avain nus adina

puspè fatg retschertgas individualas al telefon

davart l'acceptanza e l'interess per las emis-

siuns da radio. Cun "Radicontrol" dispona la

SRG SSR idèe suisse dapi 2001 d'in instrument

da retschertga permanent. I sa tracta d'ina ura

da bratsch che registrescha ils impuls da las

staziuns da radio; ils emetturs che la persuna

che porta l'ura taidla.

Qua intginas cifras or da quellas statisticas

uffizialas (resumaziun da las retschertgas indi-

vidualas al telefon da 1992-2000)

• Da 1992-1999 ha RR pudì regiuvinar ses

publicum en il segment da vegliadetgna tranter

15 – 24 onns.

• Da 1997-2000 è il dumber da las persunas

che han gia tadlà ina giada BP sa reducì cunti-

nuadamain.

Conclusiun: Adina dapli giuvens taidlan il pro-

gram dal RR, dentant betg explicitamain la

emissiun BP.

Reacziuns dal public Cun quest pitschen ex-

curs en il mund da la statistica vulessan nus

demonstrar che nus essan sa fatschentads in-

tensivamain cun dumondas davart niz ed esit

da nossas emissiuns da radio. Uschè èsi zunt

problematic d'investar bler en in program da

giuventetgna da la saira che n'ha betg dapli

auditurAs ch'ils programs dal suentermezdi,

nua che nus avain plazzà repetiziuns d'emis-

siuns e nua che nus faschain in program da

musica automatisà senza moderaturAs. Era

avain nus relativamain bleras reacziuns dad

auditurAs che bandunan regularmain e conse-

quentamain nossas undas, cura che BP cu-

menza, e quai gia a las 18:15.

En in rapport laschà far en connex cun la musi-

ca dal Radio Rumantsch pon ins leger: … strit-

gar la furma existenta dal battaporta". I na po

betg esser ch'in emettur reservescha l'unic

chanal 7 dis l'emna da las 18.15 a las 21.00 mo

per in singul segmaint dal public …

Midadas èn indispensablas Nossa renovaziun

da program na vul betg abolir ubain annular las

emissiuns da giuventetgna. Cun in nov concept

vulain nus perseguitar la finamira da cuntan-

scher anc dapli la giuventetgna ed integrar

quella. Midadas èn indispensablas. Sa posiziu-

nar da nov è noss pensum per furmar in ave-

gnir cun las meglieras perspectivas per tut ils

segments da noss auditori. Che midadas inclu-

dal team da PUNTS Ureglias finas èn vegnidas a

savair che la direcziun dal Radio Rumantsch

(RR) veglia stritgar l'emissiun Battaporta a

partir da l'onn 2004. Cun questa decisiun – na

betg anc ufficiala – n'èn ils chaus, tgi sa chat-

tan tranter questas ureglias finas, stads per-

encletgs. Na, il Battaporta na po betg davent!

Igl è vegnì scrit in appel cun varsaquantas

suttascripziuns rimnadas per e-mail a la di-

recziun dal RR da reponderar bain la dumon-

da da l'avegnir dal Battaporta.

Ecco la resposta dal manader dal RR, Erwin

Ardüser:

"Battaporta batta era en l'avegnir … atgna-

main chatta la giuventetgna l'emissiun BP bu-

na fin fitg buna. Interessant è, che nus avain

dentant sulettamain in pitschen publicum da

tschep per il BP. BlerAs argumenteschan cun il

temp d'emissiun betg ideal … la giuventetgna

guarda plitost televisiun da quellas uras ….

Quai il maini d'ina gronda part da las 700 per-

sunas ch'il RR ha laschà vegnir a pled l'onn

passà en il rom d'in sondadi che ha gì la fina-

mira d'evaluar las disas da tadlar radio da giu-

ventetgna rumantscha.

Nossa incumbensa A partir dal 2004 vul il RR

sa preschentar a sias audituras ed a ses audi-

turs sco program integral. Q.v.d. che nus na

discurrin en il futur betg pli da las singulas

emissiuns, pia era betg pli da la BunaLuna

ubain dal Allegra, mabain sulettamain dal pro-

gram dal Radio Rumantsch. Nus avain ina clera

incumbensa: Infurmar e divertir TUTTAS ru-

mantschAs, pia betg en spezial la giuventetgna,

ils amaturs dal chant da chors, ils fäns dal hip

hop ubain las dunnas da chasa. Per far quai

avain nus a disposiziun INA CHADAINA DA

RADIO – e betg sco noss collegas da las ulte-

riuras unitads d'interpresa da la SRG SSR idèe

suisse trais u quatter chadainas.

En il rom da la renovaziun da program vulain

nus era vinavant prender resguard sin ils base-

gns specifics da la giuventegna. Uschè èsi pla-

nisà da realisar a partir da las 19:00 in program

cun ina structura flexibla che lubescha la reali-

saziun d'emissiuns spezialas (concerts, open-

air, sport etc.). Il temp da las 20:00-21:00 è

reservà per emissiuns da musica e cuntegns

schurnalistics respectivs.

Page 10: december 03 pretsch frs. 45.–/onnnr. 115, annada 10, Glion december 03 pretsch frs. 45.–/onn il proxim puntissimo è: senza cunfins fin da redacziun per il nr. 116: 11 da december

10

Il premi Term Bel als 13avels Dis da lit-

teratura a Domat, dotà cun 3000 francs,

ha in dal trio da la chauredacziun da PUNTS

gudagnà: Qua pudais vus leger il text "En

vacanzas" da Rafael Camenisch che ha pers-

vadì la giuria sur place (Anita Mazzetta, Jost

Falett e Felix Giger).

En vacanzas

da Rafael Camenisch Flurin scrola ses chau vi e nà.

Puspè e puspè. Pliras minutas. Alura sa dasda

el ed avra ses egls. El als sfruscha. Ses chau fa

mal. El sa ragorda be vagamain da la notg pas-

sada. L'emprim mument na sa el betg, nua

ch'el sa chatta. El vul guardar sin l'ura da ses

natel, stenda ses bratsch or dal letg per tutgar

il telefonin. Nagut. Damai ch'igl è anc dal tutta-

fatg nair, serra el puspè ses egls. El sa senta

sco sin in carussel. Tut va enturn, ensi ed engiu,

vi e nà ed en diagonal. Tuttenina cumpara la fat-

scha da la Carla davant ses egls. Ella ri, hi hi e

ha ha, e mussa ses dents alvs. Flurin senta in

mument da gritta. El vul sa tegnair cun ses

maun dretg vi da l'ur dal letg. El na reussescha

betg. Alura ri er el ses hi hi e ha ha. In mument

rin domadus ensemen. Enfin che Flurin percor-

scha ch'el giascha tut sulet en ses letg. El sa

durmenta.

In quart d'ura pli tard ha el il sentiment ch'el

giaschia cun ses chau sin il venter da la Carla.

Agità muventa el ses corp sura per esser pli

datiers dad ella. El stenda sias chommas ed

avra sia bucca per la bitschar. Flurin para da

sentir la voluptad da la Carla sper el en letg.

Sia egliada tschertga dentant in punct per sa

tegnair perquai ch'il mund va anc adina enturn

senza paus. Qua vegn il rir cinic endament ad

el ed el sa volva puspè per demonstrar a la

Carla ch'ella na sappia betg far cun el tge

ch'ella veglia. El avess quaidas enormas da

penetrar en ella.

Questa giada dorma Flurin pli ditg. El na siemia

nagut, ma na sa per muments betg sch'el saja

alerta u sch'el dormia. El ha in stgarp da film.

Sco chametgs vesa el scenas da la notg passa-

da davant ses egls, be curtamain e fitg bleras

ina suenter l'autra. El e la Carla sin la tualetta

d'ina disco, da la quala el na sa betg pli il num.

Sin il viertgel da la tualetta ina lingia alva. Els

rin, fan sin pes l'amur tranter las paraids alvas

da la tualetta. Pli tard, la Carla sauta cun in

auter um, il Flurin bitta sia gervosa per terra.

La Carla na vesa nagut. L'auter la stritga il tgil.

Flurin sa senta miserabel. Sin via sin tualetta

stgarpitscha el e croda en venter. Ina dunna

cun chavels sin las chommas al gida en pe e

dumonda cun ina vusch dad umens sch'el haja

fatg mal. Tranter il vomità sa chatta er il broc-

coli da la tschaina. Or dal nas dagutta sang.

Flurin giascha cun la fatscha sin l'ur bletsch da

la tualetta.

Il magun dad el va enturn. Flurin vegn anc da

sa volver avant che rietscher en ses letg. El è

memia flaivel per star si dal letg ed ir en bogn a

baiver aua. Cun ina vusch brausla ch'ins n'auda

strusch, scutina el il num da la Carla. Nagin na

dat resposta. Igl è anc adina tut nair. Pir ussa

percorscha Flurin ch'el è anc vestgì. Vid ses pe

dretg senta'l in chalzer. Anc ina giada sto el bit-

tar si. Il gust che resta en bucca ed en il culiez

nun è strusch da supportar. Flurin ha sitgira.

Tuttenina splunti fermamain vi da l'isch da la

tualetta. La serra è fermada. "Flurin, Flurin, es

ti quai?" L'um nun è abel da respunder a la

vusch che para da vegnir da lunsch davent. El

croda per lung e resta immovibel. L'ura da ses

natel ch'è crudà or dal satg da sias chautschas

mussa mesa las duas. Memia baud per ir a

chasa. Flurin sa rabitscha en pe ed entra puspè

en ils chametgs da cazzola, il fim, il fried d'al-

cohol e la musica che para en ina giada memia

dad aut. Sia egliada tschertga la Carla. Il local

è plain. Ella na sauta betg pli en il medem lieu

sco avant. In mument gioga'l cun il patratg dad

ir a chasa, ma stauscha svelt puspè da la vart

quest patratg perquai che la Carla fiss proba-

blamain memia drogada per chattar l'hotel.

Tuttenina vul Flurin sbragir. "Carla? Carla!"

Nagina resposta. Or da la stanza sut el senta el

musica e glieud che fa canera. El stritga cun in

maun che tatga da vomità sur ses nas che

morda. Ses magun sa volva anc ina giada. El è

dentant vid e l'um tussa be insaquantas giadas.

Flurin emprova d'envidar la cazzola da notg sin

il pultet sper il letg. Avant ch'el sappia reagir

croda la lampa cun in fracass per terra. Il frunt

dad el è bletsch. Cun stenta reusseschi ad el da

star en pe. Qua vegni endament ad el ch'el

aveva in battafieu en il satg da sias chautschas.

Cun chommas stendidas dapart e tegnend cun

in bratsch la ballantscha, vegn el da prender il

fieu or da satg. El al envida. L'emprim tschor-

venta la flomma memia fitg per vesair insatge.

Alura passa el sper il plaz da saut or. Ord l'an-

gul da l'egl vesa'l il transvestit d'avant. Flurin

ha il sentiment che la glieud al contemplia.

Cun pass flaivel va el vers la bar ed emposta. El

paja cun l'emprim bigliet ch'el chatta e svida

ses whisky cun in sitg. Tuttenina senta el in

maun sin sia spatla. "My friend, are you feeling

bad? I have something for you." Avant che

Flurin sappia respunder, tegna l'auter, in grond

um nair en in vestgì ed ina cravatta melna, ina

pirla davant la bucca da Flurin. Lez la tragutta

senza ponderar in mument. Immediat sa senta

el pli ruassaivel. "Sit down!", cumonda il nair e

va ordavant cun l'exempel. Strusch che Flurin

ha prendì plaz, fa l'auter in moviment cun dus

dets e duas dunnas cun rassas curtas, chalzers

auts e sains che schluppentan quasi la blusa,

arrivan. Ina sesa sin la schanuglia da Flurin.

"He mes dultsch", scutina ella en l'ureglia a

Flurin e tutga cun in maun tranter las chom-

mas ad el. La vusch da la dunna para dentant

da vegnir da fitg lunsch davent. Flurin è stan-

chel. E cur ch'el contempla pli exact la fatscha

da la dunna, sa mida lezza tuttenina en in gnif

dad ina bestia. El piglia tema, na po betg star

en pe e posa alura ses chau encunter la spun-

da dal pulstrà.

Tuttenina para Flurin da dudir in ragagnar. El

maina il fieu sin tut las varts, ma na chatta

nagut. Igl è anc adina stgirenta notg. Qua croda

l'isch dal bogn en egl ad el. "Carla? Carla!" El

strusch auda sez sia vusch. La musica da l'au-

zada sut è daventada anc pli dad auta ed i para

d'avair anc pli blera glieud. "Carla!", sbragia el

questa giada cun tutta forza. Ma vi da las

ramurs ch'el auda na sa mida nagut. El va vers

l'isch.

Il nair al tegna vi dad in bratsch. Ordador èsi

fraid enviern. Intginas scrottas crodan giu da

tschiel. Flurin ha emblidà ses mantè en la dis-

co, ma na di nagut perquai ch'el na pudess betg

sa tegnair sin pes senza l'agid dal nair. El na sa

betg nua che las duas dunnas èn svanidas. Era

la Carla na vesa el nagliur. El pensa ch'el na

sappia betg ir a chasa senza lezza. Deblamain

marmugna el sco in desperà il num dad ella.

Per la surpraisa da Flurin para il nair da savair

tgi che Flurin tschertga. El dat be il chau e

mussa in maun sin in auto alv che arriva.

Flurin splunta vi da l'isch. Nagut. El splunta

anc ina giada ed emprova dad avrir. La serra è

fermada. Uss entschaiva el a pitgar encunter la

porta, pli e pli fitg, e sbragia il num da la Carla.

Nagut na sa muventa. Larmas curran da sias

vistas giu. El ha tema.

Page 11: december 03 pretsch frs. 45.–/onnnr. 115, annada 10, Glion december 03 pretsch frs. 45.–/onn il proxim puntissimo è: senza cunfins fin da redacziun per il nr. 116: 11 da december

11

da Beth Martin Per tgunsch la tschuncontavla

gada ha el fruschau ses mauns vid las caul-

tschas per sedeliberar dil suadetsch che pa-

reva adina puspei da sesluitar anavos sils

mauns. Sia detta astgava buca suar. Gliez

havess muntau sia perdiziun. In sbagl minim,

ina minuta buc concentraus – e tut era vargau

per el.

El fuss mai vegnius da scappar dalla vergugna

immortalisada en gasettas e columnas da criti-

chers che mo spitgavan da rir ora el. El ha

tratg profundamein flad s'imaginond co l'aria

contonscha il funs da siu magun. "Ti sas quei",

empruava el adina puspei da perschuader

sesez. Sch'el scheva forsa quei avunda savens

carteva el ei. Cu el ha denton puspei stuschau

ano il flad ha ei puspei entschiet – pintga detta

che spluntava inschignusamein silla preit

dadens da siu magun. La fuga ch'ella sunava

s'accelerava tec a tec tier in allegro. El havess

mai magliau ni buiu enzatgei avon che stuer

star davon ina fuola glieud. El temeva pli fetg

quei che sias gnarvas havessen saviu far cul

miez-tuchegiau en siu magun che la fom. Tut

quels schuschuris en siu magun fagevan den-

ton tut auter che bein ad el, el sesenteva mise-

rabel. Pli fetg ch'el leva patertgar vid enzatgei

auter e pli fetg che ses patratgs seconcentra-

van sin quei zugliem, turniclem e girem en el.

La detta palponta serasava ora sc'in virus mor-

tal en siu tgierp. Senza avis han els tuccau en il

cor ch'ei currius naven aschi spert sco el ha

saviu. Gnanc ina fladada aunc aschi profunda

havess saviu gidar el en quei mument. Siu cor

marclond suandava in ritmus stuorn duront

che las gnarvas giugavan en siu tgau.

"Ti sas quei. Ti sas quei." Quei gidava denton

era nuot pli. Nuot havess gidau da turnar ana-

vos ad el il sentiment ch'el haveva piars. En sia

desperaziun empruava el da setener vid ideas

che currevan ad el atras il tgau – el ei setenius

vid ses geniturs. Empurtava buca tgei ch'el

fageva, la luschezia dad els era nundescrivibla.

Lur plaids havevan gia levgiau aschi differents

mals. El s'imaginava co els sesevan giu leu. Sia

mumma, el era segirs, pudeva buca spitgar

tochen ch'el vegneva finalmein ora. Il surrir ed

il pèz dad ella vegnevan pli e pli lads. Cun siu

vestgiu blau preferiu pareva ella dad esser ina

vera regina. Siu bab seseva ruasseivlamein

sper ella cun in surrir. Sia luschezia exprimess

el mai en plaids ni en grossas stroclas che

havessen pudiu embratschar igl entir mund.

Enstagl empleneva quella luschezia ses pro-

funds egls brins tochen ch'ei survegnevan ina

tarlischur tut speciala.

Il murmignem omipresent, disturbaus dad in

tuosch ni l'auter cavava era plaunsiu ina via en

ses patratgs. Ses geniturs eran ô leu en quella

ruosna nera. 6350 sutgas. Sche tuttas eran oc-

cupadas muntava quei che 6348 jasters eran

leu. Jasters cun aspectativas. Jasters che sa-

vevan giudicar, criticar ni ludar. Siu cor curreva

e mintga gada ch'el pitgava encunter la preit da

siu pèz seruschnava la detta e targeva vid siu

dadens. Ferton che sia detta era freida sco

glatsch sesenteva el sco sch'el mass si en

flommas mintga mument. Sias schanuglias ha-

vevan entschiet a tremblar senza negina con-

trolla. "Seconcentrescha!", ha el vuliu cuman-

dar siu agen tschurvi. Ses patratgs sgulavan

tenor la musica. El haveva entschiet a leger la

musica en siu tgau. Lingia suenter lingia pleina

cun zaclins puncts ners, in code che steva per

bellezia graziusa. Tuttenina: Alv. Nuot. Vit. El

haveva emblidau ei. El era piars. El saveva buca

far quei. El udeva gia la ruasseivladad plein as-

pectativas davon la tenda. Tuttenina ha el udiu

siu agen num. El senteva co ses peis havevan

entschiet a semetter en moviment en maniera

da roboter enviers il piano, ina insla nera, tarli-

schonta dad intimitad en quei desiert. Cun

breigias eis el serabitschaus tochen tier sia su-

tga cunquei che ses schanugls tremblavan ta-

lamein. Las attaccas da siu cor encunter las

costas havevan era buca tschessau el fra-

temps. Cun levgiament ha sia detta conton-

schiu las tastas alvas e freidas. Ina davosa fla-

dada profunda, in tuosch supprimiu e finalmein

ha el dau pressiun sin sia detta. Cu las empre-

mas notas ein culadas en sias ureglias ha sia

memoria surpriu il guvernagl e siu cor ha final-

mein anflau anavos tier ruaus. El ha ris viers

sesez e viers sia musica.

Beth Martin, 20, ei carschida si a Darwin ell'Australia e

studegia il secund onn pedagogia, litteratura e linguistica

englesa all'universitad da Friburg. Translaziun ord igl en-

gles: Ursin Lutz

Pir suenter diesch minutas en l'auto enconu-

scha Flurin l'um che sesa sin il sez dal cunau-

tist. Igl è l'um che aveva sautà cun la Carla. En

il retrovisur vesa Flurin che l'auter al observa

cun in rir sin ils lefs. L'um al porscha in magiel.

Flurin targlina, sa dumonda tge ch'el tegnia en

maun, ma baiva alura tuttina.

Tuttenina entschaiva Flurin a cridar tut dad aut.

El perda la speranza ch'insatgi avria l'isch. Las

larmas sa maschaidan cun suaditsch e vomità

sin las vistas. Flurin senta puspè la gritta. El

prenda chatsch e siglia cun tutta forza encun-

ter la porta. Betg in moviment. Anc ina giada sa

bitta el cunter l'isch. Ed anc ina giada. Alura

dat la porta suenter e Flurin entra en il bogn.

Igl è stgir. Ses cor batta spert. El bunamain

stenscha da la tensiun. Cun in maun tremblant

smatga el il buttun da cazzola. L'emprim mu-

ment na vesa el nagut. Ma alura chatta el la

Carla che giascha niva en la bognera, la chom-

ma sanestra cun in schanugl sgragnà guarda

sur l'ur or. Ses baditschun penda davant giu.

L'egl dretg è violet e las vistas ed il nas da

sang, puschels da chavels tatgan londervi ed ils

egls mez averts guardan en il nagliur. Or da sia

bucca in zichel averta vegnan las ramurs da

ragagnar che Flurin aveva udì nà da la chom-

bra.

Page 12: december 03 pretsch frs. 45.–/onnnr. 115, annada 10, Glion december 03 pretsch frs. 45.–/onn il proxim puntissimo è: senza cunfins fin da redacziun per il nr. 116: 11 da december

12

dad Annatina Nay

La crappa da sulada che scrola atras siu tgierp.

El tegn ferm las crutschas dil velo.

Ils mauns freids senta el strusch.

Avon, davos, sper el passants, cazzolas gia en-

vidadas.

Ramurs che s'allontaneschan.

Tras gassas stretgas, entuorn cantuns.

L'aria blaua, glisch che semida en umbrivas.

La stgiradetgna emprova d'enzugliar siu tgierp,

emprova da frenar el.

Il mund entuorn el entscheiva a rotar pli spert.

El el center, ughegia buc d'arver ils egls.

Umbrivas s'avischinan.

Sferdurs sul dies giu, il cor ch'entscheiva a bat-

ter pli e pli spert.

Las umbrivas attaccan siu velo, emprovan da

tener si el.

Siu cor ch'explodescha bunamein cala tutteni-

na da batter –

mo per in cuort mument …

dad Ursin Lutz Tgi enconuscha buca ils giugs

auditivs dallas "treis ???"? Ils biars da nus ein

carschi si cun lur historias da detectivs ed han

segir tedlau bein enqual ura ils eveniments

misterius cun battacor. Suenter ch'ils com-

puters han schau svanir ils giugs auditivs els

truchets all'entschatta dils onns 90, gaudan

els uss puspei gronda popularitad tier grond e

pign e las treis ??? ein dumandadas pir che

mai.

Facts and Figures dallas treis ??? Robert

Arthur ha inventau l'idea per la seria ed ha

creau egl onn 1964 ils treis protagonists e scret

11 sequenzas. La seria originala deriva dalla

America e secloma "The Three Investigators".

Silsuenter han differents auturs Americans

schau cuntinuar la veta dallas treis ???. Alfred

Hitchcock che stat sil frontispezi da mintga cu-

disch e da mintga cassetta ha mai scret sez in

tom dallas treis ???. El ei plitost staus patrun

ed editur dalla seria. El ha sulettamein mess a

disposiziun siu num e sia fatscha.

Egl intschess tudestg ha tut entschiet culla

publicaziun digl emprem cudisch "Gespen-

sterschloss" egl onn 1968. Igl emprem giug au-

ditiv "Die Drei ??? und der Superpapagei" ei

cumparius egl onn 1979.

Per munconza da success ha ei dau igl onn

1990 ina pausa da treis onns e naven da 1993

han mo pli auturs tudestgs scret novas se-

quenzas per la seria. Actualmein scrivan 4

auturs alternontamein el num dallas treis ???:

Ben Nevis, André Minninger, André Marx e

Marco Sonnleiter.

Tochen al di dad oz ein 27 milliuns giugs audi-

tivs dallas treis ??? vegni vendi. Las meglieras

sequenzas contonschan ina venditad da sur

600.000 tocs. Tuttas sequenzas ein aunc da

survegnir en fuorma da cassetta ni disc cum-

pact ed ils 13 d'october 2003 ei il davos numer

112 vegnius publicaus sut il tetel "Schlucht der

Dämonen".

Las treis ??? sepresentan Las treis ??? ein il

simbol per il team da detectivs giuvenils, Jus-

tus, Peter e Bob da Rocky Beach en California.

"Nus suprendin mintga cass" ei lur motto ed

els teman ni prighels ni rescas. Las treis ???

stattan era per il nunenconuschent, per cass

buca sligiai e per eveniments misterius.

Justus Jonas ei igl emprem detectiv ed il fun-

datur dallas treis???. Sch'in cass semuossa

propi sco dira nusch eis el en siu element. Cun-

quei che ses geniturs ein vegni per la veta en in

accident habitescha el tier siu aug e si'onda.

Leu ei era la centrala dils detectivs nua ch'els

organiseschan lur retschercas.

Peter Shaw ei il secund detectiv ed il pli sportiv

dalla gruppa. Schegie ch'el ei plitost il teme-

letg, eis el sesviluppaus tier il specialist per ils

pli dirs cass. Ad el ed a sia collecziun da clavs

faulsas sa negin esch serrau resister.

Bob Andrews ei responsabels per retschercas

e per igl archiv. El ei adina staus il pli ruassei-

vel dils treis detectivs che ha adina pinau las

dretgas informaziuns el dretg mument. El de-

cuors dil temps eis el s'avanzaus naven digl

archivar al tierz detectiv.

Co va ei vinavon? La publicaziun dil numer 113

"Das Auge des Drachen" ei gest cumparida ils

24 da november 2003. Quella ei vegnida scretta

dad André Marx.

Tier il cuntegn: In clom d'agid stermentus re-

batta ord igl uaul. Cu Justus, Peter e Bob ve-

gnan alarmai, van els immediat alla tscherca

digl origin da quei clom. Els anflan ina buobetta

che muossa cun maun tremblomt viers il

tschiel "Jeu ... jeu hai viu in drag! In drag ha at-

taccau mei!" Cuort suenter sgola propi in ani-

mal remarcabel per las neblas entuorn. Ina

trumpada optica? Ni dat ei tuttina objects den-

ter tschiel e tiara ch'ein buca da declarar raziu-

nalmein?

Ils treis detectivs da Rocky Beach ston esser

fetg precauts duront lur retschercas e fan l'ex-

perientscha ch'ins sa gnanc pli fidar als agens

egls ...

Page 13: december 03 pretsch frs. 45.–/onnnr. 115, annada 10, Glion december 03 pretsch frs. 45.–/onn il proxim puntissimo è: senza cunfins fin da redacziun per il nr. 116: 11 da december

13

dals puntists Battacor e glieud ch'è gaga nua

ch'ins guarda. Ma quai munta fun – sco questa

engiavinera.

Trametta il pled da soluziun a Rafael Came-

nisch, Barnaus 11, 7013 Domat, fa in e-mail a

[email protected] u in sms a 076

392 80 88.

1. La emissiun da televisiun cun la paraid che

svanischa suenter che el u ella ha tschernì

sia/ses favorit(a).

2. Il docter, al qual las dunnas fidan (enconu-

schent or da la televisiun). Dr. …

3. La nova amur da Francine Jordi (ex-ciclist).

4. Il Dieu da l'amur roman. U: Prenum da l'ex

da Michelle Hunziger.

5. Il hormon principal en situaziuns da panica,

stress fitg grond e battacor.

6. En ins gaga sch'ins va tut sulet per lung da

l'equator enturn il mund? El l'ha fatg ed abita

en Svizra.

7. Questa dunna procura tar DRS 3 per battacor

cun ses oroscop. (Madame …)

8. En ins be gaga sch'ins assassinescha set

persunas? In film cun Brad Pitt (titel englais).

Page 14: december 03 pretsch frs. 45.–/onnnr. 115, annada 10, Glion december 03 pretsch frs. 45.–/onn il proxim puntissimo è: senza cunfins fin da redacziun per il nr. 116: 11 da december

14

da Patrick Capaul Pil tip da quest meins cusseglel

jeu a vus tuts da montar in pamir, quei aparat

vert per schurmigiar vossas ureglias …

Sche vus essas prombts, pamir sillas ureglias –

sche sai ir liber!

"through the ashes of empires", la tschunavla

schiba dalla band americana mashine head

porta in tetel chei programm. Tgei ca giu en-

stchiet miez els onns navonta schin orcan ei

entschatta dil niev millenni curdau ensemmen,

miert sco massa auter metal grev. Ina band da-

pli cun sound da posers, diras gitarras, buar-

lem, posas da herox – penibel, penibel …

Denton, para rob flynn a sia band da ver da

sedestadar oda la tschendra da siu anteriur

imperi! Mashine head ein anavos cun in pro-

duct ce cumporta nuet sut 100dezibels, negi-

nas frisuras da fu-cu-hi-la! Ed era sche quei

disc entscheiva quiet e bufatg cun intec ghitar-

ra, il tarif ei spert clars: brutal, spert e diraglia

ei la devisa! E malgrad tut la brutalitad, sper

tonta canera anflan era melodias lur plaz. Quei

ei heavy metal pil niev millenni – el ei morts a

tuttina vivel in comeback che setta il saung en

vossas ureglias!

"through the ashes of empires" ei in monument

schin grep, freda da suadetsch da dretgs um-

mens, quei ei rock dir … gotthard fans!

o.k.o.k. – jeu dun gie raschun a vus, malgrad in

pamir sillas ureglias survegn vossa amitga in

iev duront il candle light dinner – mashine head

ei segir nuet per muemnts romantics en dus,

quei sound ei dil tuttafatg negin aphrodisiacum

– e tuttina giuvens, ton rock'n'roll metta en

moviment zitgei ella regiun sut da vies tgierp; e

gliez ei segir bucca voss peis che vulan saltar …

Donn per tut quels da vus che cumbattan cun

memia bia testosteron – e cun memia pauc

cavels … era jeu scurlas bugen mia fritta vitier

quei sound, senza pamir sin miu tgau blut …

E sco davos aung in tip per tut las giuvnas che

vesan en quei tip che stat davos quellas per lin-

gias nuet auter chin penibel rocker sursilvan:

figei suandonta emprova: arvi ils regulaturs da

volume e bass da vossa stereo sin 11, prendi

plaz sin ina boxa e smachei play …

Cartas d'engraziament, envitaziuns per candle

light dinners e vestgadira sut en per plascher

termetter directamein a suandonta adressa:

punts c/o engraziel patrick 7000 cuera

Arrivada a Scuol Ok. Lura cu-

menz jau. Mes num è Samantha.

Forsa che inqualins da vus m'en-

conuschan gia.

U forsa che vus enconuschais pli-

tost mia amia Carrie. I va ensa-

sez qua per mai, ma jau less tuttina curt men-

ziunar Carrie. Carrie ha grond success cun sia

columna da sex. E jau, ok, jau dun tier, jau era

e sun adina in zichel scuidusa. Betg pervi dal

sex, tge pensais! Ma plitost pervi da la colum-

na.

Ma vus savais gea, igl megler encunter talas

frustraziuns è ... shopping! E perquai haja cum-

prà ina pretty chasetta en il lieu da bellezzia

extraordiaria a Scuol, en Engiadina. Jau hai

lura spert badà che be cun in pau engles na

vegn'ins betg lunsch en terra rumantscha.

Perquai haja gist fatg in curs da rumantsch.

Rumantsch grischun, sa chapescha. (Ensasez

haja fatg quel curs be perquai che mes scolast

era uschi'in schnuci, ... e jau hai survegnì uras

privatas ... – Tranter nus: er el ha pudì empren-

der insatge da mai ...)

Ma vus savais, be far bella vita a Scuol na va

era betg, jau vulev lavurar, era scriver ina

columna. Atgnamain avev'jau fatg ina dumonda

tar la NZZ, ma quels n'han gì nagin interess.

(Hai schon adina savì ch'ils Svizzers èn in pau

da quai verklempt.) Ma in bel di, cura che jau

era gist en mes bichini sin veranda hai jau vesì

ad arrivar in bus alv cun enquals bels giuvnots.

Jau als hai lura envidà sin in drink ( restà èsi

deplorablamain be tar il drink) ed aschia hai

jau chattà or ch'els èn da Punts, dad ina gaset-

ta giuvna. La gasetta gist precis adattada per

mia columna!!

Els han gì grond plaschair, e dalunga acceptà

mia columna. Oravant tut in giuven numnà

Rafael M. era totalmain fascinà da l'idea, il pli

gugent avess el scrit sez la columna sur da ses

tema preferì ... ma quai ma fiss ì lu memia

lunsch.

Lura bain mes uffants, mia schorta story per

questa giada, dapli da mai datti en las proximas

Punts!!!

Cun bitschs bletschs as salida vossa

Samantha

dal team da PUNTS Il Bambin Charas lecturas e

chars lecturs, ils redacturs da las PUNTS as

vulan ragurdar en quest lieu dad exnum BETG

EMBLIDAR LA GLISTA DA GIAVISCHS PER IL

BAMBIN! Il megler ins la metta cura ch'i fa gia

stgir sin il banc da la fanestra, guarda alura

sch'ins vesia magari ils rens dal Bambin e va

suenter a letg.

Ils giavischs Tge che puntists giavischan dal

Bambin: dc Best of dad Arturo Casanova (Ursin

Lutz), in beamer à la Star Trek per ir tranter

auter da Scuol a Fribourg en ina millisecunda

(Fadrina Hofmann), ina fluppa ch'è medema-

main pubertara sco el sez (Rafael M.), in

schlumpf (Maurus Blumenthal), in letg dubel

(Rafael C.), ina notg en la suita da presidents

dal Hilton a New York cun Bo Katzman (Cha-

trina Josty), in poster A1 da Mariano Tschuor

cun suttascripziun (Oliver Nyffeler), las forzas

magicas da Sabrina (Annatina Dermont), in

chasarin – pli grond che 179 cm, chavels ed

egls stgirs, intelligent, cun umor, betg in per-

fecziunist, in che sa rumantsch e sto pudair pli

ditg (Pia Valär: [email protected]), esser

per in di in um (Martina Noggler dal RR)

Las bavadras Quasi sco en il P1 marschavi

sonda saira als Dis. Trist e vair: Cunzunt las

giuvnas rumantschas prendevan l'occasiun da

far baracca en buna cumpagnia. Tut auter che

Page 15: december 03 pretsch frs. 45.–/onnnr. 115, annada 10, Glion december 03 pretsch frs. 45.–/onn il proxim puntissimo è: senza cunfins fin da redacziun per il nr. 116: 11 da december

15

tristas eran ellas a la fin da la saira. Ed i vegni-

va ruschanà blech sco a Savognin en il Danilo.

Perquai e per na betg pereclicitar ils Dis duain

qua betg vegnir numnads nums.

Il camel En il convict a Cuira vegn il Bambin tut

l'onn: Quest lieu da strebers, normals ed alco-

holichers in spe porscha bain anc cigarettas,

las Camel, per be 4.50 francs. A resguard las

reclamas dad anti-fimaders sper l'automat cun

las cigarettas è quai bain remartgabel.

Il crimi Claudia Cadruvi, schurnalista tar la

ANR, ha publitgà il november ses secund

cudesch: "Capuns ed il stgazi dals Franzos" è

in crimi per uffants (e creschids sa chapescha)

scrit per rumantsch grischun. Dapli tar quest

cudesch en las proximas PUNTS.

L'engraziament In grond grazia fitgun a tut

quels che han er sustegnì 2003 las PUNTS sin

ina moda u l'autra. En spezial a la Lia Ru-

mantsch e la GiuRu, dentant er a tut ils auters

che han dà ina squitta finanziala, criticas con-

structivas ed ideas a la gasetta giuvna. E la

finala er in grond grazia als lecturs per la fi-

donza.

La famiglia Festa da famiglia als 13avels Dis

da litteratura a Domat: Arno Camenisch, sco-

last ed abitant a Cuira, ha survegnì il premi dal

publicum dotà cun 1000 francs per ses text

"mel e café" – in text "sirenic" (Felix Giger). Arno

è il frar da Rafael Camenisch, che ha tschiff il

Premi Term Bel (text victur en questa gasetta).

Il film Ils puntists ch'èn stads on the road èn

puspè a chasa e gaudan il letg cun cuverta,

plumatsch e bugliotta. A Domat han ils Pun-

tists preschentà il Road Movie (commentaris da

"rir da murir" enfin "schenkelklopfers") ed il

Road Magazine. Il bloc da giuventetgna –

PUNTS e GiuRu è stà in success cumplain.

La GiuRu I La GiuRu ha en november pudì be-

neventar ina delegaziun da l'Europa. La su-

prastanza da la Giuventetgna da Cuminanzas

Etnicas Europeas è vegnida per ina fin d'emna

a Cuira a far ina seduta da suprastanza. Quai

n'è betg uschè curius sco ch'i tuna; la Svizra è

in punct geograficamain central per els. Ydwine

è da l'Ollanda, Gergo da l'Ungaria, Stephan dal

Danemarc e Matjaz da l'Italia.

La GiuRu II Er la GiuRu è stada da la partida als

Dis da litteratura a Domat. Ella ha mussà las

scenas da film ch'els han fatg en zercladur al

workshop da film a Scuol. In grond grazia a tut

ils participants da tal, als acturs e las acturas.

Dapi la fin d'emna passada essas vus filmstars

enconuschents en terra rumantscha!

La glischnera Il nov onn (2004, betg emblidar!)

stat avant porta: Las PUNTS giavischa ina buna

ruttiva en l'onn 2004 e che la glischnera possia

tegnair eventuals excess!

Il kiosk Wow! PUNTS datti uss er da cumprar

al kiosk – per il mument al kiosk da la staziun a

Mustér ed a Trun.

Ils sbagls Il Road Magazine cuntegna (memia)

blers sbagls ortografics. Ils puntists sa perstgi-

san per quels: La finala èn els stads on the

road. Davent dad ussa vegnan ils texts per ru-

mantsch grischun lectorats.

La Lydia Wilhelm L'ultim temp n'han ils Pun-

tists betg udì bler da la layoutista Lydia Wil-

helm: Ella è stada occupada cun ils examens

finals da la Scola d'art a Lucerna, ils quals ella

ha serrà giu cun success la stad. Mumentan è

la Lydia scolasta da dissegn e zambregiar en il

chantun Turitg e prova da chattar sia via sco

artista. Actualmain èn lavurs dad ella cun la

camera obscura da vesair en la galeria Art One

en la Heinrichstrasse 235 a Turitg (www.stif-

tungartone.ch). Durant trais onns ha la Lydia

lavurà pli u mains regularmain per la gasetta

giuvna. Questa gasetta qua, per la quala la

Lydia ha collavurà cun la Theres ed ha fatg las

illustraziuns, è sia ultima lavur per las PUNTS.

Ils redacturs engrazian, er en il num dals lec-

turs, fitg per la lavur prestada, per l'engaschi e

per l'originalitad da Tia lavur, Lydia!

chauredactur/a:

Rafael Camenisch, Barnaus 11, 7013 Domat,

[email protected],

Fadrina Hofmann, Rue Louis-Chollet 3, 1700 Fribourg

[email protected], 078 724 74 81

Rafael Müller, Pradamalerstrasse 19, 7015 Tumein

[email protected], 078 858 57 23

redactur/a:

Mevina Feuerstein, Witellikerstrasse 20, 8008 Turich

[email protected]

Ursin Lutz, Avenue du Midi 3, 1700 Fribourg

[email protected]

Gianna Sonder, Sumvei 77, 7462 Salouf

[email protected]

collaboratur/as en quest numer:

Michele Badilatti / Selina Bezzola / Patrick Capaul /

Leticia Demonti / Silvano De-Stefani / Aline Dietrich /

Zegna Dosch / Nadia Federspiel / Rebecca Good /

Silvana Janett / Annatina Nay / Jon Pult

layout:

Theres Jörger, Pfingstweidstrasse 31b, 8005 Turitg,

[email protected]

illustraziuns en quest numer:

Lydia Wilhelm, Lucerna, [email protected]

secretariat:

Punts, Maurus Blumenthal, Casa Grischuna,

7154 Ruschein, [email protected], 079 394 52 86,

081 925 43 47

stampa:

Spescha&Grünenfelder, Glion

pretsch d'abunament:

45 francs ad onn, Raiffeisen Laax 70-6699-9

editura:

GiuRu, Chascha postala 312, 7002 Cuira

internet:

www.punts.ch, www.giuru.ch

Punts è commembra da l'Associaziun da la Pressa

Svizra dals Giuvens

Page 16: december 03 pretsch frs. 45.–/onnnr. 115, annada 10, Glion december 03 pretsch frs. 45.–/onn il proxim puntissimo è: senza cunfins fin da redacziun per il nr. 116: 11 da december

( ) Jau abunesch PUNTS – la gasetta giuvna

per mo 45 francs ad onn

( ) Jau regal in abunament da PUNTS – la

gasetta giuvna

( ) Jau fatsch in test – dus ediziuns gratuitas

da PUNTS

num e prenum:

adressa:

lieu:

Trametta il talun a noss secretariat:

PUNTS, Maurus Blumenthal, Casa Grischuna,

7154 Ruschein, [email protected], 079 394 52 86,

081 925 43 47

La GiuRu sustegna a finanziar, communitgar e

realisar Tes project rumantsch e giuvenil. Ti

survegnas sco commember/bra da la GiuRu

regularmain infurmaziuns dals projects actuals

e la pussaivladad da Ta partecipar ad inscun-

ters internaziunals ed ad autras activitads.

Jau vuless daventar commember/bra da la

GiuRu:

( ) Jau vuless las infurmaziuns per e – mail

( ) Jau vuless las infurmaziuns per posta

num e prenum:

adressa:

lieu:

tel:

e-mail:

Trametta il talun a la suandanta adressa:

GiuRu, Chascha postala, 7000 Cuira, u T'annunzia sut

www.GiuRu.ch.

AZB

7130 Glion