deel 1: woorde, betekenisse en name · 2015-07-22 · die persoon wat verantwoordelik is vir die...
TRANSCRIPT
4
Deel 1: Woorde, betekenisse en name
Versamelwoorde
Aantal persone wat ‘n minister kom spreek afvaardiging,deputasie
‘n Lys van wat op ‘n vergadering behandel gaan word agenda
‘n Gedeelte uit ‘n letterkundige werk wat deur ‘n enkelpersoon voorgedra word alleenspraak
Tafels, stoele, hangkaste, ens. ameublement
‘n Versameling koffers, tasse, trommels, ens. bagasie
‘n Versameling lakens, komberse, kussingslope, ens. beddegoed
bemanning
Die groepie persone in bevel van ‘n vliegtuig bemanning
‘n Klomp rowers of kwaaddoeners bende
‘n Groot versameling boeke biblioteek, boekery
‘n Klomp vrugtebome in rye geplant boord
Blomme, aanmekaar gebind bos, ruiker
Klomp klein vissies saamgeryg aan ‘n tou bossie, sloer
Planke, sement, sinkplate, bakstene, ens. boumateriaal
‘n Trein wat by al die klein stasies stilhou boemeltrein
‘n Geskrif waarin een of ander belangrike saak behandel word brosjure
‘n Kort nuusberig oor een of ander gebeurtenis bulletin
Die manne en masjiene wat ‘n brand blus brandweer
Versameling borde, glase, skottels, ens. breekgoed
Aantal eiers wat deur een hen uitgebroei word broeisel
‘n Versameling gedigte in boekvorm bundel
‘n Tydperk van tien jaar dekade
Die aantal direkteure van ‘n onderneming direksie
Whisky, brandewyn, wyn, ens. drank
5
‘n Persoon se eerste toespraak in die parlement eenlingtoespraak,groentjietoespraak
Al die gereedskap wat aan ‘n eettafel gebruik word eetgerei
elektrokardiogram
‘n Boek wat inligting bevat oor alle fasette van die wetenskap en kuns ensiklopedie
‘n Tydperk van vier-en-twintig uur etmaal
‘n Dringende berig per radio of televisie
‘n Telegram wat telefonies versend word fonogram
‘n Toestel waarmee die snelheid van ‘n voertuig gemeet word gatsometer
Mense wat na ‘n toespraak of konsert luister gehoor
Baie mense wat na een kerk gaan gemeente
‘n Aantal toneelspelers geselskap
Die groep mense wat altyd by ‘n koning is gevolg
Koring, hawer, gars, ens. graan
Wortels, radyse, kool, spinasie, ens. groente
Perde, muile, beeste, ens. grootvee
Leeus, olifante, buffels, ens. grootwild
‘n Oorlog gevoer deur sabotasie en hinderlae in moeilike terrein guerilla-oorlog
‘n Misdaad wat met die doodstraf gestraf word halsmisdaad
‘n Boodskap wat met behulp van ‘n spieël en sonlig oorgesein word heliogram
‘n Wetenskap wat handel oor wapens van lande, stede en families heraldiek
‘n Klomp barbare horde
‘n Dokument wat bepaal of jy die persoon is wat jy voorgee om te wees identiteitsdokument
‘n Vinnige, klein seilvaartuigie jag
‘n Ligte motreëntjie jakkalsdoutjie
Aangestelde mense wat die regter moet help in sy beslissing jurie
Horlosies, ringe, silwergoed, ens. juweliersware
Al die ministers wat ‘n land se regering vorm kabinet, ministerie
‘n Klomp perderuiters in optog kavalkade
6
Die groep mense wat ‘n sportspan kies keurkomitee
Die mense wat by ‘n winkel koop klandisie, klante
Skape, bokke, ens. kleinvee
Duikers, springbokke, rooibokke, ens. kleinwild
Broeke, baadjies, hemde, ens. klerasie
‘n Klomp miere kolonie
‘n Groep sterre konstellasie, gesternte
Skepe wat ter see deur slagskepe beskerm word konvooi
‘n Klompie mense wat saam sing koor
Huishoudelike artikels en snuisterye kramery
Die klomp kinders van ‘n ouerpaar kroos
Speserye, sout, suiker, meel, konfyt, ens. kruideniersware
Baie mak diere bymekaar kudde
‘n Klomp mense van dieselfde land landgenote
‘n Ploftoestel wat begrawe en ontplof as dit aangeraak word landmyn
leër
‘n Hond wat blindes lei leihond
‘n Gedeelte uit ‘n prent wat as advertensie vertoon word lokprent
‘n Geskrewe of getikte stuk wat gedruk moet word manuskrip
‘n Vals eed wat gesweer word meineed
Messe, vurke, lepels, ens. messegoed, -ware
Die voorletters van ‘n persoon wat ineen geskryf is, soos dié van ‘n skilder monogram
‘n Klomp klein muisies nes
‘n Besondere ou motor Noagsmotor
‘n Opsomming of verslagdoening van die punte wat op ‘n vergadering bespreek is notule
Aantal mense wat saam musiekinstrumente speel orkes
Die klomp onderwysers van een skool personeel
‘n Klomp bome plantasie
7
‘n Klomp vere pluksel
Hoenders, eende, ganse, ens. pluimvee
Onwelvoeglike literatuur
Die reguit en laaste stuk van die baan waarop ‘n atleet na die wenpaal toe hardloop
pylvak
‘n Klomp skote tegelyk ter ere van ‘n vername persoon saluut, salvo, sarsie
Lemoene, nartjies, pomelo’s, ens. sitrusvrugte
‘n Klomp visse skool
Pêrels wat saam ingeryg is snoer
Klomp osse wat ‘n wa trek span
Aantal kamers wat bymekaar hoort stel
Aantal rytuie wat agter ‘n lykswa na die kerkhof ry stoet
Diere wat aangehou word vir teeldoeleindes stoet
Melk, botter, kaas, ens. suiwelprodukte
‘n Klomp bye swerm
Aantal mense wat ‘n sportbyeenkoms bywoon toeskouers
‘n Tydelike mag met ‘n besondere opdrag taakmag
‘n Huurmotor taxi
‘n Drukker tipograaf
‘n Ongeluk waarin iemand betrokke is en dan wegjaag tref-en-trapongeluk
‘n Lang ry mense wat op iets wag tou
‘n Klomp skape trop
Grawe, pikke, harke, ens. tuingereedskap
‘n Groot aantal oorlogskepe bymekaar vloot
‘n Klomp patryse, ‘n paar vliegtuie vlug
‘n Klomp pasgebore varkies van een sog werpsel
‘n Windwyser in die vorm van ‘n haan weerhaan
Dryfsand waarin mens kan wegsak welsand, wilsand
8
Beroepe
Iemand wat aandele koop en verkoop aandelemakelaar
Iemand wat in bevel van ‘n vloot is admiraal
Iemand wat groot sake in die hoër hof bepleit advokaat
Iemand wat atlete of perde by ‘n wedren laat wegspring afsitter, seingewer
Iemand wat dinge verkoop op openbare veilings afslaer
Iemand wat waaghalsige gimnastiese toertjies uitvoer akrobaat, gimnas
Iemand wat wiskundige adviseur by ‘n versekeringsmaatskappy is aktuaris
‘n Dokter wat algemene werk doen algemene praktisyn
Die hoogste amptenaar wat sy land by ‘n vreemde land verteenwoordig
ambassadeur,ambassadrise
Iemand wat oudhede verkoop antikwaar
Iemand wat medisyne en skoonheidsmiddels verkoop apteker
Iemand wat ‘n amptenaar by ‘n argief is argivaris
Iemand wat oudheidkunde bestudeer argeoloog
Iemand wat ‘n bank bestuur bankbestuurder
Iemand wat ‘n bank besit bankier
Iemand wat beelde skep beeldhouer
Iemand wat ‘n kenner is van bakterieë bakterioloog
Iemand wat klokke speel beiaardier
Iemand wat belastings invorder belastinggaarder
Iemand wat o.a. ‘n boedel in orde moet bring beredderaar
Iemand wat aan ‘n sport deelneem vir winsbejag beroepspeler
Iemand wat aan ‘n sport deelneem vir die genot daarvan amateur
Iemand wat inligting verskaf oor die keuse van ‘n beroep beroepsvoorligter
Iemand wat blomme in ‘n winkel verkoop bloemis
briewebesteller,posbode
Iemand wat geboue oprig bou-aannemer
Iemand wat besondere kennis van ‘n saak het deskundige
9
Iemand wat ru diamante bewerk diamantslyper
Iemand wat gedigte skryf digter
Iemand wat ‘n orkes lei dirigent, orkesleier
Iemand wat toneelstukke skryf dramaturg
Iemand wat geduikte bakwerk van motors regmaak duikklopper,paneelklopper
Iemand wat ‘n studie van ekonomiese sake maak ekonoom
Iemand wat met elektriese apparate werk en hulle regmaak elektrisiën
Iemand wat goedere in groot hoeveelhede met masjiene vervaardig fabrikant
Iemand wat in groot handel handeldryf groothandelaar
Iemand wat in klein handel handeldryf en produkte aan verbruikers verskaf kleinhandelaar
Iemand wat geld beheer
Iemand wat foto’s neem fotograaf
Iemand wat geld uitleen geldskieter
Iemand wat in bevel van ‘n leër is generaal
Iemand wat hare sny of kap haarkapper
Iemand wat gereedskap aangee handlanger
Iemand wat sy land se handelsbelange in die buiteland verteenwoordig handelskommissaris
Iemand wat winkels besoek om bestellings vir ‘n groothandelaar te werf handelsreisiger
Iemand wat trekdiere beslaan hoefsmid
Iemand wat groot damme en brûe ontwerp ingenieur
‘n Dokter wat alle inwendige siektes bestudeer internis
Iemand wat artikels vir koerante en tydskrifte skryf joernalis
Iemand wat gholfstokke op ‘n baan ronddra joggie (baljoggie)
Iemand wat kaartjies op ‘n trein nagaan kaartjiesondersoeker
Die persoon wat in bevel van ‘n skip is kaptein
Iemand wat goedere vervoer karweier
Die persoon wat geld ontvang en uitbetaal by die bank kassier
10
Iemand wat mense met kos en drank bedien kelner
Iemand wat gebeure uitsaai oor die radio kommentator
Iemand wat musiek skryf komponis
kruidenier
Die persoon wat bagasie op die stasie rondstoot kruier
Iemand wat houtvate maak kuiper
Die persoon wat in bevel van ‘n museum of kunsgalery is kurator
Die persoon wat vir voorrade in die leër of polisiemag sorg kwartiermeester
Iemand wat letters afsonderlik met die hand set lettersetter
laaimeester
‘n Dame wat lesings gee lektrise
‘n Man wat lesings gee lektor
‘n Persoon wat goedere verskaf leweransier
Iemand wat met pype, krane, geute, ens. werk loodgieter
Iemand wat ‘n vliegtuig bestuur loods, vlieënier
Iemand wat skepe help om die hawe binne te kom en te verlaat loods
Iemand wat velle vir gebruik voorberei looier
‘n Dame wat lugpassasiers bedien lugwaardin
‘n Man wat lugpassasiers bedien vlugkelner
Iemand wat verantwoordelik is vir die reëlings van ‘n begrafnis begrafnisondernemer
Iemand wat telefoon- en telegraafdrade in stand hou lynwagter
Die persoon wat voorrade in ‘n pakhuis beheer magasynmeester
marconis
Iemand wat ‘n lokomotief bestuur masjinis
Iemand wat spiere vryf, knee, ens. masseur, masseuse
Die persoon wat met troffel, sement en bakstene werk messelaar
Die persoon wat besluit of die eksaminator se punte billik is moderator
Die voorsitter van die sinode van die kerk moderator
Iemand wat nuwe motors en groot masjiene aanmekaar sit monteur
Iemand wat monogramme skryf
11
‘n Weerkundige meteoroloog
Iemand wat die bedwelmingsmiddel tydens ‘n operasie toedien narkotiseur
Iemand wat ‘n aandeel in ‘n nywerheid het nyweraar
Iemand wat programme oor die radio aanbied omroeper
Die dame wat gaste by ‘n hotel ontvang ontvangsdame
Iemand wat masjiene en apparate bedien operateur
Iemand wat toesig hou oor die werk van andere opsigter
ouditeur
Iemand wat boeke skryf outeur
Iemand wat reukwater maak en verkoop parfumeur
‘n Kenner van fossiele paleontoloog
Iemand wat ‘n rukkie ‘n ander se werk aanneem plaasvervanger
Iemand wat erdewerk vorm en bak pottebakker
Iemand wat iets produseer produsent
Die persoon wat drukproewe lees en verbeter
Iemand wat ‘n boks- of stoeigeveg reël promotor
Iemand wat ‘n opvatting wil bekend stel propagandis
Iemand wat soek na edelmetale prospekteerder
Die persoon wat sielsiekes dokter psigiater
Iemand wat opgelei is om met X-straalapparate te werk en X-strale kan interpreteer radioloog
Iemand wat trokke en waens rangskik rangeerder
Die persoon wat verantwoordelik is vir die inhoud van ‘n koerant of tydskrif redakteur
Iemand wat toneelspelers afrig regisseur
Die sekretaris van ‘n universiteit registrateur
Iemand wat as prokureur of advokaat praktiseer regspraktisyn
Die persoon wat ‘n saak in die hooggeregshof verhoor regter
Die administratiewe hoof van ‘n universiteit rektor
Iemand wat van sy rente lewe rentenier
Iemand wat dakke met riet of gras dek rietdekker
12
Iemand wat romans skrywe romanskrywer,romansier
Iemand wat ruite in ‘n huis se vensters sit ruitwerker
Iemand wat x-straalfoto’s neem
Die persoon wat die gevangenes in ‘n tronk oppas sipier, tronkbewaarder
Iemand wat die verspreiding van koerante en tydskrifte beheer sirkulasiebestuurder
Die sekretaris van die Sinode Scriba Synodi, aktuaris
Die sekretaris van ‘n kerkraad skriba
Iemand wat hout bewerk met sae, beitels, skawe, ens. skrynwerker
Die dame wat snelskrif en tikwerk doen snelskriftikster
Iemand wat die skilderwerk van motors doen spuitskilder
Iemand wat namens die staat vervolg in ‘n kriminele saak staatsaanklaer
Iemand wat ‘n snelskrifskrywer is stenograaf
Iemand wat stoele, rusbanke, ens. beklee stoffeerder
Die persoon wat skepe laai en ontlaai stuwadoor
Die hoof van ‘n groot hospitaal superintendent
Iemand wat mense se tande versorg tandarts
Iemand wat met ‘n instrument boodskappe oorsein
telegrambesteller
Iemand wat sonder medisyne en net met oefeninge genees terapeut
Iemand wat die geldsake van ‘n vereniging of klub behartig tesourier, penning-meester
Iemand wat siek diere ondersoek en behandel veearts
Iemand wat saam met jou ‘n sakeonderneming behartig vennoot
Iemand wat op straat groente en vrugte verkoop venter
Iemand wat siek mense versorg verpleegster, verpleër
Iemand wat van visvang ‘n bestaan maak visser
Iemand wat motors in ‘n motorhawe herstel werktuigkundige
Iemand wat wiele vir karre en waens maak wielmaker
Iemand wat in ‘n winkel bedien winkelassistent
Iemand wat wyne proe vir ‘n koper wynproewer
13
Plekke
Die plek waarop ‘n vliegtuig beweeg voordat dit opstyg aanloopbaan
Die plek waar monnike woon abdy
Die ingeslote plek agter ‘n gebou agterplaas
Die plek waar lewende visse vir besigtiging gehou word akwarium
Die woning en kantoor van ‘n ambassadeur ambassade
Die plek waar ou dokumente en stukke bewaar word argief
Die plek waar gewere en ammunisie gebêre word arsenaal, magasyn
Die plek waar stiervegters en sirkusartieste optree arena
‘n Deurloopgang tussen geboue met winkels aan albei kante, gewoonlik met ‘n naam arkade
Die werkplek van ‘n kunstenaar ateljee
Die plek waar brood en koeke gebak word bakkery
Die plek waar besoekers inligting omtrent ‘n dorp of stad ontvang
besoekersburo,inligtingsentrum
Die plek waar met aandele gehandel word beurs
Die plek waar boeke bewaar word biblioteek
Die gebou waar plante onder glas of plastiek gekweek word kweekhuis
Die plek waar bier gemaak word brouery
Die plek waar gedobbel word casino, dobbelhuis
Die plek waar klein kindertjies opgepas word creche
Die plek waar polisie oefen en uitrus depot
Die plek waar diamante bewerk word diamantslypery
Die plek waar wilde diere in kampe gehou word vir besigtiging dieretuin
Die plek waar lyke voor ‘n begrafnis gehou word dodehuis, lykshuis
Die plek waar drank by die bottel verkoop word drankwinkel
Die plek waar skepe herstel word droogdok
Die plek waar boeke, koerante, ens. gedruk word drukkery
Die plek waar passasiers op ‘n trein eet eetsalon
Die plek waar goedere op ‘n stasie bewaar word goedereloods
14
Die plek waar graan bewaar word graansuier
Die plek waar graan geberg word graansilo
Die plek waar gruis of klippe uitgehaal word gruisgroef, steengroef
Die plek van skepe vasmeer hawe
Die plek waar siek mense verpleeg word hospitaal
Die plek waar ‘n mens ‘n versameling van gedroogde plante kry herbarium
voertuie ingaan inryteater
Die plek waar insekte gekweek en bewaar word insektarium
Die plek waar juwele, horlosies, ens. verkoop word juwelierswinkel
Die gemesselde aanlêplek vir skepe kaai
Die plek waar kaartjies vir ‘n reis of ‘n vertoning verkoop word kaartjieskantoor
Die plek waarin ‘n mens op ‘n skip slaap kajuit
‘n Restaurant waar klante hulself bedien kafeteria
‘n Klein kerkie kapel
Die plek waar soldate gehuisves word kaserne, barak
Die plek waar wyn gemaak en gebêre word kelder
Die plek waar allerhande vermaaklikhede en verkoopkraampies gevind word
kermis
Die plek waar kinders van 3 - 6 jaar skoolgaan kleuterskool
Die plek waar mediese raad en dienste gratis verskaf word kliniek
Die plek waar nonne woon klooster
Die plek waar geld en dokumente bewaar word kluis
Die plek waar bederfbare goedere bewaar word koelkamers
Die plek waar musiekleerlinge opgelei word konservatorium
Die plek waar die kerkraad vergader konsistorie
Die plek waar elektriese krag ontwikkel word kragsentrale
Die plek waar lyke veras word krematorium
Die plek waar drank bedien word kroeg
Die plek waar twee boksers teen mekaar optree kryt
15
Die plek waar goeie skilderye besigtig kan word kunsmuseum
Die plek waar predikante opgelei word kweekskool
Die plek waar plante, struike, ens. verkoop word kwekery
Die plek waar eksperimente en navorsingswerk uitgevoer word laboratorium
Die plek waar melaatses verpleeg word afsonderings-hospitaal, lasaretlasaret
Die plek waar velle tot leer verwerk word looiery
Die plek waar goedere geberg word magasyn
Die plek waar melk, botter en kaas verkoop word melkery
‘n Gesamentlike huis wat in twee afsonderlike gedeeltes verdeel is en dus deur twee gesinne bewoon kan word
meenthuis
Die eet- en drinkplek vir soldate, polisie, ens. menasie
Die plek waar Mohammedane aanbid moskee
Die plek waar geldstukke geslaan word munt
Die plek waar oudhede en natuurverskynsels vertoon word museum
Die plek waar water opgegaar word opgaardam, reservoir
‘n Sterrewag observatorium
Die gehoorsaal van die universiteit ouditorium
Die plek waar ‘n mens jou besittings kan verpand pandjieshuis
Die plek waar parlementslede vergader parlementshuis
Die plek waar die predikant woon pastorie
Die venster waardeur ‘n mens by ‘n kajuit uitkyk patryspoort
Die plek met oordak waar toeskouers by ‘n sportbyeenkoms sit pawiljoen, paviljoen
Die plek waar petrol by die groot maat geberg word petrolopslagplek
Die plek waar na ‘n voorstelling van die beweging van die hemelliggame gekyk kan word
planetarium
Die plek vanwaar ‘n predikant preek preekstoel, kansel
Die plek waar ‘n mens sy geld op vermaak kan uitgee pretpark
Die plek waar allerhande proewe i.v.m. boerderymetodes uitgevoer word
proefplaas
Die plek waar goud, suiker of olie gesuiwer word
Die plek waar ‘n trein gerangeer word rangeerwerf
16
Die plek in ‘n skip waar die lading gebêre word ruim
Die plek waar Jode kerk hou sinagoge
Die plek waar skepe gebou word skeepswerf
Die plek waar dames hulle laat mooi maak skoonheidsalon
Die plek waar ‘n boer sy oes bêre skuur
‘n Gebou vir toneelopvoerings - ‘n teater skouburg
Die plek waar rondloperdiere aangehou word skut
Die plek waar diere geslag word slagpale, abattoir
Die plek waar ‘n dokter iemand ondersoek of uitvra spreekkamer
Die plek waar groot sportbyeenkomste en feeste gehou word stadion
Die plek waar ‘n koei of ‘n perd gehuisves word stal
Die plek waar sterrekundiges hulle waarnemings doen sterrewag
‘n Nou straatjie steeg
Die plek waar brandewyn gemaak word stokery
Die plek waar telefoonoproepe deurgeskakel word telefoonsentrale
‘n Glaskas waarin broeikasplante en insekte gehou word terrarium
Die plek waar studente na matriek verder studeer universiteit
Die plek waar manuskripte nagegaan en voorberei word vir die drukker
uitgewery
Die plek waarna mense met vakansie gaan vakansieoord
Die plek waar vendusies gehou word vendulokaal
Die plek waarheen kinderoortreders gestuur word verbeteringskool
‘n Verplaasbare hospitaal vir gewonde soldate veldhospitaal
Die plek waar vliegtuie gebêre word vliegtuigloods, hangar
Die plek waar ‘n groot lig seine uitstuur om skepe teen gevaarlike rotse te waarsku
vuurtoring
Die plek waar motors herstel word werkwinkel, werkplaas
Die plek waar wilde diere in hulle natuurstaat besigtig kan word wildtuin
Die plek met ‘n stel kamers wat in ‘n groot gebou as woonhuis dien woonstel
17
Persone
Iemand wat aandele in ‘n saak besit aandeelhouer
‘n Onselfsugtige persoon altruïs
Iemand wat aas aan hengelaars verskaf aasjoggie
Iemand wat geen sterk drank gebruik nie afskaffer, geheelont-houer
Iemand wat aan sport deelneem sonder om wins daaruit te maak amateur
‘n Persoon wat buite die hof ‘n geskil tussen persone besleg arbiter
Iemand wat aan ‘n bevoorregte klas behoort aristokraat
Die regters of landdroste wat ‘n ander regter bystaan by die verhoor van ‘n saak assessore
Iemand wat homself van wêreldse genot weerhou askeet
Iemand wat van avonture hou avonturier
‘n Kenner van bakterieë bakterioloog
Iemand wat oral aalmoese vra bedelaar
Die leier van ‘n klomp kwajongens bendeleier
Die persoon wat verantwoordelik is vir die betaling van belasting belastingpligtige
Iemand wat ‘n besondere kennis van boeke het bibliograaf
Iemand wat deur bloed aan ‘n ander verwant is bloedverwant
Die persoon wat vleis in ‘n slaghuis in stukke verdeel blokman
Iemand wat doelloos rondtrek boemelaar
Iemand wat boete doen boeteling
‘n Liefhebber van boeke
‘n Wreedaard, veral teenoor vroue bloubaard
Iemand wat die eerste keer sosiaal in die openbaar verskyn debutant
Die hoof van ‘n fakulteit aan ‘n universiteit dekaan
‘n Kenner van huidsiektes dermatoloog
Iemand wat ‘n besondere kennis van ‘n onderwerp dra deskundige
Die persoon aan die hoof van ‘n totalitêre staat diktator
Iemand wat glo in regering wat deur die volk verkies is demokraat
18
Iemand wat donasies skenk donateur
Iemand wat gedoop word dopeling
Iemand wat aan drank verslaaf is dranksugtige
Iemand wat besig is om te verdrink drenkeling
‘n Persoon wat uit die leër wegloop droster
‘n Persoon wat net soos ‘n ander een lyk dubbelganger
Iemand wat die toepassing van elektrisiteit in die praktyk beoefen elektrotegnikus
‘n Kenner van insektekunde entomoloog
‘n Selfsugtige, eiegeregtige persoon egoïs
Iemand wat tot die uiterste toe gaan ekstremis
‘n Persoon wat sy geboorteland verlaat om hom in ‘n ander land te vestig emigrant
Iemand wat die gewoontes van volkere ken etnoloog
‘n Persoon wat die herkoms van woorde bestudeer etimoloog
Iemand wat jou gelyke is eweknie
‘n Oordrewe voorstander van ‘n sekere saak fanatikus, dweper
‘n Persoon wat in die noodlot glo fatalis
Iemand wat vir vroueregte veg feminis
Iemand wat graag aan andere liefdadigheid bewys
‘n Taalgeleerde
Iemand wat hom toelê op die uitspraak van ‘n taal fonetikus
Iemand wat ‘n baie fyn smaak vir lekker kos het fynproewer
Iemand wat andere onthaal gasheer, gasvrou
‘n Besonder intelligente persoon genie
Iemand wat ‘n hotel verlaat sonder om sy rekening te betaal glyjakkals
Iemand wat grafte verniel grafskender
Iemand wat lief is vir visvang hengelaar
Die voorsitter van die appélhof hoofregter
‘n Persoon wat hipnose op ander toepas hipnotiseur
‘n Deskundige op die gebied van visse igtioloog, viskundige
19
‘n Persoon wat afkomstig is uit ‘n ander land immigrant
‘n Afrikaner wat sterk Engelsgesind is Jingo
Iemand wat ‘n slegte tyding bring Jobsbode
Amptelike hoof van ‘n universiteit kanselier
Iemand wat landkaarte teken kartograaf
Iemand wat toesien dat alles volgens wet by ‘n verkiesing verloop kiesbeampte
Iemand wat altyd alleen lewe kluisenaar, hermiet
‘n Persoon wat aan steelsiekte ly kleptomaan
Iemand wat met ander in sake-ondernemings meeding konkurrent
Iemand wat ‘n konsessie aanvra en kry konsessionaris
Iemand wat opgelei word kwekeling
Iemand wat onigelig is oor ‘n vak of saak leek
‘n Taalgeleerde linguis
Iemand wat toesighou oor ‘n groep werkers mandoor, ploegbaas
Iemand wat as stiervegter optree matador
Iemand wat help om ‘n misdaad te pleeg medepligtige
‘n Weerdeskundige meteoroloog
Iemand wat ander naboots mimikus
Iemand wat sy medemense haat misantroop
‘n Dame wat damesklere maak modemaakster
‘n Matroos of soldaat wat teen gesag in opstand kom muiter
Iemand wat dieselfde naam as ‘n ander persoon het naamgenoot, genant
Iemand wat altyd die blink kant van die lewe sien optimis
Iemand wat ‘n geleentheid gryp wanneer dit hom voordoen opportunis
Iemand wat ‘n kenner van voëls is ornitoloog, voëlkundige
‘n Alleenheerser outokraat
‘n Persoon wat deur selfstudie sy kennis opgedoen het outodidak
Iemand aan wie ‘n mens jou besittings kan verpand pandjiesbaas
‘n Persoon uit die laer stand wat skielik ryk geword het, maar by wie die beskawing ontbreek parvenu
20
Iemand wat in beginsel teen oorlog is
Iemand wat sy land baie lief het en dit ten volste dien patriot
Iemand wat ‘n deskundige op opvoedkundige gebied is pedagoog
‘n Persoon wat reis na ‘n heilige plek om te aanbid pelgrim, bedevaart-ganger
Iemand wat glo dat ‘n mens perfek kan wees perfeksionis
Iemand wat altyd die donker kant van die lewe sien pessimis
Iemand wat ‘n petisie onderteken petisionaris
‘n Persoon wat letterdiefstal pleeg plagiaris
Iemand wat ‘n pennestryd voer polemis
Die lansruiter by ‘n stiergeveg picador
Iemand met ‘n magtige invloed en aanhang potentaat
Iemand wat aanspraak maak, veral op ‘n troon pretendent
Die hoofstudent in ‘n dameskoshuis primaria
Die hoofstudent in ‘n manskoshuis primarius
Iemand wat gebeure voorspel profeet
Iemand wat namens die staat optree en besluit of ‘n betrokkebeskuldigde vervolg moet word
prokureur-generaal
Iemand wat onbeduidende gedigte of verhale skryf prulskrywer
Iemand met ‘n streng Calvinistiese lewensbeskouiing puritein
‘n Voorstaander van taalsuiwerheid puris
Iemand wat hom by die leër of polisie aangesluit het rekruut
Iemand wat toneelstukke afrig regisseur
‘n Verraaier of afvallige persoon van sy land renegaat, joiner
Die sekretaris van ‘n universiteit registrateur
Die hoof van ‘n kollege of universiteit rektor
Iemand wat nuwe boeke resenseer,bespreek resensent
‘n Aanhanger van ‘n koningsgesinde party rojalis
Iemand wat sabotasie pleeg saboteur
Iemand wat daarvan hou om ander te pynig sadis
21
Iemand wat uit ‘n ander se sakke steel sakkeroller, goudief, grypdief
Iemand wat by plegtighede die leiding neem seremoniemeester
Iemand met ‘n gawe om in die toekoms te kan sien siener
Iemand wat spottend en bitter teenoor sy medemens staan sinikus
Iemand wat skelm of onverwags ‘n ander om die lewe bring sluipmoordenaar
‘n Eredraer by ‘n begrafnis slippedraer
Iemand wat alleen voor ‘n gehoor optree solis
Iemand wat ‘n skip bestuur stuurman
‘n Dierkundige soöloog
Die administratiewe hoof van ‘n hospitaal superintendent
Manlike persoon wat sy testament laat opstel
Vroulike persoon wat haar testament laat opstel testatrise
Iemand wat in dieselfde tyd as ‘n ander geleef het tydgenoot
Iemand wat geen vleis eet nie vegetariër
Iemand wat hom op ‘n skip versteek verstekeling
‘n Predikant wat vir die leër sorg veldpredikant,kapelaan
Iemand wat toesighou oor gebiede waar bosse en diere is veldwagter
‘n Baie begaafde kunstenaar op die gebied van sang of die bespeling van musiekinstrumente virtuoos
Iemand wat gevind word vondeling
Iemand wat voor ‘n ander ‘n pos beklee het voorganger
Iemand wat uit vrye wil by die leër aansluit vrywilliger
Iemand wat die toebehore in ‘n winkel aanbring winkeluitruster
Idiomatiese name
Iemand wat op ander teer aasvoël
Iemand wat baie nuuskierig is agie
Iemand wat agter ‘n ander aanloop en sy bevele uitvoer agterryer
Iemand wat alleen uitgaan alleenloper
22
Iemand wat gedurig almal se guns soek allemansvriend
‘n Strydbare, manhaftige vrou amasone
Vabond, niksnut(s) askoek
Iemand wat ‘n sukkelaar is asjas
Iemand wat baie babbel babbelkous
‘n Jong meisie tussen 14 en 18 jaar bakvis(sie)
Iemand wat baie bang is bangbroek
Iemand wat die voortou neem met kwajongstreke belhamel
Iemand wat aanhou veg tot op die laaste bittereinder
Iemand wat lomp en dom is bobbejaan
Vryerige persoon blinkoog
Vrystater blikoor
Iemand wat aaneen boeke lees boekwurm
Iemand wat ontevrede is en altyd brom brompot
Iemand wat baie nors en stuurs is buffel
Iemand wat ander afknou bullebak, boelie
Iemand wat baie stadig en altyd laat is derdegelui
Iemand wat ‘n knap stukkie werk verig het doring
‘n Ongewenste derde persoon, veral by verliefdes derdemannetjie
Iemand wat nie openlik kan kant kies nie draadsitter
Iemand wat draai en nooit klaar kry nie drelkous
Iemand wat baie koppig en dwaas is dwarskop
Iemand wat met geweld baasspeel dwingeland, tiran
Iemand wat hom van die groep afskei eenloper
Iemand wat baie dom is esel, bobbejaan, pampoenkop
Onbeskaafde vent ghwar
‘n Baie kwaai vrou geitjie
Iemand wat baie gierig na geld is geldwolf
Iemand wat dit baie gelukkig tref geluksvoël
23
‘n Kind wat gedurig huil grensbalie, tjankbalie
Vabond, lummel hierjy
Iemand wat baie veglustig en parmantig is haantjie
Iemand wat baie eiewys is hardekop
Iemand wat baie stadig is harmansdrup
Iemand wat driftig van geaardheid is heethoof
Iemand wat beheer het oor baie geld Hoggenheimer
‘n Lelike persoon ietermagô
Iemand wat altyd stuurs en suur is iesegrim
‘n Verspotte, lawwe persoon Jan Kalbas
Die gewone mens Jan Publiek
Iemand wat altyd ja sê en saamstem jabroer
Iemand wat baie geslepe en skelm is jakkals
Iemand wat baie slap en dooierig is jansalie
‘n Agterlike persoon japie
‘n Onbenullige jong mens japsnoet
‘n Persoon wat altyd kla Jeremia
Iemand wie se poging om te troos sake eintlik vererger Jobstrooster
Hollander kaaskop
Iemand wat opsetlik snaaks is kaartman
‘n Geniepsige, skindersiek vrou kat
Iemand wat baie lief is vir kinders kindervriend
Iemand wat baie vervelig kan gesels kletskous
Iemand wat op ‘n baie klein skaal boer knapsakboertjie
Iemand wat gou kwaad word en rusie maak korrelkop
Iemand wat in die staatsdiens werk kripvreter
Iemand wat gou aanstoot neem kruidjie-roer-my-nie
‘n Onervare kind kuiken
Iemand wat mense bedrieg deur hom as dokter voor te doen kwaksalwer
24
Iemand wat pap en karakterloos is lamsak
Iemand wat nie kan klaar kom om iets te sê nie langasem
Iemand wat uitsoekerig is en van lekker kos hou lekkerbek
Iemand wat andere in ‘n lokval lei lokvink
Iemand wat ‘n ander deur gesanik wil dwing om iets te doen lolpot
luistervink
Iemand wat baie vuil is lunsriem
Iemand wat baie verspot is maltrap
Iemand wat kort-kort van opinie verander manteldraaier
Iemand wat tot snags laat altyd op is nagwolf
Iemand wat altyd neul en fout vind neulkous, neulpot
‘n Onervare jong seun penkop
Die persoon of ding met wie ‘n mens banggemaak word paaiboelie
Iemand wat ‘n lafaard is papbroek
Iemand wat op ‘n ander lewe parasiet
Iemand wat baie skriftelik werk doen penlekker
‘n Baie ondeunde grapmaker platjie
‘n Kort, swaar persoon pokkel
Iemand wat lekker rond en vet is potjierol
Iemand wat wilde en onverskillige dinge doen rabbedoe
Iemand wat altyd ‘n saak strem remskoen
‘n Baie ervare persoon ringkop
Iemand wat baie bitsig en kwaai is rissie
Iemand wat rou en onervare is rouriem
Iemand wat minder verfynd is sandtrapper
‘n Lomp, sku vent semelbroek
‘n Baie senuweeagtige mens senuwee-orrel
Iemand wat baie skinder skinderbek
Iemand wat hom oor niks bekommer nie sieltjie-sonder-sorg
Iemand wat baie slordig is slodderkous
25
‘n Vuil persoon of ‘n skurk smeerlap
‘n Astrante, parmantige persoon snip
Iemand wat skuldig is sondebok
Iemand wat baie gelukkig is Sondagskind
‘n Slordige persoon sloerie
Iemand op wie die skuld van ander gelaai word sondebok
Iemand wat lief is om met alles te spot spotvoël
Iemand op wie ‘n mens altyd kan reken staatmaker
‘n Grootprater snoeshaan
Iemand wat altyd stuurs en suur is suurknol
Iemand wat daarvan hou om lekker en baie te eet smulpaap
Iemand wat die skurk van ‘n gesin is swartskaap
Iemand wat agterlik in maniere en opvatting is takhaar
Iemand wat baie vuil en smerig is teerputs
‘n Geveinsde persoon tweestertjakkals
Iemand wat baie lank is telegraafpaal, hemel-besem
Iemand wat baie graag terg terggees
Iemand wat vir sy genot boer tjekboekboer
‘n Dwaas, grapmaker uilspieël
‘n Onnosel, onkundige jong mens uilskuiken
‘n Baie lelike persoon voëlverskrikker
‘n Veranderlike persoon verkleurmannetjie
Iemand wat die leier in kattekwaad is voorbok
Iemand wat altyd te veel eet vraat
Iemand wat erg suinig en inhalig is vrek
Iemand wat baie driftig en eiewys is vuurvreter, heethoof
Iemand wat altyd gedwee die harde werk doen werkesel
‘n Praatsieke persoon windorrel
Iemand wat baie grootpraat en niks beteken nie windlawaai
26
‘n Kind wat baie woelig is woelwater
‘n Suiplap, dronkaard wynvlieg
Iemand wat altyd beter weet as ‘n ander wysneus, weetal
Iemand wat baie ingenome met homself is ydeltuit
Algemeen
‘n Skriftelike invordering van skuld aanskrywing
‘n Verbinding tussen twee treine aansluiting
Die studie van grond, klippe, rotse, ens. aardkunde, geologie
‘n Toevoegsel of ‘n bylaag addendum
‘n Boek met alfabeties gerangskikte adresse adresboek
‘ n Skriftelike opdrag om ‘n sekere som geld gereeld af te trek aftrekorder
Bewys van lidmaatskap van ‘n kerk attestaat
‘n Produk wat uit industriële afval vervaardig word afvalproduk
‘n Lys met die sake wat op ‘n vergadering bespreek gaan word agenda, sakelys
Die wetenskap van grondbestuur agronomie
Die bewerking en bestuur van gesaaides akkerbou
Die voortplanting en teruggolwing van klanke in ‘n saal akoestiek
‘n Opeenvolging van dieselfde beginletters in ‘n paragraaf alliterasie
Die herhaling van vokaalklanke in ‘n reël (gedig) assonansie
Die voertuig wat mense van en na ‘n hospitaal vervoer ambulans
‘n Ronde, oop teater met oplopende rye banke
Algemene kwytskelding van straf amnestie
Die instrument wat elektriese stroom meet ampèremeter,ammeter
Die wetenskap van die bou van die menslike liggaam anatomie
‘n Boot wat modder onder water uithaal baggerboot
‘n Land van ontstaan (oorsprong) bakermat
27
Die instrument wat lugdruk meet barometer
‘n Skrif wat begrippe deur beelde aandui beeldskrif
‘n Berekening en verslag van ‘n verwagte inkomste en uitgawes begroting
‘n Artikel wat gebêre word tot alle paaiemente betaal is bêrekopie
‘n Lys van boeke oor ‘n sekere onderwerp
Die lewensgeskiedenis van ‘n persoon
‘n Laer in die oop veld bivak
‘n Geldsom wat as present aan werknemers gegee word bonus
Die stuk grond waarop gebou gaan word bouperseel
‘n Tipe solder wat ‘n huis brandvry maak brandsolder
‘n Klein staatjie tussen twee groot state bufferstaat
Ete waar die kos klaar op die tafel staan en deur gaste self gehaal word buffetete
‘n Boek waarin die gebeure van elke dag aangeteken is dagboek
‘n Geneesheer se bevinding nadat hy ‘n pasiënt ondersoek het diagnose
Die studie van diere dierkunde, soölogie
‘n Winsuitkering aan aandeelhouers dividend
Die temperatuur waarop waterdamp in dou kondenseer doupunt
Los goed wat op water dryf drifsel, opdrifsel
Goedere wat in die buiteland verkoop teen laer pryse as tuis dumping
‘n Siekte wat ‘n groot deel van die bevolking aantas epidemie
‘n Paar vliegtuie onder een aanvoerder eksadrielje
Die wetenskap van die verskillende menserasse etnologie
‘n Noukeurige afbeelding of kopie faksimilee
Die leer van geneesmiddels farmakologie
Die diere wat eie is aan ‘n streek fauna
Die plante wat eie is aan ‘n streek
faux pas
Vlei om iets te kry
‘n Vasgestelde bewoording om te lees by plegtige verrigtings formulier
28
‘n Kort artikel wat deur ‘n reeks foto’s geïllustreer word foto-artikel
Om posvry te maak frankeer
Jolige eet- en drinkparty fuif
Geweefde metaaldraad met klein openinkies gaasdraad
‘n Groepie bymekaar staande huise gehuggies
Die intrument wat radio-aktiwiteit aandui Geigerteller
Die steel van geld deur bedrog geldverduistering
Skriftelike bewys van iemand se wettige benoeming geloofsbriewe
Die beendere van ‘n liggaam geraamte
‘n Punt waaroor daar meningsverskil bestaan geskilpunt
Die soort sement waarin ‘n gebreekte arm of been geset word gips
‘n Dokument waarin regsbeginsels van ‘n internasionale organisasie vasgelê is handves
‘n Baie kort afstand hanetreetjie
Woordelike verslag van die verrigtings en debatte in die parlement Hansard
‘n Versameling gedroogde plante herbarium
‘n Geldelike vergoeding vir professionele dienste honorarium
Verraad teenoor ‘n land se regering hoogverraad
Grond wat grotendeels uit verrotte blare bestaan humus
huwelikskontrak
Onvermoë om jou skulde te betaal insolvent
‘n Klein grondmannetjie kabouter
‘n Klokkespel met verskillende tone kariljon
Die teken van landkaart
Die praatstoel van ‘n spreker kateder
‘n Woning wat onderkant die grondvlak is kelderwoning
Die vervaardiging van erdewerk keramiek
‘n Bed op die vloer gemaak kermisbed
‘n Reeks opeenvolgende reaksies van snel toenemende aard kettingreaksies
‘n Houtgeboutjie waar rookgoed, verversings, ens. verkoop word kiosk
29
Die rangskikking volgens soorte, grade, ens. klassering
‘n Polisiestrooptog teen bv. smokkelhandel klopjag
‘n Dieresoort gekenmerk deur twee skerp voortande aan elke kakebeen knaagdier
‘n Bylae tot ‘n testament kodisil
Die reg van ‘n skrywer of uitgewer om sy skrifte uit te gee of te verkoop kopiereg
‘n Verstelbare skroefsleutel vir pype en moere kraaibek
Die gedwonge verblyf op een plek uit vrees vir aansteeklike siekte kwarantyn
‘n Grappige gesegde kwinkslag
Minimum aantal stemhebbende lede nodig vir ‘n wettige besluit kworum
‘n Bevel van die hof om ‘n sekere persoon in hegtenis te neem lasbrief
‘n Mengsel van metale legering, leëring, allooi
Sleutel wat op baie slotte pas loper
‘n Verklaring deur ‘n regering manifes
Gemeenskaplike dorpsgrond meent
Die instrument waarmee baie klein voorwerpe vergroot word mikroskoop
Die instrument waarmee baie klein afstande gemeet word mikrometer
Die gereedmaak van troepe, ens. vir oorlogsdiens mobilisasie
Die alleenreg om sekere goedere te verkoop monopolie
Inlegwerk met stukkies marmer, teëls of glas mosaïek
Kunsmatige verdowing narkose
‘n Hoë gedenknaald wat as monument dien obelisk
Die proses waarvolgens ‘n klein plantjie begin groei ontkieming
Die plankie waarop ‘n skilder sy verf aanmaak palet
‘n Plant of dier wat op ‘n ander teer parasiet
Die nominale waarde pari
Die letterlike diefstal van woorde of sinne plagiaat
Verhoog vir ‘n spreker of dirigent podium
Afdeling van die staatsdiens aan ‘n kabinetsminister toevertrou portefeulje
Posgeld wat betaal word porto
30
Die jaarlikse of maandelikse vooruitbetaalbare som geld op ‘n polis première
premiére
Die strewe om ‘n sekere opvatting ingang te laat vind propaganda
‘n Telegram wat per radio gestuur word radiogram
‘n Saak wat in ‘n hof betwis word regsgeding
Aanwysings vir die voorbereiding van ‘n spesifieke kossoort, nagereg, ens. resep
‘n Los, onbevestigde gerug riemtelegram
‘n Lys wat die werksaamhede van ‘n tydperk aandui rooster
Afdeling van ‘n koerant of tydskrif aan ‘n bepaalde onderwerp gewy rubriek
Die studie van ‘n mens se gedagtes sielkunde
Die instrument wat aardbewings meet seismograaf
‘n Kierie met ‘n oopvoubare sitplek sitkierie
Verbode handel wat skelm gevoer word smokkelhandel,sluikhandel
Leesstof wat prul en onsinnig is snertlektuur
‘n Aandenking wat ‘n mens ter herinnering van een of ander gebeurtenis hou soewenier
Die werktuig waarmee gesoldeer word soldeerbout
‘n Prent van ‘n persoon wat so geteken is dat almal daaroor lag spotprent
‘n Lys van die kossoorte wat by ‘n maaltyd bedien word spyskaart
‘n Meganiese skrop vir die gelykmaak van paaie stootskraper
Die soort horlosie wat gebruik word om tye te meet by ‘n atletiekbyeenkoms stophorlosie
Die luglaag waar temperatuur nie meer met hoogte verander nie stratosfeer
Die foto wat ‘n ongewone beeld van ‘n reeks bewegings gee strobofoto
Eienaardigheid wat kenmerkend is vir ‘n bepaalde taal taalverskynsel
‘n Middel wat teen gif gebruik word teengif
Die instrument wat gebruik word om die hemelruim te bestudeer teleskoop
Die einde van ‘n busroete terminus
Die instrument wat temperatuur meet termometer
Die inhoud van ‘n skip in tonne uitgedruk tonnemaat
31
‘n Venster waarin goedere uitgestal word toonvenster
Die toestel waarmee weddenskappe by ‘n perdewedren gereël word totalisator
Die bewerking en bestuur van tuine tuinbou
Iets wat oordrewe modern is ultramodern
‘n Woordeboek van tegniese terminologie vakwoordeboek
Huwelik met meer as een vrou op dieselfde tyd veelwywery,poligamie
Middel om ‘n mengsel dunner te maak verdunningsmiddel
‘n Persoon wat verstoot of misken word verstoteling
Namaak met die doel om te bedrieg vervalsing
‘n Toneel soos ‘n voël, wat op sy vlerke hang, dit sien voëlperspektief
Die instrument wat die potensiaalverskil in ‘n stroombaan meet voltmeter
Die instrument om te meet of iets loodreg of horisontaal is waterpas
‘n Tydskrif wat weekliks verskyn weekblad
Die paal met ‘n bordjie wat die pad aandui wegwyser, padwyser
Die toestel wat die windrigting op ‘n lughawe aantoon windkous
Onverantwoordelike geklets wolhaarpraatjies
‘n Baie hoë gebou wolkekrabber
Kweek van druiwe en verwerking tot wyn wynbou
Algemene idiome
A
Waar die aas is, vergader die aasvoëls Die hebsugtiges is altyd waar iets te buit is
Dis aan sy adres gerig Dis teen hom bedoel
Hy bewaar ‘n appeltjie vir die dors Hy bewaar dit vir die dag dat hy dit mag nodig kry
Al dra ‘n aap ‘n goue ring, hy bly tog maar ‘n lelike ding
Mooi klere kan nie ‘n lelike mens nie mooi maak nie.
Die aarde aanneem Hard val
Aartappels nie twee maal skil nie Iemand wat nie dieselfde ding sê of doen nie
32
Adam sê dis Eva, Eva sê dis die slang Skuif skuld altyd op die ander
Dis nou nie almiskie nie Nie te betwyfel nie
Van twaalf ambagte en dertien ongelukke
Iemand wat alles probeer, maar niks goed kan doen nie
Met sy siel onder sy arm loop Wanneer ‘n persoon niks het om te doen nie
Altyd op dieselfde aambeeld slaan Praat gedurig oor dieselfde saak
Sy aand- en môrepraatjies kom nie ooreen nie Hy is onbetroubaar
Iets aandurf Iets aanpak
Die toon aangee Die voortou neem
Aanhouer wen Volharding bring sukses
‘n Gesprek aanknoop ‘n Praatjie begin
Hoog in aansien wees Hoog geëerd wees
Sonder aansien des persoons Sonder om onderskeid te maak
Aanstaltes maak Voorbereidsels begin tref
Aardjie na sy vaartjie Net soos sy pa
Op die afdraand wees Agteruitgaan
Afgehaal voel Beledig voel
Iemand die loef afsteek Iemand uitoorlê
Van uitstel kom afstel Deur uitstel kom niks gedaan nie
Die aftog blaas Teruggaan, retireer
Agteros kom ook in die kraal Die laaste persoon kry ook ‘n kans
Alkant selfkant Dit is vir my om’t ewe
Die appel val nie ver van die boom nie Die kind aard gewoonlik na sy vader (moeder)
Vir ‘n appel en ‘n ei verkoop Byna verniet weggee
Ook ‘n stuiwer in die armbeurs gooi Ongenooid saampraat
Iemand se hand in die as slaan Iemand uitoorlê
B
Balsem in die wonde giet Troos bring
33
Sy boeke is deurmekaar Hy is in die moeilikheid
Sy is ‘n bloukous Sy is ‘n geleerde vrou
Botter by die vis Betaal kontant
Dis botter aan die galg smeer Dis vergeefse moeite
Hy het my ‘n bril op die neus gesit Hy het my bedrieg
Hy pak die bul by die horings Hy tree moedig op, hy gebruik die geleentheid
Die geel baadjie aanhê Om jaloers te wees
Bietjie baard, maar klipsteenhard ‘n Geslepe persoon
Iets op die lange baan skuiwe Iets uitstel
Die kind met die badwater weggooi Om van die goeie saam met iets slegs ontslae te raak
Die bal misslaan Om jou te misgis
Balke saag Wanneer jy snork
Met die verkeerde voet uit die bed klim As jy in ‘n slegte bui is, humeurig opstaan
‘n Nuwe blaadjie omslaan ‘n Nuwe begin maak
In iemand se goeie boeke te wees In guns van iemand te wees
Die boer die kuns afvra Om ‘n geheim te probeer uitvind
‘n Ou bok hou van ‘n jong blaartjie ‘n Ou man kyk soms na jong meisies
Deur die hele bos loop om die kromste lat te sny
‘n Seun het ‘n mooi meisie gehad, maar trou met die lelikste
Die ys breek Om ‘n gespanne verhouding te breektussen persone
Die vrou dra die broek in die huis Die vrou neem die gesag oor
‘n Klip in die bos gooi Iets snaaks sê om reaksie te lok
Van die buik ‘n afgod te maak Te veel te eet
Besin eer jy begin Dink voordat jy begin
Die bruid is in die skuit, nou is die mooi- praatjies uit
As hy gekry het waarna hy gesoek het, is die gedienstigheid verby
Tussen die boom en die bas, meer los as vas Hy is maar middelmatig
Blommetjie vyf al wat jy het, sit aan jou lyf Die persoon bestee al sy geld aan klere
Hy kry op sy baadjie Hy kry ‘n pak slae
34
Kaatjie van die baan wees Die voorbok wees
Eers baas, dan klaas Eers baas, dan kneg
Van bakboord na stuurboord Iemand hot en haar stuur
Uit die band spring Oor die tou trap
Liewer bang Jan as dooie Jan Dis voordelig om versigtig te wees
Sy bene dra Weghardloop
Met een been in die graf staan Oud en afgeleef wees
Ou bene kou Onaangename herinneringe oprakel
Te laat vir jou eie begrafnis wees Baie stadig wees
‘n Goeie begryper het ‘n halwe woord nodig
‘n Goeie verstaander het nie ‘n volle verduideliking nodig nie
Belofte maak skuld ‘n Mens moet jou beloftes nakom
Van ‘n molshoop ‘n berg maak Iets oordryf
Nuwe besems vee skoon ‘n Nuwe persoon in ‘n betrekking gee dikwels die meeste bevrediging aan die begin
Die mens wik, maar God beskik Die mens maak planne, maar God alleen kan dit tot verwesenliking bring
Op heterdaad betrap Op die daad betrap
Op sy binnevet teer Hy lewe van sy kapitaal
In die land van die blindes is eenoog koning Onder dommes is ‘n halfgeleerde ‘n groot man
‘n Bloutjie loop Gesê van ‘n persoon wie se huweliksaansoek geweier word
Sy blus is uit Dis klaarpraat met hom
Die bobbejaan agter die bult gaan haal Moeilikhede tegemoet loop
‘n Geslote boek Onbegryplik
‘n Bok skiet ‘n Groot fout begaan
So bang wees soos ‘n bok vir ‘n skoot hael Baie bang wees
Bokerf trek Swaarkry
Hoë bome vang die meeste wind Mense wat hoë posisies beklee, word skerp gekritiseer
Die kat uit die boom kyk ‘n Onpartydige houding aanneem en so jou kans afwag
35
Vanweë die bome die bos nie sien nie Kan die werklike probleem nie raaksien nie as gevolg van onbenullighede
Boontjie kry sy loontjie Elkeen kry wat hom toekom
Teen die bors stuit Dit mishaag iemand
Om die bos lei Iemand bedrieg
Diep in die bottel kyk Baie drink
In die botter val ‘n Groot geluk tref
‘n Bril op die neus sit Iemand bedrieg
Dit sal broekskeur gaan Dit sal swaar gaan
Die een se dood is die ander se brood Die een se skade lei tot ‘n ander se voordeel
Die bul by die horings pak
Die spoor byster wees Verdwaal wees
In die stof byt Sneuwel
D
Elkeen is ‘n dief op sy eie nering Elkeen sorg vir homself
Hy sal sy dreuning teëkom Hy sal uitvind dat hy hom gekul het
Hy sal dit nie weer terug kry nie
Ledigheid is die duiwel se oorkussing As jy niks te doen het nie, doen jy maklik kwaad
Daar kom dadels van Daar sal niks van kom nie
Moenie die dag voor die aand prys nie Moenie vooraf die verloop van sake beoordeel nie
Elke dassie prys sy eie kwassie Elkeen dink sy goed is die beste
Aan die verkeerde deur klop By verkeerde persoon hulp of raad vra
Sagte dokters maak stinkende wonde Halwe maatreëls doen meer kwaad as goed.
Die daad by die woord voeg Handelend optree
Rome is nie in een dag gebou nie ‘n Mens moet nie te haastig of ongeduldig wees nie
Voor dag en dou Baie vroeg
So helder soos die dag Baie duidelik
Die poppe is aan die dans Die moeilikheid het begin
36
Na iemand se pype dans Doen wat ‘n ander verlang
Die put demp as die kalf verdrink is Voorsorgmaatreëls wat te laat is
Voor jou eie deur vee Eers aan jou eie gebreke dink
Met die deur in die huis val Dadelik met ‘n saak voor die dag kom
Voor dooiemansdeur kom Niemand tuis kry nie
Met een dief ‘n ander vang Een dief weet hoe ‘n ander te werk gaan
Iemand iets diets maak Iemand iets wysmaak
So dig soos ‘n pot Nie ‘n geheim verklap nie
Deur dik en dun Onder alle omstandighede
Nie doekies omdraai nie Reguit praat
Die doel heilig die middele As die doel maar goed is kan slegte middele gebruik word
Die kat in die donker knyp Heimlik kwaad doen
Die dood moet ‘n oorsaak hê Dis maklik om ‘n ekskuus te kry
Op ‘n dooie punt uitloop Nie vordering maak nie
Aan dowemansdeur klop Niemand tuis vind nie
Jou pen in gal doop Baie bitsig skrywe
‘n Doring in die vlees wees Om ‘n ergenis te wees
Kort van draad wees Gou kwaad word
Die draad kwyt wees Gesteur wees in jou gedagtegang
Met iemand die draak steek Met iemand gekskeer
Nog nie droog agter die ore wees nie Onervare wees
Die druiwe is suur Iets verkleineer wat jy graag wil hê, maar nie kan kry nie
‘n Dubbeltjie in die viool hê ‘n Aandeel in iets hê
Uit sy duim suig Iets versin
Duim vashou Na iemand se sukses verlang
Stille waters, diepe grond, onder draai die duiwel rond
Stil mense is soms ondeunder as wat jy ver-wag
37
E
Die belofte is goed, maar die eend lê die eier Dade tel en nie beloftes nie
Die eier wil slimmer wees as die hen As jy jou ouer, meerdere, deskundige wil leer
Vir evangelie aanneem Iets as die grondige waarheid beskou
Hy het daar geen erg in nie Hy stel daar geen belang in nie
Op sy eentjie iets doen Stoksielalleen iets doen
Eendrag maak mag As mense saamwerk kan hulle meer uitrig
Eerlikheid duur die langste Dit betaal op die lange duur om eerlik te wees
Ter elfder ure Op die laaste oomblik
Wie die kleine nie eer nie, is die grote nie werd nie
As jy nie spaarsaam is nie, moet jy nie verwag om ryk te word nie
Hy loop op eiers Hy loop versigtig en stadig
‘n Halwe eier is beter as ‘n leë dop Iets, hoe min ookal, is beter as niks
Dit gaan so eenkant op en anderkant af Eendag gaan dit goed en soms sleg
‘n Esel stoot hom nie twee keer aan dieselfde klip nie Maak nie twee keer dieselfde fout nie
Soos water op ‘n eend se rug Om jou nie aan iets te steur nie
End goed, alles goed As ‘n saak goed eindig, is alles goed
Hy het daar geen erg in nie Hy stel glad nie daarin belang nie
FMoenie sê: “Fonteintjie ek sal nooit weer van jou drink nie.” Moet nooit ‘n ander se hulp versmaai nie
Tussen Farao en die Rooi See Tussen twee groot moeilikhede wees
Sy fut is uit Hy het nie meer moed of krag nie
Hy het swak vertoon
Sleg, mismoedig lyk
Die een dag volop die ander dag niks
Familie van Adam se kant af Verlangs familie
Iemand is ‘n Fariseër ‘n Skynheilige persoon
38
Vol voorkeure wees
In die volle krag van jou lewe wees
Flikkers gooi Jou bes doen om aandag te trek by iemand van die teenoorgestelde geslag
Die fort hou Vir sake sorg as die verantwoordelike persoon weg is
Iemand se forte Iemand se sterk punt
Fyn besnaard wees Fyngevoelig wees
G
Sê groete aan die vrate Spottend aan iemand gesê wat baie eet
Iemand goue berge beloof Beloftes maak wat nie uitgevoer kan word nie
Iemand ‘n gat in die kop praat Iemand ompraat
Dit lyk of hy van die galg gewaai het Hy sien baie sleg daaruit
Die kind vir die galg grootmaak ‘n Kind sonder tug grootmaak
Bou ‘n galg vir ander, dan hang jy self daaraan
Om self in die strik gevang te word wat jy vir ander stel
Hy doop sy pen in gal Hy skryf verbitterd oor iets
Wie in glashuise woon, moenie met klippe gooi nie
Moenie oor ander kritiek uitspreek as jy dieselfde doen nie
Elke gek het sy gebrek Elkeen het sy foute
Geld wat stom is, maak reg wat krom is Met geld kan ‘n mens veel doen
Hy staan of hy geld in die bank het Hy is hoogmoedig
Van lotjie getik wees Gek wees
Gogga maak vir baba bang Baie lelik wees
Die gort is gaar Die moeilikheid het begin
Nie alles wat blink, is goud nie Skyn bedrieg
Alle grappies op ‘n stokkie Sonder skerts
Nie die gras onder sy voete laat groei nie Hy laat nie op hom wag nie, dadelikhandel
Die gras aan die brand steek Iets opspraakwekkends doen
Aan die voete van Gamaliël sit ‘n Leerling (student) van ‘n beroemdegeleerde wees
39
Alte goed is buurmansgek As jy te goedhartig is sal hulle met jou spot
Die graf maak almal gelyk Die dood maak geen verskil tussen ryk of arm nie
Met geweld kan jy die duiwel van die berg afja Met geweld kry jy alles reg
Hoe groter gees, hoe groter bees Slim mense gedra hul soms onbeskof,beesagtig
Sou ons die goeie ontvang en nie diekwade nie?
Ons moet tevrede wees om voor- enteëspoed te ondervind
Genadebrood eet Om onderhou te word sonder om dit te verdien
Waar jy mee verkeer, word jy mee geëer Jy word geken aan jou vriende
Hy het sy goed romp en stomp verkoop Hy het alles verkoop
So skelm soos die houtjie van die galg Baie slim wees
Die gelag betaal Alleen in die moeilikheid kom
Alle gekheid op ‘n stokkie In alle erns
Van gunste en gawes lewe Met die hulp van ander lewe
Rondloop vir kwaadgeld Ledig rondloop
Meer geluk as wysheid Die welslae is meer aan geluk as wysheid te danke
Hy het twee gesigte Agterbaks wees
Die gewoonte maak die gewente Dis moeilik om ‘n ou gewoonte af te leer
Soos ‘n groot speld verdwyn Skielik verdwyn
H
Hy het hare op sy tande Hy het moed
Daar sal geen haan na kraai nie Niemand sal dit ooit te wete kom nie
Eie haard is goud waard Jou eie huis is die beste plek
Dit is soos ‘n hand vol vlieë Dit is waardeloos
Die hand in eie boesem steek Jouself ondersoek
Sy is nie ‘n katjie om sonder handskoene aan te pak nie ‘n Gedugte teenstaander
Die heuningkwas gebruik Vleiende woorde gebruik
40
Nie om die hond nie, maar om diehalsbandjie
Eintlik om ‘n bykomstige doel as dieskynbare een
Sy hare het orent gestaan Hy het geskrik
Iets by die hare insleep Iets onaangenaams insleep wat niks te doen het met die saak onder bespreking nie
Mekaar in die hare vlieg Mekaar te lyf gaan
Van die hak op die tak spring Rondspring in jou gesprek
Met die hand in die hare sit Nie meer weet wat om te doen nie
Die hand aan die ploeg slaan Handelend optree
Met hand en mond belowe Vas belowe
Van die hand in die tand lewe Alles verteer wat jy verdien
Nie ‘n moordkuil van jou hart maak nie Om te sê wat in jou hart is
Sy hart lê op sy tong Alles sê wat op jou hart is
Die hef in die hande hê Die mag in die hande hê
Met die hoed in die hand kom jy deur die hele land ‘n Beleefde mens is oral gewild
As jy ‘n hond wil slaan, kry jy maklik ‘n stok
As jy iemand verdink, dan sit jy al sy dade in die verkeerde lig
Moenie slapende honde wakker maak nie Moenie onaangename sake aanroer nie
Hy blaf met die honde en ruil met die wolwe Hy praat saam met albei partye
Daar is ‘n hen met spore Daar is ‘n kwaai vrou
Die hoof bied Teenstand bied
Te veel hooi op sy vurk Meer onderneem as wat hy kan behartig
‘n Naald in ‘n hooimied soek Tervergeefs na iets soek
Elke huis het sy kruis Elke familie het sy eie las
So slim soos die houtjie van die galg Baie geslepe
Die huis op horings neem ‘n Groot lawaai maak
Met die deur in die huis val Sonder omweë met iets voor die dag kom
‘n Huis op sand bou ‘n Onderneming op swak grondslag aanpak
As jy ‘n huis na elkeen se raad bou, is hy krom
As ‘n mens na almal se raad wil luister, sal jy niks uitvoer nie
Van huis uit Oorspronklik van geboorte
41
Al is ‘n huis hoe arm, hy dek warm Al is ‘n mens se tuiste armoedig, voel jy tog daar die gelukkigste
Maljan onder die hoenders Die enigste man onder ‘n klomp dames
Iets word onder die hamer verkoop Iets word op vendusie verkoop
Hy hou sy hand bo my hoof Hy hou my onder sy beskerming
Hy lewe van die hand in die tand Hy is arm
Hy neem die handskoen op Hy neem die uitdaging aan
Die hekke is verhang Die toestande het nou verander
Die husse met lang ore Dit word vir kinders wat baie nuuskierige vrae vra, gesê
Baie honde is ‘n haas se dood As mense saamwerk kan hulle moeilike take maklik maak
Elke haan is koning op sy eie mishoop Elkeen voel hom die meerdere op sy eie gebied
Kan geen hond haar-af maak nie Kan niks uitrig nie
Jou iets op die hals haal Deur eie toedoen vir jou iets onaangenaams aanbring
Met hand en tand verdedig Baie hewig veg
Hand aan eie lewe slaan Selfmoord pleeg
Sy hande staan vir niks verkeerd nie Hy kan enigiets doen
Jou hand in eie sak steek Self vir iets betaal
Aan iemand se lippe hang Aandagtig luister
Hy het al harde bene gekou Hy het al baie swaar gekry
Waar die hart van vol is, loop die mond van oor
Jy praat gewoonlik oor waarmee jy baie besig is
‘n Riem onder die hart steek Aanmoedig
Uit die oog, uit die hart Iemand wat jy nie meer sien nie, gou vergeet
Die bordjies het verhang Omstandighede het verander
Heuning om die mond smeer Vlei
Hoed agterna gooi ‘n Goeie slag slaan
Dit lyk of die honde sy kos afgeneem het Verleë lyk
Hoenderkop wees Gedrink wees
Deur jou eie honde gebyt word Dis jou eie mense wat jou benadeel
42
Blaffende honde byt nie Hy is nie so gevaarlik as wat hy voorgee nie
Twee honde veg om een been, die derde loop daarmee heen
As twee mense om ‘n ding twis, raak dit dikwels in die besit van ‘n derde
Honger is die beste sous As jy honger is, smaak alles lekker
Soveel hoofde, soveel sinne Hoe meer mense daar is, hoe meer opinies
Te veel hooi op jou vurk neem Meer onderneem as wat jy kan behartig
I
Jou eie woorde moet insluk Jou woorde terugtrek
Hy is ‘n Isrealiet sonder bedrog ‘n Eerlike opregte persoon
Hulle hou indaba Hulle beraadslaag
Dis jou indaba Dis jou moeilikheid
Hy is maar net ‘n instrument Hulle gebruik hom maar net
J
Hoe kaler jakkals hoe groter stert Arm mense pronk gewoonlik die meeste
Jakkals prys sy eie stert Jou eie roem besing
‘n Jakkals met twee sterte ‘n Huigelaar, ’n manteldraaier
‘n Kaal jakkals Iemand wat niks besit nie
Jakkals trou met wolf se vrou Dit reën terwyl die son skyn
Dis die klein jakkalsies wat die wingerde verniel
Dis die klein foutjies wat groot moeilikheid veroorsaak
Jakkals verander van hare, maar nie van streke nie
‘n Mens ontgroei nie jou ingeborekaraktertrekke nie
‘n Klein jukskeitjie met ‘n groot kop ‘n Baie nuttige ding
Jan en alleman was daar Almal was daar
Is jy ‘n vreemdeling in Jerusalem? Hoe is dit dat jy nie daarvan weet nie?Almal weet dit mos?
Pas op as dom Jan vir slim Jan vang Jy kan in die moeilikheid beland as jy te slim probeer wees
Dis goed dat ‘n mens sy juk in sy jeug dra
Dis in jou voordeel dat jy swaarkry terwyl jy jonk is
Jan Rap en sy maat Sommer enigiemand
43
K
Die kalf is in die put As jy noodgedwonge op ‘n Sondag moet werk
Dit is kasaterwater
Met ander man se kalwers ploeg Om ‘n ander se werk te gebruik as jou eie
Hy is nie onder ‘n kalkoen uitgebroei nie Hy is nie so dom soos wat hy lyk nie
Die kar voor die perde span Agterstevoor te werk gaan of argumenteer
Dit is nie die koeie wat die hardste bulk wat die meeste melk gee nie
Die wat die meeste praat doen dikwels die minste
Nog groen koring op die land hê Nog jong kinders hê wat die pad byster kan raak
Elke swart kraai dink sy eier is die witste Elkeen dink sy goed is die beste
Moenie jou beste kaarte eerste speel nie Moenie jou beste argumente eerste gebruik nie
Die gemeste kalf slag Iemand op die allerbeste voedsel en drank trakteer
Aan die kaak stel Openbaar maak
Oor een kam skeer Almal eenders behandel
Vir iemand die kastaiings uit die vuur krap ‘n Ander se moeilike taak verrig
Die koeël is deur die kerk Dis nou te laat
Kommandeer jou eie honde en blaf self Doen jou eie onaangename werk
Tevrede wees met die behandeling soos dit is
Kop bo water hou Net nie te erg in die moeilikheid raak nie
Die kreeftegang gaan Agteruitgaan
Jou kop in ‘n bynes steek Jouself moeilikheid op die hals haal
Kind nog kraai hê Geen familie hê nie
Jou lig onder die koringmaat verberg Nie gebruik maak van jou talente nie
Iets op die keper beskou Baie noukeurig beskou
Dit is net so in my kraal Dit bevorder my planne
Jou ‘n kat in die sak koop Jou laat kul
Vir iemand ‘n klip uit die pad rol Iemand ‘n guns bewys
Krokodiltrane huil Vals wees
Ek laat my nie met kaf vang nie Ek laat my dit nie wysmaak nie
44
Hy is ‘n kind van die rekening Hy moet vir ‘n ander se skuld boet
Dit gaan nie in sy klere sit nie Hy trek hom dit baie aan
Hy stuur my met ‘n kluitjie in die riet Hy maak beloftes sonder om hulle te hou
Dié kaf kan jy op ‘n ander mark gaan verkoop Vertel die onsin aan iemand anders
Hy het al harde korsies gebyt Hy het al swaar gekry
Eers die koutjie, dan die vroutjie Hy bou eers die huis voordat hy trou
Oop kaarte speel Eerlik handel
In iemand se kaarte kyk Op skelm wyse iemand se geheime ontdek
Laaste sien van die blikkantien Hy is vir goed weg
Van kindsbeen af Van jongs af
Hy het die klok hoor lui, maar weet nie waar die klepel hang nie
Hy het so iets van ‘n saak gehoor, maar weet maar min daarvan
Die kluts kwytraak Nie meer weet wat ‘n mens doen nie
L
‘n Lansie vir iemand breek ‘n Persoon se saak verdedig
Op die lappe bring Openbaar gemaak, ter sprake bring
‘n Vlieg het oor sy lewer geloop Hy is in ‘n slegte bui
Lepel in die dak steek Sterf
Iets uit die lug gryp Iets versin
Lugkastele bou Groot planne maak wat nooit uitgevoer sal word nie
Die arbeider is sy loon werd As jy hard werk verdien jy jou betaling
Die vrou dra meer uit met ‘n lepel as wat die man inbring met ‘n skepel
Deur bietjies-bietjies te verkwis kan ‘n vrou ‘n man se hele inkomste verteer
In ligtelaaie Aan die brand wees
Lont ruik Agterdogtig raak
Van lotjie getik wees Mallerig wees
Sy hang alles aan haar lyf Sy gee al haar geld aan klere uit
Jy kan maar jou lyf vetsmeer Jou klaarmaak vir slae
So lank as die lepel in die pappot staan Solank omstandighede gunstig is
45
Leef en laat leef Andere ook iets gun
Al gaan die leuen nog so snel, die waarheid agterhaal hom wel ‘n Leuen word altyd ontdek
Dit lyk of hy ‘n laaistok ingesluk het Hy loop baie regop
Hy gee hom die volle laag Hy val hom heftig aan
Hy het baie letters geëet Hy is goed geleerd
Jy sal ‘n ander liedjie sing Jy sal anders praat
Hy lewe van liefde en koue water Hy eet min en is waarskynlik verlief
Tussen lip en beker lê soveel onseker Ter elfder ure kan daar nog ‘n teleurstelling kom
M
Die mantel na die wind draai Kies die maklikste kant
Iets op jou maag skrywe Tevergeefs iets verwag
Met twee mate meet Onregverdig wees
Die wet van Mede en Perse ‘n Reël wat nie verander of herroep kan word nie
As meerderman kom, moet minderman wyk Die beste persoon kry voorkeur
Met modder gooi Jou opponent slegmaak
Met ‘n mond vol tande staan Sprakeloos staan
Iemand die mond snoer Iemand tot stilswye bring
Bitter in die mond maak die maag gesond Medisyne wat sleg is, is gewoonlik die beste
Sy moses teëkom Sy gelyke ontmoet
Die môrestond het goud in die mond Dit is tot jou voordeel om vroeg op te staan
Mosterd na die maal Te laat
Iets uit die mou skud Iets maklik doen
Klein muisies het groot ore Kinders luister na die gesprek
Van ‘n muggie ‘n olifant maak Iets baie vergroot
Baie myle lê tussen doen en sê Dis makliker om oor iets te praat as om iets te doen
Munt slaan uit iets Voordeel trek uit iets
Met dieselfde munt betaal Op dieselfde wyse handel as wat iemandjou behandel het
46
As die muis vol (dik) is, is die meel bitter As mens versadig is, is die kos nie meerlekker nie
Die muisie sal ‘n stertjie hê Die saak sal sekere gevolge hê
Mossie maar man Hy is klein, maar pure man
Murg in sy pype hê Sterk wees
Sonder murg wees Papbroekig wees
Deur murg en been gaan Dwarsdeur ‘n mens gaan
In murg en been Deur en deur
Hy vra my op die man af Hy vra my sommer reguit
Met man en muis Almal aan boord
Hy draai sy mantel na die wind Hy praat met almal saam en verander standpunt as dit hom pas
Daar is altyd meester bo meester Elke persoon kry sy meerdere
Ek het korte mette met hom gemaak Ek het gou met hom klaar gespeel
So ‘n mond kan jêm kry Dis goed gesê
Liewer dood as uit die mode Ten alle koste in die mode wees
N
Op iemand se nek lê Misbruik maak van iemand se gasvryheid
Die tol van die natuur betaal Sterwe
Die tering na die nering sit Nie meer uitgee as wat jy verdien nie
Op die neus kyk Teleurgesteld wees
Iemand aan die neus lei Iemand wat doen net wat jy sê
Nood leer bid As die nood kom, maak jy ‘n plan
Nie om dowe neute Nie verniet nie
Noustrop trek Swaarkry
Dit is neusie verby Die kans is verby, die gunstige geleentheid is verby
Dis neusie verby Jy het nie geslaag nie, jy sal nie kry wat jy wil hê nie
Iemand iets onder die neus vrywe Iemand iets verwyt
‘n Fyn neus hê Iets gou agterkom
47
Met die neus in die lug loop Hoogmoedig wees
Snuf in die neus kry Iets agterkom, op die spoor van iets kom
Iemand se neus uitsnuit Iemand se mond snoer, iemand laat swyg
Hy is ‘n noot in die psalm Hy wil altyd saampraat
Naberou is galberou Berou is bitter, want dit kom altyd te laat
‘n Draad vir elke naald hê Gereed wees met ‘n antwoord
Iets in die nek kyk Iemand bedrieg
‘n Harde neut om te kraak ‘n Moeilike taak
Wat die naaste lê, moet die swaarste weeg Sorg eers vir jou eie familie, dan vir ander
Hy kyk my met die nek aan Hy maak of hy my nie sien nie
Hy het tussen neus en vinger verdwyn Hy het skelmpies verdwyn
Hy vertrek met die noorderson Hy vertrek in die nag
Hy is ‘n ou noot in die psalm Hy het baie te sê, maar weet nie waarvan hy praat nie
OOlie op die vuur gooi ‘n Twis aanhits
Na vrolikheid kom olikheid Na plesier kom droefheid
Onbekend maak onbemind ‘n Mens hou nie van ‘n onbekende mens of saak nie
Die oog van die meester maak die perd vet
Wanneer iemand self na sy goed kyk, gaan dit voorspoedig
Vir ‘n oulap en ‘n bokstert Baie goedkoop
Ondank is wêreldsloon Wat ‘n mens in hierdie ou lewe doen, word nie waardeer nie
Oor die onderdeur begin loer In kêrels begin belangstel
Onkruid vergaan nie Slegte mense lewe die langste
‘n Doring in die oog Hinderlik wees
Sy oë is te groot vir sy maag Hy het uit gulsigheid meer kos gevat as wat hy kon opeet
Iemand se oë vol sand skop Iemand bedrieg
Onder vier oë Iemand alleen aanspreek om hom te berispe
48
Iets in (aan) die oor knoop Inspan om iets te onthou
Nog nie droog agter die ore nie Nog ‘n bogkind, nog onervare
Met ‘n halwe oor luister Nie met volle aandag luister nie
Mens kan mielies in sy ore plant Sy ore is baie vuil
Jy het pluisies in jou ore Jy luister nie
Tot oor die ore verlief wees Baie verlief wees
‘n Ope oor hê Tegemoetkomend wees
Oorhoop lê met iemand Met iemand rusie maak
Van die os op die jas (esel) Om oor te gaan tot ‘n ander onderwerp
Ouer as twaalf wees Ervare wees
Hy gooi olie op die water Hy doen of sê iets wat die gemoedere laat bedaar
Daar is onweer in die lug Daar is moeilikheid aan die kom
Hy steek my die oë uit Hy maak my jaloers
Dis sy enigste ooilam Dis sy enigste dogter
Ek is oorgehaal vir hom Ek is gereed om hom die waarheid te vertel
Ouderdom kom met gebreke As jy oud word, ly jy aan allerhande kwale
Ondervinding is die beste leermeester Deur ondervinding weet ‘n mens hoe om te handel
Ongenooide gaste hoort agter die deur met ‘n bord vol bene Mense wat ongenooi is, is onwelkom
Een oog in die pot en die ander in die skoorsteen Skeel kyk
In die roes van die oorwinning Uitbundige vreugde oor ‘n oorwinning
Ploeg met die osse wat jy het Gebruik die middele tot jou beskikking
P
Aan iets paal en perk stel ‘n End maak aan iets, ‘n grens bepaal
Iemand in die pad steek Iemand afdank
Van ‘n padda vere probeer pluk Probeer doen wat onmoontlik is
Met die hele mandjie patats te voorskyn kom Alles vertel
Gou op sy perdjie wees Gou kwaad word
49
Die kar voor die perde span Agterstevoor te werk gaan
Moenie ‘n gegewe perd in die bek kyk nie ‘n Geskenk moet nie gekritiseer word nie
As die perde horings kry Nooit
Jy kan ‘n perd na die water bring maar jy kan hom nie maak drink nie
Mens kan vir iemand gunstige geleenthede skep, maar jy kan hom nie dwing om dit te gebruik nie
Die maerste perd skop die seerste Wat ‘n mens die minste verwag, gebeur dikwels
‘n Verkeerde perd opsaal ‘n Saak, waarvoor jy nie opgewasse is nie aandurf
Al is ‘n pot hoe skeef, hy kry ‘n deksel Selfs die lelikste meisie kry ‘n man
Die pot verwyt die ketel Om ‘n ander vir ‘n fout te verwyt wat jy self baie maak
Aan die pen ry Verantwoording moet doen
Met die gebakte pere sit Met iets opgeskeep sit
Wie met pik omgaan, word daarmeebesmet
Wie met slegte mense omgaan, word self sleg
In die pekel sit Hy is in die verleentheid,moeilikheid
Hy het ‘n padda in die keel Hy is hees
Dit staan soos ‘n paal bo water Dit is beslis so, dis heel duidelik
Die perke oorskry Ter ver gaan
Hy het nog ‘n pyl in sy koker Hy het nog ‘n plan waarop hy kan reken
Dis vir my ‘n pak van die hart Nou hoef ek my nie te bekommer nie
Ek sit in die penarie Ek sit in die moeilikheid
Hy klim die verkeerde perd op Hy ondersteun die verkeerde saak
Die gewillige perd moet die laste dra Die gewillige persoon doen die meeste werk
Hy is oor die perd getel Van al die lof het hy hoogmoedig geword
Jy moet die pot verteer Jy moet die gevolge dra
Op hom kan jy peil trek Jy kan op hom reken
Probeer is die beste geweer Deur te probeer, sal ‘n mens die saak die beste regkry
Hy is klein van persoon, maar groot van patroon
Hy is klein van liggaamsbou, maar sien vir groot dinge kans
50
Twee is ‘n paar, drie onpaar Twee verliefdes hou nie altyd van ‘n derde persoon se geselskap nie
Praat asof hy warm pap in sy mond het Onduidelik praat
Op eie pote staan Onafhanklik wees
In die kleinste potjies bewaar ‘n mens die beste salf
Waardevolle dinge is altyd baie skaars en word in klein dingetjies bewaar
Praatjies vul nie gaatjies nie Dis tyd om handelend op te tree
Die ou profete is dood en die jonges eet brood
‘n Mens kan nie op enigeen se voorspelling staatmaak nie
‘n Lelike pyp rook ‘n Baie onaangename ondervinding deurmaak
R
‘n Saak in die reine bring So te werk gaan dat daar duidelikheid oor ‘n saak is en so die moeilikheid oplos
Ons moet die saak in die reine bring Ons moet regmaak wat onaangenaamheid veroorsaak het
Dis nie alles rosegeur en maanskyn nie Dit is nie altyd so aangenaam en maklik nie
Met raad en daad bystaan Op praktiese wyse help
In die moeilikheid kom
Rammetjie-uitnek wees Jou grootman hou, hardekoejawel hou
Van ‘n ander man se vel breë rieme sny Spandabelrig te werk gaan met ander se goed
‘n Riem onder die hart steek Moed inpraat
‘n Rou riem ‘n Onbeskaafde persoon
Die rieme neerlê Weghardloop
Iemand se rieme is los Iemand is verlief
Jy kan sy ribbes tel Hy is baie maer
Iemand in die rug steek Iemand in die geheim benadeel
Geld groei nie op ‘n mens se rug nie Mens moet hard werk vir jou geld
Baie jare agter die rug hê Baie oud wees
Met die rug teen die muur staan Sonder uitkomkans
As dit op die een reën, drup dit op die ander Sommige ontvang meer seëninge as ander
Ek sit dit op sy rekening Ek hou hom verantwoordelik
51
Hy het sy ribbebeen gekry Hy gaan trou
As jy met roet speel, word jy swart As jy in slegte geselskap is, word jy sleg
Rome is nie in een dag gebou nie ‘n Groot stuk werk neem lank om te voltooi
Sy rug is breed Hy kan baie verdra
Hy lieg op ‘n rympie Hy lieg baie
Iemand ‘n rat voor die oë draai Bedrieg
Rottangolie kry ‘n Pak slae kry
Onder iemand se arm gaan ruik Om iemand as jou meerdere te erken
S
Onder een sambreel boer Kop in een mus wees, saam verkeerde dinge doen
Jou seile na die wind hang Jou na omstandighede skik, jou aanpas
Gedane sake het geen keer nie Wat gedoen is, kan nie herroep word nie
Iemand in die sak hê Met iemand doen net wat jy wil
Meng jou met die semels dan vreet die varke jou op
As jy met slegte mense omgaan, versleg jy ook
Iemand uit jou sak skud ‘n Voorbarige persoon op sy plek sit
Hoe meer siele hoe meer vreugde Hoe meer mense, hoe groter die vrolikheid
Met jou siel onder jou arm loop Jou verveel
Siende blind wees Iets nie merk nie, al is dit daar
Deur skade en skande word ‘n mens wys Deur ondervinding leer ‘n mens
Baie mak skape gaan in een kraal Vredeliewende mense woon maklik saam
Met spek skiet Leuens vertel
As die skoen pas, trek dit aan Wie hom skuldig voel, moet dit wat gesê is, op homself toepas
Skoenmaker, hou jou by jou lees ‘n Mens moet jou by jou eie werk bepaal
Skouer aan (teen) die wiel sit Jou bes doen, iets met krag aanpak
Op die skouers dra Iemand ophemel
Sy kyk al oor haar skouer Sy loer al na seuns
Daar is ‘n slang in die gras Daar skuil iets gevaarliks
‘n Slag slaan ‘n Goeie koop doen
52
Vir soetkoek opeet Alles glo
Iets met ‘n knypie sout neem Nie alles glo nie
‘n Sak sout saam opeet Baie saam deurmaak
Vir spek en boontjies Sonder om mee gereken te wees
Die spil waarom alles draai Die persoon van wie alles afhang
Die spit afbyt Die swaarste werk doen
Hoe meer haas, hoe minder spoed As ‘n mens oorhaastig te werk gaan, vorder jy nie altyd goed in jou werk nie
Twee rye spore loop Gedrink wees
Die spyker op die kop slaan Die regte ding sê
Steen en been kla Baie kla
‘n Stel aftrap ‘n Onaangename ondervinding deurmaak
Op twee stoele sit Albei kante probeer tevrede stel
Met die stroopkwas loop Vlei
Die beste stuurlui staan aan wal Dit is makliker om te kritiseer as om die werk self te doen
Een swaeltjie maak nog geen somer nie ‘n Mens kan nie van een geval ‘n algemene gevolgtrekking maak nie
Saam met die swerm vlieg Met die meerderheid saamgaan
Sak Sarel Moenie so oordryf nie
Die skepe agter jou verbrand Jou wegkomkans vernietig
Die stoute skoene aantrek Dit waag
Daar het suurlemoensap deurgeloop Daar is geknoei
Dis ‘n hele Sabbatsreis Dis ‘n hele ent
Hy staan in sy eie son Hy benadeel homself
Hy hang sy siel na die wind Hy kies kant soos dit hom pas
Hy het sekretarisbene Hy het lang bene
Hy sit my skaakmat Hy keer my so vas dat ek geen uitweg het nie
Dit skrei ten hemel Dis baie erg, dis verregaande
Hy skud die stof van sy voete Hy gaan kwaad-kwaad weg
Dit dien tot spoorslag Dit bemoedig ons
53
Bewaar elke splinter vir die winter Bewaar elke bietjie vir tye wanneer dit baie nodig is
Kwade saad saai Moeilikheid versoorsaak
Met rukke en stote iets doen Nie egalig werk nie
Aan hom is geen salf te smeer nie Nie vir verbetering vatbaar wees nie
So gesê, so gedoen Wat gesê word, uitvoer
Een brandsiek skaap steek die hele trop aan
Een slegte persoon bederf die gesindheid van ‘n hele geselskap
Van ‘n skilpad vere probeer pluk Probeer doen wat onmoontlik is
‘n Skroef los hê ‘n Bietjie mal wees
‘n Slag om die arm hou ‘n Agterdeurtjie oophou
Die hande nie laat slap hang nie Moed hou
Die kroon span Die beste wees
Spykers op laagwater soek Skoor soek
Die spyker op die kop slaan Die regte ding sê
Spyt kom altyd te laat ‘n Mens kry altoos te laat spyt
Die staf breek oor iemand Berispe
Stilbly is ook ‘n antwoord Dis soms beter om stil te bly
‘n Stokkie voor iets steek Iets verhinder
Stokkies draai Sonder verlof uit die skool bly
Hy het ‘n streep Hy is mal
Niemand ‘n strooitjie in die weg lê nie Niemand aanstoot gee nie
In swang kom In die mode kom
T
Met lang tande eet Nie smaaklik eet nie
Sy tande slyp vir iets Na iets uitsien
Op die tande byt Vasberade wees
Tot die tande toe gewapen Besonder goed gewapen wees
Hare op sy tande hê Sy man kan staan
Met ‘n mond vol tande sit Niks te prate hê nie
54
Oumense se tande tel Oopmond sit en luister na grootmense se geselskap
Iets op die tapyt bring Iets ter sprake bring
Aan iets torring Jou met iets bemoei
Oor die tou trap ‘n Misstap begaan
Tou opgooi Moed verloor
Lang trane huil Baie spyt hê oor iets
Van uitvra is die tronk vol Gesê van iemand wat altyd nuuskierig is
Met Jan Tuisbly se karretjie ry Nie weggaan nie
Sy turf sit Nie sy doel bereik nie
Twak verkoop Onsin praat
Laat hom sy twak op sy eie manier kerwe Laat hom sy eie gang gaan
Sy twak is nat Tevergeefs probeer
Kom tyd, kom raad As die tyd daar is, maak ons wel ‘n plan
‘n Mens kan hom nie met ‘n tang aanraak nie Hy is baie vuil
Die Trojaanse perd binnehaal Onbewus die ongeluk (gevaar, ondergang) op die hals haal
Koop die tyd uit Maak die beste gebruik van die tyd
Ek sal hom op sy tabernakel gee Ek sal hom klop
Hy maak ‘n ander se tee bitter Hy vat ‘n ander se nooi af
Hy kan goed met die tong slaan Hy kan goed praat
Dit gaan op die ou trant Dit gaan op die ou manier
Hy lei my om die tuin (bos) Hy bedrieg my
Haastig trou, bring gou berou ‘n Haastige trouery is nie altyd gelukkig nie
Die teerling is gewerp Die beslissing is geneem
Iemand die rug toekeer Iemand koel behandel
U
Elkeen meen sy uil is ‘n valk Elkeen meen sy eie goed is die beste
Hom nie uittrek voor hy gaan slaap nie Nie al sy goed uitdeel voor hy doodgaan nie
Jou vir ‘n ander uittrek Baie vir ander opoffer
55
Soos ‘n uil op ‘n kluit Eensaam en verlate
Soos ‘n uil op ‘n tak Verleë
Soos ‘n uil onder die kraaie Die bespotting van almal
Uile na Athene bring Oorbodige werk verrig
Sy uurtjie het geslaan Sy sterwensuur het aangebreek
Iets by die uur opsê Baie lank aanhou met iets
Ter kwader ure Op ‘n ongelukkige, ongeskikte oomblik
Alles wat myne is, is uwe Alles wat aan my behoort, behoort aan u
Hy moet uitkruip vir sy suiker Hy moet begin werk, selfstandig word
V
In iemand se vaarwater kom Op sy gebied kom, hom belemmer
Hy kan nie vark vang nie Hy het krom bene
Uit die veld geslaan Verbaas wees, nie weet wat om te doen nie
Eerste viool speel Die meeste te sê hê
Tweede viool speel ‘n Ander se bevele moet uitvoer
Die vlag stryk Oorgee, die stryd gewonne gee
Deur die vingers sien ‘n Oortreding ooglopend toelaat
Hy is soos ‘n vis op droë grond Ontuis, verlore voel
Met vlieënde vaandels Met oorwinning
Hoër vlieg as wat jou vlerke lank is Te weelderig lewe vir sy vermoë
Naaste aan die vuur sit Die meeste voordeel trek
Leë vate maak die meeste lawaai Mense wat min weet, spog die meeste
Met ander man se vere pronk Met iets spog wat nie joune is nie
Voëls van eenderse vere Hulle het dieselfde geaardheid
Op die vingers tik Berispe
Jou vingers verbrand Boet vir ‘n begane fout
Om die vinger draai Met iemand maak net wat jy wil
Vlerksleep by ‘n nooi Na ‘n nooi vry
56
Twee vlieë met een klap slaan Twee sake tegelyk afhandel
Vlieë vang Met oop mond sit
Met een voet in die graf Naby die dood
Voet by stuk hou Jou by jou onderwerp bepaal
Voet in die wind slaan Weghardloop
Sy voet in die stiebeuel hê Op pad wees om in sy loopbaan hoër te klim
Tussen twee vure sit Tussen twee moeilikhede wees
Met vuur speel Jou bemoei met gevaarlike dinge
Hulle sit nie langs een vuur nie Hulle kom nie met mekaar klaar nie
Dit is bokant my vuurmaakplek Dit is buite my vermoë
Volstruispolitiek volg Soos ‘n dwaas sy oë sluit vir die werklikheid
Hy verlang terug na die vleispotte van Egipte
Hy verlang terug na die dae toe dit beter met hom gegaan het
Laat hom in sy eie vet gaar bak Laat hom oor aan sy lot
Ek wil ook ‘n vers in die psalm sing Ek wil ook iets sê
Ek wil hom dit aan die verstand bring Ek wil hom dit verduidelik
Ek is nie hier om vlieë te vang nie Ek is nie verniet hier nie
Hulle is soos vinkel en koljander Hulle is baie dieselfde
Uit ‘n ander vaatjie tap Heeltemal anders praat
Sy bont varkie is weg Getik wees
Nie al sy varkies in die hok hê nie Hy is bietjie mal
Hy het laat vat Hy het gevlug
Jou mond verbypraat Te veel sê
Verder sien as wat sy neus lank is Hy dink vooruit
Nie Vermaak se kind wees nie Ek sal nie verleë of afgunstig raak nie. Jy sal my nie in ‘n ongunstige posisie dwing nie.
Vet om die oë smeer Bedrieg
Lang vingers hê Steel
Lekker is net ‘n vinger lank Plesier duur nie lank nie
Op droë grond visvang Tevergeefs iets probeer uitvind
57
Met hoë visier skiet Vergroot
‘n Vlieg in die salf Iemand wat onaangenaamheid veroorsaak
Iets in die beste voue (voeë) lê Iets so goed moontlik voorstel
W
Voor op die wa wees Vrypostig wees
Wie nie waag nie, sal nie wen nie As jy nooit waag nie, sal jy nooit iets bereik nie
Van die wal in die sloot help Van een moeilikheid in ‘n ander help
Dis water op sy meul Dis net wat hy wil hê
Water na die see dra Onnodige werk doen
In diep water beland In moeilikheid raak
Daar sal nog baie water in die see moet loop Baie dinge sal nog moet gebeur
Water in ‘n mandjie probeer dra Die onmoontlike probeer doen
Met iets in die weer wees Gedurig oor iets praat
Die wêreld was te koud vir hom Niks was vir hom goed genoeg nie
As die son sak in die weste, is die luiaard op sy beste
As dit laat word, is lui mense op hulle
In die wiele ry Dwarsboom
Deur die wind wees Verstrooid wees
Voor die wind gaan Voorspoedig wees
Witvoetjie soek Probeer om in iemand se guns te kom
Wolf skaapwagter maak ‘n Skelm in ‘n verantwoordelike posisie plaas, ‘n dief te veel vertrou
‘n Wolf in skaapsklere ‘n Skynheilige
Met die wolwe in die bos huil Jou skik na omstandighede, met die meer-derheid saamgaan
Met wortel en tak uitroei Heeltemal uitroei
Wie wind saai, sal storm maai Jou slegte dade sal in intensiewe vorm vir jou ongeluk bring
Koue water op iemand omkeer Iemand se geesdrif demp
In troebel water visvang Uit moeilike en stormagtige tye voordeel probeer trek
58
Hy sit daar warm in Hy is ryk
Op eie wieke drywe Selfstandig wees, vir jouself sorg
Goeie wyn prys homself Wat goed is, hoef nie geprys te word nie
Wyn in die man, wysheid in die kan Wysheid kan nie by ‘n dronk persoon verwag word nie
Hy kyk uit watter hoek die wind waai Kyk hoe sake staan
Woorde wek, maar voorbeelde trek ‘n Goeie voorbeeld is beter as baie gepraat
Ek het so ‘n windjie hoor waai Dit word vertel
Y
Die ys breek Die eerste moeilikheid oorwin
Dit laat my yskoud Ek steur my glad nie daaraan nie
Smee die yster terwyl dit warm is Neem jou kans waar as jy dit kry
Te veel ysters in die vuur hê Te veel sake tegelyk aanpak
Op gladde ys staan In gevaar verkeer
Jou op dun ys waag Iets gevaarliks onderneem
Mens kan nie yster met jou hande breek nie ‘n Mens kan nie die onmoontlike doen nie
Hy is van yster en staal Hy is baie sterk
‘n Hart van yster Ongevoelig wees
Iemand in die ysters slaan Om iemand te boei
59
Idiome met alliterasie
Hy weet nie waar hy aan of af is nie.
Sonder om te blik of te bloos.Iemand met bed en beddegoed huis toe stuur.Hulle bak en brou met die werk.Hy is met skuld belas en belaai.Hy kon nie boe of ba sê nie.Hulle het hom bont en blou geknyp.Buig of bars, vanaand moet ons klaar wees.
Voor dag en dou (douvoordag) vertrek.Hulle het die geheim dig en donker gehou.Iemand deur dik en dun bystaan.Ons het oor ditjies en datjies gesels.Hulle het die oorwinning dubbel en dwars verdien.
Frank en vry wees om dit te doen of nie.Die blompot het gebreek.
Hy lewe van gunste en gawes.Hy is in die Transvaal gebore en getoë.Dit is gaaf en goed, maar nie presies wat ek wou hê nie.Hy sal dit vir geen geld of goeie woorde afstaan nie.Hy was gestewel en gespoor vir die onderneming.Dit word groen en geel voor sy oë.
Huis en haard verloor in die oorlog.Hulle het hot en haar na my gesoek.Hy het dit met huid en haar gesluk.
Hulle was kant en klaar met die gebou.Die oumense het nie meer kind of kraai nie.Kinders klim en klouter maar altyd in bome rond.Hulle gesels maar net oor .Die voorsitter se toespraak was kort maar kragtig.Hy wil alles kort en klein slaan.Hy het werklik krag na kruis ontvang.Jy kan maar kwik of kwak, ek sal dit nie doen nie.Op die basaar was lekkernye te kies en te keur.
Hulle het jare lief en leed saam deurgemaak.Visvang is sy lus en lewe.
Die vyand het met man en mag aangeval.Die vissersboot het met man en muis vergaan.
60
Hy het dit min of meer verduidelik.Ons is al moeg en mat van die eksamens.
Hy sal dit nooit of te nimmer doen nie.Maak die werk klaar, want dit is nou of nooit.
Paal en perk stel aan iets.Iemand pimpel en pers slaan.Die hond lê pens en pootjies op die stoel.Hulle het my eenvoudig van Pontius na Pilatus gestuur.Hulle het die prag en praal van die kroning aanskou.
Die stad is in rep en roer.
Deur skade en skande wys word.Alles lê skots en skeef.Hulle het die stad sonder slag of stoot ingeneem.Hulle twee ken die soet en die suur van die lewe.Ek was al die jare my moeder se staf en steun.Dit gaan maar met stampe en stote.By hom is dit altyd sus of so as jy hom iets vra.Die onweerswolke is swaar en swart.Ons sien hom altyd swoeg en slaaf in sy werkplaas.Met snaar en stramboel êrens heen gaan.Daardie werk moet op stel en sprong gedoen word.Die sout en salpeter slaan op die jaende perde uit.
Hy het nog geen taal of tyding van sy seun ontvang nie.Hulle het trane met tuite gehuil.
Vuur en vlam vir ‘n saak wees.Iets is nog vis nog vlees.Ons moet altyd in die bres tree vir ons volk en vaderland.
Jy moet goed wik en weeg voor jy daaroor besluit.Hy het die mense wild en wakker verskree.Iets willens en wetens doen.Daardie kinders loop net vir wind en weer rond.
Idiome met kontraste, rym en sinonieme
Iemand van bakboord na stuurboord stuur.Ek gaan met dapper en stapper.Ek weet niks van sy doen en late nie.Die kanonne saai dood en verderf.Die kinders was een en al daar.Hemel en aarde beweeg om dit reg te kry.Wat nie dood maak nie maak vet.
61
Groot lantern, weinig lig.Moenie alles maak en breek nie.Oop en toe aankom.Dis net twee dae uit en tuis daarheen.Veel lawaai, weinig wol.Om die waarheid te sê, moet ek lieg.Iets van hawer tot gort ken.Hy doen sy werk met horte en stote.Hy weet nie herwaarts of derwaarts met die probleem nie.Hy hink en pink as hy loop.Mense het van heinde en verre gekom.Hulle raas dat hoor en sien vergaan.Hy leer haar in die handel en wandel ken.Hy ken geen jota of tittel van die werk nie.Geen kop of stert van ‘n saak kan uitmaak nie.Die Kretie en Pletie was ook by die fees.Los en vas lieg.Die geskreeu dring deur murg en been.Die seun ken nie die verskil tussen myn en dyn nie.Dit is van nul en gener waarde.Hy val rond en bont na hulp.Sy plaas is met romp en stomp verkoop.Hy het geen rus of duurte vir sy siel nie.Met sak en pak vertrek.Dikwels ontvang ‘n mens stank vir dank.Die stoele en banke luister alleen na sy preek.Die geld is net genoeg om siel en liggaam aanmekaar te hou.Job het in sak en as gesit.Jy moet my nie vir spek en boontjies hier hou nie.Die boemelaar is ‘n sonde en ergenis vir die buurt.Vir my is sy optrede vinkel en koljander.Met vers en kapittel die saak bewys.Die kermis word wyd en syd verkondig.Die euwel met wortel en tak uitroei.Ons sal vir die wis en onwis ekstra klere saamneem.Ons is al moeg en sat van baie leerwerk.Aardjie na sy vaartjie.Amper is nog nie stamper nie.Eers baas en dan klaas.Besin eer jy begin.Boontjie kry sy loontjie.Donkerwerk is konkelwerk.So koel soos ‘n komkommer.Ou profete is dood, die jonges eet brood.
drink soos die kan dit skink.Erfgeld is swerfgeld.Hoe geleerder, hoe verkeerder.Die deler is net so goed soos die steler.Hoe kaler, hoe rojaler.Hoe later, hoe kwater
62
Probeer is die beste geweer.‘n Oulap se rooi maak mooi.Wat jy saai, sal jy maai.Die tering na die nering sit.Jakkals trou met wolf se vrou.Wie nie pas op sy tyd, is sy maaltyd kwyt.Na vrolikheid kom olikheid.Woorde wek, maar voorbeelde trek.Iets wyd en syd bekendmaak.Sy blaf is erger as sy byt.Dis botter op sy brood.Die gewete maak die gewoonte.Die kaf van die koring skei.Daar is ‘n kinkel in die kabel.Dis klaar met kees.Hy is met geen swaarde of stokke hier weg te kry nie.Gou by die bak, maar lui by die vak.Hy besit van ‘n naald tot ‘n koevoet.Ver van jou goed, naby jou skade.Alkant selfkant.Tussen hange en wange iets regkry.Hy hik of mik nie daaroor nie.Met stamper en stoter reis.Die baas maak die plaas.Reg uit die bed maak die beursie vet.‘n Goeie begin sit voordeel in.Die een dag , die ander dag niks.Ongenooide gaste hoort agter deure en kaste.Alles op hare en snare sit.Vra is vry maar weier daarby.Hy spring van die hak op die tak.‘n Pak op sy tyd is soos brood en konfyt.Blad en blom het doodgeryp.Liewer aldag wat as eendag sal.Boompie groot, plantertjie dood.Geleentheid gee geneentheid.Jy sien hom voor die kop, maar nie in die krop.Ek meneer en jy meneer, wie sal dan die wa moet smeer?Hy is ‘n ou kalant, lank in die land.Dit gebeur in die jaar nul as die hingste vul.Hy is ‘n man van toet, was hy beter dan was hy goed.Wat jy bewaar vir die mond, is vir die kat en die hond.‘n Haastige hond verbrand sy mond.Hoe groter gees, hoe groter bees.Met dapper en stapper êrens heen gaan.Goed en bloed vir jou land opoffer.Hy is nie onder ‘n kalkoen uitgebroei nie.Die aap uit die mou laat.Die aap aan die stert beethê.Hy steek die draak met hom.
63
As die vlooi byt, moet jy krap.‘n Uiltjie knip.‘n Bok skiet.Dassie het ‘n stert.Soos ‘n kraai met pouvere voel.Van ‘n muggie ‘n olifant maak.Die swart skaap.Soos ‘n uil onder die kraaie.Hy is ‘n Afrikaner in hart en niere.Van kop tot tone met modder besmeer wees.Kruis of munt roep.Kruit en vuur wees.Moord en brand skree.Met raad en daad bystaan.Raap en skraap.Iemand rot en kaal steel.Agter slot en grendel sit.Sy kla steen en been.Tot tyd en wyl.
Idiome uit die Bybel
Op Abraham se skoot sit (opgroei) Sonder sorge wees, in weelde opgroei
Die ou sondige natuur laat vaar
Nie van Adam se kant ken nie Glad nie ken nie, ‘n totale vreemdeling
Die knieë voor Baäl buig ‘n Afgod dien, die ware leer versaak
Die Benjamin (van die familie) Die jongste kind
Boekevat - uit die Bybel Huisgodsdiens hou
Jou brood op die water werp Aan ander mense goed doen (dan word daar later aan jou ook goed gedoen)
Van Dan tot Berseba Die hele land deur
Soos Dawid en Jonatan Boesemvriende
‘n Delila ‘n Verleidelike, listige vrou
‘n Debora ‘n Dapper, onverskrokke vrou
‘n Dorkas ‘n Vrou wat liefdadigheid doen
‘n Enakskind ‘n Reus
Aan die voete van Gamaliël sit Deur ‘n groot geleerde onderrig word
Van waar Gehasi? Word gesê as jy iemand onverwags teëkom
64
Die gees word oor hom vaardig Hy word besiel om ‘n taak te onderneem (bv. om te skryf)
Sy gesang (kerk) is uit Sy rol is uitgespeel, hy het geen invloed meer nie
‘n Gideonsbende Bymekaar staan en onwrikbaar ‘n doel nastreef
‘n Goliat ‘n Persoon met ‘n groot liggaamsbou
Jou hande in onskuld was Die verantwoordelikheid vir iets van jou afskuif
Die huisaltaar Die huisgodsdiens
So geduldig soos Job Baie geduldig
‘n Jona Iemand wie se teenwoordigheid veronderstel is om ‘n ongeluk te laat plaasvind
‘n Judas ‘n Verraaier, huigelaar
‘n Judaskus ‘n Verraderlike kus
‘n Vreemdeling in Jerusalem Onbekend wees met dit wat algemeen bekend is
Met ‘n ander se kalwers ploeg Die kennis, middels of planne van andere so aanwend asof dit jou eie is
Die gemeste kalf slag Iemand rojaal onthaal
Die goue kalf aanbid Rykdom najaag
Jou lig onder ‘n koringmaat (maatemmer) verberg Nie jou goeie invloed laat geld nie
Die Kretie en die Pletie (oorspronklik koning Dawid se lyfwag) Jan Rap en sy maat, die hele gespuis
Nabot se wingerd Iets wat ‘n mens sterk begeer, maar waarop jy geen reg het nie.
‘n Profeet is nie in sy eie land geëerd nie ‘n Verdienstelike persoon kry elders meer waardering as in sy omgewing
‘n Sabbatsreis ‘n Kort reisie
‘n Simson ‘n Persoon met buitegewone krag
Iemand op sy tabernakel gee (speel) Hom afransel
‘n Ongelowige Thomas Iemand wat nie maklik iets glo nie
Versene teen die prikkels slaan Jou verset teen hoër mag waarteen jy niks vermag nie
Woordeskatuitbreiding
65
Godsdienstige lewensbeskouings:‘n Monoteïs glo in die bestaan van een god.‘n Ateïs (godloënaar) glo nie dat God bestaan nie.‘n Panteïs glo dat God en die natuur een is.‘n Agnostikus sê dat hy nie weet of daar ‘n God bestaan nie.‘n Fatalis glo in ‘n onvermydelike noodlot.‘n Epikuris (genotsoeker) glo dat ‘n mens die lewe ten volle moet geniet. (Gedurende die tydperk van die Grieke en Romeine het hulle beweer dat daar gode bestaan, maar dat laasgenoemdes hul nie oor die mensdom bekommer nie.)‘n Stoïsyn is ‘n veragter van gemaksug en genot op aarde. (Onder die Romeine het die Stoïsyne die hand van die gode in die menslike lotgevalle erken.)
Heilige boeke
Die Talmud is die heilige aanvullende boek van die Jode.Die Koran is die heilige boek van die Mohammedane.Die Veda is die heilige boek van die Hindoes.Die Apokriewe Boeke is Bybelse boeke wat as oneg beskou word.Die Kanonieke Boeke is die Bybelse boeke wat deur God geïnspireer is.Die Pentateug is die eerste vyf boeke van Moses.